The effect of two training methods (continuous and periodic) and ginger supplementation on the balance of apoptosis and oxidation pathway in heart tissue of breast cancer model rats

Subject Areas :

Mohammad Hossein Bargahi ¹ , parvin farzanegi ² , Farzad Feli Kohikheili ³

1 - Department of Exercise Physiology, Sari Branch, Islamic Azad University, Sari, Iran
2 - Associate Professor, Exercise Physiology Department, Sari Branch, Islamic Azad University, Sari, Iran
3 - Assistant Professor, Islamic Azad University, Neka Branch, Neka, Iran

Received: 2023-01-04 Accepted : 2023-03-09 Published : 2023-07-23

Keywords: Heart tissue, Continuous and intermittent exercise, breast cancer, Apoptosis, Ginger,

Abstract :

Introduction and Objective: Today, breast cancer is one of the most common malignant diseases in women and its incidence is increasing, the aim of the present research was the effect of continuous and intermittent training methods with ginger supplement on the balance of apoptosis and oxidation pathway in heart tissue of breast cancer model rats.Methodology: In this experimental research, 56 mice were randomly divided into 8 groups: 1) control, 2) cancer, 3) cancer-saline, 4) cancer-supplement, 5) cancer-periodic, 6) cancer-continuous, 7) cancer-periodic-supplement and 8) cancer-continuous-supplement group were placed. The continuous program of the first week with a speed of 15 m/min for a duration of five minutes on the treadmill, which increased the speed by 1-2 m/min every week and increased the running time by 1-2 minutes. Intermittent training includes six sets of 2.5 minutes, with four minutes of rest between each set. Results: The results showed that the induction of cancer increased the expression of BAX and MDA in the heart tissue of rats and significantly decreased the expression of BCL-2 and SOD, each of the interventions (continuous exercise, ginger and the combination of continuous and intermittent exercise with ginger supplement) The cardiac expression of BAX and MDA decreased and the expression of BCL-2 and SOD increased significantly.Conclusion: The results confirm the role of continuous and periodic exercise with ginger supplement in improving the apoptotic and oxidative indices of heart tissue in breast cancer mice, which may have a protective effect on heart tissue.

Full-Text:



اثر دو شیوه تمرینی (تداومی و تناوبی) و مصرف مکمل زنجبیل بر تعادل مسیر آپوپتوز و اکسایش بافت قلب رت­های مدل سرطان پستان

چکیده

زمینه و هدف: امروزه سرطان پستان یکی از شایع­ترین بیماری­های بدخیم در زنان است و بروز آن در حال افزایش است، هدف از انجام تحقیق حاضر تاثیر دو شیوه تمرینی تداومی و تناوبی همراه با مکمل زنجبیل بر تعادل مسیر آپوپتوز و اکسایش بافت قلب رت­های مدل سرطان پستان می­باشد. 

مواد و روش: در این تحقیق تجربی، 56 سر موش به­طور تصادفی در 8 گروه 1)کنترل، 2)سرطان، 3)سرطان-سالین 4)سرطان-مکمل، 5)سرطان-تناوبی، 6)سرطان-تداومی 7)سرطان-تناوبی-مکمل و 8) گروه سرطان-تداومی-مکمل  قرار گرفتند. برنامه تداومی هفته اول با سرعت 15 متر بر دقیقه برای مدت زمان پنج دقیقه روی تریدمیل دویدن، که هر هفته سرعت 1تا 2 متر بر دقیقه افزایش یافت و 1 تا 2 دقیقه بر زمان دویدن افزده شد. تمرین تناوبی شامل شش ست 5/2 دقیقه ای که بین هر ست مدت زمان چهار دقیقه استراحت در نظر گرفته شد. هم­چنین عصاره زنجبیل با دوز 20 میلی­گرم به­صورت زیر صفاقی به موش­ها تزریق شد.

نتایج: نتایج نشان داد القای سرطاان بیان BAX و MDA بافت قلبی رت­ها را با افزایش و بیان BCL-2 و SOD را با کاهش معنی­داری مواجه کرد، هرکدام از مداخله­ها (تمرین تداومی، زنجبیل و ترکیب تمرین تداومی و تناوبی همراه با مکمل زنجبیل) بیان قلبی BAX و MDA رت­های سرطانی را کاهش و بیان BCL-2 و SOD را افزایش معنی­داری داد.

نتیجه­گیری: نتایج تاییدکننده نقش تمرین تداومی و تناوبی به­همراه مکمل زنجبیل در بهبود شاخص­های آپوپتوزی و اکسایشی بافت قلب در موش­های سرطان پستان است، که ممکن است از این طریق اثر محافظتی بر بافت قلب داشته باشد.

واژه­های کلیدی: تمرین تداومی و تناوبی، زنجبیل، آپوپتوز، بافت قلب، سرطان پستان

 

The effect of two training methods (continuous and periodic) and ginger supplementation on the balance of apoptosis and oxidation pathway in heart tissue of breast cancer model rats

Mohammad Hossein Barghhi1, Parvin Farzanegi2*, Farzad Feli Kohkheili3

 

Abstract

Introduction and Objective: Today, breast cancer is one of the most common malignant diseases in women and its incidence is increasing, the aim of the present research was the effect of continuous and intermittent training methods with ginger supplement on the balance of apoptosis and oxidation pathway in heart tissue of breast cancer model rats.

Methodology: In this experimental research, 56 mice were randomly divided into 8 groups: 1) control, 2) cancer, 3) cancer-saline, 4) cancer-supplement, 5) cancer-periodic, 6) cancer-continuous, 7) cancer-periodic-supplement and 8) cancer-continuous-supplement group were placed. The continuous program of the first week with a speed of 15 m/min for a duration of five minutes on the treadmill, which increased the speed by 1-2 m/min every week and increased the running time by 1-2 minutes. Intermittent training includes six sets of 2.5 minutes, with four minutes of rest between each set. Also, ginger extract with a dose of 20 mg was injected subcutaneously to mice.

Results: The results showed that the induction of cancer increased the expression of BAX and MDA in the heart tissue of rats and significantly decreased the expression of BCL-2 and SOD, each of the interventions (continuous exercise, ginger and the combination of continuous and intermittent exercise with ginger supplement) The cardiac expression of BAX and MDA decreased and the expression of BCL-2 and SOD increased significantly.

Conclusion: The results confirm the role of continuous and periodic exercise with ginger supplement in improving the apoptotic and oxidative indices of heart tissue in breast cancer mice, which may have a protective effect on heart tissue.

Keywords: Continuous and intermittent exercise, Ginger, Apoptosis, Heart Tissue, Breast Cancer

 

مقدمه

امروزه سرطان پستان یکی از شایع­ترین بیماری­های بدخیم در زنان است و بروز آن به­دلیل استرس­های زندگی مدرن به­سرعت در حال افزایش است، علی­رغم پیشرفت­های بسیاری که در مورد تشخیص زود هنگام و درمان مناسب این بیماری صورت گرفته است، هم­چنان سردسته علل مرگ در بین زنان است (1). بیماران مبتلا به سرطان پستان به­طور معمول از بیماری­های همراه مختلف از قبیل بیماری انسدادی مزمن ریوی، ورم مفاصل، فشار خون بالا و بیماری­های قلبی رنج می­برند.وجود این بیماری­های مزمن در افراد مبتلا به سرطان پستان زمینه­ی ابتلا به مسمویت قلبی قبل از درمان را در این بیماران بالابرده و خطر پیشرفت بیماری قلبی­عروقی را افزایش می‌دهد (2).

