Investigating the Underlying Components in the Supervisory Role of Educational Managers and Determining its Dimensions and Indicators) Case Study: Primary Schools in Tehran)
Subject Areas : Curriculum Design and Development
Monire Sadat Razavi Eraqi
1
,
Mohammad Naqi Imani
2
,
Asghar Sharifi
3
1 - PhD Student, Department of Educational Management, Islamic Azad University, Roodehen Branch, Iran
2 - Associate Professor, Department of Educational Management, Islamic Azad University, Roodehen Branch, Iran
3 - Assistant Professor, Department of Educational Sciences, Vahedroodhan, Islamic Azad University, Roudehen, Iran Roudehen.
Keywords:
Abstract :
بررسی مولفه های زمینه ای در نقش نظارتی مدیران آموزشی و تعیین ابعاد و شاخص های آن
(مطالعه موردی: مدارس ابتدایی شهر تهران)
هدف: هدف اصلی پژوهش حاضر در گام نخست بررسی وضعیت موجود مؤلفه های زمینه ای در نقش نظارتی مدیران آموزشی برای مقطع ابتدایی و سپس ، توصیف و تحلیل ابعاد مؤلفه ها و شاخص های آن بوده .
روش: این پژوهش از نظر ماهیت داده ها از نوع امیخته و در دو بخش کیفی و کمی تنظیم شد . در روش کیفی با 22 متخصص رشته مدیریت آموزشی به عنوان شرکت کننده ، مصاحبه تا حد اشباع نظری انجام گرفت ، برای استخراج نتایج حاصل از مصاحبه ها از روش کدگذاری دو مرحله ای استفاده شده است . جامعه آماری در بخش کمی شامل مدیران برجسته مدارس ابتدایی شهر تهران بودند که در مدارس ابتدایی در سال تحصیلی ( 1400-1401) مدیریت می کردند . در تجزیه و تحلیل داده های کمی از روشهای آماری جهت اعتباریایی شاخصه های زمینه ای نظارت آموزشی ( به دست آمده از مرحله اول ) با استفاده از روش های آلفا گرونباخ ، محاسبه ضریب CVR و تحلیل عاملی اکتشافی تاییدی استفاده شده است .
یافته ها: یافته های پژوهش پنج بعد کلی « عوامل فیزیکی » ، « عوامل اجتماعی » ، « عوامل اقتصادی » ، « عوامل سیاسی » ، « عوامل فرهنگی » را در نقش نظارتی مدیران آموزشی شناسایی کرد . یافته های بعد کمی پژوهش نشان داد که در مولفه « عوامل فرهنگی، سیاسی» ، میانگین نمره تجربی به طور معناداری بیشتر از میانگین نظری است .
نتیجه گیری: طبق دیدگاه مدیران ، وضعیت هدف گذاری در خصوص آموزشهای فرهنگی و سیاسی ، نظام فعلی در وضعیت مطلوبی قرار دارد اما ، میزان توجه و اجرای عوامل اثر گذار اجتماعی،اقتصادی، فیزیکی در نقش نظارتی نظام آموزش فعلی در حال حاضر در وضعیت متوسط قرار دارد .
کلیدواژه ها : عوامل زمینه ای ، نظارت آموزشی ، مدیران آموزشی ، مولفه ها
مقدمه
نظارت، یک فرایند رهبری و هدایت است. بعد از فرایند تدریس کلاسی، رهبری مدرسه، دومین عامل مهم تاثیرگذار بر مدرسه و یادگیرنده است (بوش و گالور1،2016). رهبری آموزشی، با ایجاد یک فضای مثبت برای یادگیری، اثربخشی معلمان را به میزان قابل توجهی پیش‌بینی می‌کند(ما و ماریون 2،2019). نهاد آموزش و پرورش به عنوان یک نهاد مدرن در عصر مدرنیسم و در پاسخ به نیازهای جامعه صنعتی متولد و با کمترین تغییراتی به جوامع دیگر، از جمله کشور ایران، منتقل شد. لذا، از همان ابتدای ورود با فرهنگهای بومی ناسازگار و پیامدها و برون دادهای آن، در پاسخگویی به نیازهای جامعه با چالش‌هایی روبه رو بوده است و افزایش اثربخشی و بهره‌وری آن به انجام تغییر و تحولات خرد و کلان نیازداشته است. پس از پیروزی انقلاب اسلامی، ضرورت تحول همه جانبه و عمیق در نهاد آموزش و پرورش بیش از پیش احساس میشود؛ زیرا انقلاب اسلامی، یک انقلاب فرهنگی است و تغییر فرهنگ و تحول در باورها و رفتارها را باید از سنین کودکی و جوانی آغاز کرد(شورای آموزش و پرورش،1389). رسیدن به هدفهای آموزش و پرورش مستلزم همکاری گسترده صاحبنظران مختلفی است که بدون وجود آنان تحقق هدفها بعید به نظر میرسد. نظارت آموزشی یکی از همین تخصص‌هاست که انتظار میرود در سند تحول بنیادین جایگاه ویژه‌ای داشته باشد. به استناد یافته های پژوهش (بذر افشان و همکاران،1394) نظارت آموزشی یکی از مهمترین ابعادی است که در سند تحول بنیادین آموزش و پرورش به بسیاری از جنبه‌های مهم آن توجه نشده است. نظارت بر مدارس در بسیاری از نظام های آموزشی، به عنوان روشی برای پایداری و بهبود کیفیت مدارس در نظر گرفته میشود و بخش مرکزی نظام مدیریت کیفیت است(گوستافسون و همکاران3،2015).
