Analyzing the components of cultural entrepreneurship based on tourism creative industries

Subject Areas : Journal of Cultural Management

mostafa nabatinejad ¹ , mohamad Mahdi Mazaheri ² , saeid sharifi ³

1 - PhD student in cultural management, Islamic Azad University, Science and Research Unit, Tehran, Iran.
2 - Member of the scientific faculty of Islamic Azad University, Tehran Science and Research Unit, Tehran
3 - Faculty of Islamic Azad University, Khorasgan Branch

Received: 2023-09-04 Accepted : 2024-01-02 Published : 2024-11-19

Keywords: Cultural entrepreneurship, creative industries, tourism.,

Abstract :

The aim of the current research is to analyze the components of cultural entrepreneurship based on creative tourism industries. This research was conducted in terms of purpose, application, and method in two qualitative phases of thematic analysis and quantitative of survey type. In the first phase, with 15 subject experts in different fields of cultural and management studies who have cultural entrepreneurship experience and knowledge. Creative tourism industries collected data through semi-structured interviews and confirmed through external auditors and calculating the agreement rate of coding validity. In the second phase, through a researcher-made questionnaire based on the dimensions extracted from the components of the first phase, it was distributed among 140 experts in the fields of tourism, cultural management, media, and urban management, and the validity of the tool was confirmed through content and face validity and Cronbach's alpha coefficient. took Analysis was done through second-order factor analysis. The findings show that environmental rethinking, tourism innovation and technology, creative tourism network and capital management have the highest factor loading, respectively. In the dimension of environmental rethinking, the development of the creative city has the highest factor load.

Full-Text:



تاریخ دریافت: 13/06/1402  تاریخ پذیرش: 12/10/1402

مجله مدیریت فرهنگی  سال هجدهم/ شماره 63/ بهار 1403

 

واکاوی مولفه‌های کارآفرینی فرهنگی مبتنی بر صنایع خلاق گردشگری

 

مصطفی نباتی‌نژاد

دانشجوی دکتری کارآفرینی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

محمدمهدی مظاهری

عضو هیات علمی گروه مدیریت، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ايران. (نویسنده مسئول).

[e-mail]

سعید شریفی

عضو هیات علمی گروه مدیریت فرهنگی، واحد اصفهان (خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران.

چكيده

مقدمه و هدف پژوهش: صنایع خلاق با توجه به اهمیت یافتن کارآفرینی در حوزه فرهنگ به یکی از ظرفیت‌های فعال گردشگری بدل شده است؛ موضوعی که علی رغم نیاز کمتر مورد توجه قرار گرفته است. هدف پژوهش حاضر واکاوی مولفه‌های کارآفرینی فرهنگی مبتنی بر صنایع خلاق گردشگری است.

روش پژوهش: این پژوهش از نظر هدف، کاربردی، از منظر روش در دو فاز کیفی از نوع تحلیل مضمون و کمی‌از نوع پیمایشی انجام شد. در فاز اول با 15 نفر از متخصصان موضوعی در زمینه‌های مختلف مطالعات فرهنگی و مدیریتی که تجربه کارآفرینی فرهنگی و شناخت صنایع خلاق گردشگری از طریق مصاحبه نیمه ساختاریافته داده‌ها گردآوری و از طریق ممیزان بیرونی و محاسبه نرخ توافق اعتبار کدگذاری تایید شد.

یافته‌ها: در فاز دوم از طریق پرسشنامه محقق ساخته بر پایه ابعاد استخراج شده از مولفه‌های فاز اول بین 140 نفر از کارشناسان حوزه گردشگری، مدیریت فرهنگی، رسانه و مدیریت شهری توزیع و از طریق روایی محتوایی و صوری و ضریب آلفای کرونباخ اعتبار ابزار مورد تایید قرار گرفت. تجزیه و تحلیل از طریق تحلیل عاملی مرتبه دوم انجام گرفت.

نتایج: یافته‌ها نشان می‌دهد بازاندیشی محیطی، نوآوری و فناوری گردشگری، شبکه گردشگری خلاق و مدیریت سرمایه 

به ترتیب دارای بیشترین بارهای عاملی هستند. در بعد بازاندیشی محیطی توسعه شهر خلاق دارای بیشترین بار عاملی است.

 

کلید واژه‌ها: کارآفرینی فرهنگی، صنایع خلاق، گردشگری.

 

 

 

 

 

 

 

مقدمه

کارآفرینی فرهنگی¹ یک موضوع بحث برانگیز تحت سلطه قطبیت نظام سیاسی و اقتصادی است که موقعیت‌های متنوعی را به عنوان حالت‌های کارآفرینی شناخته که از نظر بسیاری از دایره اعتبار بیرون است(اسکات²، 2012) از این رو برخی موسسات دانشگاهی به عنوان پیشگام در کشف این فرصت‌های رو به فراموشی از جمله دانشگاه گلداسمیتس ،‌هاروارد، وارویک و دانشگاه شهر بیرمنگام کارآفرینی فرهنگی را به عنوان دوره‌های خاص توصیف کننده شروع کرده‌اند که به صورت سازمانی در موضوعات فرهنگی آموزش می‌دهند؛ اما در عمل چالش‌های زیادی از جمله محدودیت‌های شناخت از بسترهای صنایع خلاق و فرهنگی با رویکرد فناوری‌های جدید در آن وجود دارد (ناودین³، 2015).

کارآفرینی فرهنگی در زمره موضوعات جدیدی است که با ترکیب صنایع خلاق قابلیت‌های جدیدی را به ویژه برای تشویق توسعه شهری، تسریع احیای محله‌ها و رشد اقتصادهای منطقه‌ای فراهم می‌کند (دنگ و همکاران⁴، 2020).

کلامر⁵ (2011) معتقد است کارآفرینی فرهنگی یک شخصیت جدید در بخش فرهنگی است. همان‌گونه که او بیان می‌کند کارآفرین فرهنگی، یک هنرمند مبتکر، یا تولید کننده با ترکیبی از ویژگی‌های هنری و حس کسب و کار است که او را قادر به جذب مشتری کرده به گونه‌ای که اصالت و تمامیت هنر را خدشه‌دار نکند. کارآفرینان فرهنگی همان‌طور که او مطرح می‌کند نسبت به فرصت‌ها گوش به زنگ هستند و خلاقانه نسبت به محتوی هنری از طریق ساز و کار اقتصادی مواجه می‌شوند. از این‌رو صنایع فرهنگی زیر بنای صنایع خلاق هستند که پیوند بین فرهنگ و خلاقیت شکل یافته‌اند.

در واقع با هدایت سیاست ادغام فرهنگی و گردشگری، در کشورهای توسعه یافته محققان بر روی اتصال صنعت فرهنگی و صنعت گردشگری متمرکز شده‌اند (ژانگ و همکاران⁶، 2014) و با بهره گیری از سیاست ادغام فرهنگی و گردشگری، صنعت فرهنگی و خلاق و صنعت گردشگری به منظور تعامل و تأثیر متقابل باعث تحول و ارتقاء صنعت گردشگری و رشد اقتصاد گردشگری هستند.

