Evaluation of ecotype and chemotype diversity of Thymus daenensis Celak. on Isfahan and Chaharmahal va Bakhtiari provinces

محورهای موضوعی : مجله گیاهان دارویی

آبنوس کریمی ¹ , عبدالله قاسمی پیربلوطی ² , فاطمه ملک پور ³ , مهدی یوسفی ⁴ , احمدرضا گل پرور ⁵

1 - گروه علوم گیاهی، دانشگاه پیام نور مرکز نجف آباد، اصفهان، ایران؛
2 - مرکز پژوهش های گیاهان دارویی و دام پزشکی سنتی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرکرد، شهرکرد، ایران؛
3 - مرکز پژوهش های گیاهان دارویی و دام پزشکی سنتی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرکرد، شهرکرد، ایران؛
4 - گروه علوم گیاهی، دانشگاه پیام نور مرکز نجف آباد، اصفهان، ایران؛
5 - گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان، اصفهان، ایران؛

تاریخ دریافت : 1389/05/02 تاریخ پذیرش : 1389/06/23 تاریخ انتشار : 1389/09/10

کلید واژه: Medicinal Plants, Carvacrol, Thymol, HPLC, Thymus daenensis Celak,

چکیده مقاله :

Background & Aim: Thymus daenensis Celak. is one of the herbal and perennial medicinal plants belonging to Lamiaceae which grows widely in Isfahan and Chaharmahal va Bakhtiari provinces. All of its floral on aerial part has extensive use in preparing traditional medicines. The major constitutes of Thymus daenensis Celak. are thymol and carvacrol. Since ecological conditions have a great role in growth of the plant, and on the quality and amount of effective material in medicinal plants, This study tries to investigate on the effect of ecological factors included geographical factors, climatic and edaphic factors. Martial & Methods: This study was collected from 22 different regions in Isfahan and Chaharmahal va Bakhtiari provinces. The composition was determined using high performance liquid chromatography. HPLC chromatograms showed the amount of thymol and carvacrol in every region. Results & Discussion: The highest content of thymol in all investigated samples was recorded in Sheikhshaban region (35.89 mg/g methanol extract) (altitude 2747 m asl) and highest content of carvacrol was recorded in Lark region (23.53 mg/g methanol extract) (altitude 2370 m asl). The results of regression showed that altitude has a positive and meaningful effect on the amount of thymol and does not effect on the amount of carvacrol. All other edaphic factors and climatic factors have no significant effect on the amount of thymol and carvacrol. Cluster dendrogram analysis of the under study regions was drawn according to 3 parameters: the amount of thymol, the amount of carvacrol and the height of the plant (cm), showed the rate of relatedness in samples of different regions, in separate clusters. Conclusion: Thymus daenensis Celak. in Sheikhshaban and Lark in Chaharmahal va Bakhtiari have a close relationship among themselves that have highest amount Thymol and carvacrol.

چکیده انگلیسی:

مقدمه و هدف: آویشن دنایی(Thymus daenensis Celak.)  یکی از گیاهان دارویی متعلق به خانواده نعناع است. سرشاخه های گلدار این گیاه علفی و چند ساله کاربرد وسیعی در تهیه دارو و درمان انسان در طب سنتی دارد. مهم ترین ماده مؤثره آن، تیمول و کارواکرول می باشد. از آنجایی که شرایط اکولوژی نقش عمده ای در رشد، نمو، کیفیت و کمیت ماده مؤثره گیاهان دارویی دارد، تحقیق حاضر به منظور بررسی اثر عوامل اکولوژیکی بر میزان ماده مؤثره عصاره این گیاه به مرحله اجرا در آمد. روش تحقیق: در این تحقیق گیاه آویشن دنایی از 22 منطقه استان های اصفهان و چهارمحال و بختیاری جمع آوری گردید. پس از عصاره گیری و تزریق نمونه ها به دستگاه HPLC، کروماتوگرام های حاصل از دستگاه، درصد تیمول و کارواکرول هر منطقه را مشخص نمود. نتایج و بحث: بیشترین میزان تیمول (5/3%) مربوط به نمونه شیخ شبان در ارتفاع 3747 متر از سطح دریا و بیشترین میزان کارواکرول (3/2%) مربوط به نمونه لارک در ارتفاع 2370 متر از سطح دریا به دست آمد. نتایج تجزیه همبستگی نشان داد که ارتفاع از سطح دریا بر میزان تیمول اثر معنی­دار و مثبت دارد و بر میزان کارواکرول اثر معنی­داری ندارد. توصیه کاربردی- صنعتی: با توجه به اهمیت و خاصیت ضدمیکروبی ترکیبات تیمول و کارواکرول در گونه آویشن دنایی و با توجه به این که بهترین منطقه رویشگاه این گیاه با تولید بیشتر ترکیب های مذکور مربوط به منطقه شیخ شبان در استان چهارمحال و بختیاری می باشد، بنابراین استفاده از جمعیت آویشن این منطقه جهت کشت و کار و نیز ایجاد شرایط اکولوژیکی (خاک، آب و هوا، جغرافیایی) شبیه این منطقه برای تولید بیشتر این ترکیبات توصیه می شود.

منابع و مأخذ:

آرنون، آی. 1374. اصول زراعت در مناطق خشک. ترجمه کوچکی، ع. و علیزاده، ا. انتشارات آستان قدس رضوی. 260 صفحه.

ادنانی، م. بشری، ح. و باقری، ح. 1384. بررسی ویژگی­های رویـــشگاهی و برخی ترکیب­های شیمیایی گیاه Ferula gumosa در استان قم. مجله تحقیقات گیاهان دارویی و معطر ایران، (4)23: 35-21.

اسدپور، ر. و سلطانی­پور، م. ا. 1384. بررسی برخی ویژگیهای اکولوژیک گونه دارویی Zataria multiflora در استان هرمزگان. مجله تحقیقات گیاهان دارویی و معطر ایران، (7)21: 35-27.

اسدی، ع.، اذانــی، م.، اریسیان، ن.، مدرس زاده، م. ح. و چیت ساز، پ. 1388. جغرافیای استان اصفهان. چاپ دهم. شرکت چاپ و نشر کتاب های درسی ایران. صفحه 46-18.

اکبری­نیا، ا و میرزا، م. 1387. شناسایی ترکیب­های معطر گیاه دارویی آویشن دنایی کشت شده در قزوین. مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی قزوین، 3: 62 -59.

الوندی، م. ر. 1375. بررسی مورفولوژی و فیتوشیمیایی گیاه Thymus daenensis Celak. . پایان نامه دکترای عمومی داروسازی، دانشکده داروسازی و علوم دارویی، دانشگاه علوم پزشکی اصفهان.

امیدبیگی، ر. 1374. کشت گیاهان دارویی و نکاتی مهم پیرامون آنها. مــــــاهنامه دارویی رازی. سال پنجم، شماره7: 39-24.

امیدبیگی، ر.1381. رهیافت­های تولید و فرآوری گیاهان دارویی. جلد اول. انتشارات طراحــــان نشر. 280  صفحه.

امین، غ. ر. 1381. متداول­ترین گیاهان دارویـی سنتی ایران. تهران: دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی تهران.

حاجی­آخوندی، ع. و فراهانی­کیا، ب. 1386. از آویشن چه
می­دانید؟. دانشنامه گیاهان دارویی. بخش چهارم. شماره 12: 12-9.

حبیبی، ح.، مظاهری، د.، مجنون حسینی، ن.، چایچی، م.ر. و فخرطباطبایی، م. 1385. اثر ارتـــــفاع بر روغن، اسانس و ترکیبات گیاه دارویی آویــــــــشن وحشیThymus kotschyanus منطقه طالقان. مجله پژوهش و سازندگی در زراعت و باغبانی. شماره 73: 10-1.

