عودلاجان به مثابه مازادِ بازار بررسی جامعه شناختی ساختار اقتصادی محله ی عودلاجان تهران

محورهای موضوعی : مطالعات جامعه شناختی شهری

احمد رضایی ¹ , توحید علیزاده ² , نریمان محمدی ³

1 - دانشیار جامعه شناسی دانشگاه مازندران
2 - کارشناس ارشد جامعه شناسی دانشگاه مازندران
3 - دانشجوی دکتری جامعه شناسی اقتصادی و توسعه دانشگاه اصفهان

تاریخ دریافت : 1395/02/21 تاریخ پذیرش : 1395/02/21 تاریخ انتشار : 1394/12/01

کلید واژه: ساختار اقتصادی, محله ی عودلاجان, بازار تهران, مورفولوژی شهری,

چکیده مقاله :

در پژوهش حاضر به بررسی جامعه‌شناختی ساختار اقتصادی محله‌ی عودلاجان به عنوان یکی از محله‌های تاریخی و اولیه‌ی شهر تهران پرداخته شده است و با روشی کیفی و با استفاده از مورفولوژی دقیق شهری محله‌ی عودلاجان، ساختار اقتصادی آن بررسی شده است. در ابتدا محله‌ی عودلاجان به صورت میدانی مشاهده شد و تمام نقاط و گره‌های تعارضی و تعاملی موجود در محله مورد بررسی همزمان مصاحبه‌های مفصلی با افراد مختلف در محله‌ی عودلاجان صورت گرفت. (مجموع این مصاحبه‌ها، 27 مورد و مدت زمان انجام مطالعه‌ی میدانی حاضر، 5 ماه (از اردیبهشت 1394 تا شهریور 1394) بوده است.) یافته‌های پژوهش بیانگر این است که می‌توان محله‌ی عودلاجان را در سه لایه‌ی اصلی هسته‌ای، پیرامونی و نیمه‌پیرامونی تقسیم‌بندی نمود. در هسته‌ی میانی، کنش‌های سنتی حاکم است و بافت‌های مخروبه و بسیار فرسوده و انبارهای اصلی در این بخش قرار دارند؛ به گونه‌ای که می‌توان این بخش را به عنوان مازادِ بازار به حساب آورد. در قسمت نیمه‌پیرامونی، کنش‌های اقتصادی به سمت عقلانی‌شدن و مدرن‌شدن پیش می‌روند و در نهایت چنین کنش‌هایی در فضای پیرامونی به کنش‌هایی عقلانی تبدیل می‌گردند. به طور کلی هرچه از سمت لایه‌ی میانی به سمت لایه‌ی پیرامونی حرکت می‌کنیم، کنش‌های اقتصادی عقلانی‌تر می‌شوند و از شدت مخروبه‌ها و انبارها و به طور کلی آسیب‌های اقتصادی و اجتماعی کاسته می‌شود.

چکیده انگلیسی:

This paper, utilizing qualitative methodology and detailed morphology, provides a sociological study of the economic structure of Odlajan’s quarter of Tehran as one of the primary historic quarters of Tehran. First, field observations of Odlajan’s quarter were conducted and all conflict-arising and interactive nodes were studied. At the same time, in-depth interviews with various people in the Odlajan’s quarter were performed. These interviews were 27 cases. The duration of field observations was five months (from May 2014 to September 2014). Research findings showed that Odlajan’s quarter is comprised of three main layers that include the core layer, the periphery layer and the Semi-periphery layer. In the core layer, traditional practices are dominant, dilapidated and worn out structures and major warehouses are located in this layer, so much so that we can consider this layer as “Bazaar’s surplus”. In the semi-periphery, economic practices move towards rationalization and modernization and finally, these economic practices are converted to rational practices in periphery layer. In general, as one moves from the core layer to the periphery layer, economic practices are more reasonable and the intensity of dilapidated warehouses and the economic and social problems is reduced 

منابع و مأخذ:

-         آگامبن، جورجو. (1389). آپاراتوس چیست؟، ترجمه‌ی یاسر همتی، تهران: نشر رخداد نو.

