Planning for the Realization of a Creative city with a Sustainable Urban Development Approach

Subject Areas :

Seyed Mostafa Mousavi ¹ , Majid Shams ²

1 - PhD Candidate, Department of Geography and Urban Planning, Malayer Branch, Islamic Azad University, Malayer, Iran.
2 - Professor, Department of Geography and Urban Planning, Malayer Branch, Islamic Azad University, Malayer, Iran.

Received: 2023-06-25 Accepted : 2023-09-02 Published : 2024-07-04

Keywords: Structural equations, Economic factor, Creative city, Metropolis.,

Abstract :

During the last two decades, we have witnessed the emergence and proliferation of public policy-making and research agendas in the whole world, which are focused on creativity as a new and powerful tool to stimulate economic renewal, urban design and planning. According to this situation, the concept of creative city has become an attractive topic for policy makers, planners and academics. Therefore, it seems that creative cities can play a synergistic role in realizing the dreams of future metropolises. Therefore, it is necessary to develop a desirable model of the future metropolis based on the theories of the creative city; As the main motive of the current research is to pay attention to this subtle and effective point. As the main motive of the current research is to pay attention to this subtle and effective point. In this direction and in order to better quantify the results, the conceptual framework of the DPSIR model is used in combination with the structural equation model (SEM-PLS), which is a non-experimental approach. The results show that the economic factor in the planning model towards the realization of a creative city with a sustainable urban development approach has a high centrality compared to other factors. This means that this factor has a great impact on other factors and is highly influenced by other factors.

References:

حمیدی، آرمان؛ سالاری پور، علی اکبر؛ حسام، مهدی (1401). بررسی تأثیر اقدامات مدیریت شهری در تحقق برند شهر خلاق مطالعه مورد: شهر خلاق خوراک رشت. فصلنامه پژوهشهای جغرافیای انسانی. 55 (4)، 207-223.
عبدالهی، آناهيتا؛ مافی، عزت‌الله؛ وطن‌پرست، مهدي (1402). سنجش سطوح توسعه‌یافتگی محلات شهری براساس برخورداری از شاخص‌های شهر خلاق (مطالعه موردی: منطقه یک کلانشهر مشهد). جغرافیا و توسعه فضای شهری. در نوبت چاپ.
قربانی، رسول؛ حسین‌آبادی، سعید؛ طورانی، علی (1392). شهرهای خلاق، رویکردی فرهنگی در توسعه شهری. مطالعات جغرافیایی مناطق خشک. 3 (11)، 1-18.
ملامیرزائی، راضيه؛ سجادزاده، حسن (1401). تبیین چارچوب توسعه هسته‌های تاریخی شهری با رویکرد شهر خلاق نمونه موردی: هسته تاریخی شهر همدان. جغرافيا و برنامه ريزي محيطي. 86 (2)، 127-146.
Aina, Y.A. et al (2019). Top-down sustainable urban development? Urban governance transformation in Saudi Arabia. Cities. 90, 272-281.
Lopes, N.V. (2017, July). Smart governance: A key factor for smart cities implementation. IEEE International Conference on Smart Grid and Smart Cities (ICSGSC). (pp. 277-282). IEEE.
Ramirez-Rubio, O. et al (2019). Urban health: An example of a “health in all policies” approach in the context of SDGs implementation. Globalization and Health. 15 (1), 1-21.
Bibri, S.E. & Krogstie, J. (2017). Smart sustainable cities of the future: An extensive interdisciplinary literature review. Sustainable Cities and Society. 31, 183-212.
Bibri, S.E. (2018). Backcasting in futures studies: a synthesized scholarly and planning approach to strategic smart sustainable city development. European Journal of Futures Research. 6 (1), 1-27.
Cajot, S. et al (2017). Obstacles in energy planning at the urban scale. Sustainable Cities and Society. 30, 223-236.
Rogerson, C.M. (2017). Creative industries and urban tourism: South African perspectives. Urban Tourism in the Developing World (pp. 167-184). Routledge.
Frantzeskaki, N. (2019). Seven lessons for planning nature-based solutions in cities. Environmental Science & Policy. 93, 101-111.
Macke, J.; Sarate, J.A. R. & De Atayde Moschen, S. (2019). Smart sustainable cities evaluation and sense of community. Journal of Cleaner Production. 239, 118103.
May, A. et al (2017). Appropriate national policy frameworks for sustainable urban mobility plans. European Transport Research Review. 9 (1), 1-16.
Greenwood, V. A. & Dwyer, L. (2017). Reinventing Macau tourism: Gambling on creativity. Current Issues in Tourism. 20 (6), 580-602.
Hersperger, A. M. et al (2018). Urban land-use change: The role of strategic spatial planning. Global Environmental Change. 51, 32-42.
Jiménez Ariza, S. L. et al (2019). A multicriteria planning framework to locate and select sustainable urban drainage systems (SUDS) in consolidated urban areas. Sustainability. 11 (8), 12-23. https://doi.org/10.3390/su11082312
Zuniga-Teran, A. A. et al (2020). Challenges of mainstreaming green infrastructure in built environment professions. Journal of Environmental Planning and Management. 63 (4), 710-732.
Reckien, D. et al (2019). Dedicated versus mainstreaming approaches in local climate plans in Europe. Renewable and Sustainable Energy Reviews. 112, 948-959.
Hollands, R. G. (2020). Will the real smart city please stand up?: Intelligent, progressive or entrepreneurial?. Analysis of Urban Change, Theory, Action. 12(3), 303-320. 10.1080/13604810802479126
Mareque, M.; de Prada Creo, E. & Álvarez-Díaz, M. (2021). Exploring creative tourism based on the cultural and creative cities (C3) index and using bootstrap confidence intervals. Sustainability. 13 (9), 5145.
Brokking, P.; Mörtberg, U. & Balfors, B. (2021). Municipal Practices for Integrated Planning of Nature-Based Solutions in Urban Development in the Stockholm Region. Sustainability. 13 (18), 10389.
Macklin, S.; van den Berg, A. & Pretorius, D. (2024). Reimagining pathways into culture and creative industries in the city of Seattle. SAGE Open. 5, 1-17.
Mens, J. et al (2021). A typology of social entrepreneurs in bottom-up urban development. Cities. 110, 103066.
Bustomi, T. & Avianto, B.N. (2021), City Branding of the “music-design-culinary” as urban tourism of Bandung, West Java. International Journal of Tourism Cities. Retrieved from https://www.emerald.com/insight/content/doi/10.1108/ IJTC-06-2020-0123/full/html?skip Tracking=true
Boros, J. & Mahmoud, I. (2021). Urban design and the role of placemaking in mainstreaming nature-based solutions. Learning from the Biblioteca degli Alberi case study in Milan. Frontiers in Sustainable Cities. 3, 635610.
Ratiu, D. E. (2013). City, culture and society. Creative cities and/or sustainable cities: Discourses and practices. City Culture and Society. 4 (3), 125–135. 10.1016/j.ccs.2013.04.002.
Darchen, S. & Simon, G. (2022). ‘Transitory urbanism’for the creative industries in a top-down regeneration process (Nantes, France). European Planning Studies. 30 (10), 1-18. 10.1080/09654313.2021.2024149.
Atalah, E. Z. (2022). Economics of Sustainable Creative Cities: Futuristic Perspectives. In Research Anthology on Measuring and Achieving Sustainable Development Goals. 830-847. 10.4018/978-1-6684-3885-5.ch044.
Yang, D.; Zhao, X. & Anderson, B. C. (2022). Integrating Sponge City Requirements into the Management of Urban Development Land: An Improved Methodology for Sponge City Implementation. Water. 14 (7), 1156.