حسنی، ج. 1380. بررسی اکولوژیک دو جنس از گیاهان مــــــعطر ایران  Ziziphoraو   Thymusدر استان کردستان. مجله تحقیقات گیاهان دارویی و معطر ایران، (1)20: 17-1.

جعفری کوخدان، ع. 1384. طب سنتی در ایـــل بزرگ قشقایی. مجموعه مقالات همایش ملی توسعه پایدار گیاهان دارویی. مشهد. 647 صفحه.

جمشیدی، م.، امین­زاده، م.، آذرنیوند، ح. و عابدی، م. 1385. تأثیر ارتفاع بر کمیت و کیفیت اسانــــــس گیاه آویشن کوهی. فصلنامه گیاهان دارویی، شماره18: 17-22.

خدیـــــبی بروجنی، ن. 1386. جمع­آوری و شناسایی گیاهان مناطقی از بروجن (کوه کلار، سبزه کوه، دشت مرجن، سیاه سرد) در استان چهارمحال و بختیاری و بررسی گیاهشناسی و فیتوشیمیایی مقدماتی منتخبی از این گیاهان دارویی. پایان­نامه دکترای داروسازی، دانشکده داروسازی و علوم دارویی، دانشگاه علوم پزشکی اصفهان.

دامن خورشید، غ. 1371. بررسی گیاه­شناسی و فیتوشیمیایی مقدماتی گیاهانی که در بازار دارویی ایـــــران تحت نام آویـــشن عرضه می گردد. پایان نامه دکترای عمومی داروسازی، دانشکده داروسازی و علوم دارویی، دانشگاه علوم پزشکی اصفهان.

ریاحی دهکردی، ف. 1369. اثر عوامل جغرافیایی بر روی کمیت و کیفیت مواد متشکله آویشن، شیرین بیان، افدرا، مریم­گلی جمع آوری شده از هفت منطقه اصفهان. پایان­نامه دکـــــــــترای عمومی داروسازی، دانشکده داروسازی و علوم دارویی، دانشگاه علوم پزشکی اصفهان.

زارع­زاده، ع.، باباخانلو، پ.، باغستانی، ن. و شمس­زاده، م. 1381. جمع آوری و شناسایی گیاهان دارویی استان یزد. مجله تحقیقات گیاهان دارویی و معطر ایران، (4)14: 135-73.

زرگری، ع. 1369. گیاهان دارویی. جلد چهارم. چاپ اول. انتشارات دانشگاه تهران.

سحرخیز، م. ج. 1381. تأثیر زمان برداشت میوه گیاه دارویی آنــیسون بر اسانس و مواد متشکله آن. پایان نامه کارشناسی ارشد باغبانی، دانشکده کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس. 88 صفحه.

صابرآملی، س.، نوروزی، ش.، شکرچیان، ا.، اکبرزاده، م.  و کدوری، م. 1386. شناسایی و بررسی خصوصیــات اکولوژیک گونه های اسانس دار تیره نعناع در استان کرمان. مجله تــــــحقیقات گیاهان دارویی و معطر ایران، (4)23: 543-532.

غلامی، ب. و عسکرزاده، م. 1384. معرفی و بررسی برخی خصوصیات اکولوژیکی چهار گونه دارویی شاخص در مناطق خشک و بیابانی خراسان. مجموعه مقالات همایش ملی توسعه پایدار گیاهان دارویی، مشهد، 7-5 مرداد: 118-117.

قاسمی پیربلوطی، ع. 1386. تلفیق برخی متغیرهای اکولوژیکی به منظور کشت پایدار کـــــــلزا در استان چهارمحال و بختیاری و بخش­هایی از استان اصفهان با استفاده از سیستم اطلاعــــــات جغرافیایی GIS. رساله دکتری تخصصی رشته مهندسی اکولوژی کشاورزی. دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات.

