نقش زیبایی شناسی در گزینش نسخه‌های شاهنامة فردوسی

محورهای موضوعی : پژوهشنامه نسخه شناسی متون نظم و نثر فارسی

احمد گلی ¹ , فاطمه معنوی ²

1 - استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید مدنی آذربایجان
2 - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید مدنی آذربایجان

تاریخ دریافت : 1396/09/27 تاریخ پذیرش : 1396/09/27 تاریخ انتشار : 1396/03/01

کلید واژه: شاهنامه, تکرار, آشنایی‌زدایی, تناسب, زیبایی,

چکیده مقاله :

تحلیل هنرشناختی و ارزیابی زیبایی‌شناسی نسخه‌های ادب پارسی باتوجه‌به ریشه‌داربودن عنصر زیبایی در آن، کار دشواری است. به همین سبب تصحیح‌کنندگان متون ادبی با در نظر گرفتن روش‌های علمی که پایۀ اصلی در تصحیح متون است، به رعایت معیارهای زیبایی‌شناسانه نیز توجه دارند؛ زیرا بی‌تردید پدیدآورندگان متون ادبی نیز در خلق آثار خود به جنبه‌های زیبایی‌آفرینی اهمیت داده‌اند. از‌این‌رو بررسی این متون نیازمند ذوق و دانش و بینش گسترده‌ای به‌ویژه در زمینۀ علوم بلاغی است؛ تجربۀ تصحیح‌کنندگانی مانند جلال خالقی مطلق در تصحیح شاهنامۀ فرودسی تأییدکنندة همین موضوع است. نگارندگان در این پژوهش می‌کوشند تا نقش زیبایی‌شناسی را در گزینش نسخه‌بدل‌های شاهنامه در تصحیح استاد جلال خالقی مطلق بررسی کنند. این بررسی باتوجه‌به علوم بلاغی به‌ویژه صنایعی مانند صدامعنایی، هم‌آیی، تکرار، جادوی مجاورت، آشنایی‌زدایی در ساختار واژه‌ها و ترکیبات این اثر باشکوه به انجام می‌رسد.

منابع و مأخذ:

1- امید، جواد (1369). «گامی بلند در زیبایی‌شناسی شعر فارسی»، چیستا، شمارة 70، 1388-1371.

2- امیدسالار، محمود (1389). «خالقی مطلق و فن تصحیح متون»، بخارا، شمارة 76، 216-211.

3- امین، حسن (1387). «تعریف شعر»، حافظ، شمارة 50، 30-22.

4- انوری، اوحدالدین (1337). دیوان، تصحیح سعید نفیسی، تهران: پیروز.

5- بیگ‌محمدی، محمدرحیم (1374). ابن شهر آشوب، تهران: سازمان تبلیغات اسلامی.

6- پرین، لارنس (1373). دربارۀ شعر، مترجم فاطمه راکعی، تهران: اطلاعات.

7- پورنامداریان، تقی (1381). سفر در مه، تهران: نگاه.

8- ------------ (1382). گمشدۀ لب دریا، تهران: سخن.

9- تری، ایگلتون (1380). پیش‌درآمدی بر نظریة ادبی، ترجمة عباس مخبر، تهران: نشر مرکز.

10- حمیدیان، سعید (1383). درآمدی بر اندیشه و هنر فردوسی، تهران: ناهید.

11- خانلری، پرویز (1377). هفتاد سخن ج1، تهران: توس.

12- خان‌محمدی، محمدحسین (1384). آشنایی با آرایه‌های سخن، قم: مهر امیرالمومنین.

13- دانشور، سیمین (1393). علم الاجمال و جمال در ادب فارسی، تهران: قطره.

14- دهخدا، علی‌اکبر (1377). لغت‌نامه، تهران: دانشگاه تهران.

15- دیچر، دیوید (1373). شیوه‌های نقد ادبی، ترجمة محمدتقی صدقیانی و دکتر غلامحسین یوسفی، تهران: نشر علمی.

16- رحمدل، غلامرضا؛ روشان، حسن (1388). «موسیقی دیداری در شعر شاملو»، دانشکده علوم انسانی دانشگاه سمنان، زمستان، شمارة 28، 95-106.

17- سنگسری، محمدرضا (1385). پرسه در سایۀ خورشید، تهران: لوح زرین.

18- شفیعی‌کدکنی، محمدرضا (1392)، رستاخیز کلمات، تهران: سخن.

19- شمیسا، سیروس (1383). نگاهی تازه به بدیع، تهران: میترا.

20- صفوی، کوروش (1379). درآمدی بر معناشناسی، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و هنر اسلامی.

21- فردوسی، ابوالقاسم (1386). شاهنامه، مصحح جلال خالقی مطلق، تهران: مرکز دایرۀ‌المعارف بزرگ اسلامی.

22- علیزاده، ناصر (1383). «تنوع نسبت‌ها در تناسبات حافظ»، نامۀ پارسی، سال نهم، شمارۀ 2، 98-79.

23- علوی مقدم، مهیار (1377). نظریه‌های نقد ادبی معاصر (صورتگرایی و ساختار گرایی)، تهران: نشر سمت.

24- کزازی، جلال‌الدین (1385). نامۀ باستان، ج4، تهران: سمت.

25- مایل هروی، نجیب (1380). تاریخ نسخه‌پردازی و تصحیح انتقادی نسخه‌های خطی، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

26- متحدین، ژاله (1354). «تکرار ارزش صوتی و بلاغی آن»، مجلۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی، سال سوم، شمارۀ 43، 530-483.

27- نجفی، ابوالحسن (1375). حافظ نسخه نهایی، بیست و پنج مقاله در نقد کتاب، زیر نظر نصرالله پورجوادی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.

28- وحیدیان کامیار، تقی (1379). بدیع از دیدگاه زیباشناسی، تهران: دوستان.

29- ولک، رنه؛ وارن، آستین (1373). «سنجش اثر ادبی»، ادبیات داستانی، شمارة 23، 30-

30.یلمه ها، احمدرضا(1390). بررسی و تحلیل نوعی از تصرفات کاتبان در نسخه‌های خطی، پژوهشنامه زبان و ادبیات فارسی، سال سوم، شماره نهم، 162-139.