از آنجایی که هر سازمان جهت تحقق اهدافی موجودیت می یابد و رفتار افراد در آن تابع موازین و مقرراتی است ، اعمال کنترل و نظارت ضروری است . به ویژه در سازمانهای آموزشی که اهداف متعددی در آن دنبال می شود و پیچیدگی در آموزش و تدریس در آن بیش از هر سازمان دیگری به چشم می خورد . نظارت و راهنمایی آموزشی دربرگیرنده کلیه عناصر آموزش و یادگیری در مقولهی نظارت سازمانی است که در اجرای مؤثر و موفق برنامه های آموزشی نقشی اساسی دارد(بهرنگی وهمکاران،۱۳۹۲).
در مقولة نظارت، مدیران با فراهم نمودن بازخورد، و ارتباط دادن مشاهدات با توسعة فرصت های شغلی، بر پیشرفت تدریس تمرکز دارند(زپدا4،2017). نظارت آموزشی بعد یا مرحله ای در مدیریت آموزشی است که به بهبود اثربخشی آموزشی توجه دارد. این شیوه مدیریتی، پس از تحقق آن در مرحله ای تکامل یافت که اطلاعات اندکی در این رابطه وجود دارد( وینتنبا و آل حسن5،2020).
نظارت مؤثر می تواند آثاری را به دنبال داشته باشد که شمل تقویت روحیهی اعتماد و وفاداری در سازمان ، گسترش نوآوری و ابتکار عمل ، ایجاد انگیزه ی مثبت و رضایت خاطر در کارکنان ، افزایش مشارکت افراد در تصمیم گیری ها ، بهره مند ساختن افراد از لذت کسب موفقیت ، ایجاد رابطهی منطقی بین تلاش و پاداش و بهره گیری مؤثر از اطلاعات می باشد (عظیمی،۱۹۹۸) . نیل به این اهداف ، مستلزم مهارتها و توانایی هایی در ناظر آموزشی ، از جمله توانایی ادراکی و درک درست از نیازهای شغلی ، محیطی و افراد در ارتباط ، مهارتهای بین فردی و توجه به تفاوتهای بین فردی اشخاص ، مهارت ارتباط موثر و مهارت کنترل می باشند ( بهرنگی و همکاران۱۳۹۲).
از طرفی مدیریت و رهبری آموزش و پرورش در بسط و توسعه هر حرکت ، تصمیم یا برنامه مهمی که برای بهبود شرایط اجتماعی و اقتصادی، سیاسی، و فرهنگی هر جامعه طراحی می شود حائز اهمیت بسیاری است. با توجه به اینکه راه حلهای نهایی مسایل و مشکلات آموزش نیز در دست رهبران آموزش است باید قابلیتها و تواناییهای بالقوه مدیران تا حد امکان رشدو پرورش یابد. در میان گروه مدیران و رهبران آموزش، راهنمایان آموزش از عناصر بسیار مهم به شمار می روند و نقش اساسی و موثری در تحقق هدف های آموزشی ایفا می کند.نظارت و راهنمایی آموزش از وظایف مهمی است که برای اداره نظام آموزشی خوب ضرورت دارد و هدف اصلی آن اصلاح و بهبود وضع آموزش است. وجود برنامه های نظارت وراهنمایی آموزش و کیفیت تداوم در آن در تحقق هدف های آموزش نقش تعیین کننده ای دارد. امروزه راهنمایان آموزش به منظور اصلاح وضع آموزش تحت عنوان رهبران آموزشی با معلمان و به کمک آنان کار و فعالیت می کنند و از طریق همکاری حرفه ای سعی در ارتقاء کیفیت عملکرد معلمان و رفع مسایل و مشکلات آنان دارند. اگر چه برنامه های نظارت و راهنمایی آموزش مختلف متفاوت است وظایف آنان کم و بیش مشابه است(خلقی پور،۱۳۹۳).