گزارش­شده­است که سرطان پستان منجر به­تولید بیش از حد گونه‌های فعال اکسیژن¹ (ROS) و رادیکال‌های آزاد در بافت­های مختلف می‌شود (3). شرایط عدم تعادل بین تولید ROS و سیستم دفاعی آنتی­اکسیدانی استرس اکسیداتیو نامیده می­شود. تولید انبوه ROS از طریق استرس اکسیداتیو می­تواند به­طور جداگانه به غشای میتوکندری آسیب برساند و منجر به آزادسازی سیتوکروم c شود (4). پروتئین­های خانواده Bcl-2 در دو گروه ضدآپوپتوز (شامل Bcl-2 و Bcl-x) و پروآپوپتوز (شامل Bax و Bad) طبقه­بندی می­شوند. آن­ها آزادسازی سیتوکروم c را از غشای داخلی میتوکندری تنظیم می­کنند. در جزئیات، پروتئین­های ضدآپوپتوز از آزاد شدن سیتوکروم c در بروز آپوپتوز جلوگیری می­کنند. برخلاف پروتئین­های ضدآپوپتوز، پروتئین­های پروآپوپتوز از طریق تحریک پروکاسپاز 9 به­عنوان القا کننده آپوپتوز عمل می­کنند. پس از این، پروکاسپاز 9 به کاسپاز فعال شده 9 تبدیل می­شود و متعاقباً کاسپاز 3 را فعال می کند (5). این در نهایت منجر به آسیب DNA و آپوپتوز می­شود. ضعف سیستم دفاعی آنتی­اکسیدانی را می­توان با اجزای آنتی­اکسیدانی بهبود بخشید و از آسیب­های احتمالی بعدی جلوگیری کرد (4).

از آنجایی­که رزکسیون جراحی، پرتودرمانی و شیمی‌درمانی از جمله گزینه‌های درمانی محدود برای سرطان سینه هستند، نیاز روزافزونی برای یافتن روش­های درمانی جدید که ممکن است در پیشگیری و/یا مدیریت سرطان پستان موثر باشند، وجود دارد. چندین مطالعه نشان داده­اند که عوامل محیطی و سبک زندگی مانند رژیم غذایی نقش مهمی در پیدایش سرطان دارند (6). به عنوان مثال، مصرف سبزیجات چلیپایی خطر ابتلا به سرطان را کاهش می­دهد و پیشرفت تومورهای بدخیم از جمله سرطان سینه را سرکوب می­کند (7، 8).

زنجبیل با نام علمی Zingiber officinale یک گیاه با خواص دارویی مانند اثرات آنتی اکسیدانی، ضد آپوپتوز و ضد التهاب است که از دیرباز علاوه بر یک مکمل غذایی، در علم پزشکی نیز کاربرد فراوانی دارد (9). فعالیت آنتی­اکسیدانی گیاهان به علت حضور جزء فنلی (فلانوئید، تانن و آنتوسیانین) آن­هاست، که این جزء در زنجبیل، جینجرول نام دارد. تحقیقات نشان داده که جینجرول، عاملی موثر برای جلوگیری از تولید ROS و بیان COX—2 القاء­شده توسط اشعه ماورابنفش است (10). مطالعات دیگری نیز اظهار داشته­اند که عصاره هیدروالکلی زنجبیل، دارای اثر حفاظتی بر سلول­ها در برابر استرس اکسیداتیو است (11). هم­چنین دهقانی و همکاران (2021) طی مطالعه­ای نشان دادند درمان با عصاره زنجبیل هم­چنین به­صورت وابسته به دوز و زمان، میزان آپوپتوز را در سلول­های بنیادی مزانشیمی مغز استخوان موش صحرایی کاهش داد (12).

از طرفی، فعالیت بدنی² (PA) به­طور جهانی توسط انجمن قلب آمریکا، کالج آمریکایی پزشکی ورزشی، و انجمن قلب و عروق اروپا به­عنوان یک استراتژی مهم برای پیشگیری اولیه از بیماری قلبی­عروقی³ (CVD) به رسمیت شناخته شده است (13). در زمینه قلب و عروق، شواهد تجربی مثبت در مدل‌های جوندگان، اشتیاق به نقش ورزش ساختاریافته در پیشگیری از سمیت قلبی ایجاد کرده است (14). مطالعات اولیه انسانی اثر قابل توجهی از PA بر عملکرد قلب در طول درمان با آنتراسیکلین نشان نداده است. با این حال، PA به عنوان یک درمان کاهش خطر CVD در افراد مبتلا به سرطان پستان یک رفتار سبک زندگی است، نه فقط یک مداخله کوتاه (3). آقاعلی­نژاد و همکاران اثر تمرینات ورزشی در مقابله با رشد تومور از طریق تغییر در بیان ژن­های LC3 و Bcl-2 در موش­های مبتلا به سرطان را نشان داده­اند (15). با این حال سازوکارهای مکانیسم سلولی و مولکولی هنوز به خوبی شناخته نشده است. هم­چنین در تحقیقات قبلی نقش تمرینات ورزشی منظم بر روی نوار گردان در افزایش Bcl-2 و کاهش Bax و نسبت Bcl-2/Bax در بافت عضلات نعلی، دوقلو (16)، بافت قلبی (17) و بافت کلیه (18) رت­ها گزارش شده است.

با توجه به افزایش روز افزون سرطان پستان در زنان و بیماری­های همراه مرتبط و این­که تاکنون پژوهشی که اثر همزمان دو نوع تمرین (تداومی و تناوبی) به­همراه مصرف زنجبیل بر فاکتورهای آپوپتوز و اکسایش قلبی در آزمودنی­های مبتلا به سرطان پستان را بررسی کرده باشد یافت نشد، این پژوهش به بررسی اثر دو شیوه تمرینی تداومی و تناوبی و مصرف مکمل زنجبیل بر بیان ژن­های BAX و Bcl-2 و سطوح SOD و MDA بافت قلب رت­های مدل سرطان پستان پرداخت.

مواد و روش

تحقیق تجربی حاضر که با شناسه اخلاق IR.IAU.SARI.REC.1401.107 در دانشگاه آزاد اسلامی واحد ساری انجام شد، کلیه­ی اصول اخلاقی کار با حیوانات آزمایشگاهی از جمله در دسترس بودن آب و غذا، و شرایط نگهداری مناسب مد نظر قرار گرفت و چگونگی کشتار موش­ها رعایت شد. در پژوهش حاضر 56 سر موش  ماده بالب سی 6 تا 8 هفته اي با وزن تقریبی 20-15 گرم از انستیتو پاستور تهیه و به مركز تحقيقات منتقل شدند (نمونه­گیری بر اساس نرم افزار جی پاور انجام شد). حيوانات پس از ورود به محيط پژوهش و آشنايي یک هفته­اي با محيط جديد، به صورت تصادفي به هشت گروه (هر گروه 7 سر موش): 1)کنترل سالم، 2)كنترل سرطان، 3)سرطان-سالین 4)سرطان-مکمل، 5)سرطان-تمرین تناوبی، 6)سرطان-تمرین تداومی 7)سرطان-تمرین تناوبی-مکمل و 8) گروه سرطان-تمرین تداومی-مکمل  تقسیم شدند.