Full-Text:



برنامه ریزی در جهت تحقق شهر خلاق با رویکرد توسعه پایدار شهری

چکیده

طي دو دهه گذشته شاهد ظهور و تكثر دستور كارهاي سياست‌گذاري عمومي و پژوهشي در كل جهان هستيم كه بر خلاقيت به عنوان يك ابزار جديد و قدرتمند براي تحريك نوسازي اقتصادي، طراحي و برنامه‌ريزي شهري متمركز شده‌اند. به تبع اين وضعيت، مفهوم شهر خلاق طي سال­های اخير به موضوع جذابي براي سياستگذاران، سياستسازان، برنامه‌ريزان و دانشگاهيان تبديل شده است. از اينرو به نظر ميرسد شهرهاي خلاق مي‌توانند در تحقق بخشيدن به آرمان هاي كلانشهرهاي آينده نقش هم‌افزايي ايجاد كنند. لذا لزوم تدوين يك الگوي مطلوب كلانشهر آينده مبتني بر نظريات شهر خلاق براي كلانشهرها ضروري است؛ چنان چه انگيزه اصلي پژوهش حاضر توجه به اين نكته ظريف و اثرگذار مي‌باشد. در اﯾﻦ راﺳﺘﺎ و ﺑﻪ ﺟﻬﺖ ﮐﻤﯽﺳﺎزي ﻫﺮﭼﻪ ﺑﻬﺘﺮ ﻧﺘﺎﯾﺞ، ﭼﻬﺎرﭼﻮب ﻣﻔﻬﻮﻣﯽ ﻣﺪل DPSIR در ﺗﻠﻔﯿﻖ ﺑﺎ ﻣﺪل ﻣﻌﺎدﻻت ﺳﺎﺧﺘﺎري (SEM-PLS) ﮐﻪ از روﯾﮑﺮدﻫﺎي ﻏﯿﺮ آزﻣﺎﯾﺸﯽ اﺳﺖ برای نمونه موردی شهر همدان، ﺑﮑﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد. نتایج نشان می‌دهد عامل اقتصادی در مدل برنامه ریزی در جهت تحقق شهر خلاق با رویکرد توسعه پایدار شهری داراي مرکزیت زیادي نسبت به سایر عوامل مي باشد. به این معني که این عامل، هم داراي تاثیرگذاري زیادي بر سایر عوامل بوده و هم تاثیرپذیري زیادي از سایر عوامل دارد.

کلمات کلیدی: معادلات ساختاری، عامل اقتصادی، شهر خلاق، کلانشهر.

Abstract

During the last two decades, we have witnessed the emergence and proliferation of public policy-making and research agendas in the whole world, which are focused on creativity as a new and powerful tool to stimulate economic renewal, urban design and planning. According to this situation, the concept of creative city has become an attractive topic for policy makers, planners and academics in the last years. Therefore, it seems that creative cities can play a synergistic role in realizing the dreams of future metropolises. Therefore, it is necessary to develop a desirable model of the future metropolis based on the theories of the creative city; As the main motive of the current research is to pay attention to this subtle and effective point. As the main motive of the current research is to pay attention to this subtle and effective point. In this direction and in order to better quantify the results, the conceptual framework of the DPSIR model is used in combination with the structural equation model (SEM-PLS), which is a non-experimental approach for the case of Hamedan city. The results show that the economic factor in the planning model towards the realization of a creative city with a sustainable urban development approach has a high centrality compared to other factors. This means that this factor has a great impact on other factors and is highly influenced by other factors.

Keywords: structural equations, economic factor, creative city, metropolis.

 

 

1)       مقدمه

1-1-                      بعد نظری

در حال حاضر ما در پارادايمي صنعتي قرار داريم كه بر اساس روندي جهاني شكل گرفته است. اما جهان شهرها در حال حاضر به سمت عصر دانش محوري پيش مي روند. نكته جالب اين است كه براي حركت از عصر صنعتي به عصر دانش محور، تنها راهش انتخاب است. يعني هيچ شهر، كشور يا منطقه اي با روندي طبيعي دانش بنيان و دانش محور نمي شود. فضاي دانشي، يعني تفاوت در معماري، تفاوت در برنامه ريزي و جذب مهاجر كه باعث توجه زيادي به كاركنان دانشي، پارك هاي فناوري و مراكز دانشي و دانشگاهي مي شود. در اين ميان يكي از مصاديق مهم، صنعت فرهنگي است كه شهرهاي مهم به آن توجه مي كنند و مكمل عصر صنعت مي باشد. مصداق هاي صنعت فرهنگي شامل صنعت گردشگري، سينما و بازي هاي رايانه اي است كه تعيين كننده هويت بسياري از شهرها و مناطق مي شود و منشاء آن نيز انسان است [1-2]. در اين ميان، رويكرد طبقه خلاق، يك نگاه تازه به عوامل اقتصادي-اجتماعي داشته كه زيربناي توسعه منطقه اي و محلي را تشكيل مي دهند. مهارت هاي خلاق به عنوان يك عامل حياتي در اقتصاد دانش محور به منظور توليد نوآوري در نظر گرفته مي شوند. به همين دليل يك ادبيات قدرتمند در خصوص اهميت تاثير اقتصادي، محلي شدن و تحرك افراد خلاق شكل گرفته است. افراد خلاق تحتعنوان ”طبقه خلاق” گرد هم مي آيند. اين طبقه خلاق توسط افرادي شكل مي گيرند كه داراي يك حرفه خلاق مي باشند؛ يعني حرفه اي كه نيازمند مهارت هاي خلاق براي انجام كارهاي مولد و زاينده است [3-5]. به طور خاص طبقه خلاق با ملاحظات قلمروي ارتباط پيدا كرده است؛ چرا كه به اعتقاد فلوريدا (2005) و لوكاس (1988) مناطق و شهرها مجبور هستند به منظور دستيابي به سطوح بالاي رشد اقتصادي، سرمايه انساني خلاق يا با مهارت بالا را جذب نمايند [6-9]. افزون بر اين شاه بيت تمام نظريات شهر خلاق توجه به متغيرهاي كليدي از قبيل فناوري، استعداد، تسامح و تساهل(پذيرش گروه هاي مختلف اجتماعي با فرهنگ هاي متفاوت)، تجاري سازي محصولات فرهنگي، منتقل نمودن قدرت از مسئولان، مديران و نهادها به سرمايه اجتماعي و شهروندان مي باشد. با وجود اين، نظريه پردازان اصلي شهر خلاق از جمله ريچارد فلوريدا، چارلز لاندري و ساساكي متعلق به فرهنگ سرمايه داري هستند و محيط پرورش نظريه آنها از لحاظ اجتماعي، فرهنگي، اقتصادي و حتي كالبدي-محيطي تفاوت هاي اساسي با شهرهاي كشورمان دارد. در واقع نظريات مطرح شده بر مبناي رويكرد بومي صاحب نظران فوق بوده و در محافل علمي و دانشگاهي كشور در خصوص شهر ايده آل آينده بومي خاص ايران بحث هاي چندان جدي صورت نگرفته است. بر همين اساس، در رساله حاضر از لحاظ نظري به بيان عوامل موثر در پيدايش مفهوم شهر خلاق، تبيين ابعاد، مولفه ها و شاخص هاي شهر خلاق و بومي سازي آن براي كلانشهرتهران به وسيله روش پنل نخبگان و دلفي پرداخته مي شود. در حقيقت نگاه اين رساله، ارايه يك الگوي كلانشهر آينده بر اساس توجه به الزامات رقابت در عصر دانش محوري و خلاقيت براي شكوفايي، توسعه اقتصادي و درآمدزايي است. چنان چه شهرها بتوانند به سمتي حركت كنند كه به محيطي جذاب براي جـذب و پـرورش اسـتعدادها، نوآوري ها و ايده ها تبديل گردند و از خلاقيت و ايده هاي افراد نخبه و شهروندان عادي جهت حل مسائل اساسي، پايه ريزي رشد و توسعه خلاق بهره ببرند.

