نقدی بر تصحیح دیوان سیف اسفرنگی

محورهای موضوعی : پژوهشنامه نسخه شناسی متون نظم و نثر فارسی

علیرضا شانظری ¹ (استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه یاسوج)

تاریخ دریافت : 1397/03/02 تاریخ پذیرش : 1397/03/02 تاریخ انتشار : 1396/06/01

کلید واژه: دیوان, خاقانی, تصحیح, سیف اسفرنگی, شمس طبسی,

چکیده مقاله :

سیف‌الدین اسفرنگی از شاعران کمتر شناخته‌شدۀ ادبیات فارسی در اواخر سدۀ ششم و اواسط سدۀ هفتم هجری است. سیف اسفرنگی همچون دیگر شاعران سبک خراسانی، در بیشتر انواع شعر فارسی طبع‌آزمایی کرده است. با وجود اینکه اسفرنگی در میانۀ دو سبک خراسانی و عراقی زندگی کرده، بیشتر به سبک خراسانی متمایل بوده است. در دیوان او، هم به فتح‌نامه و هم به چیستان (لغز) برمی‌خوریم. اسفرنگی از بین شاعران قرن ششم هجری بیش از همه به خاقانی توجه دارد، به‌گونه‌ای که می‌توان او را تالی خاقانی نامید. وی علاوه بر خاقانی، به اشعار شمس طبسی هم نظر داشته است. دیوان اسفرنگی در سال 1357ش در پاکستان به‌صورت سنگی چاپ شد. با وجود دقت نظر مصحح در تصحیح دیوان، در برخی موارد، ناهماهنگی‌ها و خطاهایی دیده می‌شود که بهتر است در تجدید چاپ این کتاب مورد توجه قرار گیرد. در این مقاله، ضمن پرداختن به برخی تأثیرپذیری‌های اسفرنگی از خاقانی و مشابهاتی که با شمس طبسی دارد، این خطاها و ناهماهنگی‌ها بررسی می‌شود.

منابع و مأخذ:

1. ابن خلف تبریزی، محمدحسین (1362)، برهان قاطع، به‌اهتمام و حواشی محمد معین، تهران: امیرکبیر.

2. اسفرنگی، سیف‌الدین (1357)، دیوان، با مقدمه و تصحیح زبیده صدیقی، مولتان پاکستان، وزیر اعوان-قومی ثقافتی مرکز بهبود.

3. انوری، علی بن محمد (1372)، دیوان، به‌اهتمام محمدتقی مدرّس رضوی، تهران: علمی و فرهنگی.

4. باباصفری، اصغر، و گلپر نصری (1388)، «سیف اسفرنگی و اثر پذیری وی از خاقانی»، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، سال 17، شمارۀ 66.

5. پارسا، سید احمد، و فردین حسین‌پناهی (1390)، «استعاره‌های ترکیبی، گونه‌ای نویافته از استعاره در سروده‌های خاقانی»، مجلۀ بوستان ادب، شیراز، سال سوم، شمارۀ ۲ (پیاپی 8).

6. حیدری، علی (1384)، «مدح‌گریزی فلسفۀ تجدید مطلع در قصاید خاقانی»، مجلۀ دانشکدۀ علوم انسانی دانشگاهسمنان، سال چهارم، شمارۀ پیوستۀ 11.

7. خاقانی ‌شروانی، افضل‌الدین بدیل بن علی نجّار (1374)، دیوان، تصحیح، مقدمه و تعلیقات ضیاءالدین سجادی، تهران: زوّار.

8. شانظری، علیرضا (1395)، «نقد و بررسی تصحیح دیوان شمس طبسی»، تهران: آیینه میراث، سال چهاردهم، شمارۀ 1 (پیاپی 58).

9. شمس طبسی، قاضی شمس‌الدین محمد بن عبدالکریم (1343)، دیوان، تصحیح تقی بینش، مشهد: زوّار.

10. شمیسا، سیروس (1372)، سبک‌شناسی نظم، تهران: انتشارات دانشگاه پیام نور.

11. صبا، مولوی محمد مظفر حسین (1343)، تذکره روز روشن، تصحیح محمد حسین رکن‌زاده آدمیت، تهران: کتابخانۀ رازی.

12. صفا، ذبیح‌الله (1371)، تاریخ ادبیات در ایران، تهران: فردوس.

13. عوفی، محمد (1335)، لباب الالباب، از روی چاپ اروپا (تصحیح براون، قزوینی) با تصحیحات و تعلیقات جدید سعید نفیسی، تهران: کتابفروشی علمی.

14. محجوب، محمدجعفر (1372)، سبک خراسانی در شعر فارسی، تهران: فردوس و جامی.