با وجود مزایای فراوان ، متاسفانه نظارت آموزشی ، در کشورهای در حال توسعه با موانع و چالش هایی همراه است که شامل مقاومت مدرسان دربرابر نظارت ، کارکنان ناکافی ، کمبود منابع و امکانات ، روابط انسانی ضعیف ، مشکلات اداری ، محدودیتهای بودجه ، ارتباطات ضعیف ، بی ثباتی در سیستم آموزش و پرورش ، عدم ثبات سیاسی و روحیه پایین مدرسان می باشد ( بهرنگی و همکاران،۱۳۹۲ ). مک گیل و استارک6(2021)در پژوهش خودبا عنوان "توانمندسازی معلمان از طریق نظارت آموزشی: استفاده از راهبردهای راه حل محور در برنامه آماده سازی رهبری" به این نتیجه دست یافتند که مدیران دبیرستان‌ها از شیوه‌های نظارتی مانند بازرسی از یادداشتهای درسی معلمان، وقت‌شناسی، آموزش ضمن خدمت سازمان‌یافته و بازرسی مهارتهای مدیریت کلاس درس معلمان استفاده می‌کنند. علیرغم این اعمال نظارتی توسط مدیران مدارس، این مطالعه نشان داد که نظارت به دلیل کمبود منابع برای آموزش و یادگیری، کادر آموزشی محدود، معلمان بی‌تجربه، و نگرش‌های نامناسب معلمان و دانش‌آموزان مانع شده است.
روش پژوهش
پژوهش حاضر از نظر ماهیت داده ها از نوع پژوهش آمیخته است و در دو بخش کیفی و کمی تنظیم شده است و بنا به ماهیت اکتشافی که در بخش کیفی دارد از مطرح کردن فرضیه در آن خودداری شده است . شرکت کنندگان در بخش پژوهش کیفی شامل شامل متخصصان رشته مدیریت آموزش و برنامه ریزی آموزشی با مدرک کارشناسی ارشد و دکتری مدیریت آموزش یا برنامه ریزی آموزشی با سابقه بالای15 سال در سال تحصیلی 1401- 1400 بودند . برای نمونه گیری در بخش کیفی از روش نمونه گیری هدفمند استفاده شد . در این روش افرادی انتخاب شدند که در حوزه این پژوهش دارای اطلاعات مرتبط محسوب می شدند . فرایند مصاحبه با تعداد 22 نفر از اساتید متخصص در مدیریت آموزشی تا مرحله اشباع نظری ادامه یافت . مصاحبه به صورت نیمه ساختاریافته یا نیمه سازمان یافته انجام گرفت که به منظور نمونه گیری از آنها با توجه به اهمیت موضوع از روش نمونه گیری هدفمند شبکه ای یا زنجیره ای استفاده شده در بخش کیفی اعتبار و پایایی ، پس از تکمیل برگه های مصاحبه سازمان یافته توسط گروه متخصصان آموزشی مقطع ابتدایی ، پرسشنامه ای براساس مصاحبه های جمع آوری شده برای متخصصان تنظیم گردید که 5 نفر از اساتید متخصص رشته مدیریت آموزشی وبرنامه ریزی درسی پرسشنامه را بررسی کردند تا اعتباریابی انجام شود . با در نظر گرفتن چهار معیار ارزیابی از نظر لینکلن و گوبا و لینکلن ( ۱۹۸۲ ) در تحقیقات کیفی شامل : قابلیت اعتبار ، قابلیت تصدیق، قابلیت انتقال ، قابلیت اعتماد و همچنین به دلیل بهره مندی مستمر ازنظر متخصصان رشته مدیریت آموزشی در کلیه مراحل و فرایندهای این تحقیق پایایی مورد انتظار برآوردشد . فرایند اجرایی مصاحبه با متخصصان از طریق فن دلفی و به شیوه زیر تکرار گردید تا اشباع نظری متخصصان در خصوص شاخص های ابعاد زمینه ای نقش نظارتی مدیران آموزشی اتفاق بیفتد : ( ۱ ) تشکیل گروه اجرا و نظارت بر انجام دلفی ؛ ( ۲ ) انتخاب متخصصان با روش بررسی مؤلفه های برنامه نمونه گیری هدفمند در حوزه پژوهش ؛ ( ۳ ) تنظیم پرسشنامه برای دور اول ؛ ( ۴ ) بررسی پرسشنامه از نظر نوشتاری ( رفع ابهامات ) ؛ ( ۵ ) ارسال اولین پرسشنامه به متخصصان ؛ ( ۶ ) تجزیه و تحلیل پاسخ های رسیده در دور اول ؛ ( ۷ ) آماده کردن پرسشنامه در دور دوم ( با