جستاری جامعه شناختی پیرامون ازخودبیگانگی، شهر و داستان ( بررسی پدیده ی ازخودبیگانگی در جامعه ی شهری مسکو در داستان «دل سگ»)
محورهای موضوعی : مطالعات جامعه شناختی شهری
خیام عباسی
1
(استادیار گروه علوم اجتماعی، واحد شوشتر، دانشگاه آزاد اسلامی، شوشتر، ایران.)
کلید واژه: مسائل شهری, ازخودبیگانگی, ازخودبیگانگی فردی, بیگانگی شهری, داستان روسی, بولگاکف,
چکیده مقاله :
در این نوشتار، پدیده ی ازخودبیگانگی در محیط شهری مسکو در داستان بلند دل سگ، اثر میخائیل بولگاکف مورد مطالعه قرار گرفته است. این داستان بلند، سرخوردگی نویسنده از انقلاب سال 1917م روسیه را بازتاب می دهد. پرسش مطرح شده در این نوشتار این است که پدیده ی الیناسیون انسان شهرنشین، چگونه به صورت یک الگو در ادبیات داستانی شوروی شکل گرفته و بولگاکف با چه شیوه ای در صدد طرح، توصیف و حل این مسأله برآمده است؟. خاستگاه این پژوهش در پارادایم تفسیری و روش کیفی قرار می گیرد و داستان مورد مطالعه،َ با تکنیک گزینش نمونه مشهور انتخاب شده است. برای تحلیل اثر از منظر جامعه شناسی نیز تئوری های بیگانگی مارکس، ماکس وبر و زیمل مبنا قرار گرفته اند. نتیجه ی پژوهش نشان می دهد که بولگاکف توانسته با طرح داستان در قالب فابل و هجو، خطای نظریه ای و عمل انقلابی تاریخی (پراکسیس) در ایدئولوژی مارکسیسم لنینی - استالینی برای خلق انسان پرولتر شهری را در همان سال های اول انقلاب اکتبر تحلیل، و نتایج و پیامدهای منفی و مخرب آن را پیش بینی کند. به جز این، نویسنده اهداف فرعی تری همچون مخالفت آشکار با انقلاب اکتبر روسیه را هم دنبال و عنوان کرده است.
In this article, the phenomenon of individual alienation in the Moscow metropolitan area is studied in Mikhail Bulgakov's long story "The Dog". The long story "Heart of a Dog" echoes Bulgakov's frustration with the Russian Revolution of 1917 AD. The question in this article concerns the way the phenomenon of urban alienation in the Soviet Union emerged as a model in Soviet fiction, and how Bulgakov attempted to shape, describe, and solve this problem. This research lies in the interpretive paradigm and utilized the qualitative method and the story under study is selected by the “famous sample” sampling technique. In analyzing this story from a sociological point of view, alienation theories of Marx, Max Weber and Simmel were also utilized. The results showed that Bolgakov, by analyzing the story in the form of Fabel and Joke succeeded in the application of Marxian ideaology of Leninist-Stalinist for depicting human urban proletarians in the first years of the October Revolution and the analysis of its negative consequences. Apart from this result, the author has also pursued and stated additional goals such as his explicit opposition to the Russian October Revolution.
- استایتز، ریچارد.(1398). رؤیاهای انقلابی ( رؤیای آرمانشهری و زندگی آزمایشی در انقلاب روسیه). ترجمه افشین خاکباز. تهران: فرهنگ نشر نو با همکاری نشر آسیم.
- احمدی، بابک.(1379).مارکس و سیاست مدرن. تهران:نشر مرکز.
- الکسیویچ، سوتلانا آلکساندر.(1398). زمان دست دوم. ترجمه عبدالحمید احمدی. تهران: جهان نو.
- الکسوویچ، شوتلانا آلکساندر.(1397).سرانجام انسان طراز نوین. ترجمه مهشید معیری و موسی غنینژاد. تهران: مینوی خرد.
- ایمان، محمدتقی و قائدی،حسین.(1383). بررسی عوامل مؤثر بر بیگانگی سیاسی(مطالعه موردی: دانشگاه شیراز). مجله علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی. مشهد.سال اول. شماره2. تابستان.
- برلین، آیزایا.(1377). متفکران روس. ترجمه نجف دریابندری. تهران: انتشارات خوارزمی.
- برلین، آیزایا.(1392). ذهن روسی در نظام شوروی. ترجمه رضا رضایی. تهران: نشرماهی.
- برمن، مارشال.(1380). تجربه مدرنیته. ترجمه مراد فرهادپور. تهران: طرح نو.
- بشیریه، حسین.(1380). موانع توسعه سیاسی در ایران. تهران: نشر آگه.
- بولگاکف، میخائیل.(1380). دل سگ. ترجمه. مهدی غبرایی. تهران: نشر کتابسرای تندیس.
- پزشکزاد، ایرج.(1383). مروری در تاریخ انقلاب روسیه. تهران: نشر قطره.
- پنتود، برتراند.(1392). تروتسکی. ترجمه حسن گلریز. تهران: نشر نی.
- پیترفین و پترا کووی.(1397). ادبیات علیه استبداد. ترجمه بیژن اشتری. تهران: نشر ثالث.
- تروتسکی، لئون.(1360). تاریخ انقلاب روسیه. ترجمه سعید باستانی. جلد اول و دوم. تهران: نشر فانوسا.