علت اساسی چنین ترکیبی استفاده از توانایی‌های خلاقانه به ویژه با توسعه فناوری‌های پیشرفته از یک سو و نیاز به سازه‌های هویت ساز فرهنگی در دنیای مدرن است. در واقع فناوری‌ها به ویژه در بعد نرم توسعه زیادی داشته‌اند؛ اما به عنوان یک ابزار مورد استفاده صنعت گردشگری خلاق قرار نگرفته‌اند. امروزه براساس میزان دانش و آگاهی اعضای جامعه در قالب سواد فرهنگی و همچنین تاکید بر مهارت‌های به کار گیری از طریق فناوری دولت‌ها آن را شاخصی از میزان توسعه یافتگی خود می‌دانند؛ در حالی که کمتر از آن به عنوان ابزاری برای بهره‌برداری از توسعه کسب و کارهای خلاقه در حوزه گردشگری بهره برده‌اند.

براساس گزارش‌های آنکتاد، 2012-2016 امروزه کشورهای پیشرفته مثل آمریکا، کانادا، انگلیس و استرالیا بر جذب ایده‌های خلاق تاکید دارند و عمده منافع اقتصادی را از طریق آن تامین می‌کنند؛ به گونه‌ای که در بسیاری موارد از سهم صادرات نفتی در ایران بیشتر است (دیل⁷، 2017) از این رو امروزه توسعه محلی از طریق مؤسسات کارآفرینی تا حد زیادی حتی توسعه فرهنگ و شبکه‌های اجتماعی نوآور و رشد اقتصادی کلان دولت را پیش‌بینی می‌کند به گونه‌ای که می‌توان سیاست‌های دولتی را در جهت توسعه منطقه‌ای براساس نوع خلاقیت طراحی نمود و اتکای سیاست‌های دولتی بر میزان توسعه فناوری‌ها و جذب ایده‌های کارافرین به سمت آن است.

در مدل‌های ادغام صنعت گردشگری و صنایع خلاق چند مرحله وجود دارد مرحله نخست جمع‌آوری داده‌های مشترک، مرحله دوم توسعه (مرحله انتقال) صنعت خدمات فرهنگی و خلاق و خدمات چند منظوره و مرحله ادغام آن باگردشگری و اوقات فراغت است. در مرحله سوم که نیاز به ادغام صنایع خلاق با گردشگری و اوقات فراغت وجود دارد تا مدل تکمیل شود عمدتا با چالش اجرا مواجه شده و گرایش بیشتر به سمت گردشگری و اوقات فراغت می‌رود. اگرچه برخی دستاوردهای اساسی در فرآیند و الگوهای یکپارچه این دو صنعت تحقق می‌یابد اما هنوز در مورد آن ابهام وجود دارد. این یک خلا بزرگ است که در تحقیقات مربوط به توسعه صنعت توریسم و صنعت فرهنگی و خلاق همچنان ناکافی باقی مانده است. اگرچه تحقیقات مربوط به ادغام صنعت فرهنگی و خلاق داخلی و صنعت گردشگری پایه و اساس تئوریکی محکمی ‌برای تحقیقات مربوط به اتصال دو صنعت ایجاد کرده است. اما اینکه چگونه خود این صنایع ترکیب شده توسعه پیدا کنند همچنان محل سوال است.

پژوهش‌های متعددی در این زمینه انجام گرفته است، برخی از پژوهش‌ها به موضوع کارآفرینی فرهنگی (لانسبوری و گلین⁸، 2019؛ آگوستا و اشتون⁹، 2020) و یا گردشگری خلاق (محمدی و همکاران¹⁰، 2019؛ دین و همکاران، 2019؛ میتینین و همکاران¹¹، 2019؛ چنگ و لین¹²، 2019؛ بویرز و راجرستون¹³، 2019؛ وانگ و همکاران¹⁴، 2020؛ فریرا و سوسا¹⁵، 2020) پرداخته‌اند. برخی نیز به موضوع ترکیب صنعت خلاق با گردشگری (گو و همکاران¹⁶، 2020) اشاره کرده‌اند؛ اما به موضوع بهره‌مندی از فناوری‌ها یپیشرفته به عنوان عناصر کارافرینانه در حوزه فرهنگی پژوهشی انجام نگرفته است.

اساسا توسعه کارآفرینی فرهنگی براساس دیدگاه‌های دیماجیو بر پایه صنعت گردشگری و توسعه هنرهای خیابانی شکل گرفت؛ چرا که سطح درگیری افراد در آن بسیار زیاد بوده و عدم اطمینان کمی‌ را تجربه می‌کنند. نیروی کار خلاق که میدان‌های عمل کارآفرینی را خوب درک می‌کند یک چالش اساسی برای کارآفرینی فرهنگی است؛ همین امر برای نظریه‌پردازان انتقادی فرصتی ایجاد کرده که استرس ناشی از ناامنی کار فرهنگی را به چالش بکشانند و تعارض دیدگاه‌های نظری و عملی کارآفرینی فرهنگی را بیشتر نشان دهند (اسکات، 2012).

از سوی دیگر اهمیت توجه به کارآفرینی فرهنگی به واسطه قدرت تاثیرگذاری آن در بازار است؛ شواهد تجربی برای توضیح اینکه، چرا و چگونه فرآیندهای کارآفرینی فرهنگی انجام می‌شود تا تغییر و سازگاری در بازار و جامعه فراهم شود وجود دارد (لوکوود¹⁷، 2016). این مسئله به ویژه در صنعت گردشگری خلاق برای ایران دارای اهمیت فزاینده‌ای است.

این نوع گردشگری می‌تواند فرصتی برای بهبود پایداری مشاغل آنها باشد. همچنین توجه حکومت‌های شهری به این موضوع را به عنوان روشی جدید برای ارتقاء تجربه گردشگری و بهبود رشد اقتصادی مبتنی بر کشف فرصت‌های کارافرینی قابل تامل است (کاسترو¹⁸، 2012). از سوی دیگر گردشگری خلاق به عنوان ابزاری برای تقویت محصول گردشگری مورد بررسی قرار می‌گیرد و نقش مثبت در بازآفرینی فرهنگی دارد (جسا¹⁹، 2015). در همین راستا به طور خاص تحقیقات زیادی روی گردشگری خلاق و کارآفرین خلاق متمرکز است. برخی از مطالعات قبلاً بر این جنبه تأثیر گذاشته‌اند (کاراگلیو و همکاران²⁰، 2011).