1-2-                      بعد كاربردي

صنايع فرهنگي و خلاق بين سال هاي 2003-1993 به ميزان 18 درصد بيشتر از اقتصاد اروپا رشد كرده اند و بر ارزش آنها به ميزان 19 درصد افزوده شده، و اشتغال در اين بخش بين سال هاي 2004-2002 به ميزان 1/8 درصد رشد نموده است. در اروپا، صنايع خلاق داراي نيروي استخدامي بيشتري نسبت به صنايع ماشيني، برق، گاز و مواد شيميايي هستند. افزون بر اين، به طور مسلم در لندن صنايع فرهنگي و خلاق سومين صنعت بزرگ به حساب مي آيند [10]. همچنين در سال 2012 خروجي صنايع خلاق در لندن 34/6 ميليارد يورو (به عنوان ارزش افزوده ناخالص اندازه گيري شده است) برآورد شده، كه به تقريب نيمي از (6/47%) كل درآمد بريتانيا (7/72 ميليارد يورو) در حوزه صنايع خلاق است. گروه صنايع خلاق 7/10، درصد كل ارزش افزوده ناخالص لندن را تشكيل مي دهند. در مجموع طي دوره پسا ركود (2012-2009)، صنايع خلاق رشد به نسبت بالاتري از كل اقتصاد لندن را نشان مي دهد [11]. آمارهاي كنفدراسيون صنعت و كسب و كار نشان مي دهد كه صنعت و خلاقيت در خط مقدم درخواست‌هاي بين المللي بريتانيا و پيشران كليدي سرمايه گذاري مستقيم خارجي قرار دارند. به باور نستا (2014)، اين بخش 10% توليد ناخالص داخلي بريتانيا را تشكيل مي دهد، كه شامل 6/10% صادرات كشور مي گردد. تعدادافراد بريتانيا كه در در صنايع خلاق مشغول هستند، بين يك و نيم تا دو ميليون نفر تخمين زاده شده است [12-15]. از طرف ديگر بر اساس تز اصلي فلوريدا در خصوص ظهور "طبقه خلاق"، اين طبقه بيش از 38 ميليون آمريكايي يا به تقريب 30 درصد نيروي كاري آمريكا را در بر مي گيرد؛ اين افراد 50 درصد درآمد اين كشور را به خود اختصاص مي دهند [16]. بنابراين اقتصاد خلاق يك پديده اقتصادي رايج است. اقتصاد خلاق در سال 2005، 706/2 ميليارد دلار توليد ناخالص ملي ايجاد نموده، و صادرات كالاها و خدمات خلاق به 424 ميليارد دلار رسيده است كه نشان دهنده 6/1 درصد از توليد ناخالص داخلي جهان و 3/4 درصد از كل تجارت جهان مي باشد. به همين دليل اقتصاد خلاق به يك موضوع مهم در پژوهش هاي اقتصادي از دهه 1990 پس از انتشار گزارش هاي "سند نقشه صنايع خلاق" توسط دپارتمان فرهنگ، رسانه ها و ورزش (1997 و 2001) و موفقيت كتاب فلوريدا تحت عنوان "ظهور طبقه خلاق" (2002) تبديل شده است [17]. بنا بر آنچه گفته شد صنايع خلاق، طبقه خلاق و عينيت جغرافيايي آنها يعني شهرهاي خلاق به بخش مهمي از اقتصاد هزاره سوم تبديل شده اند؛ چنان چه به حق هزاره سوم را هزاره خلاقيت مي‌نامند. افزون بر اين سهم اين بخش در توليد ناخالص ملي كشورها رو به تزايد است. از اين رو توجه جدي دستگاه هاي اجرايي و شركت ها در كشور در زمينه سياست گذاري، برنامه ريزي و فعاليت روزافزون به اين بخش اقتصاد ضرورت دارد. چرا كه كشور در زمينه صنايع خلاق از جمله گردشگري، ميراث، آثار هنري و اختراعات و ابداعات و ... پتانسيل هاي بالا و در خور سرمايه گذاري و ارزش افزوده چشمگير دارد و در دوران ركود فعلي مي تواند به توليد درآمد و ايجاد اشتغال كمك كند. چنان چه با تجاري سازي و فعال سازي صنايع خلاق و فرهنگي مي توان به دستيابي به اهداف چشم انداز در افق 1410 كمك نمود. از طرف ديگر شهرها از طريق سرمايه گذاري بر جذب استعدادهاي خلاق مي توانند راه حل هاي ابتكاري براي معضلات خود در حوزه هايي از جمله زيست محيطي (پسماند، آلودگي هوا، آلودگي بصري و غيره)، ترافيك، آسيب هاي اجتماعي، سبك زندگي و ... يافته و از اين طريق هزينه هاي اقتصادي قابل توجهي براي شهرهاي كشور پس انداز كنند.

1-3-                      جنبه قانوني و برنامه­اي

حوزه دانش محوري و خلاقيت يكي از مباحث مهم در افق 1410 است. سند چشم انداز بيست ساله كشور، اهداف و راهبردهاي بلندمدت كشور براي توسعه را به نمايش مي گذارد. بند 3 اين سند به طور ضمني راهبرد اصلي توسعه كشور را "توسعه دانش بنيان" قرار داده است. به طوري كه با پيگيري اين راهبرد اقتصاد ايران بايد در سال 1410 به يك اقتصاد دانش بنيان تبديل شود. بند 7 سند ياد شده حكايت از آن دارد كه ايران در راه رسيدن به "اقتصاد دانش بنيان" بايد با كشورهاي آسياي جنوب غربي(شامل آسياي غربي و قفقاز) رقابت نمايد و در مدت 20 سال از آنها پيشي گيرد. در واقع اين سند يك مسابقه سرعت در مسير رسيدن به اقتصاد دانش بنيان را بين كشورهاي آسياي غربي و قفقاز به نمايش مي گذارد كه هدف ايران كسب مقام اولي در آن است. اين مسير مسابقه را مي توان توسعه دانش بنيان ناميد [18]. به نظر مي­رسد لازمه دستيابي به اين فاكتورها و همچنين متغيرهاي سند چشم انداز 1410 پذيرش شهرخلاق مي باشد. به طوري كه المان هاي مختلف شهر خلاق مشتمل بر دانش­محوري و خلاقيت، فناوري،پذيرش فرهنگ هاي گوناگون، افزايش آستانه تحمل و مدارا و جذب استعدادهاي خلاق با شاخص­هاي مندرج در سند چشم انداز 1410 همسويي دارد. از اين رو به نظر مي­رسد ضرورت دارد در سند حاضر مشخصه خلاقيت به عنوان يك برگ برنده جهت رسيدن به اهداف از پيش تعيين شده را پررنگ كرد. افزون بر اين در عصر حاضر، خلاقيت به يك پديده شهري تبديل شده است، و مشخصا به صورت خوشه­اي در شهرهاي بزرگ و مادرشهرها متمركز مي­يابد. بنابراين بايد اين خوشه­هاي خلاق يا كانون­هاي خلاقيت را جهت كمك به بارور ساختن اقتصاد دانش­بنيان در كشور و رسيدن به افق مورد نظر شناسايي و تقويت نمود.

2)       پیشینه پژوهش

در ادامه، به اختصار به مطالعات تجربی انجام شده در این حوزه می­پردازیم:

بیگم شریفیان و همکاران (1400) به شناسایی معيارهاي بومي شهر خلاق گردشگري در شهر بابلسر می­پردازند. يافته­هاي مدل تحليل عاملي نشان مي­دهد پنج عامل فرآيندهاي كسب وكار و اقتصاد گردشگري، تفكر خلاق و نوآورانه، سرمايه فرهنگي و معنوي، زيرساخت­هاي پايدار، جذابيت و تنوع بالغ بر 61.95 درصد مقدار واریانس را به خود اختصاص داده­اند. بنابراين مي­توان نتيجه گرفت شهر بابلسر با دارا بودن پتانسيلهاي بالقوه فرهنگي، اجتماعي، اقتصادي، محيطي و كالبدي و موقعيت استراتژيك مي تواند گام­هاي مؤثري جهت تبديل شدن به شهر خلاق گردشگري بردارد. حبیبی و احمدی دهرشید (1399) با هدف تحلیلی بر برنامه ریزی راهبردی شهر سنندج با رویکرد شهر خلاق انجام شده که ضمن تأکید بر جنبۀ کاربردی بودن آن، بر مبنای الگوی آمیخته، با فن پیمایشی و به روش توصیفی- تحلیلی صورت گرفته است. نتایج به دست آمده نشان می­دهد، بهترین راهبردها برای برنامه­ریزی راهبردی شهر سنندج از منظر شهر خلاق، راهبردهای تدافعی هستند. ازجمله راهبردهای مهم این استراتژی می­توان به فرهنگ­سازی و جلب توجه عمومی به زیبایی و منظر شهر سنندج، سرمایه­گذاری بر زیرساخت­های مناسب برای ایجاد شهر خلاق و تلاش برای استفاده از شیوه­های نوین و تغییر ساختارهای سازمانی سنتی اشاره کرد. دهقانی شبانی و همکاران (1397) در مقالة تعیین شاخص­های شهر خلاق و رتبه­بندی کلان­شهرهای ایران بر اساس معیارهای شهر خلاق با استفاده از روش تاپسیس اصلاح شده نتیجه گرفتند که شهرها و منطقه­های خلاق باعث رشد اقتصادی کشور می­شوند. عباسی و شبانی (1396) به بررسی و تعریف شاخص­های اجتماعی _ فرهنگی شهر خلاق در توسعه شهری اصفهان می­پردازند. نتایج بدست آمده نشان می­دهند زمینه­ها و بسترهای تحقق شهر خلاق در شهر اصفهان فراهم است و با وجود سابقه تاریخی، فرهنگی، اجتماعی، هنری، جاذبه­های فرهنگی (انجمن­های ادبی،کتابخانه­ها، موزه­ها، عناصر هویت­بخش شهر و....)، به کارگیری طبقه خلاق و راه­اندازی کریدور صنایع خلاق، می­تواند در جهت تحقق شهر خلاق حرکت کند. ملکی و همکاران (1394) در مقاله­ای با عنوان اولویت­بندی شاخص­های شهر خلاق با استفاده از مدل تحلیل شبکة ANP : مطالعه موردی مناطق 1 و 4 شهر زنجان، به این نتیجه رسیدند که شاخص سرمایة اجتماعی (رتبة اول) و شاخص فناوری (رتبة دوم) امتیاز بیشتری نسبت به دیگر شاخص­ها دارند. ضرابی و همکاران (1393) در مقاله­ای با عنوان «بررسی میزان تحقق­پذیری شهر خلاق (مقایسة تطبیقی بین شاخص­های توسعة پایدار شهری و معیارهای ایجاد شهر خلاق در بین شهرهای استان)» ارتباط بین شاخص­های توسعة پایدار و معیارهای شهر خلاق را در راستای میزان تحقق­پذیری شهر خلاق بررسی کردند. نتایج بررسی معیارهای شهر خلاق در جهت ایجاد شهر خلاق در شهرهای استان یزد بیان کنندة این است که متغیرهای نوآوری و آموزشی به ترتیب بیشترین تأثیرها را در ایجاد شهرهای خلاق استان یزد داشته اند.