در طول دوره پژوهش حيوانات در قفس­هاي پلي كربنات شفاف با ابعاد 15 × 15 × 30 سانتي­متر ساخت شركت رازي راد در دماي محيطي با 20 تا 22 درجه سانتي­گراد، چرخه روشنايي به تاريكي 12:12 ساعت و رطوبت هوا 55 تا 65 درصد نگهداري شده و با غذاهای تولید مراکز تولید خوراک دام به­صورت پلت  تغذیه شدند. از بین موش­ها تعداد 49 سر به روش کاشت تومور سرطانی شدند. برای این منظور ابتدا موش دارای تومور آدنوکارسینومای پستان تهیه شده و سپس بعد از بیهوش کردن، توده توموری به سرعت و تحت شرایط استریل خارج و سپس سه مرتبه در محلول بافر فسفات استریل مورد شستشو قرار گرفتند. پس از آن تمام موش­ها با تزریق داخل صفاقی مخلوط کتامین تولید Retoxmedia آلمان (100 میلی­گرم بر کیلوگرم وزن بدن) و زایلازین با نام Rompun  تولید شرکت بایر (10 میلی­گرم بر کیلوگرم وزن بدن) بیهوش شده و بخش کوچکی از تومور سرطان پستان در منطقه زیر پوستی و بالای ران به صورت جراحی کاشته شد. پس از کاشت تومور، همه روزه، موش ها توسط لمس کردن ناحیه کاشت تومور از نظر تشکیل یا عدم تشکیل تومور بررسی شدند (15).

برای تهیه عصاره زنجبیل، حدود 500 گرم ریزوم تازه زنجبیل از عطاری تهیه و بعد از شستشو ، مقدار مشخصی از آن را پوست گرفته و به تکه­های نازک بریده و به مدت یک روز در محیط مناسب، بدون نور قرار داده و پس از خشک شدن پودر شد. سپس به وسیله حلال اتانول 96 در صد به مدت 6 ساعت سوکسله کرده و بعد از قرار گرفتن در روتاری با دور 50 دور در زمان 45-50 دقیقه و دمای 45 درجه سانتی­گراد از آن عصاره عسلی و تیره رنگ اتانولی زنجبیل به دست آمده که آن را در یک ظرف آلومینیومی ریخته و سپس برای تبخیر حلال عصاره به مدت 24 ساعت در دستگاه دسیکاتور با پمپ خلا قرار داده و پودر حاصله را جهت جلوگیری از آلودگی در دمای 20-درجه سانتی گراد نگه داری شد (19). جهت بررسی اثر احتمالی ناشی از اثر تزریق در گروه­های تمرین و مکمل، به گروه سالین نیز روزانه به میزان 20 سی­سی به نسبت کیلوگرم وزن بدن سالین (سدیم کلریاد 9/0 درصد) به صورت داخل صفاقی تزریق شد (19).

قبل از شروع پروتکل اصلی، برای آشنایی از فعالیت، موش­ها به­مدت یک هفته با تواتر پنج جلسه و به­مدت پنج دقیقه با سرعت 8 تا 10 متر بر دقیقه با شیب صفر از تردمیل استفاده شد. برنامه تمرینی شامل دو پروتکل تمرین تداومی و تناوبی بود. برنامه تمرین تداومی هفته اول با سرعت 15 متر بر دقیقه برای مدت زمان پنج دقیقه شروع به دویدن روی تردمیل کرد. سپس هر هفته با افزایش سرعت 1تا 2 متر بر دقیقه به مدت 1 تا 2 دقیقه بر زمان دویدن افزده شد. به طوری که در هفته چهارم سرعت به 20 متر بر دقیقه و زمان دویدن به 13 تا 14 دقیقه رسید و در هفته هشتم سرعت دویدن به 28 تا 29 متر بر دقیقه و مدت زمان 21 تا 22 دقیقه رسید. تعداد جلسات تمرین تداومی پنج مرتبه در هر هفته انجام شد (جدول 1). از سویی دیگر برنامه تمرین تناوبی شامل شش ست 5/2 دقیقه ای بود که بین هر ست مدت زمان چهار دقیقه استراحت در نظر گرفته شد. لازم به ذکر است تمرین تناوبی برای مدت 5 جلسه در هفته انجام شد (جدول 2). هم­چنین موش­های گروه کنترل بدون هیچ­گونه تمرینی هشت هفته را پشت سر گذاشتند. 

جدول 1. پروتکل تمرین تداومی

هفته	سرعت	مدت
2-1	16-14	7-5
4-3	19-21	10-12
6-5	23-25	15-17
8-7	29-28	21-22

 

جدول 2. پروتکل تمرین تناوبی

هفته	سرعت	مدت
2-1	16-14	6 ست 2/5 دقیقه ای
4-3	21-19	*
6-5	24-25	*
8-7	28-29	*

 

پس از 8 هفته از اجرای تمرین و مکمل یاری، موش­ها با شرايط كاملاً مشابه و به دنبال 10 تا 12 ساعت ناشتايي و 48 ساعت پس از آخرين جلسه تمريني و تزریقات (جهت حذف اثرات حاد تمرین و مکمل)، با تزریق زیر صفاقی كتامين (60 میلی گرم بازای هر کیلوگرم وزن بدن) و زايلازين (5 میلی­گرم بازای هر کیلوگرم وزن) با نسبت 5 به 2 بي هوش شدند. پس از شکافتن حفره سینه ای،  قلب آنها بلافاصله از ریشه آئورت جدا شد. پس از شست و شوی بافت قلب با آب مقطر و توزین آن ، دردمای 80- درجه فریز شد.. سطوح BCL2، BAX، SOD وMDA  با ا ستفاده از روش الایزا و کیت زلبیو آلمان بررسی شد.

برای توصيف داده­ها از شاخص­های گرایش مرکزی، بررسی نرمال بودن توزیع داده­ها از آزمون شپیرو ویلک و جهت تجزيه و تحليل استنباطي داده‌ها از آزمون تحلیل واریانس یک طرفه و آزمون تعقیبی توکی با استفاده از نرم‌افزار spss/21 و برای آزمون فرضیه­های تحقیق نیز سطح معنی­داریP≤0/05  در نظر گرفته شد. در نهایت برای رسم نمودارها نیز از نرم­افزار Excel  استفاده شد.

یافته­ها

در ابتدا با استفاده از آزمون تی مستقل تغییرات بین گروه­های سرطان سالم و سرطان بیمار مورد بررسی قرار گرفت (نمودار 1 و 2). بر اساس نتایج پژوهش القای بیماری سرطان پستان در تمامی فاکتورهای بافت قلب گروه کنترل بیمار  تغییراتی را در مقایسه با گروه کنترل سالم ایجاد کرد (05/0>p) که  به شرح ذیل می باشد:

1-       افزایش معنی داری در MDA 81/41) درصد) و کاهش معنی داری در SOD (79/79 درصد).

2-       افزایش معنی داری در  BAX( 7/63درصد) و کاهش معنی داری در Bcl2 (0/19 درصد).

 

 

نمودار 1. مقایسه MDA و  SODدر دو گروه کنترل سالم و کنترل بیمار

(1-گروه کنترل سالم، 2-گروه کنترل سرطانی، Series1: MDA و Series2: SOD)

 

نمودار 2. مقایسه BAX و  Bcl2در دو گروه کنترل سالم وکنترل بیمار

(1-گروه کنترل سالم، 2-گروه کنترل سرطانی، Series1: BAX و Series2: Bcl2)

 

جهت بررسی تاثیر هشت هفته تمرین تداومی و تناوبی و مکمل یاری زنجبیل  بر MDA بافت قلب در موش­های مبتلا به سرطان پستان از روش آماری تحلیل واریانس یک طرفه در سطح معنی­داری (05/0P£) استفاده شد (جدول 1).