قهرمان، ا. 1379-1358. فــلور رنگی ایران. 22 جلد، انتشارات مؤسسه تحقیقات جنگل­ها و مراتع کشور. تهران، 2625 صفحه.

مبین، ص. 1376-1354. رستنی های ایران. جلد1-4. انتشارات دانشگاه تهران. 1621 صفحه.

موسوی­نیا، ح. 1379. طبقه بندی گیاهان، کلید شناسایی گیاهان آونـــــــدی. جلد اول: نهاندانگان. انتشارات دانشگاه شهید چمران. چاپ اول. 468 صفحه.

نیک­آور، ب.، مجاب، ف. و دولت آبادی، ر. 1383. بررسی اجزا تشکیل دهنده اسانـــس سرشاخه های گل­دار آویشن دنایی. فصلنامه گیاهان دارویی، 4 (13): 50-45.

یزدانی، د. و شهنازی، س. 1383. کاشت، داشت و برداشت گیـــــــاهان دارویی. چاپ اول. انتشارات جهاد دانشگاهی شهید بهشتی.

Daniel, P. L., Carlos, B. & Ratiana, D. 2003. Land suitability evaluation using a combination of exploratory data analysis with a geographic information system on sugar cane areas. Sugar Cane National Research Institute, Boyeros, Cuba.

Ghasemi Pirbalouti, A., Bahmani, M., Avijgan, M. 2009a. Anti-candida activity of Iranian medicinal plants. Elect J. Bio. 5: 85-88.

Ghasemi Pirbalouti, A., Roshan Chaleshtori, A., Tajbakhsh, E., Momtaz, H., Rahimi, E. & Shahin, F. 2009b. Bioactivity of medicinal plants extracts against Listeria monocytogenes isolated from food. J Food Agric Environ. 7: 132-135.

Ghasemi Pirbalouti, A., Taheri, M., Raisee, M., Bahrami, H.R. & Abdizadeh, R. 2009c. In vitro antifungal activity of plant extracts on Saprolegnia parasitica from cutaneous lesion of rainbow trout (Oncorhynchus mykiss) eggs. J. Food Agric Environ. 7: 94-96.

Ghasemi Pirbalouti, A., Moosavi, H., Momtaz, H. & Rahimi, E. 2010a. Antibacterial activities of the essential oils of some Iranian herbs against Campylobacter jejuni and Campylobacter coli. Adv Food Sci. 32: 30-34.

Ghasemi Pirbalouti, A., Malekpoor, F., Enteshari, S., Yousefi, M., Momtaz, H. & Hamedi, B. 2010b. Antibacterial activity of some folklore medicinal plants used by Bakhtiari tribal in Southwest Iran. Inter J Bio. 2: 55-63.

Sajjadi, S. E. & Khatamsaz, M. 2003. Composition of the essential oil of Thymus daenensis Celak. Subsp. lancifolius (Cleak.) Jalas. J. Essen Oil Res. 15: 34-35.

Salguerio, L. R., Vila, R., Tomi, F., Figueiredo, A. C., Barroso, J. G. Canigueral, S., Casanova, J., Cunha, A. P. & Azadet, J. 1997a. Competition and variability of the essential oil of Thymus caespitius From Portugal. Photochemistry 45: 307-311.

Stahl-Biskup, E. & Saez, F. 2002. Thyme. 1^th ed. Taylor & Francis. England.

Stahl-Biskup, E. 1995. Essential oil and glycosidically bound volatiles of Lemonscented Thyme (Thymus citriodorus Pers.). Flavour Fragrance J. 10: 225-229.

Weeler, G. S., Pratt, P. D., Giblin-Davis, R. M. & Ordung, K. M. 2007. Intra-specific variation of Melaleuca quinquenervia leaf oils in its naturalized range in Florida, the Caribbean, and Hawaii. Bhichem Systematic Ecol. 35: 489-500.