- چوبک،صادق.(1396). انتری که لوطیاش مرده بود. تهران: نشر نگاه.
- دریابندری، نجف.(1396). درد بیخویشتنی(بررسی مفهوم الیناسیون در فلسفه غرب). تهران: نشر نو.
- دیلینی، تیم.(1388). نظریههای کلاسیک جامعهشناسی. ترجمه بهرنگ صدیقی و وحید طلوعی. تهران:نشر نی.
- روله، یورگن.(1391).ادبیات و انقلاب(نویسندگان روس). ترجمه علیاصغر حداد. تهران: نشر نی.
- زوبوک، ولادیسلاو.(1391). بچههای ژیواگو. ترجمه غلامحسین میرزاصالح. تهران: انتشارات معین.
- زیمل، گئورگ.(1372). کلانشهر و حیات ذهنی. ترجمه یوسف اباذری. نامه علوم اجتماعی. جلد دوم. شماره سوم(6). دانشگاه تهران. صص 66-53.
- سولژنستین، الکساندر.(1374). زندگی بدون تزویر. ترجمه روشن وزیری. تهران: نشر فرزان.
- شارعپور، محمود.(1389). جامعهشناسی شهری. تهران: سمت.
- شکیبامقدم، محمد(1384). مدیریت سازمانهای محلی و شهرداریها. تهران: نشر میر.
- فایجس، اورلاندو.(1388). تراژدی مردم؛ انقلاب روسیه 1924-1891. ترجمه احد علی‌قلیان. جلد دوم. تهران: نشر نی.
- فکوهی، ناصر.(1385).انسانشناسی شهری. تهران: نشر نی.
- فلکی، محمود.(1387). بیگانگی در آثار کافکا. تهران: نشر ثالث.
- کاستلو، وینسنت فرانسیس.(1383). شهرنشینی در خاورمیانه. ترجمه پرویز پیران و عبدالعلی رضایی. تهران: نشرنی.
- کالینکوس، الکس.(1396).انقلاب یتیم؛معنای انقلاب 1917. ترجمه بهرنگ نجمی در: http://www.gozideha.com/taxonomy/term/158?page=26
- کنان، شلومیترنون.(1387). روایت داستانی: بوطیقای معاصر. ترجمه ابوالفضل هری. تهران: نیلوفر.
- کوزر، لیوئیس.(1380). زندگی و اندیشه بزرگان جامعهشناسی. ترجمه محسن ثلاثی. تهران: انتشارات علمی.
- کوزر، لئوییس و روزنبرگ، برنارد.(1383). نظریههای بنیادی جامعهشناختی. ترجمه فرهنگ ارشاد. تهران: نشر نی.
- مارکس، کارل.(1377). دستنوشتههای اقتصادی و فلسفی 1848. ترجمه حسن مرتضوی. تهران: آگه.
- مارکس، کارل.(1388).دستنوشتههای اقتصادی و فلسفی ۱۸۴۴. ترجمه حسن مرتضوی، چ سوم. تهران:آگه.
- ماندلشتام. نادژدا .(1394).امید علیه امید؛ روشنفکران روسیه در دوره وحشت استالینی. ترجمه بیژن اشتری. تهران: ثالث.
- مساروش، ایشتوان.(1380).نظریه بیگانگی مارکس. ترجمه حسن شمسآوری و کاظم فیروزمند. تهران: نشر مرکز.
- هدایت، صادق.(1384). سگ ولگرد. تهران: انتشارات معین.
- هرست، هله.(1394).اندیشههای اجتماعی گئورگ زیمل. ترجمه شهناز مسمیپرست. تهران. نشر گلآذین.
- Anastassiya Andrianova.(2016). Narrating Animal Trauma in Bulgakov and Tolstoy.Humanities. 5, 84; doi:10.3390/h5040084. In: www.mdpi.com/journal/humanities.
-Andrea McDowell .(2016) “I ona byla chelovekom” (For the Dog was Once a Human Being): The Moral Obligation in Bulgakov’s Heart of a Dog. Otherness: Essays and Studies. Volume 5 · Number 2 · September.
- Costlow, Jane, and Amy Nelson. (2010). Other Animals: Beyond the Human in Russian Culture and History. Pittsburgh: University of Pittsburgh Press.
-Harry ,Dahms. Does. (2006) .Alienation” Have a Future?. Recapturing theCore of Critical Theory, in The Evolution of Alienation .
- Mcdill, E.L and Ridley, J.C. (1962). Status, Anomia, Political Alienation and Political Participation, American Journal of Sociology, pp: 205- 213.
- Mondry, Henrietta.. 2015. Political Animals: Representing Dogs in Modern Russian Culture. Boston: Brill.
- Merton, R.K. (1968). Adult roles and responsibilities in N.S Smelser (ed). Personality and Social Systems. New York.
- Pappenheim, F. (1959). The Alienation of modern man, New York:
monthly review press.
-Seeman , Melvin (1982 ) On the Meaning of alienation , University of California , Los Angeles.
- Turner, J.H. (1998). The structure of sociological theory, sixth edition, New York, Wadsworth Publishing Company.
Walter, Stephen Paul (1986 ) . Alienation,powerlessness and social isolation among correctional officers. university of Montana.
_||_
