رابطه ادبیّات و اخلاق با رویکردی به آثار نظامی گنجه‌ای

محورهای موضوعی : شاهنامه

اسحاق طغیانی ¹ , حافظ حاتمی ²

1 - استاد دانشگاه اصفهان دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اصفهان
2 -  دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اصفهان

تاریخ دریافت : 1396/09/29 تاریخ پذیرش : 1396/09/29 تاریخ انتشار : 1390/06/01

کلید واژه: نظامی, لیلی و مجنون, شرف‌نامه, مخزن‌الاسرار, خسرو و شیرین, هفت‌پیکر, اقبال‌نامه,

چکیده مقاله :

در این تحقیق، تلاش بر آن است تا با توجه به آثار پنج گانة نظامی گنجوی به یک سؤال اساسی در مورد آثار و مرام و مشرب او پاسخ داده شود. سؤال این است که آیا داستان‌های نظامی اخلاقیند یا ضدّ اخلاق؟ امّا برای پاسخ به آن، پرسش‌های دیگری نیز مطرح می‌شود که رابطة اخلاق و ادبیّات و به طورکلی هنر چگونه است؟ انتظار ما از هنر و ادبیّات رواج اخلاق است یا ضدّ اخلاق در جامعه؟ آیا ادبیّات و اخلاق از هم جدایند یا در طول و یا عرض هم دیگر قرار دارند؟ پس از آن هم تفاوت زبان نظامی در منظومه‌های بزمی وی- بیشتر هفت‌پیکر با دیگر آثار وی- تا اندازه‌ای که در حلّ این معمّا به ما کمک کند، مقایسه می‌شود. بی‌شک در این مقایسه به تفاوت‌های آشکار زبان این شاعر بزرگ با بسامدهای فراوان، به گونه‌ای که بتوان آن را تغییر سبک نامید، برخورد می‌کنیم.

چکیده انگلیسی:

In this research, the attempt is to answer to a basic question about Nezami Ganjei's works and idealogy and political philosophy of the poet with regard to his five works.the question is" Are the stories of Nezami Ganjei ethical or anti-ethical?"In order to answer to this question other questins will arise such as following "what is the relationship between ethics and literature and generally speaking art?" Do we want art and literature spread ethics or ant-ethics in the society? Are ehics and literature separated? Afterwards, the lingual differences of Nezami in his long poems mostly Haft Peykar will help us solving the riddle.without a doubt, in this comparison, we come across with the obvious differences in the language of  this great poet with abundenant  frequency in such away that it can be called style change.

منابع و مأخذ:

 

 1- احمدنژاد، کامل .(1369). تحلیل آثار نظامی گنجوی، تهران: علمی.

2 - اسلامی ندوشن، محمّدعلی .(1370). جام جهان‌بین (در زمینة نقد ادبی و ادبیات تطبیقی)، تهران: جامی.

3 - ثروت، منصور .(1370). گنجینة حکمت در آثار نظامی، تهران: امیرکبیر.

4 - ثروتیان، بهروز .(1376). اندیشه‌های نظامی گنجه‌ای، تبریز: آیدین.

5 - حسینی دشتی، سیدمصطفی .(1379). معارف و معاریف (دایره‌المعارف جامع الاسلامی)، تهران: آرایه.

6- خواجه نصیرالدّین طوسی، ابوجعفر محمّد بن محمّد .(1369). اخلاق ناصری، تصحیح و تنقیح مجتبی مینوی و علیرضا حیدری، تهران: خوارزمی.

7- زرّین‌کوب، عبدالحسین .(1374). آشنایی با نقد ادبی، تهران: سخن.

8- ---------------- .(1372). با کاروان حلّه (مجموعه نقد ادبی)، تهران: علمی.

9- ---------------- .(1374). پیر گنجه در جستجوی ناکجاآباد (درباره زندگی، آثار و اندیشة نظامی)، تهران: سخن.

10- سعدی، مشرف‌الدّین مصلح بن عبداللّه .(1372). بوستان، تصحیح و توضیح غلامحسین یوسفی، تهران: خوارزمی.

11- صفا، ذبیح‌اللّه .(1368). تاریخ ادبیّات در ایران، تهران: ققنوس.

12 - فخرالدّین اسعد گرگانی .(1381). ویس و رامین، با مقدّمه، تصحیح و تحشیه محمّد روشن، تهران: صدای معاصر.

13 - --------------- .(1237). ویس و رامین، تصحیح محمّدجعفر محجوب، تهران: بنگاه نشر اندیشه.

14- ماحوزی، مهدی .(1374). شرح مخزن‌الاسرار نظامی، تهران: اساطیر.

15- نظامی گنجه‌ای، الیاس بن یوسف .(1378). اقبال‌نامه، تصحیح و حواشی وحید دستگردی، به کوشش سعید حمیدیان، تهران: قطره.

16- ---------------------- .(1378). خسرو و شیرین، تصحیح وحید دستگردی، به کوشش سعید حمیدیان، تهران: قطره.

17 - -------------------- .(1378). شرف‌نامه، تصحیح وحید دستگردی، به کوشش سعید حمیدیان، تهران: قطره.

18- ------------------ .(1378). لیلی و مجنون، تصحیح و حواشی وحید دستگردی، به کوشش سعید حمیدیان، تهران: قطره.

19- ------------------ .(1379). مخزن‌الاسرار، تصحیح وحید دستگردی، تهران: سوره.

20- ---------------- .(1378). هفت‌پیکر، تصحیح وحید دستگردی، تهران: سوره.