انجام بازنگری های موردنیاز ) ؛ ( ۸ ) ارسال پرسشنامه بار دوم برای متخصصان ؛ ( ۹ ) تجزیه و تحلیل پاسخ های رسیده در دور دوم ( مراحل ۷ تا ۹ ) تا حصول پایداری و اشباع نظری در پاسخ های دریافتی ؛ ( ۱۰ ) آماده سازی گزارش توسط پژوهشگر . اعتبار پذیری پژوهش از طریق مشاهده مداوم ، پرسش از همکاران ( استفاده از افرادی که در زمینه روش کیفی تبحر داشتند ، حضور طولانی مدت در محیط پژوهش و صرف زمان بیشتر با شرکت کنندگان ، تبادل نظر با اساتید و صاحب نظران در خصوص داده های کسب شده صورت گرفت . در ارتباط با انتقال پذیری می توان بیان کرد که زمینه و شرایط پژوهش به طور کامل توصیف شده - است به طوری که قلمرو مکانی پژوهش و افراد مشارکت کننده و تعداد آنها مشخص شده است به علاوه ، به منظور افزایش تعمیم پذیری یافته ها سعی شد که انتخاب نمونه ها به گونه ای باشد که امکان بررسی موضوع از منظرهای متفاوت فراهم شود . در ارتباط باقابلیت اطمینان از طریق ایجاد مسیرهایی شامل ضبط مصاحبه ها ، یادداشت برداری در حین مصاحبه پرداخته شد تا در نهایت مقوله های به دست آمده از کدگذاری به شکل منطقی و معقول با یکدیگر ارتباط داده شود . روایی بخش کیفی از طریق اجماع سه سویه و فن دلفی انجام گرفت . هـم چنین سعی شده است با ثبت و ضبط یادداشتهای میدانی ، مشاهدات ، مصاحبه ها ، ضبط صـداء عکس ها ، فیلم های تهیه شده و نگهداری همه آنها به اتکاپذیری پژوهش کمک شود . برای استخراج نت ایج از مصاحبه هایی که از متخصصان رشته برنامه ریزی درسی جمع آوری شده بود به روش کدگذاری و در دو مرحله باز و محوری انجام شد . جامعه آماری در بخش کمی شامل مدیران مدارس ابتدایی بودند که در در سال تحصیلی 1400-1401 در سمت مدیر مدرسه فعالیت می کردند . از این جامعه با روش نمونه گیری طبقه ای ، مـدارس برجسته و مدارسی که مدیر آنها به عنوان مدیر نمونه انتخاب شده بودند به صورت هدفمند به عنوان نمونه انتخاب شد . با توجه به تعداد 1223کل مدیران فقط تعداد603 نفر واجد شرایط شرکت در این پژوهش از نظر تحصیلات و سابقه بودند. نمونه بر اساس جدول مورگان 23۴ ( ۱20 زن و 114 مرد ) محاسبه گردید که پرسشنامه در بین همان تعداد توزيع گردید . برای جمع آوری اطلاعات از پرسشنامه محقق ساخته استفاده شد . پرسشنامه ای که توسط متخصصان رشته تأییدشد و بر اساس مقیاس 5 درجه ای لیکریت بر روی نمونه اجـرا شـد . اعتبار پایایی مؤلفه ها ، ابعاد ، و شاخص هایی که توسط متخصصان تأیید شده بود در بخش پایانی نیز به مدد ألفای کرونباخ محاسبه شد . برای روایی نیز از طریق آزمون CVI و CVR استفاده شد . به منظور توصیف داده ها ، از رسم نمودار ، جداول ، توزیع فراوانی ، و مشخصه های آماری موسوم به میانگین ، انحراف معیار ، کشیدگی ، استفاده شد . از آزمون تحلیل عاملی تأییدی برای بررسی مؤلفه های استخراج شده بهره گرفتیم و برای مقایسه میانگین گروه های نمونه که شامل مدیران ( مرد - زن ) در حال خدمت مقطع ابتدایی بود از آزمون آماری استفاده کردیم .
یافته ها
در بعد کیفی ، جهت بررسی ابعاد ، مؤلفه ها و شاخص های ابعاد زمینه ای نقش نظارتی مدیران آموزشی برای دوره دوم متوسطه از کدگذاری نظری استفاده شده است . در نتیجه کدگذاری نظری ، پنج بعد بعد کلی شامل عوامل فیزیکی،عوامل اجتماعی، عوامل اقتصادی، عوامل سیاسی و عوامل فرهنگی در نقش نظارتی مدیران شناسایی شد ( جدول ۱ ) .
