برنامه مدیریت تطبیقی منابع آبی استان گلستان جهت کاهش ریسک خشکسالی‌های آتی

Subject Areas : Climatology

عبدالعظیم قانقرمه ¹ (استادیار گروه جغرافیای طبیعی (اقلیم شناسی ) دانشگاه گلستان، گرگان،ایران)
غلامرضا روشن ² (استادیار گروه جغرافیای طبیعی (اقلیم شناسی ) دانشگاه گلستان، گرگان،ایران)
سعید نگهبان ³ (استادیار ژئومورفولوژی بخش جغرافیا، دانشکده اقتصادمدیریت وعلوم اجتماعی، دانشگاه شیراز ،ایران)

Received: 2017-01-19 Accepted : 2018-01-09 Published : 2019-03-20

Keywords: مدیریت ریسک, خشکسالی, استان گلستان, مخاطرات جوی, طرحواره های مدیریت منابع آب,

Abstract :

استان گلستان یکی از قطب‌های مهم کشاورزی است. بنابراین ضرورت ایجاد می­کند تا طرحواره­های مختلفی جهت مدیریت تطبیقی آب برای سالهای آتی ارائه شود تا بتواند بار منفی خشکسالی را کاهش و حداکثر سود را به ارمغان آورد. لذا جهت رسیدن به این هدف، این تحقیق با استفاده از سه دسته داده­های رشد جمعیت، منابع و مصارف آبی استان و تغییرات کاربری اراضی، 9 طرحواره مدیریت منابع آب ارائه داده است. از میان 9 سناریوی پیشنهادی، دو طرحواره­ی دوم و نهم از نظر اختصاص منابع آب نسبت به شرایط کنونی، میزان مصرف پایین­تر و متعادل­تری را پیشنهاد می­دهند. اما یکی از راهبردهای اساسی در طرحواره دوم جهت مدیریت منابع آب، حذف گندم آبی بوده که مسلماً این سناریو از طرف کشاورزان و مسئولان با اقبال مناسب همراه نخواهد بود و بعبارتی می­توان پیش­بینی نمود که اجرای آن با شکست همراه خواهد شد. حال آنکه با عملیاتی نمودن دستورالعمل طرحواره نهم و مقایسه نتایج آن با روند کنونی مصرف آب تا دهه­های آینده پیش­بینی می­شود که بترتیب برای دوره­های مختلف 1391-1400، 1391-1410، 1391-1430 و 1391-1450 کاهش مصرف آبی به میزان 1311، 1425، 1663 و 1920 میلیون متر مکعب  استحصال گردد.

References:

1- سلیقه، محمد، بریمانی، فرامرز، (۱۳۸۶): اثرات سیستم‌های آب و هوایی موسمی در کشاورزی بلوچستان. مجله جغرافیا و توسعه، صص ۲۵- ۳۹.

2- شرکت آب منطقه‌ای استان گلستان. (1389): طرح جامع تأمین آب شرب شهرهای استان گلستان. جلد ششم، گزارش اقتصادی (بخش اول). صص 47.

3- عادلی، بهزاد، مرادی، حمیدرضا، کشاورز، مرضیه. (۱۳۹۴): اثرات اجتماعی خشک‌سالی‌های کم‌دوام بر ساکنان جوامع روستایی: مطالعه موردی دهستان دودانگه در شهرستان بهبهان. فصل­نامه روستا و توسعه، شماره ۴، صص ۱۳۳-۱۵۱.

4- مقدسی، مهنوش، مرید، سعید، قائمی، هوشنگ، سامانی، جمال. (۱۳۸۴): پایش روزانه خشک‌سالی در استان تهران. ۱۳۸۴، مجله علوم کشاورزی ایران، شماره اول، صص ۵۱-۶۲.

5- قانقرمه، عبدالعظیم، روشن، غلامرضا. (۱۳۹۴): کاربرد شاخص TOPSIS در پایش خشک‌سالی‌ها و ترسالی‌های استان گلستان. مجله فیزیک زمین و فضا، شماره ۴۱، صص ۵۴۷-۵۶۳.

6- قاسمی نژاد، سعیده، سلطانی، سعید، سفانیان، علیرضا. (۱۳۹۲): ارزیابی ریسک خشکسالی استان اصفهان، مجله علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی. علوم آب و خاک، سال هجدهم، شماره ۶۸، صص ۲۲۵-۲۱۳.

7- حجازی زاده، زهرا، جوی زاده، سعید. (۱۳۸۹): مقدمه‌ای بر خشک‌سالی و شاخص‌های آن. انتشارات سمت، تهران، ص ۳۸۵.

8- روشن، غلامرضا، قانقرمه، عبدالعظیم. (۱۳۹۳): احتمال تأثیر تغییر اقلیم بر منحنی شدت و فراوانی بارش مؤثر در نواحی شمال غرب ایران. مجله جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، ۵۴ (۲)، صص ۸۴-۶۱.

9- حسن زاده، یوسف، فیضی، اتابک. (۱۳۸۵): منابع آب و طرح مدیریتی برای دوران خشکسالی. مجموعه مقالات دومین کنفرانس مدیریت منابع آب در سال هزار و سیصد و هشتاد و پنج، شناسه (COI) مقاله: WRM02_080.

10- قاسمی نژاد، سعید، سلطانی، سعید، سفیانیان، علیرضا. (۱۳۹۳): ارزیابی ریسک خشک‌سالی استان اصفهان. مجله علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی، علوم آب‌وخاک، شماره ۶۷، صص ۲۱۳-۲۲۵.