جدول 1. نتایج آزمون تحلیل واریانس مربوط به MDA در گروه­های آزمودني

MDA
	مجموع مجذورات	درجه آزادی	میانگین مجذورات	F	Sig
بين گروهي	71/5976	4	143/1494	698/15	000/0
درون گروهی	429/2855	30	181/95
كل	000/8832	34

 

نتایج آزمون تعقیبی توکی نشان داد بین گروه بیمار و بیمار-سالین با گروه­های تداومی، زنجبیل و مداخله ترکیبی تمرین و زنجبیل تفاوت معنی­داری وجود دارد. بطوری که میزان  MDAدر این گروه­ها (زنجبیل، تداومی و ترکیب تداومی و تناوبی با زنجبیل) نسبت به گروه بیمار و بیمار سالین بطور معنی­داری کاهش یافته است که حاکی از تاثیر تداومی, زنجبیل و تداومی همراه با مصرف مکمل زنجبیل بر MDA است (نمودار 3).

 

نمودار 3: مقایسه تغییرات  MDAبین گروه­های مختلف بعد از 6 هفته مداخله

* نشانه اختلاف معنی دار گروه کنترل سرطان با گروه­های کنترل سالم، سرطان -تداومی، سرطان -تداومی-مکمل و سرطان -تناوبی-مکمل ، ** نشانه اختلاف معنی دار گروه سرطان سالین با گروه­های کنترل سالم، سرطان تداومی، سرطان تناومی، سرطان -تداومی-مکمل و سرطان -تناوبی-مکمل (05/0P<)

جهت بررسی تاثیر هشت هفته تمرین تناوبی و تداومی همراه با مکمل یاری زنجبیل  بر SOD بافت قلب در موش های مبتلا به سرطان پستان از روش آماری تحلیل واریانس یک طرفه در سطح معنی­داری (05/0P£) استفاده شد (جدول 2).

جدول 2. نتایج آزمون تحلیل واریانس مربوط به SOD در گروه­های آزمودني

SOD
	مجموع مجذورات	درجه آزادی	میانگین مجذورات	F	Sig
بين گروهي	862/30	4	716/7	995/63	0001/0
درون گروهی	617/30	30	121/0
كل	479/34	34

نتایج آزمون تعقیبی توکی نشان داد بین گروه بیمار و بیمارسالین با گروه­های تداومی، زنجبیل و مداخله ترکیبی تمرین تناوبی و تداومی همراه با مکمل زنجبیل تفاوت معنی­داری وجود دارد بطوری که میزان  SOD در این گروه­ها (زنجبیل، تداومی، تناوبی و ترکیب تداومی، تناوبی با زنجبیل) نسبت به گروه بیمار و بیمار سالین بطور معنی­داری بالاتر است (نمودار 4).

 

نمودار 4. مقایسه تغییرات  SODبین گروه­های مختلف بعد از 6 هفته مداخله

*نشانه اختلاف معنی دار گروه کنترل-سالم با گروه­های کنترل-سرطان، سرطان-سالین و سرطان-مکمل، ** نشانه اختلاف معنی دار گروه کنترل سرطان با گروه­های سرطان-تداومی، سرطان-تداومی-مکمل و سرطان-تناوبی-مکمل، *** نشانه اختلاف معنی دار بین گروه سرطان سالین با گروه­های سرطان تداومی ، سرطان-تداومی-مکمل و سرطان-تناوبی-مکمل (05/0P<).

 

جهت بررسی تاثیر هشت هفته تمرین تداومی و تناوبی و مکمل یاری زنجبیل  بر BAX بافت قلب در موش های مبتلا به سرطان پستان از روش آماری تحلیل واریانس یک طرفه در سطح معنی­داری (05/0P£) استفاده شد (جدول 3).

جدول 3. نتایج آزمون تحلیل واریانس مربوط به  BAXدر گروه­های آزمودني

 

BAX
	مجموع مجذورات	درجه آزادی	میانگین مجذورات	F	Sig
بين گروهي	830/370	4	708/29	801/29	0001/0
درون گروهی	326/93	30	111/3
كل	156/646	34

 

نتایج آزمون تعقیبی توکی نشان داد بین گروه بیمار و بیمارسالین با گروه­های تداومی، تناوبی، زنجبیل و ترکیب تناوبی و تداومی با مکمل زنجبیل تفاوت معنی­داری وجود دارد. بطوری که میزان  BAX در این گروه­ها (زنجبیل، تداومی، تناوبی و ترکیب تناوبی و تداومی با زنجبیل) نسبت به گروه بیمار و بیمار سالین بطور معنی­داری پایین تراست (نمودار 5).

 

نمودار 5: مقایسه تغییرات  BAXبین گروه­های مختلف بعد از 6 هفته مداخله

*نشانه اختلاف معنی دار گروه کنترل-سالم با گروه­های کنترل-سرطان، سرطان-سالین ، ** نشانه اختلاف معنی دار گروه کنترل سرطان با گروه­های سرطان-تداومی، سرطان-تداومی-مکمل و سرطان-تناوبی-مکمل، *** نشانه اختلاف معنی دار بین گروه سرطان سالین با گروه­های سرطان تداومی ، سرطان-تداومی-مکمل و سرطان-تناوبی-مکمل (05/0P<).

 

جهت بررسی هشت هفته تمرین تداومی و تناوبی و مکمل یاری زنجبیل  بر Bcl2 بافت قلب در موش های مبتلا به سرطان پستان از روش آماری تحلیل واریانس یک طرفه در سطح معنی­داری (05/0P£) استفاده شد (جدول 4).

جدول 4. نتایج آزمون تحلیل واریانس مربوط به  Bcl2در گروه­های آزمودني

		Bcl2
	مجموع مجذورات	درجه آزادی	میانگین مجذورات	F	Sig
بين گروهي	318/272	4	080/68	645/66	0001/0
درون گروهی	646/30	30	022/1
كل	964/302	34

 

نتایج آزمون تعقیبی توکی نشان داد بین گروه بیمار و بیمارسالین با گروه­های تداومی، تناوبی، زنجبیل و ترکیب تداومی و تناوبی همراه با مکمل زنجبیل تفاوت معنی­داری وجود دارد. بطوری که میزان  Bcl2 در این گروه­ها (زنجبیل، تداومی، تناوبی و ترکیب تناوبی و تداومی همراه با زنجبیل) نسبت به گروه بیمار و بیمار سالین بطور معنی­داری بالاتر است (نمودار 6).

نمودار 6. مقایسه تغییرات  Bcl2بین گروه­های مختلف بعد از 8 هفته مداخله

 

*نشانه اختلاف معنی دار گروه کنترل-سالم با گروه­های کنترل-سرطان، سرطان-سالین ، ** نشانه اختلاف معنی دار گروه کنترل سرطان با گروه­های سرطان-تداومی، سرطان-تداومی-مکمل و سرطان-تناوبی-مکمل، *** نشانه اختلاف معنی دار بین گروه سرطان سالین با گروه­های سرطان تداومی ، سرطان-تداومی-مکمل و سرطان-تناوبی-مکمل (05/0P<).

 

بحث

در حال حاضر، درمان سرطان هم­چنان بر روی داروهای گیاهی یا شیمیایی متمرکز است، مطالعه پیشگیری از سرطان بسیار نادر است. ورزش فواید زیادی مانند کاهش خطر بیماری های سیستمیک مانند بیماری قلبی، فشار خون بالا، دیابت و پوکی استخوان دارد. ورزش بدنی بسته به دفعات، مدت و شدت آن نیز می­تواند بر ایمنی تأثیر بگذارد (20).

