بازخوانی نظریۀ نظم عبدالقاهر جرجانی

محورهای موضوعی : تاریخ حدیث

صغری فلاحتی ¹ ()
اسماعیل اشرف ² ()

تاریخ دریافت : 1394/09/24 تاریخ پذیرش : 1394/09/24 تاریخ انتشار : 1392/12/01

کلید واژه: نظریۀ نظم, عبدالقاهر جرجانی, سبک شناسی تکوینی,

چکیده مقاله :

قبل از عبدالقاهر جرجانی تلاشهایی پبرامون نظم قرآن صورت گرفت از جملۀ این دانشمندان می‌توان به جاحظ، ابن قتیبه، مبرّد، واسطی، احمد بن سهل، رمانی وابو هلال عسکری اشاره کرد. جرجانی از آراء ونظرات سایر علما به ویژه ابوهلال عسکری استفاده کرد وتوانست نظریۀ نظم را ابداع کند. وی در تعریف این نظریه می‌گوید: نظم عبارتند از ایجاد بهترین ارتباط نحوی در بین کلماتی که برای ادای مقصود یا معنی، به کار گرفته می‌شود. نظریۀ نظم جرجانی خاستگاه اعجاز کتاب آسمانی است. این نظریه در حوزه زبان شناسی جهانی تأثیر به سزایی داشت تا جایی که سبک شناسان با بهره گیری از نظریۀ او توانستند نوعی از سبک شناسی به نام سبک شناسی تکوینی یا فردی ابداع کنند که جدا از نظریۀ این دانشمند برجسته ومتفکر ایرانی نیست چرا که جرجانی در نظریۀ نظم بیان می‌دارد که هر نظم وترتیب ویژۀ زبانی، بینش خاصی را ارائه می‌دهد که نشان از فکر وروان نویسندۀ آن دارد.

منابع و مأخذ:

1ـ             آل بویۀ لنگرودی، عبدالعلی، و ورز، لیلا، «عناصر زیباشناختی سخن از دیدگاه عبدالقاهر جرجانی وبندتو کروچه وآ. ای ریچاردز»، لسان مبین، سال دوم، شمارۀ یک، 1389ش.

2ـ             بلیت، هنری، البلاغة والأسلوبیة نحو نموذج سیمیائی لتحلیل النص، ترجمۀ محمد عمری، بیروت، الدار البیضاء، 1999م.

3ـ             تجلیل، جلیل، مقدمه بر ترجمۀ فارسی اسرار البلاغه (رک‍: همین منابع، عبدالقاهر جرجانی).

4ـ             درویش، احمد، دراسة الأسلوب بین المعاصرة والتراث، قاهره، دار غریب.

5ـ             ده صوفیانی، زهره، «استعاره از دیدگاه شیخ عبدالقاهر جرجانی». رشد آموزش زبان وادبیات فارسی، شم‍ 84، 1386ش.

6ـ             ذوالفقاری، داریوش، «نقد بلاغی بیت معروفی از شاهنامه»، کهن نامۀ ادب پارسی، پژوهشگاه علوم انسانی ومطالعات فرهنگی، سال اول، شم‍ 2، 1389ش.

7ـ             سد، نورالدین، الأسلوبیة وتحلیل الخطاب، الجزائر، دار هومة، 1977م.

8ـ             شفیعی کدکنی، محمد رضا، موسیقی شعر، تهران، آگاه، 1368ش.

9ـ             شمیسا، سیروس، کلیات سبک شناسی، تهران، میترا، 1386ش.

10ـ          ضیف، شوقی، البلاغة تطوّر وتاریخ، قاهرة، دار المعارف، 1911م.

11ـ          عبدالقاهر جرجانی، اسرار البلاغه، ترجمۀ جلیل تجلیل، تهران، دانشگاه تهران، 1370ش.

12ـ          ــــــــــــــــــــ دلائل الإعجاز، به کوشش محمود محمد شاکر، قاهره، مکتبة الخانجی.

13ـ          عرفه، عبدالعزیز عبدالمعطی، قضیة الإعجاز القرآنی و أثرها فی تدوین البلاغة العربیة، بیروت، عالم الکتب، 1985م.

14ـ          فضل، صلاح، علم الأسلوب، قاهره، دار الشروق، 1998م.

مهدوی کنی، محمد سعید، «مفهوم سبک زندگی وگسترۀ آن در علوم اجتماعی»، تحقیقات فرهنگی، تهران، سال اول، شم‍ 1، 1386ش.