11- عرب، داوود، مهدیخانی، وحید. (۱۳۸۴): گذار از مدیریت بحران به‌سوی مدیریت ریسک: استراتژی‌های مدیریت خشک‌سالی. مجموعه مقالات اولین کنفرانس مدیریت جامع بحران در حوادث غیرمترقبه، ۹-۱۰ بهمن، تهران.

۱2- دریجانی، علی، شاه حسین، سمانه، شاهسونی، ناصر. (۱۳۸۹): تعیین اولویت‌های ریسک خشک‌سالی در بخش کشاورزی شهرستان گنبدکاووس با استفاده از فن تحلیل سلسله مراتبی. مجله اقتصاد کشاورزی، شماره ۱، صص ۳۷-۵۹.

۱3- آل یاسین، محمدرضا. علیرضا سلامت. (۱۳۸۰): راهنمای مقابله با خشک‌سالی. چاپ اول، تهران، کمیته ملّی آبیاری و زهکشی ایران.

۱4- مرید، سعید. مهنوش مقدسی. (۱۳۸۴): حرکت از مدیریت بحران به مدیریت ریسک خشک‌سالی در آمریکا و افق‌های کاری ما. مجموعه مقالات اولین کنفرانس بین‌المللی مدیریت جامع بحران آب در حوادث غیرمترقبه، ۹-۱۰ بهمن، تهران.

۱5- مساعدی، ابوالفضل، حسین شریفان. محبوبه شهابی. (۱۳۸۶): مدیریت ریسک با شناخت میکروکلیماهای استان گلستان. گزارش طرح پژوهشی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان.

16- Akhtari R., Morid S., Mahdian M. H. and Smakhtin V. (2009): Assessment of Areal Interpolation Methods for Spatial of SPI and EDI Drought Indices. International Journal of Climatology. 29:135-145.

16- AnaIglesias, LuisGarrote. (2015): Adaptation Strategies for Agricultural Water Management Under Climate Change in Europe. Agricultural Water Management. Vol. 55, June 2015, Pages 113-124.

17- Byun H. R., Lee S. J., Morid S., Chio K. S., Lee, S. M. and Kim D., W. (2008): Study on The Priodicities of Droughts in Korea. Asia-Pacific Journal of Atmospheric Sciences. 44, 4, 417-441.  

18- Backeberg, G.R., and Viljoen, M.F. (2003): Drought Management in South Africa. The ICID Working Group on Irrigation Under Drought and Water Scarcity, Tehran, Iran, 13-14 July.

19- Cody, K., Hayes, M., and Philips, T. (1998): How to Reduce Drought risk. Western Drought Coordination Council. 44 p. http://drought.unl.edu.

20- Carlos DionisioPérez-Blanco, Carlos Mario Gómez. (2014): Drought Management Plans and Water Availability in Agriculture: A Risk Assessment Model for a Southern European Basin. Weather and Climate Extremes. Vol. 4, August 2014, Pages 11-18

21- Denghua Yan, Baisha Weng, Gang Wang, Hao Wang. (2014): Theoretical Framework of Generalized Watershed Drought Risk Evaluation and Adaptive Strategy Based on Water Resources System. Nat Hazards. DOI 10.1007/s11069-014-1108-5

22- EleniKampragou, StylianiApostolaki, EleniManoli, Jochen Froebrich, Dionysis Assimacopoulos. (2011): Towards The Harmonization of Water-Related Policies for Managing Drought Risks Across the EU. Environmental Science & Policy, Vol. 14, Issue 7, November 2011, Pages 815-824.

23- G. Tsakiris, I. Nalbantis, H. Vangelis, B. Verbeiren,  M. Huysmans, B. Tychon, I. Jacquemin, F. Canters, S. Vanderhaegen, G. Engelen, L. Poelmans,  P. De Becker, O. Batelaan. (2013): A System-Based Paradigm of Drought Analysis for Operational Management. Water Resource Management. 27:5281–5297. DOI 10.1007/s11269-013-0471-4.

24- Justin D. Derner, David J. Augustine. (2016): Adaptive Management for Drought on Rangelands. Rangelands. Vol. 38, Issue 4, August 2016, Pages 211-215.

25- Morid S., SmakhtinV. and Moghaddasi M. (2005): Comparison of Seven Meteorological Indices for Drought Monitoring in Iran. International Journal of Climatology.Vol. 26: Pp. 971-985.

26- Riebsame, W.E., Changnon, S.A., and Karl, T.R. (1991): Drought and Natural Resources Management in The United States: Impacts and Implications of The 1987-89 Drought (Boulder, CO: Westview Press).

27- P. Giacomelli, A. Rossetti, and M. Brambilla. (2008): Adapting Water Allocation Management to Drought Scenarios. Nat.

28- Hazards Earth Syst. Sci., 8, 293–302.

29- VikasKumar, LuisDel Vasto-Terrientes, AidaValls, MartaSchuhmacher. (2016): Adaptation Strategies for Water Supply Management in A Drought Prone Mediterranean River Basin: Application of Outranking Method. Science of The Total Environment. Vol. 540, 1 January 2016, Pp 344-357

30- Wilhite, D.A. (1991): Drought Planning: A Process for State Government. Water Resources Bulletin, Vol. 1: Pp. 29-38

31- Xiao-jun Wang, Jian-yun Zhang, Xue-wei Tong, Shahid Shamsuddin, Rui-min He, Xing-hui Xia. (2014): Mechanism and Comprehensive Countermeasure For Drought Management From The View of Catastrophe Theory. Nat Hazards (2014): 71:823–835.DOI 10.1007/s11069-013-0915-4.