پژوهش حاضر القاء سرطان پستان به موش­های گروه کنترل بیمار باعث کاهش فاکتور آنتی­اکسیدان  SOD  (79.79%) شد، که نشان می­دهد سرطان پستان خود موجب تغییرات فاکتورهای اکسایشی بافت قلب موش­های مبتلا به سرطان پستان و ایجاد عوارض قلبی می­گردد. نتایج القا سرطان در این مطالعه با پژوهش­های مختلفی در زمینه سطوخ خونی آنزیم SOD در بیماران مبتلا به سرطان پستان هم خوانی دارد (21، 22). گزارش­های متفاوتی در رابطه با سطح SOD در افراد مبتلا به سرطان سینه نسبت به افراد سالم شده است، برخی میزان آن را پایین­تر (21) و برخی بالاتر گزارش کرده­اند (23) در بیشتر پژوهش­ها SOD درخون، تومور و بافت عضله وکبد مورد بررسی قرار گرفته است. در پژوهش حاضر میزان SOD در بافت قلب موش­های مبتلا به سرطان پستان بعد از هشت هفته فعالیت ورزشی اندازه­گیری شد. یافته­هاي پژوهش حاضر با نتایج میازاکی⁴ و همکاران (24) و هاتائو⁵ و همکاران (25) و گون⁶ و همکاران (26) هم­خوانی دارد، که از افزایش معنی­دار SOD در اثر ورزش حمایت کرده بودند. ولی از طرفی با یافته­هاي مارش ⁷و همکا،ران (27)، لامبرتوچی⁸ و همکاران (28) و سوزارابو⁹ و همکاران (29)  هم­خوانی ندارد. علت این تفاوت می­تواند در اثر نوع ورزش ارایه شده، شدت و مدت آن و بافت مورد نظر و روش اندازه­گیری شده مربوط باشد. به نظر می­رسد فعالیت ورزشی تداومی و تناوبی موجب بالا رفتن ساز وکارهایی در غشا میتوکندری عضله در جهت تولید گونه­های فعال اکسیژن شود (26)، که محدود به بافت عضله نمی­شود و می­تواند به بافت­های دیگر مثل عضله قلب هم تعمیم یابد و در نهایت منجر به افزایش میزان  SODو کاهش تولید رادیکال­هاي آزاد، کاهش تخریب اکسایشی و سرانجام کاهش خطر بیماری­های قلبی در موش­های مبتلا به سرطان پستان شود.

القاء سرطان پستان به موش­ها در این پژوهش باعث بالا رفتن فاکتور اکسایشی  MDA  (81.41%) گردید، که با نتایج شاهجی­بی¹⁰ و همکاران هم­خوانی دارد و نشان می دهد MDA مهمترین شاخص زیستی در تعیین پراکسیداسیون لیپیدها مطرح است (30) و می­تواند به­عنوان یک ابزار مفید در فهم علت سرطان پستان تلقی گردد. در پژوهش حاضر سطح MDA بافت قلب موش­های مبتلا به سرطان سینه پس از 8 هفته فعالیت تداومی (33.56%) و تناوبی (23.86%) به­طور معنی­داری کاهش یافت، به­طوری که میزان  MDAدر این گروه­ها (زنجبیل، تداومی، تناوبی و ترکیب تمرین و زنجبیل) نسبت به گروه بیمار و بیمار سالین به­طور معنی­داری کمتر بود.

نتایج این پژوهش با مطالعه­ی نوین¹¹ (31) هم­خوانی داشته و نشان داد فعالیت تداومی به­عنوان یک فعالیت هوازی با شدت متوسط اگر به­طور منظم اجرا شود، مقاومت در برابر ROS ناشی از پراکسیداسیون لیپیدی را افزایش می­دهد و تجمع اکسیداتیو پروتئین و آسیب DNA را کاهش می­دهد (29). مطالعات پیشین که بر روی تمرین­های حاد و یا ایزومتریک انجام شده بودند افزایش سطوحMDA  را بعد از فعالیت گزارش کردند که این امر نشان دهنده­ی این است که اجرای تمرینات ورزشی به­صورت منظم و مداوم سبب بهبود آسیب­های استرس اکسیداتیو می­گردد. البته مطالعه­ی دیگری نشان داده است تنها تمرین با شدت زیاد می­تواند به­طور موثر فعالیت SOD را در میوکارد بطنی تنظیم کند، در حالی که تمرینات با شدت متوسط-شدید با تکرار کم ​​اثرگذار نبودند (28). و مطالعه دیگری هم تمرینات اینتروال با شدت بالا سطح آنیون SOD و MDA را تعدیل کرده که می تواند از بروز آپوپتوز و مرگ سلولی جلوگیری کند (32). بنابراین ممکن است شدت تمرین یک عامل اثر گذار مهم در تفاوت نتایج پژوهش حاضر با دیگر پژوهش ها است. 

القای سرطاان بیان BAX بافت قلبی رت­ها را با افزایش معنی­داری مواجه کرد، هرکدام از مداخله­ها (تمرین تداومی، زنجبیل و ترکیب تمرین تداومی و تناوبی همراه با مکمل زنجبیل) بیان قلبی BAX رت­های سرطانی را کاهش معنی­داری داد. هم­چنین، القای سرطاان بیان BCL-2 بافت قلبی رت­ها را با کاهش معنی­داری مواجه کرد، هرکدام از مداخله­ها (تمرین تداومی، زنجبیل و ترکیب تمرین تداومی و تناوبی همراه با مکمل زنجبیل) بیان قلبی BCL-2 رت­های سرطانی را افزایش معنی­داری داد.

افزایش سطح Bax، منجر به انتقال Bax از سیتوزول به غشای خارجی میتوکندری، تشکیل منافذ فوق مولکولی به­تنهایی یا همراه با سایر پروتئین‌های آپوپتوز مانند Bak یا tBid و افزایش نفوذپذیری غشای میتوکندری داخلی می‌شود (20). افزایش نفوذپذیری باعث تورم ماتریکس می­شود که در نهایت منجر به شکسته شدن غشای میتوکندری خارجی و ریختن سیتوکروم-c می­شود. در سیتوزول، سیتوکروم-c با مولکول‌های تطبیقی، یعنی Apaf-1 برهم‌کنش می‌کند، که منجر به فعال شدن پروکاسپاز 9 به کاسپاز 9 و فعال شدن پروکاسپاز 3 و 7 برای القای آپوپتوز می‌شود (33). P53 هم­چنین می­تواند Bax را وادار به شروع آپوپتوز کند که رشد نامنظم سلولی مانند سرطان را سرکوب می­کند (34). به­طور ضمنی گفته می­شود که اگر سلول­های جهش­یافته تحت آپوپتوز قرار گیرند، انتظار نمی­رود که چنین سلول­های تبدیل شده تشکیل شوند. فعالیت ورزشی با شدت متوسط ​​می­تواند نسبت Bax/Bcl-2 را افزایش دهد، که توسط سطح بالای نسبت Bax/Bcl-2 موجود در K3 تأیید شده است (20). نتایج این مطالعه برخلاف نتایج هاک و همکاران بود (35). که بیان کرد که فعالیت بدنی داوطلبانه و استرس مزمن از افزایش بیان Bax جلوگیری می­کند. از سوی دیگر، این یافته با تحقیقات انجام شده توسط Marfe و همکاران هم­خوانی دارد (36) که نشان می­دهد بیان Bax در دوندگان آماتوری که در دوی ماراتن 60 دقیقه ای شرکت کرده­اند، افزایش یافته است. فعالیت ورزشی با شدت متوسط ​​باعث باز شدن کانال­های Ca2+ در غشای سلولی می­شود و باعث هجوم Ca2+ می­شود که باعث افزایش غلظت Ca2+ در داخل سلول می­شود. افزایش سطح Ca2+ پروتئین کیناز فعال شده با میتوژن (MAPK) را از طریق پیوند انتقال سیگنال Src و فعال­سازی RasGAP فعال می­کند. MAPK فعال سپس به هسته منتقل می­شود و رونویسی mRNA را فعال می­کند (20).