علاوه بر این ادبیات موجود در مورد استراتژی‌های توسعه برای صنایع گردشگری خلاق کمتر از تاکید بر فناوری استفاده می‌کند (کاسترو، 2012). در حالی که فناوری‌های پیشرفته امروزه در صنایع زیر ساختی گردشگری کاربرد راهبردی دارد. بیش از یک میلیون گردشگر در سراسر جهان وجود دارد که گردشگری را به محرک رشد اقتصادی و اقتصادی در تعداد فزاینده‌ای از کشورها تبدیل کرده و باعث ایجاد شغل، تجارت، زیرساخت‌ها و درآمد می‌شود. براساس تخمین UNWTO تا سال 2030، جهان 1.8 میلیون نفر مسافرت به مقصد بین‌المللی خواهد داشت (لئو و دیاس، 2020). اگرچه از نظر درآمد ملی مثبت است، گردشگری باعث اشباع و از بین رفتن ارزش‌های تاریخی شهر می‌شود، در پاسخ، بازار توریسم در حال تقسیم است و پروفایل‌های جدیدی از گردشگران ظاهر می‌شوند و رویه‌های جدیدی از جمله گردشگری خلاق ظاهر می‌شوند. ظهور گردشگری خلاق نشانگر ادغام روزافزون بین گردشگری و استراتژی‌های مختلف برای ایجاد مکان‌ها از جمله ارتقاء صنایع خلاق، شهرهای خلاق و طبقه خلاق است (ریچاردز، 2011).

 در واقع گردشگری خلاق گروه جدیدی از کارآفرینان را به خود جذب می‌کند که می‌تواند به عنوان فردی تعریف شود که یک ریسک خاص تجاری را به ویژه در شرایط محدودیت‌های اقتصادی به عهده می‌گیرد؛ در یک اقتصاد جهانی، سهولت اتصال و مسافرت، کاهش هزینه‌های حمل و نقل و همچنین گردش بیشتر اطلاعات، گردشگری به نسبت‌های عظیمی ‌رشد یافته است. اجتناب ناپذیر است که جهانگردی خود را به عنوان یک فعالیت اقتصادی در مقیاس جهانی مطرح می‌کند (لئو و دیاس، 2020).

بسیاری از محققان تلاش کردند تا از طریق سیاست یکپارچه سازی صنایع خلاق مبتنی بر گردشگری را توسعه دهند. برای نمونه یوان و همکاران (2020) از روش تجزیه و تحلیل محتوا و تحلیل شبکه استفاده کردند تا تأثیر یکپارچه سازی پارک‌های صنعتی فرهنگی و خلاق و صنعت گردشگری در مناطق مختلف چین بررسی کنند؛ در همین حال، محققان ادغام برخی عرصه‌های صنعت فرهنگی و خلاق با گردشگری مانند صنعت انیمیشن (لی، 2008) صنعت هنرهای نمایشی (ژانگ و زو، 2019؛ کانل، 2019) را بررسی کردند. این در حالی است که عمدتا این بخش‌ها محدود به صنایع خلاق بوده و توازن در ادغام را به نفع صنایع فرهنگی جهت داده است؛ از سوی دیگر برای کشورهایی مثل ایران که محدودیت‌های فناوری بیشتری دارند توجه به جنبه‌های توسعه صنایع خلاق مبتنی بر جنبه‌های گردشگری دارای اعتبار بیشتری است. از این رو بررسی روند پویا توسعه صنعت فرهنگی و خلاق و صنعت گردشگری و تعیین شاخص‌ها با درجه همبستگی بین صنعت فرهنگی و خلاق و صنعت گردشگری و همچنین تعیین مرجع توسعه هماهنگ صنعت فرهنگی و خلاق و صنعت گردشگری در سیاست گذاری‌های کلان از اهداف مهم اکثر کشورها است که عمدتا با توسعه نامتوازن روبه رو است (ژو، 2020).

از آنجا که ظرفیت ایران در تولید صنایع خلاق با توجه به بسترهای موجود زیاد است (حداقل 9 دسته از صنایع خلاق) و فعالیت‌های متعددی در زمینه بازشناسی ظرفیت‌های صنایع خلاق انجام شده (پژوهش‌های مرتبط با صنایع خلاق، گونه شناسی‌ها و عوامل موثر) اما از حیث قابلیت کارآفرینانه به معنای ایجاد ظرفیت‌های به معنای توسعه کسب و کار در حوزه فرهنگ (اقتصاد فرهنگ) و توجه به جنبه‌های ارزشی و زیبایی شناختی هنر و فرهنگ (اقتصاد فرهنگی) با رویکرد گردشگری خلاق یک مسئله جدی است که تاکنون پژوهشی در داخل کشور انجام نشده است. مضاف بر این تاکید بر پایه صنایع خلاق بر جنبه‌های میراث فرهنگی که بنیان اصلی گردشگری خلاق را شکل می‌دهد کمتر بوده و از این حیث یک شکاف جدی وجود دارد؛ علاوه بر این به دلیل تاکید بسترهای موجود در زمینه فناوری‌های سطح بالا²¹ ترکیب چنین حالتی می‌تواند جنبه خلاقانه داشته باشد. بخش مهمی‌از صنایع خلاق به ویژه برای کشورهایی که تلاش می‌کنند از اتکای به اقتصاد نفتی رهایی یابند صنایع خلاق است؛ این صنایع در بطن خود گستردگی زیادی را از عرصه محصولات مبتنی بر رایانه تا حوزه‌های صنایع دستی و گردشگری را شامل می‌شود.

چارچوب نظری و پیشینه پژوهش

کارآفرینی فرهنگی²² واژه‌ای ترکیبی است که اگرچه قدمتی بیش از سه دهه دارد، اما به ویژه در دهه اخیر از فراوانی کاربرد قابل توجهی برخوردار بوده است. سوئدبرگ (2006) معتقد است که کارآفرین فرهنگی در تقاطع میان «کارآفرینی، هنر و اقتصاد» واقع شده است. این واژه در سال 1982 در مقاله‌ی دیماجیو با عنوان «کارآفرینی فرهنگی در بوستون قرن نوزدهم» مطرح شد. او در این مقاله با این استدلال که مدیریت ارکستر سمفونیک بوستون و موزه هنرهای زیبا توانسته است با کنترل و هدایت احساسات مردم موجی از مهاجران را به سوی خود جلب نماید از نخبگانی که این سرمایه‌ها را مدیریت می‌کردند با عنوان سرمایه داران فرهنگی یاد می‌کند.

از نظر فرهنگ، صنعت فرهنگی و خلاق پشتیبانی فنی و انتقال خلاقیت فرهنگی را برای صنعت گردشگری فراهم می‌کند، که نه تنها می‌تواند به طور موثری از خلاقیت فرهنگی محافظت کرده و از آن عبور کند بلکه باعث ارتقاء آن نیز می‌شود. در واقع کیفیت گردشگری را می‌توان با خلاقیت فرهنگی ارتقا و مصرف آن را با گردشگری گسترش داد (یاناگی، 2023).

