رباعیات مندرج در سفینۀ مکتوب به سال 651 ق

محورهای موضوعی : پژوهشنامه نسخه شناسی متون نظم و نثر فارسی

مهرداد چترایی عزیزآبادی ¹

1 - استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف آباد

تاریخ دریافت : 1395/08/18 تاریخ پذیرش : 1395/08/18 تاریخ انتشار : 1395/08/01

کلید واژه: تصحیح, نسخۀ خطی, رباعیات نویافته, سفینه, جلال‌الدین همایی,

چکیده مقاله :

دست‌نویس‌های بازمانده از سده‌های گذشته مشتمل بر فواید گوناگون ادبی و تاریخی فراوان و برطرف کنندۀ ابهامات بسیاری از متون نظم و نثر فارسی است. از آن رو که تعداد زیادی از نسخه های خطی هنوز در معرض تصحیح و تحقیق قرار نگرفته، برای دستیابی به آگاهی های دقیق از احوال و آثار گویندگان و نویسندگان دوره های مختلف ادبی فارسی، نخستین گام، شناسایی و تصحیح آن نسخ خطی است. از جملۀ نسخه های خطی تقریباً ناشناخته، مجموعه ای پراکنده است که متعلق به استاد فقید، جلال‌الدین همایی بوده که پس از درگذشت ایشان به کتابخانۀ ملی واگذار شده است. مجموعۀ مذکور به سال 651 ق کتابت شده و شامل یادداشت های پراکنده، رسایل کوتاه و ابیات فارسی و عربی است. بیشتر محتویات این مجموعه – به ویژه آثار منظوم آن- نویافته است و تاکنون با وجود اهمیت فراوان آن، هم به لحاظ تاریخی و هم از نظر محتوایی، به چشم محققان ادب فارسی نیامده است. این مقاله، ضمن معرفی اجمالی دست‌نویس پیش گفته برای نخستین بار، رباعیات فارسی آن را تصحیح و ارائه می کند و با مراجعه به منابع درباره گویندگان آن تحقیق می کند.

منابع و مأخذ:

- ابوالمجد تبریزی. (1383). خلاصه الاشعار فی الرباعیات. به کوشش سید محمد عمادی حائری. تهران: گنجینۀ بهارستان. انتشارات مجلس شورای اسلامی.

2- اتحاد، هوشنگ. (1378). پژوهشگران معاصر ایران. تهران: فرهنگ معاصر.

3- افشار، ایرج. (1390). بیاض، سفینه، جنگ. با همکاری میلاد عظیمی. تهران: انتشارات سخن.

4- جاجرمی، محمدبن بدر.(1350). مونس الاحرار فی دقائق الاشعار. به اهتمام میر صالح طبیبی. تهران: انجمن آثار ملی.

5- جمال‌الدین عبدالرزاق. (1320). دیوان. تصحیح حسن وحید دستگردی. تهران: ارمغان.

6- دهخدا، علی اکبر.(1372). لغت­نامه. تهران: دانشگاه تهران.

7- رشیدالدین وطواط.(1349). دیوان. تصحیح سعید نفیسی. تهران: کتابخانۀ بارانی.

8- سلیم گندمی، حمید.(1386). فهرست عناوین 160 نسخۀ خطی استاد جلال‌الدین همایی. هدیۀ بهارستان؛ یادنامۀ میرجلال­­الدین محدث ارموی (ص.ص. 598-592) تهران: خانۀ کتاب.

9- شروانی، جمال خلیل. (1366). نزهه المجالس. تصحیح محمد امین ریاحی. تهران: زوّار.

10- صادق زادۀ وایقان، علی.(1392). فهرست نسخه‌های خطی کتابخانۀ آقا شیخ محمدحسن نجف آبادی. پیام بهارستان. سال ششم. شمارۀ 22. ص.ص. 409- 389.

11- صفری آق‌قلعه، علی.(1390). نسخه­شناخت. تهران: میراث مکتوب.

12- --------------.(1393). قاضی اوش و قره العین. گزارش میراث. سال هشتم. شماره 56. ص. ص. 26-24.

13- عطار، فریدالدین. (1345). دیوان. تصحیح تقی تفضلی. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.

14- -----------. (1386). مختارنامه. تصحیح محمدرضا شفیعی کدکنی. تهران: سخن.

15- کمال اسماعیل اصفهانی. (1348). دیوان. به اهتمام حسین بحرالعلومی. تهران: دهخدا.

16- میرافضلی، علی. (1394). جنگ رباعی. تهران: انتشارات سخن.

17- نفیسی، سعید.(1334). سخنان منظوم ابوسعید. تهران: کتابخانۀ شمس.