گرداوچ¹ (2017) سیاست­های شکل دهی شهر خلاق را واکاوی و بیان می­نماید که در طول دو دهة گذشته سیاست­های فرهنگی شهری در شهرها بسیار بااهمیت­تر شده است و هنر و فرهنگ را علت مصرف و توسعة دارایی­ها و صنایع دانش می­داند. دورماز² (2015) نیز به جایگاه کیفیت مکان­های شهری در خلاقیت شهری پرداخته است. وی در مطالعه­ای تطبیقی، میزان خلاقیت شهری شهر سوهو³ در حومۀ لندن را با شهر بیوگلو⁴ در حومۀ استانبول برحسب شاخص­هایی از قبیل مشخصات طبیعی، موقعیت، کاربری اراضی، فرم شهری، مشخصات بصری، مشخصات فرهنگی- اجتماعی، مشخصات ادراکی و مشخصات ارگانیکی شهر بررسی کرده است. وایووانت⁵ (2013) در پژوهش خود با هدف تمرکز بر جنبۀ دیگری از شهر خلاق، به ارتقای اقتصاد خلاق و اقتصاد صنایع خلاق مانند همیاران اقتصادی مهم و نیز به بحث دربارۀ تناقضات ذاتی سیاست­های شهر خلاق پرداخته است. ساساکی⁶ (2010) به بازنگری تفکر شهرهای خلاق در کانازوای ژاپن پرداخته است. نتایج مطالعات وی نشان می­دهد یک شهر خلاق، به سیستمی مبتنی بر تولیدات فرهنگی نیاز دارد. در مفاهیم توسعه نیز باید به خلاقیت هنری و فرهنگی به عنوان زیرساخت های اجتماعی و همچنین عامل تأثیرگذار توجه کرد. همچنین برای ترویج سیاست شهر خلاق باید علاوه بر توجه منابع انسانی و نیروهای بااستعداد و خلاق، از رهبران کسب وکار در راستای توسعۀ شهر استفاده کرد.

3)       روش پژوهش

روش شناسی تحقیق حاضر برمبنای کاربرد مدل معادلات ساختاری به روش حداقل مربعات جزئی (PLS-SEM) در چهارچوب مدل مفهومی نیرو محرکه-فشار-وضعیت-اثر-پاسخ (DPSIR) جهت ارزیابی برنامه ریزی در جهت تحقق شهر خلاق با رویکرد توسعه پایدار شهری می باشد. در این راستا، ابتدا منطقه مورد مطالعه تشریح، سپس در ادامه ساختار مدلهای مذکور بررسی می گردد. درنهایت محاسبات مربوط به میزان کارایی، ارائه خروجی و ارتباط میان آنها ارائه می شود. فرضیاتی که مطالعه پیش رو آنها را مبنا قرار داده است به شرح ذیل می باشند (مطابق شکل 1): 

H1 : نیروهای محرک اثرات مثبتی بر فشارها دارند، H2 : فشارها اثر منفی بر وضعیت دارند، H3 : وضعیت اثر منفی بر اثرات دارد، H4 : پاسخ ها اثر منفی بر اثرات دارند، H5 : پاسخ ها اثر مثبت بر نیروهای محرک دارند، H6 : پاسخ ها اثر منفی بر فشارها دارند، H7 : پاسخ ها اثر مثبت بر وضعیت دارند

 

شکل 1- فرضیات تحقیق در قالب مدل مفهومی DPSIR

4)       نمونه مورد مطالعه

همدان از شهرهای باستانی جهان است که شکل­گیری آن به دوره مادها باز می­گردد؛ در سال 712 ق.م دیاکو موفق به اتحاد قبایل مادی شد و به نوعی هستة اولیة شهر همدان را بنیاد نهاد. شهر همدان از شهرهای غربی و کوهستانی ایران و مرکز شهرستان و استان همدان است. این شهر در دامنه کوه الوند و در ارتفاع ۱٬۷۴۱ متری از سطح دریا واقع شده‌است. در سال ۱۳۸۵ مجلس شورای اسلامی همدان را «پایتخت تاریخ و تمدن ایران» اعلام کرد. قدیمی‌ترین آثار یافت‌شده از محوطه باستانی هگمتانه و نیز کتیبه‌های گنج‌نامه مربوط به دوران هخامنشیان هستند. همچنین این شهر در روزگار هخامنشیان، اشکانیان، ساسانیان، آل بویه و سلجوقیان نیز یکی از پایتخت‌های کشور بوده‌است. همدان به دلیل داشتن مراکز تاریخی و دیدنی یکی از شهرهای فرهنگی و گردشگری کشور شناخته می‌شود و از نظر علمی نیز با وجود مراکز دانشگاه بوعلی سینا، دانشگاه صنعتی همدان، دانشگاه آزاد اسلامی، دانشگاه پیام نور همدان و مراکز دیگر، به عنوان یکی از قطب‌های دانشگاهی کشور شناخته شده‌است. این شهر از لحاظ جمعیت سیزدهمین شهر پرجمعیت ایران به‌شمار می‌آید. بنابراین، بنظر می­رسد براساس آنچه پیشتر در مورد شهرهای خلاق بدان پرداخته شد، شهر همدان پتانسیل لازم را به منظور بررسی به عنوان شهر خلاق باتوجه به مفهوم توسعه پایدار شهری، دارا باشد. از اینرو، نمونه موردمطالعه در این پژوهش، شهر همدان می باشد.

5)       تجزیه و تحلیل

در این پژوهش براي رسم مدل نقشه شناختي فازي از نرم افزار متلب استفاده شده است. این نرم افزار با استفاده از خروجي به دست آمده از نرم افزار FCMapper، نقشه شناختي فازي را رسم مي کند. نقشه به دست آمده از متلب در شکل 2 نشان داده شده است.

 

شکل 2: مدل نقشه شناختی فازی عوامل مهندسی مدل تحقق شهر خلاق با رویکرد توسعه پایدار شهری

 در این مدل روابط علي مثبت و منفي قابل مشاهده است. بزرگي دایره هاي مربوط به هر عامل نشان دهنده میزان مرکزیت آن عامل است. هر چه اندازه آن بزرگتر باشد یعني اینکه میزان تاثیرگذاري و تاثیرپذیري آن عامل بر سایر عوامل و در نتیجه مرکزیت آن بیشتر است. نتایج حاصل از این مدل در جدول 2 قابل مشاهده است.

جدول 2. نتایج حاصل از مدل FCM

عامل	رتبه	تاثیرگذاري	تاثیرپذیري	مرکزیت
اقتصادی	1	07/3	46/2	53/5
اجتماعی-فرهنگی	2	43/2	43/2	87/4
کالبدی	3	03/2	77/2	8/4
زیست محیطی	4	85/1	85/1	69/3
نهادی- مدیریتی	5	26/1	88/1	15/3

 4-1- تشکیل سناریوها

ماتریس نهایي حاصل از نظرات گروه کانوني وارد نرم افزار FCMapper مي شود. در قسمت  FCM_Indices این نرم افزار که مطابق جدول 3 مي باشد، میزان تاثیرگذاري، تاثیرپذیري و مرکزیت هر یک از عوامل مشخص شده است.