آنکتاد دسته‌بندی‌های مختلفی برای صنایع خلاق ارایه نموده است، یکی از آنها حوزه گردشگری به ویژه گردشگری خلاق است. این موضوع اگرچه در ایران کمتر مورد توجه قرار گرفته اما در بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته که عمدتا بر پایه اقتصاد غیر نفتی سامان یافته‌اند یک مسئله اساسی است. شواهد نشان می‌دهد در سال‌های اخیر ادغام صنایع فرهنگی و خلاق با گردشگری به کانون توسعه اقتصادی در کشور‌های توسعه یافته بدل شده است (زو²³،2017).

فینگ و یو (2006) در بحثی پیرامون توسعه جنبه‌های صنعت خلاق گردشگری و سنجش اثرات تقابلی با تجزیه و تحلیل صفات، نژادها و کاربردهای آن برای مراجعه به صنعت گردشگری و همچنین ویژگی‌های صنعت خلاق گردشگری، به توسعه چشم‌انداز و مقابله با اندازه‌گیری صنعت خلاق گردشگری پرداختند و نشان دادند افزودن عناصر خلاق به صنعت گردشگری باعث تقویت بیشتر پویایی و مشارکت فعالیت‌ها و محصولات آن می‌شود. همچنین با خصوصیات پویایی، هنری، تأثیر زنجیره صنعتی و ارزش اضافی بالا، انرژی را به سایر صنایع مرتبط تزریق می‌کند.  

در همین راستا ترایب و ژیائو (2011) در مقاله‌ای پیرامون گردشگری خلاق: تعامل و ادغام صنعت خلاق و صنعت گردشگری از دیدگاه زنجیره ارزش صنعتی، گردشگری خلاق را الگوی رشد جدید گردشگری است در قالب یک «رشد هوشمندانه» دانسته است؛ بر مبنای تئوری اساسی ادغام صنعتی و وضعیت فعلی گردشگری خلاق مکانیسم تعامل و ادغام را تجزیه و تحلیل کرد، و الگوی نظری تعامل و ادغام را ایجاد کرد؛ او در نهایت نشان داد گردشگری خلاق نتیجه محض تعامل و ادغام صنایع خلاق و صنعت گردشگری و انتخاب اجتناب‌ناپذیر در دوره جدید است. از این رو فعالیت‌های گردشگری خلاق، زمینه‌ای مناسب برای گرایش‌های توریستی است (باکاس و همکاران، 2023).

 

پیشینه پژوهش‌های داخلی

کیاسی و وبرومند (1388) در پژوهشی با هدف شناسایی مولفه‌های ارزیابی راهبردهای کارافرینی فرهنگی نشان دادند که عوامل محیط داخلی بیش از عوامل محیط بیرونی در فرآیند ارزیابی استراتژی اهمیت دارند. در این فرآیند به عواملی نظیر امکان‌پذیری، ثبات رویه، مزیت رقابتی و سازگاری با عوامل محیطی به عنوان نقاط قوت و ضعف، فرصت‌ها و تهدیدهای محیطی توجه شده است.

تنهایی‌راد (1401) در پژوهشی با هدف بررسی مداخلات مؤثر بر کارآفرینی محصولات فرهنگی نشان داد مداخلات بخش دولتی بدنبال چالش سیاستگذاری نظام اداره‏ی فرهنگ، چالش‏های بازاریابی محصولات فرهنگی دولتی، چالش‏‌های تولید محصولات فرهنگی دولتی، چالش ‏های ساختاری نظام اداره‏‌ی فرهنگ و چالش‏‌های نظام حمایتی اداره‌‌ی فرهنگ ایجاد شده است. یافته‌‌های این پژوهش را می‏توان در قالب سه محور مجزا طبقه‌بندی نمود؛ مداخلات اجتماعی، مداخلات بخش خصوصی و دولتی؛ مداخلات اجتماعی بواسطه‌‌‌ی ضعف سواد فرهنگی، نزاع‌‏های فرهنگی، ابهام در جامعه و الگوهای ذهنی کشنده‏‌ی خلاقیت و مداخلات بخش خصوصی متأثر از چالش‏های بازاریابی محصولات فرهنگی و تولید محصولات فرهنگی شکل گرفته است.

محقق و همکاران (1402) در پژوهشی با عنوان تبیین شاخص‌های گردشگری خلاق براساس داده‌های 384 نفر از شهروندان شهر اصفهان نشان می‌دهد از نظر شهروندان بعد کالبدی در اولویت اول، اجتماعی در اولویت دوم، اقتصادی در اولویت سوم، مدیریتی در اولویت چهارم، فرهنگی در اولویت پنجم و اکولوژیکی در اولویت ششم گردشگری خلاق محور زاینده رود قرار دارند و در صورت ایجاد کاربری‌های خلاق مطابق با سبک معماری پل‌های تاریخی، محور زاینده حتی در زمان‌های خشکی جاذب شهروندان و گردشگران خواهد شد. در بین شاخص‌های فرهنگی جشنواره‌های محلی، داستان‌سرایی و در نظر گرفتن فضاهایی برای نمایش هنرهای بومی ‌شهر اصفهان مانند موسیقی، صنایع دستی، غذا و کشاورزی در الویت می‌باشد. در بین شاخص‌های اجتماعی، اجتماع‌پذیری و تصویر ذهنی خاطره‌انگیز در گردشگری خلاق محور زاینده رود در الویت است. از شاخص‌های کالبدی، در نظر گرفتن زیرساخت‌ها، ایمنی و طراحی خلاقانه در گردشگری خلاق محور زاینده رود در الویت می‌باشد، لذا ارتقاء زیرساخت‌های گردشگری محور زاینده رود به همراه طراحی مکان‌ها و فضاهای خلاقانه برای تحریک خلاقیت شهروندان و گردشگران بایستی در نظر گرفته شود. از شاخص‌های زیست محیطی، تکنولوژی‌های نوین جهت کاهش آلودگی‌های محیطی، حفظ فضاهای سبز، صرفه‌جویی در انرژی، جاری شدن آب در محور زاینده رود و در نظر گرفتن امتیاز شهروندی برای دوستداران محیط زیست در قالب امتیازات تشویقی خلاق می‌تواند در الویت باشد. همچنین از شاخص‌های بعد مدیریتی، سازمان‌های مردم نهاد در گردشگری خلاق محور زاینده رود تاثیر بسزایی خواهد داشت. ابعاد فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، کالبدی و مدیریتی دارای بار عاملی بیشتر از 9/0 و عامل اکولوژیکی دارای بار عاملی 871/0 می‌باشد.

پیشینه پژوهش‌های خارجی

لی و لی (2015) در پژوهشی با عنوان تحقق اولویت استراتژیک سیاست‌های صنعت خلاق گردشگری در کره نشان دادند حمایت از مشاغل سرمایه‌گذاری کوچک و متوسط، حمایت از کارآفرینان در سیاستگذاری و محافظت از مالکیت معنوی و سرمایه گذاری در فن آوری اطلاعات برای تعیین اولویت‌های سیاست در صنعت گردشگری خلاق دارای اهمیت بیشتری نسبت به سایر عناصر است.