بعد عوامل فیزیکی شامل مولفه های«کیفیت فضا»، «امکانات آموزشی متناسب با مقطع ابتدایی»، «امکانات سمعی وبصری»، «توجه به فیزیک کلاس درس»، «توجه به فیزیک مدرسه»، «توجه به استقرار مکان مدرسه»، بعد عوامل اجتماعی شامل مولفه‌های «واکنش مناسب به نیازها»، «کاوش جامعه»، «پراکندگی جمعیت»، «وضع سکونت»، «محل احداث مدرسه»،«نیازهای جامعه»، «دخالت مردم در مسائل آموزشی»، «کسب رضایت والدین»، «توجه به ارزش های اجتماعی»، «توجه به انسجام خانواده ها»، «جمع های دوستانه»، «گروه همسالان»، «توسعه اجتماعی»؛ بعد عوامل اقتصادی شامل مولفه های«توجه به سرمایه گذاری»، «جذب منابع مالی»، «جذب بودجه کافی»، «مالکیت های خصوصی»، «اعتبارات دولت»، «کمک های مردمی»؛ بعد عوامل سیاسی شامل مولفه های «خودکارآمدی سیاسی»، «اعتراضات»، «چانه زنی جهت تامین منابع مالی»، «میزان دانش سیاسی»، «اعتماد سیاسی»،«حضور گروه های ذی نغع سیاسی در آموزش و پرورش»، «دخالت دولت در امور سیاسی آموزش و پرورش»،«نوع رابطه سیاست با نظام آموزشی»، «بازیگران سیاسی» ، «تعیین مرز نظارت توسط سازمان مافوق» ،«تغییرات» و »تهدیدات»؛ بعد عوامل فرهنگی شامل مولفه های«جو مذهبی حاکم»، «ارزش های حاکم جامعه»، «مردگرایی در مقابل زن گرایی»، «تعامل مدرسه با والدین»، «سنت های بجا مانده»، « تعامل مدرسه و والدین»، « مفروضات بنیادین»، « خلاقیت» ، « همکاری و تعاون»، « مراسمات»، «شکایت،انتقاد »، «اقدامات منسجم»، «جو فیزیکی مناسب»، «بالا بودن انگیزه و اشتیاق»، « تعهدبه بهبود کیفیت مستمر و توسعه حرفه ای مستمر»، « شبکه ارتباطی سالم» می باشد به طور خلاصه ، در این بخش نخست عبارات کلیدی مصاحبه ها استخراج شد . سپس در مقوله های جداگانه دسته بندی شد . هریک از این حوزه های کلی به زمینه های جزئی تر تقسیم شد و به این ترتیب به سوال اول پژوهش پاسخ داده شد ( جدول 1 ) .
جدول(1) خلاصه مولفه های زمینه ای در نقش نظارتی مدیران
ابعاد | مولفه ها |
عوامل فیزیکی | کیفیت فضا |
امکانات آموزشی متناسب با مقطع ابتدایی | |
توجه به فیزیک کلاس درس | |
توجه به فیزیک مدرسه | |
توجه به استقرار مکان مدرسه | |
عوامل اجتماعی | واکنش مناسب به نیازها |
کاوش جامعه | |
پراکندگی جمعیت | |
وضع سکونت | |
| محل احداث مدرسه |
کاوش جامعه | |
دخالت مردم در مسائل آموزشی | |
کسب رضایت والدین | |
توجه به ارزش های اجتماعی | |
توجه به انسجام خانواده ها | |
جمع های دوستانه | |
گروه همسالان | |
توسعه اجتماعی | |
عوامل اقتصادی | توجه به سرمایه گذاری |
جذب منابع مالی | |
جذب بودجه کافی | |
مالکیت های خصوصی | |
اعتبارات دولت | |
کمک های مردمی | |
عوامل سیاسی | خودکارآمدی سیاسی |
اعتراضات | |
چانه زنی جهت تامین منابع مالی | |
میزان دانش سیاسی | |
اعتماد سیاسی | |
حضور گروه های ذی نغع سیاسی در آموزش و پرورش | |
دخالت دولت در امور سیاسی آموزش و پرورش | |
نوع رابطه سیاست با نظام آموزشی | |
بازیگران سیاسی | |
تعیین مرز نظارت توسط سازمان مافوق | |
تغییرات | |
تهدیدات | |
عوامل فرهنگی | جو مذهبی حاکم |
ارزش های حاکم جامعه | |
مردگرایی در مقابل زن گرایی | |
تعامل مدرسه با والدین | |
سنت های بجا مانده | |
تعامل مدرسه و والدین | |
مفروضات بنیادین | |
خلاقیت | |
همکاری و تعاون | |
مراسمات | |
شکایت،انتقاد | |
اقدامات منسجم | |
جو فیزیکی مناسب | |
بالا بودن انگیزه و اشتیاق | |
تعهدبه بهبود کیفیت مستمر و توسعه حرفه ای مستمر | |
شبکه ارتباطی سالم |
برای بررسی وضعیت مولفه های زمینه ای در نقش نظارتی مدیران و ابعاد و مولفه های اجرای آن در مدارس ابتدایی از بعد بررسی وضعیت موجود در پرسشنامه مبتنی بر مولفه های زمینه ای تاثیر گذار در نقش نظارتی مدیران ( حاصل از مرحله کیفی پژوهش حاضر ) استفاده شد . قابل ذکر است در این پرسشنامه ، هر یک از مولفه ها و زیر مجموعه های آنها ، در دو بعد وضعیت مطلوب ( برای بررسی درجه اهمیت هر گویه ) و وضعیت موجود مورد سوال قرار گرفت . برای بررسی سوال فوق ابتدا نرمال بودن توزیع مولفه های برنامه زمینه ای نقش نظارتی مدیران با استفاده از آزمون کولموگروف - اسمیرنف بررسی شد ( جدول ۲ ).