جدول 3. ماتریس مرکزیت عوامل

عوامل	تاثیرگذاري	تاثیرپذیري	مرکزیت
اقتصادی	07/3	07/3	15/6
نهادی- مدیریتی	88/1	88/1	77/3
زیست محیطی	85/1	85/1	69/3
کالبدی	77/2	77/2	53/5
اجتماعی-فرهنگی	43/2	43/2	87/4

 با توجه به این جدول اقتصادی، کالبدی و اجتماعی-فرهنگی به ترتیب داراي بیشترین مرکزیت (جمع تاثیرگذاري و تاثیرپذیري) مي باشند. در این پژوهش، براي بررسي و مقایسه سناریوها از این سه عامل استفاده شده است که در اینجا سه سناریو مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. قبل از تشکیل سناریوها لازم به ذکر است که در قسمت تشکیل سناریوها براي عاملي که بر اساس آن سناریو تشکیل مي شود دو عدد صفر و یک تعریف شده است. عدد صفر به معني عدم وجود عامل مورد نظر است و عدد یک به معني وجود عامل مورد نظر بدون هیچ گونه تغییري است.

سناریو اول: با توجه به جدول 4، اگر اقتصادی در سازمان مورد نظر صفر شود منجر به تغییراتي در جهت و میزان سایر عوامل مي شود که نتایج حاصل از این تغییرات در این شکل قابل مشاهده است.

جدول 4. ماتریس تشکیل سناریو اول

عوامل	مرحله اول (بدون تغییر)	مرحله دوم	نتایج مرحله اول	نتایج مرحله دوم	کد
اقتصادی	1	0	59/0	0	0
نهادی- مدیریتی	1	---	59/0	6/0	2
زیست محیطی	1	---	75/0	61/0	6
کالبدی	1	---	55/0	0	6
اجتماعی-فرهنگی	1	---	7/0	74/0	2

 

 نتایج حاصل از سناریو اول در نرم افزار FCMapper نشان مي دهد که اگر اقتصادی در سازمان مورد نظر صفر شود نهادی- مدیریتی، زیست محیطی در جهت مثبت به مقدار زیادي تغییر مي کنند و زیست محیطی و کالبدی در جهت منفي به طور قابل توجهي تغییر مي کنند.

سناریو دوم: در این سناریو ،اجتماعی-فرهنگی صفر شده است تا با استفاده از آن تغییرات بقیه عوامل سنجیده شوند که در مرحلهي دوم قابل مشاهده است. اجراي این سناریو و نتایج حاصل از آن در جدول 5 قابل مشاهده است.

جدول 5. ماتریس تشکیل سناریو دوم

عوامل	مرحله اول (بدون تغییر(	مرحله دوم	نتایج مرحله اول	نتایج مرحله دوم	کد
اقتصادی	1	---	59/0	67/0	2
نهادی- مدیریتی	1	---	59/0	51/0	6
زیست محیطی	1	---	75/0	68/0	6
کالبدی	1	---	55/0	52/0	6
اجتماعی-فرهنگی	1	0	7/0	0	0

 

نتایج حاصل از سناریو دوم نشان مي دهد که اگر اجتماعی-فرهنگی صفر شود، نهادی- مدیریتی، زیست محیطی و کالبدی در جهت منفي به طور قابل توجهي تغییر مي کنند و اقتصادی در جهت مثبت و به مقدار زیادي تغییر مي کند. 

سناریو سوم: در سومین سناریو، اقتصادی بدون تغییر (یک) و اجتماعی-فرهنگی صفر مي-باشد و سعي مي شود تا تغییرات بقیه عوامل مورد بررسي قرار گیرد که نتایج حاصل از این سناریو در جدول 6 قابل مشاهده است.

جدول 6. ماتریس تشکیل سناریو سوم

عوامل	مرحله اول (بدون تغییر)	مرحله دوم	نتایج مرحله اول	نتایج مرحله دوم	کد
اقتصادی	1	1	59/0	1	1
نهادی- مدیریتی	1	---	59/0	57/0	6
زیست محیطی	1	---	75/0	71/0	6
کالبدی	1	---	55/0	47/0	6
اجتماعی-فرهنگی	1	0	7/0	0	0

 

نتایج حاصل از این سناریو نشان مي دهد که اگر اقتصادی، یک و اجتماعی-فرهنگی صفر باشد، سایر عوامل مدل تحقق شهر خلاق با رویکرد توسعه پایدار شهری در جهت منفي به مقدار زیادي تغییر مي کنند.

4-2- اثر گذاری مولفه ها بر عوامل ایجاد و برنامه ریزی در جهت تحقق شهر خلاق با رویکرد توسعه پایدار شهری

 پژوهشگر پس از این که روش تحقیق خود را مشخص کرد و با استفاده از ابزارهای مناسب، داده­های مورد نیاز را برای آزمون فرضیه­های خود جمع­آوری کرد، اکنون نوبت آن است که با بهره­گیری از تكنیك­های آماری مناسبی که با روش تحقیق، نوع متغیرها، ... سازگاری دارد، داده­های جمع­آوری شده را دسته­بندی و تجزیه و تحلیل نماید. پیوند دادن موضوع تحقیق به رشته­ای از اطلاعات موجود مستلزم اندیشه­ای خلاق است، معمولاً موضوعی به ذهن محقق خطور می­کند که یافتن منابع داده­های موجود برای بررسی آن مستلزم خلاقیت ذهنی محقق است، آرایش و تنظیم داده­ها نیز مستلزم خلاقیت است. فرایند تجزیه و تحلیل داده­ها فرایندی چند مرحله­ای است که طی آن داده­هایی که از طریق بكارگیری ابزارهای جمع­آوری در جامعه (نمونه) آماری فراهم آمده­اند خلاصه، کد بندی و دسته­بندی... و در نهایت پردازش می­شوند تا زمینه برقراری انواع تحلیل­ها و ارتباط ها بین این داده­ها به منظور آزمون فرضیه­ها فراهم آید. در این قسمت به منظور تجزیه و تحلیل داده­های جمع­آوری شده، ابتدا برای پاسخ به سه سوال اول تحقیق مدل اندازه­گیری مورد بررسی قرار می­گیرد سپس جهت برازش مدل ساختاری و آزمون فرضیه­ها و پاسخ به سوالات چهار و پنج از ضریب مسیر و آماره t استفاده می­گردد. جهت تحلیل داده­ها نیز از نرم افزار آماری Smart- pls استفاده می­شود.

4-3- برازش مدل اندازه گیری و ساختاری تحقیق

 برای برآورد مدل اندازه­گیری بهتر است بر روی تحلیل عاملی تأییدی که بخشی از الگوهای اندازه­گیری است، تمرکز نمائیم. این الگو در مورد نحوه سنجش متغیرهای پنهان توسط متغیرهای مشاهده شده بحث می­کند.

4-3-1- متغیر خصوصیات کالبدی

سوال اول: مولفه­های اصلی تببین کننده خصوصیات کالبدی عوامل ایجاد و برنامه­ریزی در جهت تحقق شهر خلاق با رویکرد توسعه پایدار شهری چیست؟

شکل 3- اندازه­گیری مدل کلی و تعیین مولفه­های خصوصیات کالبدی در حالت استاندارد

شکل 4- اندازه­گیری مدل کلی و تعیین مولفه­های خصوصیات کالبدی در حالت معناداری

 

شکل 5- اندازه­گیری مدل کلی و تعیین مولفه­های خصوصیات کالبدی در حالت برآوردی

4-3-1-1- تحلیل معادلات ساختاری (برازش مدل)

در تحقیق حاضر با استفاده از نرم­افزار Smart- pls ، همبستگی متغیرها آزمون شده است. برای بررسی رابطه علی بین متغیرهای مستقل و وابسته و تایید کل مدل از روش تحلیل مسیر استفاده شده است. تحلیل مسیر در این پژوهش با استفاده از نرم­افزار Smart- pls انجام شده است. نتایج حاصل از خروجی­های Smart- pls نشان می­دهد که نسبت مجذور کای به درجه آزادی کمتر از سه است و سایر شاخص­های برازندگی برازش مدل را مورد تایید قرار می­دهند. لازم به ذکر است برای تأیید یا رد فرضیه ها از ضرایب استاندارد و اعداد معناداری استفاده می­شود و همچنین برای کلیه مسیرها ضریب اطمینان 95 درصد و سطح خطا 5 درصد می­باشد. جدول 7 ضریب معناداری و نتایج فرضیه­های مطرح شده را به طور خلاصه نشان می­دهد.

