آتش عشق از دیدگاه مولانا
محورهای موضوعی : شاهنامهنصرالله امامی 1 , اسماعیل عبدی مکوند 2
1 - - استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید چمران اهواز (نویسندة مسئول)
2 - - دانشجوی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد دزفول
چکیده مقاله :
آتش یکی از چشمگیرترین پدیده های عالم هستی با داشتن صفات برجسته ای، همچون حیات بخشی، مرگ آفرینی، شورآفرینی، حرارت بخشی، پاک کنندگی، راه نمایی، حرکت به سوی معشوق وغیره در الهام بخشی معانی مختلف همواره مورد توجّه اهل ادب و عرفان بوده است. مولانا نیز به اقتضای مرام و مسلک خود در مقام تبیین اندیشه‌های عرفانی خود به خصوص اندیشه های وحدت وجودی، از تمثیل آتش و ویژگی‌های آن بهره های فراوان برده است. دراین باره، وی با کمک آتش و مضامین آن توانسته است زیباترین و بهترین تمثیل ها و تعبیرات ممکن را برای نشان دادن نسبت خالق و مخلوق و رابطة آنها ترسیم و مفاهیم مبتکرانه و دل پذیری را خلق و ارائه نماید. صفات مشابه عشق، همچون شوق و ذوق هم آتش شمرده شده اند. مجموعة آنچه درزبان قرآن " هدایت " نامیده می شود و مجموعة آنچه درنظر مولانا و عارفان " عشق" تعبیر می‌شود، به نور و آتش تشبیه می گردد. آتش به صورت عشق در عرفان حضور یافته و در همة کشف و شهودهای عارفان همواره نور و آتش به نوعی دیده می شود. در اندیشه‌های مولانا، آتش در مصداق های آتش حق، آتش غیرت، آتش قهرالهی، آتش انبیا(ابراهیم و موسی)، آتش ریاضت و مشکلات سیروسلوک، آتش غفلت، آتش خوف حق، آتش فقر، آتش هجران، آتش کلام و سخن، آتش عشق، آتش غم، آتش امراض و بیماری، آتش نفس، آتش شهوت، آتش حرص، آتش چاپلوسی، آتش حسادت، آتش گناه، آتش بخل، آتش شوم، آتش بلا، آتش شیون و زاری، آتش جهنم، آتش ابلیس، آتش عذاب، عنصر آتش و... به چشم می خورد. آتش عشق با 120 بار تکرار، پربسامدترین کاربرد آتش در سخن مولاناست. در این مقاله، کارکرد آتش در عشق از دیدگاه مولانا نمایانده شده است.
Fire is one of the astonishing phenomenon of universe with many characteristics such as giving life, giving death , enthusuiziam, giving warm , making clear guidance movement towards lover and etc….it has always have been attracted the attention of literary men and mysticisms. Mollana has also used these meanings in his literary works to explain his thoughts,especially the unity of existence. He has used the word fire and its contents frequently. By using this symbol he has created the most beautiful allegory and explanations in his work to show the relationship between creator and creation. Similar concepts like delight and pleasure have considered fire. The things that considered guidance in Quran and the things regarded love according to Mollana and Gnostics is likened to light and fire.Fire exists in mysticism as love and always there is a relationship between love and fire. In Mollana's thoughts the meanings like fair fire, jealousy fire, divine wrath fire, prophet fires (Abraham and Juses) Mortification fire and problem of meditations , negligence fire, fear of Allah fire, poverty fire , separation fire, fire of speech ,love fire, sadness fire, disease fire, soul fire , passion fire, greed fire ,flattery fire , sin fire, stinginess fire , bad omen fire, catastrophe fire, lament fire, hell fire, Satan fire , torture fire, and etc…….. have been used . Love fire with 120 frequencies is the highest one in Mollana's speeches. The present article aims to investigate this meaning from Mollana's perspective.
1- بقلی، روزبهان .(1958). عبهرالعاشقین، تصحیح هنری کربن و محمّد معین.
2- زرین کوب، عبدالحسین .(1368). بحر در کوزه، تهران: انتشارات علمی.
3- زمانی، کریم .(1386). شرح جامع مثنوی معنوی، شش دفتر، تهران: انتشارات اطلاعات.
4- سهروردی، شیخ شهاب الدین .(1359). مجموعه مصنفات سهروردی، تهران: انجمن حکمت و فلسفه ایران.
5- عین القضات همدانی .(1373). تمهیدات، به کوشش عفیف عسیران، تهران: نشر کتابخانه منوچهری.
6- فاطمی، سیدحسین .(1379). تصویرگری در غزلیات شمس، تهران: امیرکبیر.
7- کزّازی، میرجلال الدّین .(1380). مازهای راز، تهران: نشر مرکز.
8- محمّدی، علی .(1388). تفسیر مثنوی با مثنوی، همدان: انتشارات دانشگاه بو علی سینا.
9- مولوی، جلال الدّین محمّد .(1387). غزلیات شمس، مقدمه، گزینش و تفسیر محمّدرضا شفیعی کدکنی، تهران: سخن.
10- _______________ .(1373). کلیات شمس تبریزی، مقدمه بدیع الزمان فروزانفر، تهران: امیرکبیر.
11- _______________ .(1372). مثنوی معنوی، تصحیح محمّد استعلامی، تهران: زوّار.
12- نرم افزارمهر ارقام رایانه .(1387). درج3، کتابخانه الکترونیک شعر و ادب فارسی، تهران.
_||_