جدول(2) K - S آزمون (بررسی نرمال بودن توزیع متغیرها در وضع موجود)
مولفه ها | شاخص آماری | مقدارP |
عوامل فیزیکی نقش نظارتی مدیران | 0.06 | 0.12 |
عوامل اجتماعی نقش نظارتی مدیران | 0.07 | 0.15 |
عوامل اقتصادی نقش نظارتی مدیران | 0.06 | 0.21 |
عوامل سیاسی نقش نظارتی مدیران | 0.09 | 0.27 |
عوامل فرهنگی نقش نظارتی مدیران | 0.08 | 0.19 |
بررسی نتایج آزمون کولموگروف اسمیرنف نشان می دهد که در همه متغیرهای پژوهش ، مقادیر K - S در سطح ۰,۰۵ > P معنادار نمی باشد ( جدول ۲ ) . بنابراین ، تفاوت توزیع گروه نمونه با توزیع نرمال معنادار نبوده و در واقع توزیع متغیرها نرمال است . به این ترتیب پیش فرض استفاده از آمار پارامتریک تامین شده و می توان از آزمون های پارامتریک ( t تک نمونه ای) استفاده نمود . میانگین نظری مربوط به هریک از مولفه ها براساس بازه احتمالی نمرات و تعیین نقطه میانی بازه احتمالی محاسبه شده است . باتوجه به این که بازه نمرات برای همه مولفه ها ۱ تا 6 تعیین شده است ، لذاء نقطة میانی 4 به عنوان میانگین نظری انتخاب شده است ( جدول ۳ ) .
جدول(3) آزمون t تک نمونه ای (بررسی وضعیت موجود در برنامه درسی چند فرهنگی)
مولفه ها | میانگین | مقدارt | درجه آزادی | سطح معناداری | |
عوامل فیزیکی | میانگین تجربی | 4.12 | 1.22 | 233 | 0.19 |
میانگین نظری | 4 | ||||
عوامل اجتماعی | میانگین تجربی | 3.56 | 1.13 | 233 | 0.15 |
میانگین نظری | 4 | ||||
عوامل اقتصادی | میانگین تجربی | 3.01 | 1.28 | 233 | 0.26 |
میانگین نظری | 4 | ||||
عوامل سیاسی | میانگین تجربی | 5.21 | 14.11 | 233 | 0.0001 |
میانگین نظری | 4 | ||||
عوامل فرهنگی | میانگین تجربی | 4.17 | 13.21 | 233 | 0.0001 |
میانگین نظری | 4 | ||||
یافته های بعد کمی پژوهش به دست آمده نشان می دهد که در مولفه « عوامل فرهنگی، سیاسی» ، میانگین نمره تجربی ( طبق دیدگاه مدیران شرکت کننده در پژوهش به - طور معناداری بیشتر از میانگین نظری است . به این ترتیب ، طبق دیدگاه مدیران ، وضعیت هدف گذاری در خصوص آموزشهای فرهنگی و سیاسی ، نظام فعلی در وضعیت مطلوبی قرار دارد اما در خصوص سه بعد عوامل فیزیکی،عوامل اجتماعی، عوامل اقتصادی میانگین به دست آمده ، در حدود میانگین نظری است و مقادیر ) در بررسی معناداری این تفاوت ، در سطح ۰ ٫ ۰۵ > P معنادار نمی باشند . بنابراین ، طبـق نظر مدیران ، میزان توجه و اجرای عوامل اثر گذار اجتماعی،اقتصادی، فیزیکی در نقش نظارتی نظام آموزش فعلی در حال حاضر در وضعیت متوسط قرار دارد .
بحث و نتیجه گیری
پژوهش حاضر به منظور بررسی وضعیت موجود مؤلفه های زمینه ای در نقش نظارتی مدیران آموزشی برای مقطع ابتدایی و سپس ، توصیف و تحلیل ابعاد مؤلفه ها و شاخص های آن انجام شده است. در این بخش ، یافته های به دست آمده به بحث و بررسی گذاشته شده است در رابطه با بررسی ابعاد مؤلفه ها و شاخص های مولفه های زمینه ای نظارت آموزشی از کدگذاری نظری استفاده شد . در نتیجه کدگذاری نظری ، پنج بعد کلی شامل « عوامل فیزیکی » ، « عوامل اجتماعی » ، « عوامل اقتصادی » ، « عوامل سیاسی » ، « عوامل فرهنگی » را در نقش نظارتی مدیران آموزشی شناسایی شناسایی شد ( جدول های ۱ ، ۲ ، ۳ ) .