جدول 7- نتایج حاصل از مدل معادلات ساختاری برای مدل پژوهش خصوصیات کالبدی

تجزیه تحلیل آماری نشان می­دهد با توجه به جدول شماره (7) عدد معنی­داری مسیر مابین متغیر نامشهود خصوصیات کالبدی و متغیرهای مشهود یكپارچگی، انعطاف­پذیری، همراستایی و مدیریت بزرگتر از 96/1 می­باشد، از اینرو این ارتباط مورد تایید قرار می­گیرد. از طرفی چون عدد معنی­داری به دست آمده مثبت می­باشد این اثرات مستقیم می­باشد. بنابراین متغیرهای یكپارچگی، انعطاف­پذیری، همراستایی و مدیریت تبیین کننده خصوصیات کالبدی در عوامل ایجاد و برنامه­ریزی در جهت تحقق شهر خلاق با رویکرد توسعه پایدار شهری می­باشند.

4-3-2- متغیر اقتصادی

سوال دوم: مولفه­های اصلی تببین کننده رویکردهای اقتصادی عوامل ایجاد و برنامه­ریزی در جهت تحقق شهر خلاق با رویکرد توسعه پایدار شهری چیست؟

مسیر ارتباط/تأثیر	استاندارد	معناداری	نتیجه
خصوصیات کالبدی  یکپارچگی	68/0	14/13	تأیید
خصوصیات کالبدی  انعطاف پذیری	83/0	23/17	تأیید
خصوصیات کالبدی  همراستایی	86/0	09/18	تأیید
خصوصیات کالبدی  مدیریت	67/0	01/13	تأیید

شکل 6- اندازه­گیری مدل کلی و تببین کننده رویکردهای اقتصادی عوامل ایجاد و برنامه­ریزی در جهت تحقق شهر خلاق با رویکرد توسعه پایدار شهری در حالت استاندارد

شکل 7- اندازه­گیری مدل کلی و تببین کننده رویکردهای اقتصادی عوامل ایجاد و برنامه­ریزی در جهت تحقق شهر خلاق با رویکرد توسعه پایدار شهری در حالت معنی دار

 

شکل 8- اندازه­گیری مدل کلی و تببین­کننده رویکردهای اقتصادی عوامل ایجاد و برنامه­ریزی در جهت تحقق شهر خلاق با رویکرد توسعه پایدار شهری در حالت برآوردی

4-3-2-1- تحلیل معادلات ساختاری (برازش مدل)

تجزیه و تحلیل آماری نشان می­دهد با توجه به جدول شماره 8 عدد معنی­داری مسیر مابین متغیر نامشهود رویکردهای اقتصادی و متغیرهای مشهود انعطاف در هزینه، انعطاف در اجرا، قابلیت انطباق و بازگشت (بهبود) بزرگتر از 96/1 می­باشد، از اینرو این ارتباط مورد تایید قرار می­گیرد. از طرفی چون عدد معنی­داری به دست آمده مثبت می­باشد این اثرات مستقیم می­باشد. بنابراین متغیرهای انعطاف در هزینه، انعطاف در اجرا، قابلیت انطباق و بازگشت (بهبود) تبیین کننده متغیر رویکردهای اقتصادی در عوامل ایجاد و برنامه­ریزی در جهت تحقق شهر خلاق با رویکرد توسعه پایدار شهری می­باشند.

جدول 8- نتایج حاصل از مدل معادلات ساختاری برای مدل پژوهش رویکردهای اقتصادی

 

4-3-3- متغیر اجتماعی-فرهنگی عوامل ایجاد و برنامه­ریزی در جهت تحقق شهر خلاق با رویکرد توسعه پایدار شهری

 سوال سوم: مولفه­های اصلی تببین کننده اجتماعی-فرهنگی عوامل ایجاد و برنامه­ریزی در جهت تحقق شهر خلاق با رویکرد توسعه پایدار شهری چیست؟

مسیر ارتباط/تأثیر	استاندارد	معناداری	نتیجه
رویکردهای اقتصادی  انعطاف در هزینه	64/0	64/11	تأیید
رویکردهای اقتصادی  انعطاف در اجرا	78/0	42/14	تأیید
رویکردهای اقتصادی  قابلیت انطباق	77/0	21/14	تأیید
رویکردهای اقتصادی  بازگشت(بهبود)	49/0	46/8	تأیید

شکل 9- اندازه­گیری مدل کلی و تعیین مولفه­های تببین کننده اجتماعی-فرهنگی عوامل ایجاد و برنامه­ریزی در جهت تحقق شهر خلاق با رویکرد توسعه پایدار شهری در حالت استاندارد

شکل 10- اندازه­گیری مدل کلی تعیین مولفه­های تببین کننده اجتماعی-فرهنگی عوامل ایجاد و برنامه­ریزی در جهت تحقق شهر خلاق با رویکرد توسعه پایدار شهری در حالت معنی داری

 

شکل 11- اندازه­گیری مدل کلی و تعیین مولفه­های تببین کننده اجتماعی-فرهنگی عوامل ایجاد و برنامه­ریزی در جهت تحقق شهر خلاق با رویکرد توسعه پایدار شهری در حالت برآوردی

4-3-3-1- تحلیل معادلات ساختاری (برازش مدل)

با توجه به جدول شماره 9 عدد معنی­داری مسیر مابین متغیر نامشهود اجتماعی-فرهنگی و متغیرهای مشهود برنامه­ریزی، بهبود مستمر، ارتباط متقابل و منابع انسانی بزرگتر از 96/1 می­باشد، از این رو این ارتباط مورد تایید قرار می­گیرد. از طرفی چون عدد معنی­داری به دست آمده مثبت می­باشد این اثرات مستقیم می­باشد. بنابراین متغیرهای برنامه­ریزی، بهبود مستمر، ارتباط متقابل و منابع انسانی تبیین­کننده متغیر برنامه­ریزی در جهت تحقق شهر خلاق با رویکرد توسعه پایدار شهری در عوامل ایجاد و برنامه­ریزی در جهت تحقق شهر خلاق با رویکرد توسعه پایدار شهری می­باشند.

جدول 9- نتایج حاصل از مدل معادلات ساختاری برای مدل تببین کننده اجتماعی-فرهنگی

 

4-3-4- متغیر زیست محیطی عوامل ایجاد و برنامه­ریزی در جهت تحقق شهر خلاق با رویکرد توسعه پایدار شهری

سوال چهارم: مولفه­های اصلی تببین­کننده زیست محیطی عوامل ایجاد و برنامه­ریزی در جهت تحقق شهر خلاق با رویکرد توسعه پایدار شهری چیست؟

مسیر ارتباط/تأثیر	استاندارد	معناداری	نتیجه
خصوصیات اجتماعی-فرهنگی  برنامه ریزی	67/0	87/12	تأیید
خصوصیات اجتماعی-فرهنگی  بهبود مستمر	83/0	06/17	تأیید
خصوصیات اجتماعی-فرهنگی  ارتباط متقابل	86/0	05/18	تأیید
خصوصیات اجتماعی-فرهنگی  منابع انسانی	67/0	95/12	تأیید

شکل 12- اندازه­گیری مدل کلی و تعیین مولفه­های زیست محیطی عوامل ایجاد و برنامه­ریزی در جهت تحقق شهر خلاق با رویکرد توسعه پایدار شهری در حالت استاندارد

شکل 13- اندازه­گیری مدل کلی و تعیین مولفه­های زیست محیطی عوامل ایجاد و برنامه­ریزی در جهت تحقق شهر خلاق با رویکرد توسعه پایدار شهری در حالت معنی­داری

 

شکل 14- اندازه­گیری مدل کلی و تعیین مولفه­های زیست­محیطی عوامل ایجاد و برنامه­ریزی در جهت تحقق شهر خلاق با رویکرد توسعه پایدار شهری در حالت برآوردی

4-3-4-1- تحلیل معادلات ساختاری (برازش مدل)

تایید با توجه به جدول شماره 10 عدد معنی­داری مسیر مابین متغیر نامشهود مولفه­های زیست­محیطی و متغیرهای مشهود میزان گستردگی، برنامه­ریزی، یكپارچگی فرآیند و ارزش­های مشترک بزرگتر از 96/1 می­باشد، از اینرو این ارتباط مورد تایید قرار می گیرد. و چون عدد معنی­داری به دست آمده مثبت است این اثرات مستقیم می­باشد. بنابراین متغیرهای میزان گستردگی، برنامه ریزی، یكپارچگی فرایند و ارزش­های مشترک تبیین کننده متغیر مولفه­های زیست­محیطی در عوامل ایجاد و برنامه­ریزی در جهت تحقق شهر خلاق با رویکرد توسعه پایدار شهری می­باشند.

