بررسی ژئوپلیتیک مقاومت شیعیان در بحرین بدنبال تحولات خاورمیانه و شمال آفریقا

محورهای موضوعی : کالبدی

عزت‌الله عزتی ¹ (دانشیار جغرافیای سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران)
دلشاد خضری ² (دانشجوی دکتری جغرافیای سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران)
علی رحیمی ³ (دانشجوی دکتری جغرافیای سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران)

تاریخ دریافت : 1398/03/05 تاریخ پذیرش : 1398/03/05 تاریخ انتشار : 1393/06/01

کلید واژه: واژگان کلیدی: بحرین, ژئوپلیتیک مقاومت, ژئوپلیتیک شیعه, جنبش‌های مردمی, قدرت‌های منطقه‌ای,

چکیده مقاله :

چکیده ژئوپلیتیک مقاومت زبان حال طبقات تحت سلطه را منعکس می‌نماید که مملو از مبارزات ضد سلطه‌گری و مقاومت در برابر نیروی جبار دولت‌ها در سیاست‌های داخلی و خارجی آنها می‌باشد. ژئوپلیتیک مقاومت یا به تعبیر پاول روتلج ضد ژئوپلیتیک یا ژئوپلیتیک از پایین، به نیروی فرهنگی، سیاسی و اخلاقی در درون یک جامعه مدنی که عقیده‌ی یکسان‌نگری منافع مورد نظر طبقه‌ی سیاسی مسلط دولتی با منافع عموم مردم را به چالش می‌کشد، گفته می‌شود. که در مورد اعتراضات شیعیان بحرین در مقابل طبقه‌ی سیاسی حاکم، در طول تاریخ از ظهور امپراطوری اسلامی تا تحولات اخیر را در بر می‌گیرد نیز صدق می‌کند. کشور بحرین کوچکترین کشور مستقر در خلیج فارس می‌باشد که اکثریت جمعیت آن را شیعیان تشکیل می‌دهند. مدت‌هاستتنشهاینهفتهدرمیانتوده مردمی کهاکثریت،شیعه می‌باشند باطبقه حاکمسنیوجود دارد. به دنبال تحولات خاورمیانه و شمال آفریقا اعتراضات ضد حکومتی در اوایل سال 2011گریبانگیر بحرین نیز شدکهمنجر بهبرخوردهایخشونتآمیزمیان معترضان ونیروهای دولتیشده است و همچنان این اعتراضات درحال گسترش می‌باشد. این مقاله در پی پاسخ به این سؤال می‌باشد که، ژئوپلیتیک مقاومت شیعیان بحرین در ادوار مختلف تاریخی خصوصاً در تحولات اخیر چه خواست و اهدافی را دنبال می‌کند. که با بهره‌گیری از مفاهیم ژئوپلیتیک مقاومت و استفاده از روش توصیفی-تحلیلی به بررسی این موضوع خواهیم پرداخت.

منابع و مأخذ:

منابع

1- آدمی، علی (1391)، بحران بحرین و امنیت منطقه‌ای جمهوری اسلامی ایران، فصلنامه راهبرد، سال بیست و یکم، شماره62.

2- آدمی، علی؛ حبیبی، سیدمهدی؛ بخشی تلیابی، رامین (1391)، انقلاب اسلامی، بیداری اسلامی و پروژه ایران هراسی دولت‌های عربی منطقه، پژوهشنامه انقلاب اسلامی، سال اول، شماره2.

3- آقایی، سید داود و احمدیان، حسین (1389)، روابط جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی؛ چالش‌های بنیادین و امکانات پیشِ رو، فصلنامه سیاست، مجلة دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دوره 40، شمارة 3.

4- احمدی، سیدعباس (1389)، نقش مذهب در گسترش حوزه نفوذ مطالعه موردی: تشیع و ایران، فصلنامه ژئوپلیتیک، سال ششم، شماره اول.

 5- احمدی، سید عباس (1390)، ایران، انقلاب اسلامی و ژئوپلیتیک شیعه، انتشارات مؤسسه مطالعات اندیشه سازان نور، تهران.

6- احمدی، سیدعباس و حافظ نیا، محمدرضا (1389)، موانع و شیوه‌های بازدارنده تجدید حیات شیعه در جهان، فصلنامه شیعه شناسی، سال هشتم، شماره30.

7- احمدی، سید عباس؛ واثق، محمود؛ جاسم نژاد، مسعود (1391)، ژئوپلیتیک شیعه و ارتقای جایگاه ایران در خاورمیانه پس از انقلاب اسلامی، پژوهش جغرافیای انسانی، شماره ی80.

8- اخباری، محمد و نامی، محمدحسن (1388)،جغرافیای مرز با تاکید بر مرزهای ایران، انتشارات سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، تهران.

