بررسی و نقد دیدگاه مفسران از قرن سوم تا پنجم در خصوص عتاب در سوره عبس
محورهای موضوعی : نقد روایات و متون حدیثی با کاربرد روشهای مطالعات تاریخی
عبدالمجید طالب تاش
1
(دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران.)
کلید واژه: پیامبر اکرم(ص), سوره عبس, عتاب, عبدالله بن مکتوم,
چکیده مقاله :
آیآت آغازین سوره عبس، عتاب کننده شخصی است که بخاطر حضور نابینایی چهره در هم کشید. مبهم گذاری معاتَب، سبب اختلاف در تعیین مصداق شده است. این مسأله انگیزه پژوهش حاضر شد تا دیدگاه مفسّران اهل سنّت و شیعه را از قرن سوم تا پنجم، دوره اول تدوین تفسیر به روش تاریخی تحلیلی و با ابزار کتابخانه ای بررسی کند تا معاتَب آیات را مشخص کند. تحقیق بدست داد که طبری و مفسّران بعدی اهل سنّت بر اساس روایات معتقدند پیامبر اکرم(ص) در حال گفتگو با اشراف قومش بود و از وی روی گرداند؛ در نتیجه مورد عتاب آیه قرار گرفت. ضعف این تفاسیر عدم بررسی متنی و سندی روایات، اضطراب سند و متن و مغایرت با اخلاق نبوی است. مفسّران شیعی روایت های اهل سنّت را با اخلاق پیامبر مغایر دانسته و متعرّض آنها نشده اند؛ و ظاهر آیه را حمل بر عتاب به غیر پیامبر کرده اند که طبق روایت امام صادق، یکی از بنی امیّه و طبق قولی عثمان بود. طبق رأی نوآورانه، تولّی به معنای رویگردانی همراه با خروج است؛ لذا عتاب آیه اول متوجّه مخاطب پیامبر است که با ورود ابن ام مکتوم، عبوس گشته و از مجلس بیرون شده است. پیامبر که بشدّت سرگرم گفتگو بود از خروج آن شخص ناراحت شد؛ در نتیجه عتاب های ملاطفت آمیز بعدی متوجه ایشان است که با اخلاق عظیم نبوی مغایرت ندارد.
The opening verses of Surat al-Abbas rebuke a person who had frowned because of the presence of a blind. The ambiguity of the verse regarding the identity of the frowning person has caused the commentators to express different views. The results show that Ṭabarī, a Sunni commentator in the second century, has narrated numerous Hadith regarding the revelation of Sura Abbas and that it was about the question of Abdullah Mahktūm, a question after which the prophet (pbuh) frowned, resulting in the revelation of the verse to the Prophet. He considered these traditions to be true. Subsequently Sunni commentators have also cited and commented on the same Tabarī’s narratives as a reliable historical document. Shi'ite commentators believe in the Prophet's infallibility, so they do not regard the narrations as worthy of the Prophet's character and do not consider them correct. But there don’t narrate any Hadith about the reason such Sura was revealed. They know the dignity of the revelation about Abdullah Mahktūm, but they say that the person in question cannot be a prophet and based on a Hadith from Imam Sādiq they attribute the rebuke to someone else, someone from Banī Umayyeh or ‘Uthmān. According to an innovative opinion, the first Verse refers to the person other than the prophet who had left the meeting after the entrance of Abdullah Mahktūm, while the following verses which contain a kind of mild reproach refers to the prophet for not paying attention to the events. A reproach which would not negate his infallibility.
_||_