جدول 10- نتایج حاصل از مدل معادلات ساختاری برای مدل پژوهش مولفه­های زیست محیطی

 

4-3-5- متغیر نهادی- مدیریتی عوامل ایجاد و برنامه­ریزی در جهت تحقق شهر خلاق با رویکرد توسعه پایدار شهری

‌ سوال پنجم: مولفه­های اصلی تببین­کننده نهادی- مدیریتی عوامل ایجاد و برنامه­ریزی در جهت تحقق شهر خلاق با رویکرد توسعه پایدار شهری چیست؟

مسیر ارتباط/تأثیر	استاندارد	معناداری	نتیجه
خصوصیات زیست محیطی  میزان گستردگی	66/0	70/12	تأیید
خصوصیات زیست محیطی  بهبود مستمر	83/0	20/17	تأیید
خصوصیات زیست محیطی  ارتباط متقابل	86/0	00/18	تأیید
خصوصیات زیست محیطی  منابع انسانی	68/0	14/13	تأیید

شکل 15- اندازه­گیری مدل کلی و تعیین مولفه­های نهادی- مدیریتی عوامل ایجاد و برنامه­ریزی در جهت تحقق شهر خلاق با رویکرد توسعه پایدار شهری در حالت استاندارد

شکل 16- اندازه­گیری مدل کلی و تعیین مولفه­های نهادی- مدیریتی عوامل ایجاد و برنامه­ریزی در جهت تحقق شهر خلاق با رویکرد توسعه پایدار شهری در حالت معنی داری

 

شکل 17- اندازه­گیری مدل کلی و تعیین مولفه­های نهادی- مدیریتی عوامل ایجاد و برنامه­ریزی در جهت تحقق شهر خلاق با رویکرد توسعه پایدار شهری در حالت برآوردی

4-3-5-1- تحلیل معادلات ساختاری (برازش مدل)

با توجه به جدول شماره 11 عدد معنی­داری مسیر مابین متغیر نامشهود مولفه­های نهادی- مدیریتی و متغیرهای مشهود شیوه تصمیم گیری، سبک تصمیم­گیری، روابط درون نهادی و ترتیبات قانونی بزرگتر از 96/1 می­باشد، از اینرو این ارتباط مورد تایید قرار می گیرد و چون عدد معنی­داری به دست آمده مثبت و اثرات مستقیم می­باشد. بنابراین متغیرهای شیوه تصمیم­گیری، سبک تصمیم گیری، روابط درون نهادی و ترتیبات قانونی تبیین­کننده متغیر مولفه­های نهادی- مدیریتی در عوامل ایجاد و برنامه­ریزی در جهت تحقق شهر خلاق با رویکرد توسعه پایدار شهری می­باشند.

جدول 11- نتایج حاصل از مدل معادلات ساختاری برای مدل پژوهش مولفه­های نهادی- مدیریتی

 

6)       نتیجه­گیری

نقشه شناختي فازي مربوط به عوامل مدل برنامه­ریزی در جهت تحقق شهر خلاق با رویکرد توسعه پایدار شهری چگونه است؟

این گام از پژوهش، طي سه مرحله انجام شد به طوري که در مرحله اول از تکنیک FCM براي به دست آوردن ماتریس نهایي موفقیت استفاده شد و در مرحله دوم ماتریس نهایي موفقیت وارد نرم افزار FCMapper شده و با توجه به نتایج این نرم افزار به بررسي سه سناریو پرداخته شده و در مرحله نهایي با استفاده از نرم افزار متلب نمودار نقشه شناختي فازي رسم شده است. نتایج حاصل از به کارگیري نرم افزار FCMapper در قسمت بررسي سناریوها نشان مي­دهد که:

ü       در سناریو اول اگر شاخص اقتصادی صفر شود، شاخص نهادی- مدیریتی و اجتماعی-فرهنگی در جهت مثبت و شاخص زیست محیطی و کالبدی در جهت منفي به طور قابل توجهي تغییر مي­کنند. در واقع نتایج حاصل از این سناریو نشان مي دهد که برنامه‌ریزی تحقق شهر خلاق با رویکرد توسعه پایدار شهری منجر به گزارش بیش از حد مشکلات و مسائل جدید براي انطباق با مشکلات پیچیده و جدید مي­شود و از طرفي منجر به کاهش بیش از حد شاخص زیست محیطی و در نهایت باعث کاهش شاخص کالبدی در مقابل مشکلات شهر همدان مورد نظر مي­شود.

ü       در سناریو دوم وقتي که شاخص اجتماعی-فرهنگی صفر مي­شود، شاخص اقتصادی در جهت مثبت و سایر عوامل در جهت منفي به طور قابل توجهي تغییر مي­کنند. نتایج حاصل از این سناریو نشان مي­دهد عدم انطباق و شاخص اجتماعی-فرهنگی در مقابل مشکلات شهر همدان منجر به کاهش بیش از حد شاخص نهادی- مدیریتی، زیست محیطی و کالبدی در مقابل مخرب­های مدل برنامه­ریزی در جهت تحقق شهر خلاق با رویکرد توسعه پایدار شهری مي­شود.

ü       در سناریو سوم شاخص انعطاف پذیري صفر مي­شود و شاخص اقتصادی یک در نظر گرفته مي­شود.

نتایج حاصل از سناریو سوم نشان مي­دهد که با صفر شدن شاخص اجتماعی-فرهنگی و ثابت ماندن شاخص اقتصادی، سایر عوامل مدل برنامه­ریزی در جهت تحقق شهر خلاق با رویکرد توسعه پایدار شهری در جهت منفي به مقدار زیادي تغییر مي­کنند.  با توجه به نتایج حاصل از این سه سناریو، میزان با اهمیت بودن عامل اقتصادی و شدت تاثیرگذاري و تاثیرپذیري این عامل نسبت به سایر عوامل در مدل برنامه­ریزی در جهت تحقق شهر خلاق با رویکرد توسعه پایدار شهری قابل مشاهده است. در مرحله نهایي این پژوهش، نقشه­شناختي فازي با استفاده از نرم افزار متلب مطابق شکل 1 رسم شده است. در این نقشه، بزرگي دایره­هاي مربوط به هر عامل نشان­دهنده میزان مرکزیت آن عامل نسبت به سایر عوامل است به طوري که هر چه اندازه دایره بزرگتر باشد میزان تاثیرگذاري و تاثیرپذیري آن عامل نسبت به سایرین بیشتر است. در این پژوهش دایره مربوط به شاخص اقتصادی از همه بزرگتر بوده و این نشان مي­دهد که مرکزیت شاخص اقتصادی نسبت به سایر عوامل در تحقق شهر خلاق با رویکرد توسعه پایدار شهری بیشتر است و از اهمیت بیشتري برخوردار است.  با توجه به نقشه شناختي فازي، شاخص اقتصادی در نمونه موردمطالعه، به ترتیب با وزن هاي 62/0، 62/0 و 5/0 با شاخص نهادی- مدیریتی و زیست محیطی داراي رابطه دو سویه و مثبت مي­باشد، این عامل با وزن 65/0 با شاخص اجتماعی-فرهنگی رابطه دوسویه و منفي دارد و همچنین شاخص اقتصادی با وزن 69/0 با شاخص کالبدی رابطه یکسویه و منفي دارد.  نتایج حاصل همچنین نشان مي­دهد که عامل اقتصادی در مدل برنامه­ریزی در جهت تحقق شهر خلاق با رویکرد توسعه پایدار شهری داراي مرکزیت زیادي نسبت به سایر عوامل مي­باشد. به این معني که این عامل، هم داراي تاثیرگذاري زیادي بر سایر عوامل بوده و هم تاثیرپذیري زیادي از سایر عوامل دارد. تاثیرگذاري بالاي این عامل بر سایر عوامل نشان مي­دهد که اهمیت موثر به این عامل علاوه بر اینکه خود منجر به افزایش تاب­آوري مي­گردد، زمینه را براي کاهش تاثیرات منفي برخي عوامل بر روي تاب­آوري و ایمني شهر همدان مورد نظر نیز فراهم مي­آورد.

