معرفی و متن‌شناسی نسخۀ خطی حدایق الانوار محمدصادق قومشمی

محورهای موضوعی : پژوهشنامه نسخه شناسی متون نظم و نثر فارسی

مهین فرحمند ¹ (دانشجوی دکترای تخصصی زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد بوشهر، دانشکده علوم انسانی، واحد بوشهر، دانشگاه آزاد اسلامی،)
سید محمود سیدصادقی ² (استادیارگروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده علوم انسانی، واحد بوشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، بوشهر، ایران)
شمس الحاجیه اردلانی ³ (استادیارگروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده علوم انسانی، واحد بوشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، بوشهر، ایران.)

تاریخ دریافت : 1398/05/13 تاریخ پذیرش : 1398/05/13 تاریخ انتشار : 1397/03/01

کلید واژه: سبک‌شناسی, تصحیح, نسخۀ خطی, حدایق الانوار, دورۀ قاجار,

چکیده مقاله :

تلاش برای احیای آثار مکتوب گذشته امری ضروری است؛ زیرا حفظ فرهنگ و ادب هر جامعه در گرو حفظ آثاری است که در پویایی و استحکام فرهنگ آن جامعه سهم داشته‌اند. آنچه از گنجینۀ میراث ادبی مکتوب ما در دسترس است اندک نیست؛ ولیکن با تمام کوشش‌هایی که در جهت احیا و شناساندن این آثار صورت پذیرفته، شاعران و نویسندگان و آثاری که هنوز در گوشۀ انزوا قرار دارند، کم نیستند. یکی از نویسندگان توانا که در زاویۀ گمنامی قرار گرفته و در عصر خویش از نویسندگان برجسته بوده، محمدصادق بن محمدباقر قومشمی است که در دورۀ قاجار می‌زیسته و اثرش جزء آثار دورۀ بازگشت ادبی است. با توجه به اهمیت تاریخی و ادبی این اثر، نگارنده در این پژوهش بر آن است تا برای نخستین بار به معرفی نسخۀ خطی رسالۀ حدایق الانوار و بررسی و عناصر و مؤلفه‌های سبکی، بیان ویژگی‌های زبانی، ارزش ادبی، دینی، عرفانی و تاریخی آن بپردازد. از حدایق الانوار دو نسخۀ خطی در کتابخانه‌های ایران موجود است. در این پژوهش، معرفی کتاب بر اساس قدیمی‌ترین و کامل‌ترین نسخه، که متعلق به کتابخانۀ ملی ایران است، انجام گرفته است.

منابع و مأخذ:

 

1. آرین‌پور، یحیی (1382)، از صبا تا نیما، تهران: انتشارات زوار.

2. بهار، محمدتقی (1373)، سبک‌شناسی، تهران: انتشارات امیرکبیر.

3. جهانبخش، جویا (1378)، تأملات نظری کارآمد در تصحیح متون ادبی، تهران: آیینۀ میراث مکتوب.

4. درایتی، مصطفی (1384)، فهرست‌وارۀ دست‌نوشته‌های ایران (دنا)، تهران: نشر سازمان اسناد و کتابخانۀ جمهوری اسلامی ایران.

5. ـــــ (1388)، فهرست نسخه‌های خطی ایران (فخنا)، تهران: نشر سازمان اسناد و کتابخانه جمهوری اسلامی ایران.

6. رستگار فسایی، منصور (1380)، انواع نثر فارسی، تهران: سمت.

7. زرین‌کوب، عبدالحسین (1377)، نقد ادبی، چ۹، تهران: انتشارات امیرکبیر.

8. صفا، ذبیح‌الله (1368)، تاریخ ادبیات در ایران، تهران: فردوسی.

9. قومشمی، محمدصادق بن محمدباقر (1263)، نسخۀ خطی حدایق الانوار، تهران: کتابخانۀ ملی.

10. ـــــــ (بی‌تا)، نسخۀ خطی حدایق الانوار، تهران: کتابخانۀ آیت‌الله گلپایگانی.

11. کلینی، محمد بن یعقوب (1381)، اصول کافی، ترجمۀ محمدباقر بهبودی، تهران: اسلامیه.

12. گیلانی، عبدالرزاق (1366)، مصباح الشریعه، تهران: صدوق.

13. مایل هروی، نجیب (1380)، مقدمه و تصحیح متون، مشهد: آستان قدس.

14. یلمه‌ها، احمدرضا (1390)، «بررسی و تحلیل نوعی از تصرفات کاتبان در نسخه‌های خطی»، پژوهشنامۀ زبان و ادبیات فارسی، سال سوم، شمارۀ 9، 139ـ۱۶۲.