دین و همکاران (2019) تجربیات گردشگری و اقامتی از جاذبه‌های گردشگری خلاق از جمله رقص‌های فرهنگی / سنتی، کاردستی، نقاشی و بازی در بندونگ اندونزی بررسی کرده و نشان می‌دهند کیفیت تجربه، ارزش درک شده، رضایت در تصویر مقصد موثر است.

میتینین و همکاران (2019) در پژوهشی پیرامون گردشگری خلاق در لاپلند و تبدیل آن به یک توپوگرافی از فعالیت‌های فرهنگی و هنری به روش مطالعه موردی، نشان دادند ابعاد مکانی منظره خلاق و درگیر فعالیت‌های خلاقانه و شکل‌دهی و تغییر شکل منظر از طریق طراحی‌های خلاق موجب توسعه گردشگری خلاق شده است.

چنگ و لین (2019) در پژوهشی با هدف چارچوبی در طراحی سرویس‌های تجربی گردشگری خلاق در تایوان نشان می‌دهند گردشگران از طریق شرکت در فعالیت‌ها بلکه از طریق افراد خلاق مرتبط، آثار شیک / محصولات برجسته و جو زیبایی شناسی یاد می‌گیرند. امکانات خدماتی، مانند توصیف نمایشگاه‌ها و تجهیزات نمایشگر، تجربیات مهم جانبی هستند که ممکن است در تجربه اصلی یادگیری گردشگران را تحت تأثیر قرار دهند. همچنین تجربیات داستان گویی نه تنها هنجارها، ارزش‌های مشترک و غیره را شامل می‌شود، بلکه فعال شدن فرهنگ محلی و کمک به توسعه محلی به عنوان عناصر مهم نشان داده می‌شود. بنابراین، با توجه به اصول طراحی خدمات، از طریق طراحی خدمات تجربی برای گردشگری خلاق، می‌توان نقاط درد و افزایش را به عناصر اصلی تجربیات گردشگری تبدیل کرد.

فریرا و سوسا (2020) در پژوهشی در خصوص رشد گردشگری خلاق در حوزه هنر باستانی و سنتی شهرداری بارسلوس پرتغال با بررسی محصولات با اصالت و متنوع صنایع دستی نشان دادند از طریق مصرف فرهنگی، گردشگران گردشگری نقش مهمی ‌به عنوان عاملی در توسعه منطقه‌‌ای و محلی ایفا کرده است.

گو و همکاران (2020) با محوریت ادغام صنعت فرهنگی و خلاق با گردشگری با رویکرد مطالعه موردی در مورد نوسازی اکولوژیک کارخانه سابق سیمان دالیان، یک منطقه قدیمی‌صنعتی، به پارک صنعت فرهنگی و خلاق 1983 نشان می‌دهد بهینه‌سازی و تحول پارک صنعتی قدیمی‌ و تغییر کاربری اراضی به عنوان بخش قابل تامل ترکیبی هنرهای سبز، گردشگری را در صنایع فرهنگی شهری توسعه داده است.

آندریوتیس و پاراسکوایدیس (2023) در پژوهشی با هدف بررسی کارآفرینی فرهنگی در طول همه گیری کرونا از طریق مصاحبه‌های ایمیل ناهمزمان با 20 اپراتور اقامت هنرمندان از 18 کشور با استفاده از نمونه‌گیری هدفمند انجام شد نشان داد که به استثنای معدود، اقامتگاه‌های هنرمندان تمام معیارهای اسکان تخصصی را مورد توجه قرار می‌دهند، و تعاملات اجتماعی بین هنرمندان و اپراتورها در اجرای یک اقامتگاه هنری اساسی است. از منظر کارآفرینی فرهنگی، اکثر اپراتورها اولویت خود را ارتقای خلاقیت هنری و تبادل دانش فرهنگی اعلام کردند که مؤید عناصر اصلی تئوری خلقت است.

دیاس و همکاران (2023) در پژوهشی با هدف بررسی مولفه‌های جذب و حفظ کارآفرینان خلاق گردشگری یک نمونه از 115 کارآفرین گردشگری خلاق را بررسی و نشان دادند مهمترین عوامل فرهنگ کارآفرینی، دسترسی به بازار (گردشگران، بازدیدکنندگان و غیره)، فضای خلاق، کیفیت زندگی و سطح همکاری بود.

ژو و همکاران (2023) در پژوهشی با عنوان شبکه‌های کارآفرینی در مکان‌سازی خلاق گردشگری با مطالعه موردی در دهکده خلاق دالی در ووهان، چین نشان می‌دهند شبکه‌های اجتماعی بازیگران عمدتاً شخصی بودند و فاقد همکاری تجاری بودند که نشان‌دهنده ماهیت ارگانیک مکان‌سازی بود. تنوع منابع فردی، قابلیت‌ها و انتظارات کارآفرینان منجر به فقدان یک چشم انداز ثابت از مکان سازی شده است. تنش بر سر مالکیت مکان‌سازی بین گروه‌های مسکونی و غیرمسکونی ظاهر شد.

روش پژوهش

این پژوهش از نظر هدف، کاربردی، از منظر روش در دو فاز کیفی از نوع تحلیل مضمون و کمی ‌پیمایشی است. تحلیل مضمون به ‌عنوان یک اصطلاح جامع برای انواع رویکردهای مختلف، به جای یک روش منفرد، بهتر در نظر گرفته می‌شود. نسخه‌های مختلف تحلیل موضوعی مبتنی بر مفروضات فلسفی و مفهومی ‌مختلف هستند و از نظر رویه متفاوت هستند. این روش فرايندي براي تحليل داده‌هاي متني است و داده‌هاي پراكنده و متنوع را به داده‌هايي غني و تفصيلي تبديل مي‌كند. همچنین تحلیل مضمون روشی است که هم برای بیان واقعیت و هم برای تبیین آن به کار می‌رود (براون و کلارک، 2006).

مانند بسیاری از روش‌های تحقیق، فرآیند تحلیل مضمون داده‌ها می‌تواند به دو صورت استقرایی یا قیاسی رخ دهد. این پژوهش بر بنای رویکرد استقرایی انجام شده است. رویکردهای استقرایی بر نظریه‌ها و دیدگاه‌های نظری چندان متکی نیستند (کیگر و وارپیو²⁴،2020). این شکل از تجزیه و تحلیل بیشتر تفسیری است. برای اندازه‌گیری قابلیت اطمینان کدگذاری، اندازه‌گیری قابلیت اطمینان بین ارزیاب‌ها یا توافق بین کدگذارها را در نظر می‌گیرند (کاکس و فوربس²⁵، 2022). برای ارزیابی قابلیت اطمینان تحلیل مضمون در این پژوهش از روش «استفاده از کدگذاران مستقل و گروه خبرگان» بهره برده شد. استفاده از کدگذاری مستقل، فرایند رایجی برای ارزیابی و کنترل کیفیت تحلیل‌های مضمون است.