یافته های این پژوهش همسو با اوبوگو7(2020) در پژوهش خودبا عنوان" نظارت بر آموزش: راهکاری برای تقویت کیفیت معلمان در آموزش متوسطه ناحیه مرکزی سناتوری دلتا، ایالت دلتا، نیجریه " به این نتیجه دست یافت که که سرپرستان آموزشی وظایف خود مانند بازدید منظم از کلاس، نظارت بر روش تدریس و دفترچه یادداشت معلمان را در مدارس متوسطه دولتی در ناحیه مرکزی سناتوری دلتا انجام نمی‌دهند و روابط بین فردی کافی بین معلمان دبیرستان و دبیرستان وجود ندارد. ناظران آموزشی یافته ها منعکس کننده موضوع مرتبط و مشابه در تحقیق در مورد شرایط خدمت معلمان، به ویژه عدم حمایت کافی از سوی افرادی است که مسئولیت های نظارت آموزشی را بر عهده دارند. بر اساس یافته‌ها، توصیه‌هایی مبنی بر اختصاص منابع بیشتر به سرپرستان آموزشی برای تقویت ظرفیت نظارتی ارائه شد. عبدالهی و سادین (1396) درپژوهش خود با عنوان" رابطۀ کارکردهای رهبری آموزشی مدیران مدارس با تدریس مؤثر معلمان ابتدایی" به این نتیجه دست یافتندکه کارکردهای رهبری آموزشی مدیران عبارت اند از: کمک مستقیم به معلمان، رشد حرفه ای معلمان، رشدحرفه ای معلمان به صورت گروهی، برنامه ریزی درسی و اقدام پژوهی و مؤلفه های تدریس مؤثر معلمان عبارتند از: تسلط بر محتوی، برنامه ریزی درسی(طرح درس)، استفاده از روش های متنوع تدریس،ارزشیابی، مدیریت کلاس، درک تفاوت های فردی، رشد حرفه ای معلم و ارتباط با اولیاء.
مهران علی پناه ،رضا هویدا ، محمدعلی نادی در پژوهشی با عنوان اعتبار یابی مدل نظارت آموزشی در آموزش و پرورش (1397) که به روش کیفی- کمی انجام شد. جامعه آماری پژوهش از یک سو تمامی کشورهای پیشرو در زمینه نظارت آموزشی و از طرف دیگر تمامی مدیران مقاطع تحصیلی و گروههای آموزشی می باشد. در فاز اول پژوهش (بخش کیفی) نمونه گیری براساس فراوانی مشاهده شده پرتکرار درباره مولفه ها و در فاز دوم پژوهش (بخش کمی) با استفاده از نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای با تعداد 380 نفر به عنوان نمونه آماری انتخاب شد. ابزار گردآوری داده ها در بخش کیفی فهرست های کنترلی و فیش برداری از تمامی اسناد و مدارک بالادستی و پژوهش های کشورهای منتخب و در بخش کمی، پرسشنامه محقق ساخته نظارت آموزشی می باشد. جهت تعیین روایی و پایایی در بخش کیفی از اشباع نظری و در بخش کمی از آلفای کرانباخ بهره گرفته شد. جهت تجزیه و تحلیل داده ها در بخش کیفی از تکنیک تحلیل محتوا برای دسته بندی مولفه ها و در بخش کمی از تحلیل عاملی تاییدی مرتبه 1 و 2 استفاده شد. نتایج پژوهش نشان داد که مولفه های رهبری آموزشی، مدیریت آموزشی، کیفیت آموزشی، تدریس و یادگیری، پژوهش محوری و حمایت اجتماعی اجزای اصلی مدل مفهومی نظارت آموزشی هستند و همچنین نتایج تحلیل عاملی تاییدی نشان داد که مدل طراحی شده از نظر خبرگان و صاحبنظران آموزش و پرورش دارای اعتبار و از برازش لازم جهت اجرا برخوردار است
محدودیت های پژوهش :
1) بـه دلیـل تعـداد بالای سؤالات پرسشنامه ، بخشی از مدیران، حاضر به تکمیل پرسشنامه نشدند یا ناقص تکمیل نمودند .
2) پرسشنامه های بخش کمی به صورت مجازی برای مدیران ارسال شد و علی رغم تلاش محقق برای توجیه مدیران خصوص اهمیت پاسخ ها ، امکان ارزیابی نحوه پاسخگویی وجود نداشت .
3) یکی از محدودیت های پژوهش حاضر مربوط به بحث تعمیم می باشد. با عنایت به این که این پژوهش در بین مدیران مدارس ابتدایی شهر تهران انجام گرفته ، بنابراین ، نتایج حاصل از این تحقیق برای مدارس مقاطع دیگر تهران قابل تعمیم می باشد. در تعمیم نتایج حاصله از این تحقیق به سایر مقاطع و حتی مدارس غیردولتی باید جانب احتیاط رعایت گردد.
4) در امر نظارت از نظر لغوی و ماهیتی این امر با آنچه در کشورهای دیگر اتفاق می افتد تفاوت کلی داشت. به گونه ای که در کشورهای دیگر نظارت بیشتر امری ذاتی و موجب ارتقاء شغلی و حرفه ای در نظر گرفته شده بود اما در ایران علاوه بر آنکه به شکل کنترل و ارزیابی عملکرد مورد استفاده قرار می گیرد، تاثیری در حقوق و مزایا و ارتقاء شغلی معلمان ندارد.
5) جامعه آماری صرفا به مدیران مدارس ابتدایی دولتی محدود بوده است.