از بحث پیش گفته می توان نتیجه گرفت که افزایش نسبت Bax/Bcl-2 با مکانیسم آپوپتوز مطابقت دارد، زیرا فرآیند آپوپتوز در مسیر ذاتی به­دلیل بالاتر بودن بیان Bax از Bcl-2 رخ می­دهد. این به نوبه خود منجر به افزایش نسبت Bax/Bcl-2 و آزادسازی سیتوکروم-C از سیتوپلاسم برای تشکیل آپوپتوزوم پیچیده همراه با Apaf-1 می شود. سپس برای القای کاسپاز-9 همراه با کاسپاز-3 فرستاده می شود که فعال شدن آن باعث آپوپتوز می شود (37). افزایش نسبت Bax/Bcl-2 نیز با یافته های تحقیقات قبلی انجام شده توسط جعفری و همکاران مطابقت دارد. که نشان می دهد که شکل تمرین ورزشی انجام شده توسط موش ها به مدت 12 هفته (درمان با دویدن روزانه 5-10 دقیقه) می تواند نسبت Bax/Bcl-2 را در عضله قلب افزایش دهد (38). در نهایت، تأثیر ورزش متوسط ​​در افزایش نسبت Bax/Bcl-2 ثابت شده است. بنابراین، پیشنهاد می شود که ورزش متوسط ​​ممکن است از شروع فرآیندهای بدخیم جلوگیری کند. اگرچه انسان دارای یک مکانیسم آپوپتوز مستقل است، اما پیش‌بینی می‌شود که ورزش متوسط ​​به افزایش ریشه‌کنی سلول‌های جهش‌یافته کمک کند. مشخص شده است که فعال سازی پروتئین کیناز B در نتیجه تمرینات ورزشی، باعث کاهش استرس اکسایشی و نتیجه کاهش مرگ آپوپتوزی نورون­ها می­گردد (39).

در این پژوهش نشان داده شد در حالی­که تمرین و زنجبیل و مداخله ترکیبی آنها همگی بر MDA مؤثر می باشند ولی تفاوت معنی داری در این سه گروه نیست. به نظر می­رسد مکمل­گیری زنجبیل احتمالاً از طریق افزایش آنزیم­های آنتی­اکسیدانی در برابر استرس اکسیداتیو دفاع می­کند و این موضوع یعنی تنظیم افزایشی آنزیم­های آنتی­اکسیدانتی از قبیل گلوتاتیون پراکسیداز و سوپر اکسید دیسموتاز را محققان دیگر گزارش کرده­اند (40). از سوی دیگر، زنجبیل ماده گیاهی مؤثر در درمان بیماری­های قلبی­عروقی است (41)، به­علاوه، از طریق مهار سنتز سایتوکاین­های پیش­التهابی از جمله پروتئین واکنشی (CRP)¹² C خصوصاً در افراد چاق، بر روی شاخص­های قلبی­عروقی تأثیر می­گذارد و از بیماری­های قلبی جلوگیری می­کند (12). محققان دیگری هم  گزارش دادند استفاده از تمرینات ورزشی به همراه مکمل گیاهی یکی از روش های پیشنهادی برای  کاهش عوارض ناشی از آن بیماری­های قلبی­عروقی، فشار خون بالا و انواع سرطان است. پتانسیل ضدسرطانی زنجبیل به­خوبی مستند شده است و مواد تشکیل دهنده آن مانند gingerole، Paradole و Shagoal مواد مهمی هستند که می­توانند از سرطان­های مختلف جلوگیری کنند (42). هم­چنین  gingerolداراي اثر آنتی آنژیوژنیک بوده و مانع از رشد تومور و متاستاز آن می­گردد (43).

معلوم شده که بیش از 50 نوع آنتی­اکسیدان از ریزوم زنجبیل جدا گردیده است. Gingerole عمده­ترین آن­ها می­باشد، که مزه تندي داشته و خاصیت آنت­ اکسیدانی قابل توجهی دارد. تحریک اثر مهاري پراکسیداسیون فسفولیپیدي در سیستم FeC1 به اثبات رسیده است (40).

اگر استرس اکسیداتیو در سلول ادامه یابد، آسیب­هایی را به بیومولکول­های حیاتی وارد می­آورد و تجمع این آسیب­ها به برخی آثار بیولوژیک مانند تغییر در انتقال پیام، تغییر در بیان ژن و جهش می­انجامد. سلول­ها به­سرعت با اعمال مجموعه­ای از پاسخ­های بیولوژیک مانند توقف چرخه سلولی، آپوپتوز را راه اندازی می­کنند (44). آنتی­اکسیدان­ها، ترکیباتی هستند که در غلظت خیلی کم، از اکسیداسیون جلوگیری یا آن­را به­تاخیر می­اندازند. آنتی­اکسیدان­ها با مکانیسم­های گوناگونی عمل می­کنند برداشت گونه­های فعال اکسیژن مانند سوپراکسید (O2)  و هیدوژن پراکسید (H2O2) یکی از این مکانیسم­هاست (45). ترکیبات فنولی، دسته­ای از مواد با فعالیت آنتی­اکسیدانی است که در عصاره زنجبیل وجود دارد. زنجبیل از گیاهان دارویی مهمی است که از دیرباز برای درمان بیماری های گوناگون استفاده شده است (46). اکنون، آثار آنتی اکسیدانی زنجبیل، پس از سال­ها مطالعه در اختیار ما قرار گرفته است. برای مثال، نتایج یک مطالعه، اثر آنتی­اکسیدانی این گیاه بر اکسیداسیون ناشی از ترکیبات چربی موجود در غذا را نشان داد (47). مطالعه­ای دیگر که زنجبیل را عامل محافظت کننده از سلول در برابر استرس اکسیداتیو معرفی کرده است در می­یابیم که ترکیبات گیاه زنجبیل، از تولید گونه­های فعال اکسیژن جلوگیری می­کند (48).

مطالعه­ای در سال 2015، اثر گیاه زنجبیل بر کولیت اولسراتیو در موش­های BALB/C ارزیابی شد. نتایج نشان داد که زنجبیل از طریق فعالیت­های آنتی­اکسیدانی و ضدالتهابی، مانع از بروز کولیت اولسراتیو می­شود (49). در سال 2017، خواص آنتی­اکسیدانی، ضدالتهابی و ضدآپوپتوزی زنجبیل بر آسیب­های اکسیداتیو ناشی از آفتکش کلرپیریفوس در مغز، تخمدان و رحم رت مورد بررسی قرار گرفت. نتایج، اثر حفاظتی زنجبیل از سلول­های رت در مقابل سایتوتوکسیستی ناشی از کلرپیریفوس را نشان داد (50). در سال 2019، نتایج ارزیابی زنجبیل بر پاسخ های استرسی ناشی از بنزوآلفاپیرین در موش، اثر آنتی­اکسیدانی آنرا نمایان کرد (51). در سال 2021 نیز دهقانی و همکاران نشان دادند که عصاره زنجبیل، با فعالیت به­عنوان آنتی­اکسیدان، درصد مرگ سلول­های بنیادی مزانشیمی مشتق از بافت چربی انسان و مغز استخوان موش صحرایی را کاهش می­دهد که موفقیت هرچه بیشتر از سلول های بنیادی مزانشیمی در سلول درمانی را تضمین خواهد کرد (12). در پژوهش حاضر بهترین نتیجه در گروه تمرین تداومی با مکمل زنجبیل حاصل شد که نشان می­دهد دارای اثرات هم­افزایی در کاهش BAX و MDA و افزایش Bcl-2 و SOD می­باشند.