با این وجود در پژوهش حاضر با 15 نفر از متخصصان موضوعی در زمینه‌های مختلف مطالعات فرهنگی و مدیریتی که تجربه کارآفرینی فرهنگی و شناخت صنایع خلاق گردشگری را دارند به شرح جدول (1) مصاحبه شد:

 

 

جدول 1- مشخصات جمعیت شناختی نمونه پژوهش

ردیف	تحصیلات	تخصص	سابقه کار (سال)	سن
1	دکتری	فرهنگی	5	35
2	ارشد	مدیریت	7	39
3	دکتری	جامعه شناسی	9	42
4	دکتری	جامعه شناسی	10	44
5	دکتری	فرهنگی	15	45
6	ارشد	مدیریت	12	48
7	ارشد	رسانه	5	35
8	دکتری	جامعه شناسی	18	54
9	دکتری	ادبیات	5	39
10	ارشد	مدیریت	20	54
11	دکتری	فرهنگی	12	40
12	دکتری	رسانه	10	42
13	دکتری	رسانه	8	43
14	ارشد	فرهنگی	10	45
15	دکتری	جامعه شناسی	9	42

 

 

در فاز دوم پرسشنامه محقق ساخته بر پایه ابعاد استخراج شده از مولفه‌های فاز اول بین 140 نفر از کارشناسان حوزه گردشگری، مدیریت فرهنگی، رسانه و مدیریت شهری توزیع شد. اعتباریابی ابزار از طریق روایی صوری و محتوایی، و ضریب آلفای کرونباخ برای پایایی برآورد و تایید شد.

یافته‌های پژوهش

در پاسخ به سوالات پژوهش در خصوص واکاوی مولفه‌های کارآفرینی فرهنگی مبتنی بر صنایع خلاق گردشگری نتایج تحلیل محتوای مصاحبه‌های مشارکت کنندگان نشان داد 57 مولفه از تحلیل مصاحبه‌های انجام شده شناسایی شد که در چهار دسته نوآوری و فناوری گردشگری، شبکه گردشگری خلاق، مدیریت سرمایه و بازاندیشی محیطی با هشت بعد در قالب مضمون پایه دسته‌بندی شد. جدول (2) نشان‌دهنده مضمون پایه، اولیه و فراگیر مولفه‌های کارآفرینی فرهنگی مبتنی بر صنایع خلاق گردشگری است.

 

 

 

 

 

 

 

جدول 2- مضمون پایه، اولیه و فراگیر مولفه‌های کارآفرینی فرهنگی مبتنی بر صنایع خلاق گردشگری

مضمون فراگیر	مضمون پایه	مضمون اولیه
نوآوری و فناوری گردشگری	بهره‌مندی از نوآوری	افزایش نوآوری‌های تکنولوژیکی
		نوآوری‌های مبتنی بر بازار
		تسهیل رفتارهای نوآورانه
		کشف و خلق فرصت‌های درون شبکه‌ای
		افزایش ضریب نوآوری‌های دانش بنیان
		ایجاد زنجیره خلاقیت در نیروها
		به کار گیری ایده‌های خلاق
		استفاده از فرصت‌های نوآوری گردشگری
	توسعه فناوری	تقویت پذیرش فناوری
		تمایل به استفاده از ابزارهای مبتنی بر هوش مصنوعی
		تقویت سواد فناورانه
		ایجاد کلان‌داده و توسعۀ قدرت پردازش
		کاهش ترس استفاده از فناوری
		تنوع در بکارگیری پلتفرم‌ها
		افزایش قدرت انتقال فناوری
شبکه گردشگری خلاق	فرهنگ گردشگری خلاق	حفظ و توسعه میراث فرهنگی ناملموس
		چشم‌اندازهای جدید برای گردشگری
		تقویت تفکر خلاق گردشگری
		شناخت فرهنگ کشور مقصد
		جهت دهی به فرهنگ توسعه گردشگری
		تقویت سیاست فرهنگی ارائه خدمات جدید
		کشف و خلق فرصت‌های درون شبکه‌ای
		گشودگی در برابر تغییرات
	توسعه شبکه‌ای	شناسایی خوشه‌ها و شبکه‌های فعال
		توسعه شبکه‌های اجتماعی
		بهبود فعالیت‌های کلیدی
		هوش فرهنگی در فعالیت شبکه‌ای
		بهبود روابط مبتنی بر شبکه
		چشم‌اندازه رسانه‌ای و ایدئولوژیکی
		توانمندی شبکه‌سازی
		افزایش شایستگی‌های شبکه‌ای
		تقویت اعتماد اجتماعی
		تقویت گفتگوی فرهنگی
مدیریت سرمایه	توسعه سرمایه فکری	به اشتراک گذاشتن ایده‌های جدید
		پویایی شناسی سیستمی
		افزایش مزیت رقابتی
		تقویت رویکرد یادگیری
		اشتراک گذاشتن دانش
		جذب استعدادهای خلاق
		تقویت صلاحیت‌های حرفه‌ای
	توسعه منابع سرمایه‌ای	توسعه فرهنگ سازماني ديجيتال
		نگرش سرمایه ای به میراث گردشگری
		تسریع مبادلات مالی
		بهینه سازی کسب و کارهای دانش بنیان
		توسعه سرمایه‌های حرفه‌ای
		الگوی‌های کسب و کارهای جایگزین
بازاندیشی محیطی	توسعه شهر خلاق	بهبود کیفیت خدمات
		ایجاد آرمان‌های مشترک
		توسعه فضاهای شهری خلاق
		تحریک تقاضا برای گردشگری
		ایجاد چشم‌اندازهای جدید
	مدیریت حساسیت فرهنگی	پذیرش تفاوت‌های فرهنگی
		استراتژی‌های بازسازی فرهنگی
		افزایش ضریب امنیت فرهنگی
		توسعه ظرفیت‌های فرهنگی مقصد
		افزایش سطح خودکارآمدی ادراک شده فرهنگی
		کنترل پیامدهای ناشی از تعارض فرهنگی

 

 

همانطور که جدول (2) نشان می‌دهد عواملی همچون بهره‌مندی از نوآوری، توسعه فناوری، فرهنگ گردشگری خلاق، توسعه شبکه‌ای، توسعه سرمایه فکری، توسعه منابع سرمایه‌ای، توسعه شهر خلاق و مدیریت حساسیت فرهنگی ابعاد 57 مولفه شناسایی شده به عنوان مولفه‌های کارآفرینی فرهنگی مبتنی بر صنایع خلاق گردشگری است. به منظور بررسی روابط درونی متغیرهای شناسایی شده از تحلیل عاملی تاییدی مرتبه دوم شکل (1) استفاده شد.