منابع

[1].       بیگم شریفیان، ن.، احمدی، ف.، گندمکار، الف.، مسعود، م.، و صابری، ح. (1400). شناسايي و اولويت بندي شاخص­هاي شهر خلاق گردشگري در شهر بابلسر. فصلنامه گردشگری شهری، 8(4): 168-129.

[2].       دهقانی شبانی، ز، دل انگیزان، س، خان­زادی، الف.، و ذبیحی­دان، م.، (1397). تعیین شاخص­های شهر خلاق و رتبه­بندی کلان شهرهای ایران بر اساس معیارهای شهر خلاق: با استفاده از روش تاپسیس اصلاح شده، اقتصاد شهری، 3(1): 55-36.

[3].       حبیبی، س. م. و احمدی دهرشید، ع.، (1399). پژوهش­های جغرافیای برنامه­ریزی شهری، 8(4):  812-789.

[4].       ضرابی، الف، موسوی، م.، و کشکولی، ع. (1393). بررسی میزان تحقق پذیری شهر خلاق (مقایسة تطبیقی بین شاخص­های توسعة پایدار و شهری و معیارهای ایجاد شهر خلاق، نمونة مورد مطالعه: شهرهای استان یزد)، مجلة جغرافیا و توسعة فضای شهری، 1(1): 37-21.

[5].       عباسی، م. و شبانی، الف.، (1396). بررسی و تعریف شاخص های اجتماعی_فرهنگی شهر خلاق در توسعه شهری اصفهان. سومین همایش بین المللی معماری، عمران و شهرسازی در آغاز هزاره سوم، تهران: تیرماه 1396.

[6].       ملکی، س.، مرادی مفرد، س.، و حسین زاده، الف.، (1394). اولویت­بندی شاخص­های شهر خلاق با استفاده از مدل تحلیل شبکة ANP : مورد مطالعه مناطق 1 و 4 شهری زنجان، شهر پایدار، 2(1): 98-78.

[1].       Aina, Y. A., Wafer, A., Ahmed, F., & Alshuwaikhat, H. M. (2019). Top-down sustainable urban development? Urban governance transformation in Saudi Arabia. Cities, 90, 272-281.

[2].       Atalah, E. Z. (2022). Economics of Sustainable Creative Cities: Futuristic Perspectives. In Research Anthology on Measuring and Achieving Sustainable Development Goals (pp. 830-847). IGI Global.

[3].       Bibri, S. E., & Krogstie, J. (2017). Smart sustainable cities of the future: An extensive interdisciplinary literature review. Sustainable cities and society, 31, 183-212.

[4].       Bibri, S. E. (2018). Backcasting in futures studies: a synthesized scholarly and planning approach to strategic smart sustainable city development. European Journal of Futures Research, 6(1), 1-27.

[5].       Boros, J., & Mahmoud, I. (2021). Urban design and the role of placemaking in mainstreaming nature-based solutions. Learning from the Biblioteca degli Alberi case study in Milan. Frontiers in Sustainable Cities, 3, 635610.

[6].       Brokking, P., Mörtberg, U., & Balfors, B. (2021). Municipal Practices for Integrated Planning of Nature-Based Solutions in Urban Development in the Stockholm Region. Sustainability, 13(18), 10389.

[7].       Bustomi, T., & Avianto, B. N. (2021). City branding of the “music-design-culinary” as urban tourism of Bandung, West Java. International Journal of Tourism Cities.

[8].       Cajot, S., Peter, M., Bahu, J. M., Guignet, F., Koch, A., & Maréchal, F. (2017). Obstacles in energy planning at the urban scale. Sustainable cities and society, 30, 223-236.

[9].       Darchen, S., & Simon, G. (2022). ‘Transitory urbanism’for the creative industries in a top-down regeneration process (Nantes, France). European Planning Studies, 1-18.

[10].       Durmaz, S. B. (2015). Analyzing the quality of place: Creative clusters in Soho and Beyoğlu. Journal of Urban Design, 20(1), 93-124.

[11].       Frantzeskaki, N. (2019). Seven lessons for planning nature-based solutions in cities. Environmental science & policy, 93, 101-111.

[12].       Grodach, Car, 2017, Urban cultural policy and creative city making, Cities, 68: 82-91.

[13].       Greenwood, V. A., & Dwyer, L. (2017). Reinventing Macau tourism: gambling on creativity? Current Issues in Tourism, 20(6), 580-602.

[14].       Hersperger, A. M., Oliveira, E., Pagliarin, S., Palka, G., Verburg, P., Bolliger, J., & Grădinaru, S. (2018). Urban land-use change: The role of strategic spatial planning. Global Environmental Change, 51, 32-42.

[15].       Hollands, R. G. (2020). Will the real smart city please stand up?: Intelligent, progressive or entrepreneurial?. In The Routledge companion to smart cities (pp. 179-199). Routledge.

[16].       Jiménez Ariza, S. L., Martínez, J. A., Muñoz, A. F., Quijano, J. P., Rodríguez, J. P., Camacho, L. A., & Díaz-Granados, M. (2019). A multicriteria planning framework to locate and select sustainable urban drainage systems (SUDS) in consolidated urban areas. Sustainability.

[17].       Lopes, N. V. (2017, July). Smart governance: A key factor for smart cities implementation. In 2017 IEEE International Conference on Smart Grid and Smart Cities (ICSGSC) (pp. 277-282). IEEE.

[18].       Macke, J., Sarate, J. A. R., & de Atayde Moschen, S. (2019). Smart sustainable cities evaluation and sense of community. Journal of Cleaner production, 239, 118103.

[19].       May, A., Boehler-Baedeker, S., Delgado, L., Durlin, T., Enache, M., & van der Pas, J. W. (2017). Appropriate national policy frameworks for sustainable urban mobility plans. European transport research review, 9(1), 1-16.

[20].       Mareque, M., de Prada Creo, E., & Álvarez-Díaz, M. (2021). Exploring creative tourism based on the cultural and creative cities (C3) index and using bootstrap confidence intervals. Sustainability, 13(9), 5145.

[21].       Mens, J., van Bueren, E., Vrijhoef, R., & Heurkens, E. (2021). A typology of social entrepreneurs in bottom-up urban development. Cities, 110, 103066.

[22].       Ramirez-Rubio, O., Daher, C., Fanjul, G., Gascon, M., Mueller, N., Pajín, L., ... & Nieuwenhuijsen, M. J. (2019). Urban health: an example of a “health in all policies” approach in the context of SDGs implementation. Globalization and health, 15(1), 1-21.

[23].       Reckien, D., Salvia, M., Pietrapertosa, F., Simoes, S. G., Olazabal, M., Hurtado, S. D. G., ... & Heidrich, O. (2019). Dedicated versus mainstreaming approaches in local climate plans in Europe. Renewable and Sustainable Energy Reviews, 112, 948-959.

[24].       Rogerson, C. M. (2017). Creative industries and urban tourism: South African perspectives. In Urban Tourism in the Developing World (pp. 167-184). Routledge.

[25].       Sasaki, M. (2010). Urban Regeneration through Cultural Creativity and Social Inclusion: Rethinking Creative City Theory through a Japanese Case Study. Cities, 27, 53–59.

[26].       Vivant, E. (2013). Creative in the City: Urban Contradictions of the Creative City. City, Culture and Society, 4, 57–63.

[27].       Yang, D., Zhao, X., & Anderson, B. C. (2022). Integrating Sponge City Requirements into the Management of Urban Development Land: An Improved Methodology for Sponge City Implementation. Water, 14(7), 1156.

[28].       Zuniga-Teran, A. A., Staddon, C., de Vito, L., Gerlak, A. K., Ward, S., Schoeman, Y., ... & Booth, G. (2020). Challenges of mainstreaming green infrastructure in built environment professions. Journal of Environmental Planning and Management, 63(4), 710-732.

 

---

[1]  - Grodach

[2]  - Durmaz

[3]  - Soho

[4]  - Beyoglu

[5]  - Vivan

[6]  - Sasaki

مسیر ارتباط/تأثیر	استاندارد	معناداری	نتیجه
نهادی- مدیریتی  شیوه تصمیم گیری	62/0	82/10	تأیید
نهادی- مدیریتی  سبک تصمیم گیری	77/0	77/13	تأیید
نهادی- مدیریتی  روابط درون نهادی	74/0	13/13	تأیید
نهادی- مدیریتی  ترتیبات قانونی	45/0	61/7	تأیید

---