6) دشواری در جلب همکاری برخی از اساتید و متخصصان امر آموزش به ویژه کسانی که در سمت های اجرایی بالا مشغول فعالیت بودند ، موجب ایجاد محدودیت های زمانی ، مکانی و اجرایی گردید
پیشنهادهای پژوهش:
1) برگزاری پیمایش ها استانی با عنوان ارتقاء راهکاری های نظارت آموزشی
2) کمیته های تخصصی نظارت با محوریت بروز رسانی اطلاعات و عوامل اثر گذار.
3) خارج شدن مدیران از قالب مدیران آموزشی به رهبران آموزشی.
4) تدوین چارچوب و چک لیست های یکسان جهت تبیین سیاست های نظارت آموزشی توسط وزارت آ.پ ، ادارات کل و مناطق.
5) تقویت قوانین و مقررات به نحوی که تاثیر مستقیم در ارتقاء یا تنزل معلمان داشته باشد.
6) همکاری همه جانبه همه ارکان آ.پ جهت نهادینه سازی بحث نظارت آموزشی.
منابع
بذرافشان مقدم, شوقی, رحمان خواه, و راحیل. (1394). جایگاه نظارت و راهنمایی تعلیماتی در سند تحول بنیادین آموزش و پرورش. پژوهش نامه مبانی تعلیم و تربیت, 5(2), 23-43.
بهرنگی مریم، شبیری مریم، سرمدی مریم، عرفانی‌قد علی. ارزیابی اثربخشی نظارت بر اساس طرح بر بهبود کیفیت یادگیری درس شیمی دانش‌آموز پسر سال دوم دبیرستان قم. فصلنامه نوآوری های آموزشی 1392 ; 8 ( 2 ) : 45-59 .
خلقی پور صدیقه(۱۳۹۳).ضرورت نظارت و راهنمایی آموزشی در سیستمهای آموزش و پرورش (مدارس). پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه ازاد واحد تهران شمال، کتابخانه دانشکده ادبیات
Azimi anaraki Sh . Strategies effective for control of systemro . Journal of Management in Education and Training . 1998 ; 5 .
Bush, T., & Glover, D. (2016). School leadership in West Africa: Findings from a systematic literature review. Africa Education Review, 13(3-4), 80-103.
Gustafsson, J.-E., Ehren, M.C.M., Conyngham, G., Mcnamara, G., Altrichter, H., & O’Hara,J. (2015). »From Inspection to Quality: Ways in Which School Inspection Influences Change in Schools«. Studies In Educational Evaluation. 47. 47-57.
Ma, X., & Marion, R. (2019). Exploring how instructional leadership affects teacher efficacy:A multilevel analysis. Educational Management Administration & Leadership,1741143219888742.
McGhee, M. W., & Stark, M. D. (2021). Empowering Teachers Through Instructional Supervision: Using Solution Focused Strategies in a Leadership Preparation Program. Journal of Educational Supervision, 4(1), 43.
Ubogu, R. (2020). Supervision of instruction: a strategy for strengthening teacher quality in secondary school education. International Journal of Leadership in Education, 1-18.
Vintenaba, S. S., & Alhassan, Y. J. (2021). The Role Of Educational Supervision On Teachers Performance In Zuru Local Government Area Of Kebbi State, Nigeria.
Zepeda, S. J., & Ponticell, J. A. (Eds.) (2019). The Wiley handbook of educational supervision.Wiley Blackwell.
Investigating the underlying components in the supervisory role of educational managers and determining its dimensions and indicators) Case study: Primary schools in Tehran(
purpose: The main purpose of the present study is to investigate the current situation of underlying components in the supervisory role of educational administrators for primary school and then to describe and analyze the dimensions of its components and indicators.
Method: This study was mixed in terms of the nature of the data and was organized into two parts: qualitative and quantitative. In the qualitative method, interviews were conducted with 22 experts in the field of educational management as participants, to the extent of theoretical saturation. Two-step coding method was used to extract the results of the interviews. The statistical population in a small part included prominent primary school principals in Tehran who managed primary schools in the academic year (1401-1400). In the analysis of quantitative data, statistical methods have been used to validate the underlying characteristics of educational supervision (obtained from the first step) using Gronbach's alpha methods, CVR coefficient calculation and confirmatory heuristic factor analysis.
Findings: The research findings identified five general dimensions of "physical factors", "social factors", "economic factors", "political factors", and "cultural factors" in the supervisory role of educational administrators. The quantitative findings of the research showed that in the component of "cultural and political factors", the average of the experimental score is significantly higher than the theoretical average.
Conclusion: according to the managers, the goal setting of cultural and political education, the current system is in good condition, but the level of attention and implementation of social, economic, physical factors in the supervisory role of the current education system is The present is in the middle position.
Keywords: contextual factors, educational supervision, educational managers, components
[1] Bush & Glover
[2] Marion, & Ma
[3] Gustafsson et all
[4] Zepeda
[5] Vintenaba & Alhassan
[6] McGhee & Stark
[7] Ubogu