 

 

 

جدول 3- شاخص‌های برازش مدل مولفه‌های کارآفرینی فرهنگی مبتنی بر صنایع خلاق گردشگری

شاخص	درجه آزادی	کای اسکوئر	شاخص برازش تطبیقی	شاخص برازش تطبیقی مقتصد
مقدار	1650	5013.035	91/0	9/0

 

 

همانطور که شکل (1) نشان می‌دهد بازاندیشی محیطی، نوآوری و فناوری گردشگری، شبکه گردشگری خلاق و مدیریت سرمایه به ترتیب دارای بیشترین بارهای عاملی هستند. در بعد بازاندیشی محیطی توسعه شهر خلاق دارای بیشترین بار عاملی است. نتایج جدول (3) نشان دهنده شاخص‌های برازش مدل مولفه‌های کارآفرینی فرهنگی مبتنی بر صنایع خلاق گردشگری و برازش مدل برآوردی است.

 

بحث و نتیجه‌گیری

یافته‌های پژوهش نشان داد 57 مولفه در چهار دسته نوآوری و فناوری گردشگری، شبکه گردشگری خلاق، مدیریت سرمایه و بازاندیشی محیطی با هشت بعد در قالب مضمون پایه مولفه‌های کارآفرینی فرهنگی مبتنی بر صنایع خلاق گردشگری دسته‌بندی شد. عواملی همچون بهره‌مندی از نوآوری، توسعه فناوری، فرهنگ گردشگری خلاق، توسعه شبکه‌ای، توسعه سرمایه فکری، توسعه منابع سرمایه‌ای، توسعه شهر خلاق و مدیریت حساسیت فرهنگی ابعاد 57 مولفه شناسایی شده به عنوان مولفه‌های کارآفرینی فرهنگی مبتنی بر صنایع خلاق گردشگری است. یافته‌ها نشان می‌دهد بازاندیشی محیطی، نوآوری و فناوری گردشگری، شبکه گردشگری خلاق و مدیریت سرمایه به ترتیب دارای بیشترین بارهای عاملی هستند. در بعد بازاندیشی محیطی توسعه شهر خلاق دارای بیشترین بار عاملی است.

گردشگری خلاق را می‌توان به عنوان واکنشی به یک "گردشگری فرهنگی انبوه" در حال رشد توصیف کرد که با تمایل روزافزون مسافران برای ایفای نقش‌های فعال‌تر در سفرهایشان آمیخته شده است. گردشگری خلاق چارچوبی را برای توسعه رویکردهای نوآورانه برای یک گردشگری فرهنگی پایدار نوید می‌دهد که پاسخگوی مکان و جامعه باشد، علایق محلی و بازدیدکننده را متعادل کند و فعالیت‌های در مقیاس کوچک را ارائه دهد که ممکن است برای جوامع کوچکتر مناسب باشد. با این حال، هنوز شکاف‌های زیادی در مورد توسعه گردشگری خلاق، پویایی تکاملی آن، و استراتژی‌های رویکردهای پایدار وجود دارد. در مورد گردشگری فرهنگی و خلاق، این قابل درک است که با ارج نهادن به دارایی‌ها و منابع طبیعی درون‌زا، تقویت اقتصاد خلاق و عدم کاهش فرهنگ از طریق مصرف محصولات، توسعه پایدار منطقه‌ای را تشویق می‌کند. گردشگران دیگر تمایلی به مقصدی با پیشنهاد تجربه گردشگری منحصر به فرد ندارند و به طور فزاینده‌ای به گردشگری فرهنگی و خلاقانه به عنوان عنصری تعیین کننده در انتخاب مکان تعطیلات نگاه می‌کنند. در واقع، مقاصد گردشگری تنها در مکان‌هایی با فرهنگ و گردشگری خلاق که با یک پیشنهاد همراه است رخ می‌دهد. گردشگری خلاق می‌تواند به توسعه پایدار منطقه‌ای بیافزاید اقتصاد محلی را تقویت می‌کند، یعنی با جذب گردشگران برای مشارکت در تجربیات خلاق، اقتصاد محلی می‌تواند از طریق افزایش هزینه‌ها در این زمینه منتفع شود.

در فرآیند دستیابی به گردشگری خلاق فرهنگی و پایدار، میراث فرهنگی در مرکز فرآیندهای تصمیم‌گیری در خصوص مدیریت میراث ناملموس و ملموس با فعالیت گردشگری قرار می‌گیرند، که مستلزم مشارکت ذینفعان و جوامع محلی است. مشارکت چند بخشی جامعه، اشتراک عمیق ارزش‌ها و آرمان‌ها را تشویق می‌کند، گفت‌وگو بین بازیگران و بخش‌های مختلف را تسهیل می‌کند، و به تقویت حس اجتماعی، مالکیت، و توانمندسازی جامعه کمک می‌کند که در طول زمان غالب خواهد شد.

توسعه پروژه‌های گردشگری خلاق می‌تواند فرصت‌های شغلی جدیدی به‌ویژه در بخش‌های هنری و فرهنگی ایجاد کند و توسعه جامعه را تقویت می‌کند، به عنوان مثال، با مشارکت جوامع محلی در برنامه‌ریزی و اجرای پروژه‌های گردشگری خلاق، آنها می‌توانند احساس مالکیت و غرور را تقویت کرد که منجر به توسعه جامعه بهتر شود.

 

منابع

تنهایی‌راد، ه، اعتباریان، الف و رشیدپور، ع (1401). شناسایی مداخلات مؤثر بر کارآفرینی محصولات فرهنگی در ایران. مدیریت فرهنگی.

 doi: 10.30495/jcm.2022.21110

کیاسی، س و برومند، ز (1388). بررسی و ارزیابی راهبردهای کارآفرینی فرهنگی (موسسه‌های فرهنگی و هنری کشور) و ارائه مدل مطلوب. مدیریت فرهنگی، پیاپی 6.

محقق، ف و تقوایی م و صادقی، ن (1402). تبیین شاخص‌های گردشگری خلاق محور زاینده رود اصفهان از دیدگاه شهروندان، فصلنامه مطالعات محیطی هفت حصار، دوره: 11، شماره: 44.