نتیجه گیری

جمع­بندی تحقیقات گذشته نشان داده است که فعالی­ بدنی منظم و عصاره زنجبیل خطر ابتلا به سرطان پستان را به لحاظ تاثیر بر ریسک فاکتورهای این بیماری کاهش می­دهد و از توسعه تومور و متاستاز به بافت­های مجاور جلوگیری می­کند. با توجه به نتایج تحقیقات گذشته و تحقیق حاضر می­توان نتیجه­گیری کرد که فعالیت ورزشی و عصاره زنجبیل هر دو می­توانند بیومارکرهای مؤثر در سرطان پستان را تعدیل کرده و باعث کمک به پیشگیری و جلوگیری از توسعه سرطان پستان به بافت قلب و عدم ظهور مشکلات قلب وعروقی رایج شوند. بررسی اثر تداومی وزنجبیل و مداخله ترکیبی آن­ها نشان داد هر سه عامل تأثیر معنی­داری دارند ولی بین آنها تفاوتی وجود ندارد، که این مطلب می­تواند مربوط به میزان دوز مصرفی مکمل و مدت تمرین باشد که شاید در دوز بالاتر مصرفی ومدت طولانی­تر فعالیت تداومی تفاوت معنی­داری در اثر آن­ها دیده شود. بنابراین با توجه به تحقیق حاضر می­توان نتیجه گرفت هم فعالیت تداومی و هم عصاره زنجبیل در تعدیل فاکتورهای التهابی و اکسایشی و آپوپتوزی بافت قلب موش­های القاء شده به سرطان پستان مؤثر می­باشند.

تضاد منافع

همه نویسندگان اعلام می­کنند که تضاد منافع وجود ندارد.

منابع

1-       Vrhovac Madunić I, Madunić J, Antunović M, Paradžik M, Garaj-Vrhovac V, Breljak D, Marijanović I, Gajski G. Apigenin, a dietary flavonoid, induces apoptosis, DNA damage, and oxidative stress in human breast cancer MCF-7 and MDA MB-231 cells. Naunyn-Schmiedeberg's archives of pharmacology. 2018 May; 391 (5):537-50.

2-       Sirangelo I, Liccardo M, Iannuzzi C. Hydroxytyrosol Prevents Doxorubicin-Induced Oxidative Stress and Apoptosis in Cardiomyocytes. Antioxidants. 2022 May 30; 11(6):1087.

3-       Kirkham AA, Power C, Pituskin E. Physical Inactivity, Adverse Body Composition, and Cardiac Function in Breast Cancer Survivors: Triple Jeopardy?. Cardio Oncology. 2022 Apr 19.

4-       Khaje Roshanaee M, Abtahi-Eivary SH, Shokoohi M, Fani M, Mahmoudian A, Moghimian M. Protective effect of minocycline on Bax and Bcl-2 gene expression, histological damages and oxidative stress induced by ovarian torsion in adult rats. Int J Fertil Steril. 2021; 16(1): 30-3.

5-       Shokoohi M, Khaki A, Shoorei H, Khaki AA, Moghimian M, Abtahi-Eivary SH. Hesperidin attenuated apoptotic-related genes in testicle of a male rat model of varicocoele. Andrology. 2020; 8(1): 249-258.

6-       Carruba G, Cocciadiferro L, Di Cristina A, Granata OM, Dolcemascolo C, Campisi I, Zarcone M, Cinquegrani M, Traina A (2016) Nutrition, aging and cancer: lessons from dietary intervention studies. Immun Ageing 13:13.

7-       Nabavi SM, Habtemariam S, Daglia M, Nabavi SF (2015) Apigenin and breast cancers: from chemistry to medicine. Anti Cancer Agents Med Chem 15:728–735.

8-       Madunić J, Vrhovac Madunić I, Gajski G, Popić J, Garaj-Vrhovac V (2018) Apigenin: a dietary flavonoid with diverse anticancer properties. Cancer Lett 413:11–22.

9-       Dadfar F, Hosseini S. E, Bahaoddini A. [A review of phytochemical, pharmacological and physiological properties of ginger (zingiber officinale) (Persian)]. Clin Excell. 2014; 3(1):72-86.

10-        Haksar A, Sharma A, Chawla R, Kumar R, Arora R, Singh S, et al. Zingiber officinale exhibits behavioral radioprotection against radiation.Pharmacol Biochem Behav. 2006; 84(2):179-88.

11-       Mirazi N, Karami Z. [The protective effect of hydroalcoholic extract from rhizome of Zingiber officinale L. on carbon tetrachlorideinduced hepatic injury in male rat (Persian)]. J Kashan Univ Med Sci (FEYZ). 2016; 20(4):297-305.

12-       Dehghani S, Rouhi L, Ziya Jahromi N, Dehghani R, Khashei Varnamkhasti Kh. [The Antioxidant Effects of Ginger Extract on Bioavailability and Oxidative Stress-induced Apoptosis in Mesenchymal Stem Cells of Human Adipose Tissue and Rat Bone Marrow (Persian)]. Journal of Arak University of Medical Sciences (JAMS). 2021; 24(2):216-229.

13-       Stewart J, Manmathan G, Wilkinson P. Primary prevention of cardiovascular disease: a review of contemporary guidance and literature. JRSM Cardiovasc Dis. 2017; 6:2048004016687211.

14-       Kirkham AA, Davis MK. Exercise prevention of cardiovascular disease in breast cancer survivors. J Oncol. 2015; 2015:9176.

15-       Agha-Alinejad H, Hashemi Jokar E. Effect of Six Weeks of Interval Exercise Training along with Selenium Nanoparticle Ingestion on Bcl-2 and LC3 Genes expression in the Tumor Tissue of Breast Tumor–Bearing Mice. Iranian Quarterly Journal of Breast Disease. 2019;12(2):26-37.

16-       Song W, Kwak H-B, Lawler JM. Exercise training attenuates age-induced changes in apoptotic signaling in rat skeletal muscle. Antioxidants & redox signaling. 2006; 8(3-4):517-28.

17-       Sadighi A, Abdi A, Azarbayjani MA, Barari AR. Effect of aerobic exercise on some factors of cardiac apoptosis in male rats. Journal of Kashan University of Medical Sciences, December, 2019; Vol. 23, No5, Pages 495-502.

18-       Farzanegi P Habibian M, Alinejad A. The Combined Effect of Regular Aerobic Exercise with Garlic Extract on Renal Apoptosis Regulatory Factors in Aged rats with Chronic Kidney Disease. Arak Medical University Journal (AMUJ) 2016; 19(108): 62-70.

19-       Heydari N, Faraji M. Ethanolic ginger extract on body weight and breast cancer tumor growth in mice BLBA/C. J. Animal Res. 2015. 27 (4), 487-497.

20-       Irmawati A, Jasmin N, Sidarningsih. The effect of moderate exercise on the elevation of Bax/Bcl-2 ratio in oral squamous epithelial cells induced by benzopyrene, Veterinary World. 2018. 11(2): 177-180.

21-       Negahdar M, Djalali M, Abtahi H, Sadeghi MR, Aghvami T, Javadi E. .Blood superoxide dismutase and catalase activities in women affected with breast cancer. Iranian J Publ Health. 2005. 34 (3); 39-43.

22-       Sinha R, Singh R, Mehrotra S, Singh RK. Implications of free radicals and anti-oxidant levels in carcinoma of the Breast: A Never-ending battle for survival. Indian journal of cancer. 2009. 46(2):146-50.

23-       García-López D, Häkkinen K, Cuevas MJ, Lima E, Kauhanen A, Mattila M. Effects of strength and endurance training on antioxidant enzyme gene expression and activity in middle-aged men. Scand J Med Sci Sports. 2007. 17(5): 595-604.

24-       Miyazaki H, Oh-ishi S, Ookawara T, Kizaki T, Toshinai K, Ha S. Strenuous endurance training in humans reduces oxidative stress following exhausting exercise. Eur J Appl Physiol. 2001. 84(1-2):1-6.