9- اسدی، علی اکبر (1390)، رفتارشناسی بازیگران تحولات بحرین، فصلنامه مطالعات راهبردی جهان اسلام، سال دوازدهم، شماره 45، صص 29- 1.

10- اقارب پرست، محمدرضا و دیگران (1391)، بیداری اسلامی و تحولات منطقه‌ای، ویراستار علمی: دکتر اصغر افتخاری، انتشارات دانشگاه امام صادق، تهران.

11- امامی، محمدعلی (1389)، عوامل تأثیرگذار خارجی در خلیج فارس، چاپ چهارم، انتشارات وزارت امورخارجه، تهران.

12- امرایی، حمزه (1383)، انقلاب اسلامی ایران و جنبش‌های معاصر، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، تهران.

13- برژینسکی، زیبیگنیو (1386)، انتخاب: سلطه یا رهبری، ترجمة امیر حسین نوروزی، نشر نی، تهران.

14- بهرامی، قدرت الله و خدادادی، محمد اسماعیل (1389)، جغرافیای سیاسی- اقتصادی ایران، پژوهشکده تحقیقات اسلامی، انتشارات زمزم هدایت، قم.

15- پوراحمدی، حسین و جمالی، جمال (1388)، طرح هلال شیعی: اهداف، موانع و پیامدها، فصلنامه شیعه شناسی، شماره 26.

16- جردن، تری ج و لاونتری، لستر (1380)، مقدمه ای بر جغرافیای فرهنگی، ترجمه سیمین تولایی و محمد سلیمانی، پژوهشگاه فرهنگ و هنر و ارتباطات، تهران.

17- جمالی، جمال (1386)، هلال شیعی و هژمونی آمریکا، فصلنامه شیعه شناسی، سال پنجم، شماره 20.

18- حاجی یوسفی، امیرمحمد (1391)، ایران و انقلاب‌های 2011 خاورمیانه: برداشت‌ها و اقدامات، فصلنامه مطالعات انقلاب اسلامی، سال نهم، شماره28.

19- حافظ نیا، محمدرضا (1381)، جغرافیای سیاسی ایران، انتشارات سمت، تهران.

20- حافظ نیا، محمدرضا (1385)، اصول و مفاهیم ژئوپلیتیک، انتشارات پاپلی، مشهد.

21- حافظ نیا، محمدرضا (1388)، خلیج فارس و نقش استراتژیک تنگة هرمز، چاپ پنجم، سمت، تهران.

22- حافظ نیا، محمدرضا و رومینا، ابراهیم (1384)، تحول روابط ایران و عربستان سعودی و تأثیر آن بر ژئوپلیتیک خلیج فارس، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، شماره 77.

23- حافظ نیا، محمدرضا و احمدی، سیدعباس (1388)، تبیین ژئوپلیتیکی اثرگذاری انقلاب اسلامی بر سیاسی شدن شیعیان جهان، فصلنامه شیعه شناسی، سال هفتم، شماره25.

24- حسین زاده راد، کاوه (1388)، آیا مقاومت در برابر قدرت امکان پذیر است؟، فصلنامه تخصصی علوم سیاسی، شماره هشتم، دانشگاه آزاد واحد کرج.

25- دهقانی فیروزآبادی، سیدجلال و فرازی، مهدی (1391)، بیداری اسلامی و امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران، فصلنامه مطالعات انقلاب اسلامی، سال نهم، شماره 28.

26- روتلج، پاول و دیگران (1387)، اندیشه‌های ژئوپلیتیک در قرن بیستم، انتشارات وزارت امور خارجه، تهران.

27- روحی دهبنه، مجید (1391)، تبیینی سازه انگارانه از علل واگرایی ایران و شورای همکاری خلیج فارس، فصلنامه روابط خارجی، سال چهارم، شماره اول.

28- زین العابدین، یوسف (1386)، منافع ملی ایران و ژئوپلیتیک نوین تشیع، فصلنامه شیعه شناسی، سال پنجم، شماره 19.

29- سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح (1386)، ژئوپلیتیک منطقه خلیج فارس-با تاکید بر شیعیان،انتشارات سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، تهران.

30- سلیمانی، رضا (1391)، رویکرد تئوریک به سیاست آمریکا در قبال انقلاب اسلامی ایران و بیداری اسلامی در خاورمیانه، پژوهشنامه انقلاب اسلامی، سال اول، شماره2.

31- سیمبر، رضا(1385)، ژئوپلیتیک و مذهب در نظام بین الملل؛ راهبردهاوتحولات، فصلنامه ژئوپلیتیک، سال دوم، شماره 3 و 4.

32- شیرودی، مرتضی (1388)، انقلاب اسلامی و بیداری اسلامی(تأثیرگذاری و نمونه‌ها)، فصلنامه مطالعا