Agusita, E & Ashton, D (2020). Unexpected Enterprises: Remixing Creative Entrepreneurship. Palgrave Macmillan (part of Springer Nature).‏

Andriotis, K & Paraskevaidis, P (2023). Artist residencies as specialist accommodation: cultural entrepreneurship during the COVID-19 pandemic. International Journal of Contemporary Hospitality Management, 35(5), 1738-1758.‏

BAKAS, F. E, Silva, S & Duxbury, N (2023). The structure and dynamics of creative tourism: an ePortfolio approach. Tourism Culture & Communication.‏

Booyens, I & Rogerson, C. M (2019). Creative tourism: South African township explorations. Tourism Review.‏

Caragliu, A, Del Bo, C & Nijkamp, P (2011). Smart cities in Europe. Journal of urban technology, 18(2), 65-82.‏

Castro, C. M. D (2012). New technology and creative tourism: a case study for the city of Porto (Doctoral dissertation).‏

Chang, S. H & Lin, R (2019). A Framework of Experiential Service Design in Creative Tourism. In International Conference on Human-Computer Interaction (pp. 3-16). Springer, Cham.‏

Connell, J (2019). Tourism as political theatre in North Korea. Political Geography.‏

Cox, D & Forbes, M (2022). Introducing multi-sited focused ethnography for researching one-to-one (singing voice) pedagogy in higher education. Music Education Research, 24(5), 625-637.‏

Deal, T. G. N (2017). Trade and Development Report 2017. New York and Geneva.‏

Dean, D, Suhartanto, D & Kusdibyo, L (2019). Predicting destination image in creative tourism: A comparative between tourists and residents. International Journal of Applied Business Research.‏

Deng, W, Liang, Q, Li, J & Wang, W (2020). Science mapping: A bibliometric analysis of female entrepreneurship studies. Gender in Management: An International Journal.‏

Dias, Á, González-Rodríguez, M. R, Pereira, L & Costa, R (2023). Attracting and retaining creative tourism entrepreneurs. Creative Industries Journal, 1-16.‏

Ferreira, J & Sousa, B (2020). Experiential Marketing as Leverage for Growth of Creative Tourism: A Co-creative Process. In Advances in Tourism, Technology and Smart Systems. Springer, Singapore.‏

Franco, M, Haase, H & Correia, S (2018). Exploring factors in the success of creative incubators: A cultural entrepreneurship perspective. Journal of the Knowledge Economy, 9(1), 239-262.‏

Garcês, S, Pocinho, M & de Jesus, S. N (2020). Psychological Wellbeing as a Creative Resource for Businesses in the Tourism Industry: A Multidisciplinary View. In Multilevel Approach to Competitiveness in the Global Tourism Industry (pp. 98-119). IGI Global.‏

Guo, Y, Liu, A & Ding, W (2020). Research on the ecological transformation and renovation of an old industrial district into a cultural and creative industry park in Dalian City, China. Journal of Global Tourism Research, 5(1), 59-62.‏

Jessa, S (2015). Cultural heritage regeneration of District Six: A creative tourism approach (Doctoral dissertation, Cape Peninsula University of Technology).‏

Kiger, M. E & Varpio, L (2020). Thematic analysis of qualitative data: AMEE Guide No. 131. Medical teacher, 42(8), 846-854.‏

Klamer, A (2011). Cultural entrepreneurship. The review of Austrian economics, 24, 141-156.‏

Leão, M. D. F. R & Dias, Á. L (2020). Creative Tourism and Creative Entrepreneurs on Coastal Locations. In Managing, Marketing, and Maintaining Maritime and Coastal Tourism (pp. 132-150). IGI Global.‏

Lee, J & Lee, H (2015). Deriving strategic priority of policies for creative tourism industry in Korea using AHP. Procedia computer science, 55, 479-484.‏

Lockwood, C (2016). Cultural Scaffolding: Resources, Rhetoric, and Materiality in Cultural Entrepreneurship. In Academy of Management Proceedings (Vol. 2016, No. 1). Briarcliff Manor, NY 10510: Academy of Management.‏

Lounsbury, M & Glynn, M. A (2019). Cultural entrepreneurship: A new agenda for the study of entrepreneurial processes and possibilities. Cambridge University Press.‏

Miettinen, S, Erkkilä-Hill, J, Koistinen, S. M, Jokela, T & Hiltunen, M (2019). Stories of design, snow, and silence: creative tourism landscape in Lapland. In A Research Agenda for Creative Tourism. Edward Elgar Publishing.‏

Mohammadi, A, Moharrer, M & Babakhanifard, M. S (2019). The business model and balanced scorecard in creative tourism: the ultimate strategy boosters. Current Issues in Tourism, 22(17), 2157-2182.‏

Naudin, A (2015). Cultural entrepreneurship: Identity and personal agency in the cultural worker's experience of entrepreneurship (Doctoral dissertation, University of Warwick).‏

Richards, G (2011). Creativity and tourism: The state of the art. Annals of tourism research, 38(4), 1225-1253.‏

Scott, M (2012). Cultural entrepreneurs, cultural entrepreneurship: Music producers mobilising and converting Bourdieu's alternative capitals. Poetics, 40(3), 237-255.‏

 Suhartanto, D, Brien, A, Primiana, I, Wibisono, N & Triyuni, N. N (2020). Tourist loyalty in creative tourism: the role of experience quality, value, satisfaction, and motivation. Current Issues in Tourism, 23(7), 867-879.‏

Tribe, J & Xiao, H (2011). Developments in tourism social science. Annals of Tourism Research, 38(1), 7-26.‏

Wang, C, Liu, J, Wei, L & Zhang, T (2020). Impact of tourist experience on memorability and authenticity: a study of creative tourism. Journal of Travel & Tourism Marketing, 37(1), 48-63.‏

Yanagi, M (2023). Reconsideration of Japan's tourism innovation characteristics. Geographical Research Bulletin, 2, 29-38.‏

Yuan, V. Y (2020). The Economic Logic of Chinese Cultural-Creative Industries Parks. Springer Singapore.‏

Zhang, Y & Xie, P (2017). 6 Creative cultural tourism development. Performing Cultural Tourism: Communities, Tourists and Creative Practices, 42, 99.

Zhou, L, Cheng, X, Wall, G & Zhang, D (2023). Entrepreneurial networks in creative tourism place-making: Dali village, Wuhan, China. Tourism Geographies, 25(1), 220-242.‏

Zhu, W, Zhang, L & Li, N (2014). Challenges, function changing of government and enterprises in Chinese smart tourism. Information and communication technologies in tourism, 10, 553-564.‏

Zhu, Y (2020). An Economic Model for Studying the Role of Cultural Industries on Social Development in Cross-border Contexts. Emerging Markets Finance and Trade, 56(7), 1581-1600.‏

 

یادداشت‌ها

---

[1] Cultural entrepreneurship 

[2] Scott 

[3] Naudin 

[4] Deng et al 

[5] Klamer 

[6] Zhang et al 

[7] Deal 

[8] Lounsbury & Glynn 

[9] Agusita & Ashton 

[10] Mohammadi et al 

[11] Miettinen et al 

[12] Chang & Lin 

[13] Booyens & Rogerson 

[14] Wang et al 

[15] Ferreira & Sousa 

[16] Guo et al 

[17] Lockwood 

[18] Castro 

[19] Jessa 

[20] Caragliu et al 

[21] High Tech 

[22] Cultural Entrepreneurship 

[23] Zou 

[24] Kiger & Varpio 

[25] Cox & Forbes