25-       Hatao H, Oh-ishi S, Itoh M, Leeuwenburgh C, Ohno H, Ookawara T. Effects of acute exercise on lung antioxidant enzymes in young and old rats. Mech Ageing Dev. 2006. 127(4):384-390.

26-       Goon JA, Aini AH, Musalmah M, Anum MY, Nazaimoon WM, Ngah WZ. Effect of Tai Chi exercise on DNA damage, antioxidant enzymes, and oxidative stress in middle-age adults. J Phys Act Health. 2009. 6(1):43-54.

27-       Marsh SA, Laursen PB, Coombes JS. Effects of antioxidant supplementation and exercise training on erythrocyte antioxidant enzymes. Int J Vitam Nutr Res. 2006. 76 (5):324-331.

28-       Lambertucci RH, Levada-Piresa AC, Rossonia LV, Curia R, Pithon-Curi TC. Effects of aerobic exercise training on antioxidant enzyme activities and mRNA levels in soleus muscle from young and aged rats. Mechnism of Aging and Development. 2007. 128 (3): 267 – 275.

29-       Souza-Rabbo MP, Silva LF, Auzani JA, Picoral M, Khaper N, Belló-Klein A. Effects of a chronic exercise training protocol on oxidative stress and right ventricular hypertrophy in monocrotaline-treated rats. Clin Exp Pharmacol Physiol. 2008. 35(8):944-948.

30-       Shah JB, McKiernan JM. Novel therapeutics in the treatment of bladder cancer. Curr Opin Urol. 2004. 14(5): 287-93.

31-       Nevin Atalay Güzel 1, Serkan Hazar 2 and Deniz Erbas. Effects of different resistance exercise protocols on nitric oxide, lipid peroxidation and creatine kinase activity in sedentary males, Journal of Sports Science and Medicine. 2007. 12(3): 147-163.

32-       Kevin, A. Zwetsloot, David C. Nieman, Amy Knab, Casey S. John, Dominic D. Lomiwes, Roger D. Hurst, Nicolas D. Gillitt and Mary A. Lila. Effect of 4 weeks of high-intensity interval training on exercise performance and markers of inflammation and oxidative stress. The FASEB Journal. 2017. vol. 31 no. 1 Supplement839.1

33-       McIlwain, D.R., Berger, T. and Mak, T.W. Caspase functions in cell death and disease. Cold. Spring. Harb. Perspect. Biol., 2013. 5(4): a008656.

34-       Foo, J.B., Yazan, L.S., Tor, Y.S., Wibowo, A., Ismail, N., How, C.W., Armania, N., Loh, S.P., Ismail, I.S., Cheah, Y.K. and Abdullah, R. Induction of cell cycle arrest and apoptosis by betulinic acid-rich fraction from Dillenia suffruticosa root in MCF-7 cells involved p53/p21 and mitochondrial signalling pathway. J. Ethnopharmacol., 2015. 166: 270-278.

35-       Haack, D., Luu, H., Cho, J., Chen, M.J. and Russo-Neustadt, A. Exercise reverses chronic stress-induced bax oligomer formation in the cerebral cortex. Neurosci. Lett. 2008. 438: 290-294.

36-       Marfe, G., Tafani, M., Pucci, B., Di Stefano, C., Indelicato, M., Andreoli, A., Russo, M.A., Sinibaldi-Salimei, P. and Manzi, V. The effect of marathon on mRNA expression of anti-apoptotic and pro-apoptotic proteins and sirtuins family in male recreational long-distancerunners. BMC Physiol. 2010. 10(7): 1-9.

37-       Portier, B.P. and Taglialatela, G. Bcl-2 localized at the nuclear compartment induces apoptosis after transient overexpression. J. Biol. Chem. 2006. 281(52): 40493-40502.

38-       Jafari, A., Pourrazi, H., Nikookheslat, S. and Baradaran, B. Effect of exercise training on Bcl-2 and bax gene expression in the rat heart. Gene Cell Tissue. 2015. 2: e60174.

39-       Kim DY, Jung SY, Kim CJ, Sung YH, Kim JD. Treadmill exercise ameliorates apoptotic cell death in the retinas of  diabetic Rats. Mol Med Rep 2013; 7:1745-50.

40-       Aeschbach, R.; Lolige, J.; Scott, B.C.; Murcia, A.; Butler, J.; Halliwell, B.; Aruoma, O.I. "Antioxidant actions of thymol, carvacrol, 6-gingerol,zingerone and hydroxytyrosol", Food Chem Toxico. 1994. 32: 31-36.

41-       Nicoll, R.; Henein, M.Y. "Ginger (Zingiber officinale Roscoe): A hot remedy for cardiovascular disease? International Journal of Cardiology. 2009. 131(24):408-409.

42-       Shokri N, Ghiasvand R., Askari Gh., Hariri M., Darvish L. Anti Oxidant and Anti Inflammatory affect Of Ginger in Health and Physical Activity:Review of current evidence.International journal of prevention Medicine. 2013. Apr; 4(supp):S36-S42.

43-       Kim E C, Min J K، Kim T Y، Lee S J، Yang H O، Han S، Kim Y M، Kwon Y G. [6]-Gingerol، a pungent ingredient of ginger inhibits angiogenesis in vitro and in vivo. Biochem Biophys Res Commun. 2005. 335(2): 300-308.

44-       Khoshtabiat L, Mahdavi M. [The role of oxidative stress in proliferation and cell death (Persian)]. J Mazandaran Univ Med Sci. 2015; 25(127):130-45.

45-       Halliwell B. Free radicals and antioxidants - quo vadis? Trends Pharmacol Sci. 2011; 32(3):125-30.

46-       Haksar A, Sharma A, Chawla R, Kumar R, Arora R, Singh S, et al. Zingiber officinale exhibits behavioral radioprotection against radiation. Pharmacol Biochem Behav. 2006; 84(2):179-88.

47-       Dugasani S, Pichika MR, Nadarajah VD, Balijepalli MK, Tandra S, Korlakunta JN. Comparative antioxidant and anti-inflammatory effects of [6]-gingerol,[8]-gingerol,[10]-gingerol and [6]-shogaol. J Ethnopharmacol. 2010; 127(2):515-20.

48-       Kim JK, Kim Y, Na KM, Surh AJ, Kim TY. Gingerol prevents UVB induced Ros production and cox-2 expression invitro and invivo. Free Rad Res. 2007; 41(5):603-14.

49-       Ajayi BO, Adedara IA, Farombi EO. Pharmacological activity of 6‐gingerol in dextran sulphate sodium‐induced ulcerative colitis in BALB/c mice. Phytother Res. 2015; 29(4):566-72.

50-       Abolaji AO, Ojo M, Afolabi TT, Arowoogun MD, Nwawolor D, Farombi EO. Protective properties of 6-gingerol-rich fraction from Zingiber officinale (Ginger) on chlorpyrifos-induced oxidative damage and inflammation in the brain, ovary and uterus of rats. Chem Biol Interact. 2017; 270:15-23.

51-       Ajayi B. O, Adedara I. A. 6-Gingerol abates benzo [a] pyrene-induced colonic injury via suppression of oxido-inflammatory stress responses in BALB/c mice. Chemico-biological interactions 2019; 307:1-7.

---

[1]  Reactive oxygen species

[2]  Physical activity

[3]  Cardiovascular disease

[4]  Miyazaki

[5]  Hatao

[6]  Goon

[7]  Marsh

[8]  Lambertucci

[9]  Souza-Rabbo

[10]  Shah JB 

[11]  Nevin

[12]   C-reactive protein

---