-         بوردیو، پی­یر. (1389). نظریه­ی کنش: دلایل عملی و انتخاب عقلانی، ترجمه‌ی مرتضی مردیها، تهران: نقش و نگار

-         تکمیل همایون، ناصر. (1393). اودلاجان، تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.

-     جمشیدیها، غلامرضا و پرستش، شهرام. (1386). دیالکتیک منش و میدان در نظریه عمل پی­یر بوردیو، نامه­ی علوم اجتماعی، شماره‌ی 30، صص 32- 1.

-         جنکینز، ریچارد. (1385). پی یر بوردیو، ترجمه‌ی لیلا جوافشانی و حسن چاوشیان، تهران: نشر نی.

-         چپمن، دیوید.(1384). آفرینش محلات و مکان‌ها در محیط انسان ساخت، ترجمه‌ی شهرزاد فریادی و منوچهر طبیبیان، تهران: انتشارات آگاه.

-     چرمایف، سرج و کریستوفر، الکساندر. (1363). عرصه‌های زندگی خصوصی و زندگی جمعی، به جانب یک معماری انسانی، ترجمه‌ی منوچهر مزینی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

-     رضایی، نعیمه و حناچی، پیروز. (1394). محله‌ی عودلاجان، میراث شهری در تقابل بین سنت و مدرنیته، مطالعات معماری ایران، شماره‌ی 7، صص 34- 19.

-         سازمان آمار ایران. (1390). سرشماری نفوس و مسکن، تهران: مرکز آمار ایران.

-     شریعتی، سارا و وطن‌خواه، کوشا. (1392). نحوه‌ی کاربرد نظریه میدان بوردیو در مطالعه معماری مدرن ایران، جامعه‌شناسی هنر و ادبیات، دوره‌ی 5، شماره 2، صص 257 – 241.

-         صرافی، مظفر. (1379). شهر پایدار چیست؟، مجله­ی مدیریت شهری، شماره‌ی 4، صص 14 – 6.

-         عزیزی، محمد مهدی. (1385). محله‌ی مسکونی پایدار؛ مطالعه موردی: نارمک، مجله­ی هنرهای زیبا، شماره‌ی 27، صص 46 – 35.

-     فدایی نژاد، سمیه و کرم پور، کتایون. (1385). بررسی سیر تحولات بافت و تأثیر آن بر خاطره‌زدایی از بافت‌های کهن (نمونه‌ی موردی محله‌ی عودلاجان تهران)، فصلنامه­ی باغ نظر، شماره‌ی 6، صص 100 – 82.

-     قاسمی، وحید؛ اسماعیلی، رضا و ربیعی، کامران. (1385). سطح‌بندی سرمایه‌ی اجتماعی در شهرستان‌های استان اصفهان، فصلنامه‌ی رفاه اجتماعی. شماره‌ی 23. صص 248 – 225.

-     کلانتری خلیل آباد، حسین و درخشانی، نجلا. (1393). راهبردهای پایداری کالبدی – اجتماعی در محلات تاریخی؛ مطالعه‌ی موردی: محله‌ی عودلاجان تهران، فصلنامه‌ی مطالعات شهری، شماره‌ی 10. صص 14 – 3.

-         لینچ، کوین. (1383). تئوری شکل شهر، ترجمه‌ی سید حسین بحرینیف تهران: دانشگاه تهران.

-         مدنی پور، علی. (1379). طراحی فضای شهری؛ نگرشی بر فرآیندی اجتماعی – مکانی، تهران: شرکت پردازش و برنامه‌ریزی شهری.

-     مطلبی، قاسم. (1383). رویکرد انسانی به توسعه پایدار محله‌ای، مجموعه‌ی مقالات اولین همایش توسعه‌ی محله‌ای، چشم‌انداز توسعه‌ی پایدار شهر تهران، تهران: شهرداری تهران.

-          Barton, H. et al. (2003). Shaping Neighborhoods: A Guide for Health, Sustainability and Vitality. London and New York: Spon Press.

-          Bourdieu, P. (1996). The Rule of Art: Genesis & Structure of the Literary Field. Translated by Susan Emanuel, London: Polity Press.

-          Wheeler, Stephan M. (2003). planning for sustainability. London and New York: Rutledge