بررسی عوامل موثر بر ویژگی های کالبدی مسکن در مناطق حاشیه نشین شهر ایلام با تاکید بر رفتار قلمروپایی ساکنان
محورهای موضوعی : معماری و شهرسازی و سکونتگاههای انسانی
مهوش میرزابیگی
1
,
سارا جلالیان
2
,
امید دژدار
3
,
کیانوش ذاکرحقیقی
4
1 - گروه معماری، ,واحد همدان، دانشگاه آزاد اسلامی، همدان، ایران
2 - گروه معماری، واحد همدان، دانشگاه آزاد اسلامی، همدان، ایران
3 - گروه معماری، واحد همدان، دانشگاه آزاد اسلامی، همدان، ایران.
4 - دانشیار گروه شهرسازی، واحد همدان، دانشگاه آزاد اسلامی، همدان، ایران
کلید واژه: قلمرو پایی, حاشیه نشینی, مسکن, ایلام, شاخص های کالبدی,
چکیده مقاله :
مقدمه : گسترش حاشیه نشینی و چالش هایی همچون قلمروپایی ساکنان در شهرهای مختلف از جمله شهر ایلام موجب بروز معظلاتی مانند مسکن با ویژگی های خاص کالبدی گردیده است. آنچه این پژوهش را ضروری می‌نماید وجود توده‌های بزرگی از خانوارها در شرایط بد‌مسکنی است که قشر عظیمی از آنها در حاشیه‌های نامناسب شهری زندگی می‌کنند. هدف پژوهش : این پژوهش باهدف شناسایی و تحلیل شاخص های کالبدی مسکن حاشیه نشین بر مبنای رفتار قلمرو پایی انجام‌شده است، لذا ضمن شناخت مؤلفه‌های اثرگذار بر مفهوم قلمرو در محلات حاشیه نشین به توصیف چگونگی ارتباط بین مولفه های شکل دهنده قلمرو در این محلات و الگوی مسکن می‌پردازد. روش شناسی تحقیق: پژوهش در زمره پژوهش‌های کاربردی-بنیادی و از نوع تبیینی می‌باشد. مدل مفهومی پژوهش بر مبنای مطالعات نظری و مصاحبه‌های کیفی عمیق بر اساس روش تئوری زمینه‌ای و تا رسیدن به اشباع نظری ادامه یافته است. سپس برمبنای روش پیمایش و سنجش کمی، وزن و اهمیت مفاهیم شناسایی‌شده، بر مبنای آرای 100 نفر از متخصصین معماری و شهرسازی شهر ایلام ارزیابی شده است. پرسشنامه آنلاین تهیه شده، میزان اثرگذاری یافته‌های پژوهش سنجیده می‌شود. قلمروجغرافیایی پژوهش : این پژوهش در سه منطقه حاشیه نشین شهر ایلام یعنی بانبور، بان برز و سبزی آباد جهت مطالعه و تبیین اثرگذاری ویژگی های کالبدی مسکن براساس رفتار قلمروپایی ساکنان انجام گرفت. یافته ها و بحث : یافته‌های حاصل از بخش کیفی نشانگر آن است که آداب‌ورسوم، مباحث فرهنگی و اعتقادی شرایط علی، حفظ قلمرو شخصی ، مفاهیم اقتصادی، ارتباطات و اعتماد اجتماعی عوامل مداخله‌گر و حس مالکیت، حس امنیت، حس محرمیت شخصی مهم‌ترین مفاهیم اثرگذار بر رفتار قلمروپایی ساکنین می‌باشند. نتایج کمی نشان داد، عدم امکان خرید مقرون به صرفه در مناطق مرکزی شهر، ارتباط مسکن و مسائل اقتصادی و هزینه های ساخت مسکن بیشترین و اصول زیبایی شناسی فضای درونی خانه ، نظم و قانون و اجرای قوانین و تناسب فضای کالبدی با نیازها و خواسته های ساکنان ، کمترین میانگین رتبه و اهمیت را در ویژگی های کالبدی مسکن مبتنی بر رفتار قلمروپایی ساکنین داشته اند. نتایج : مفاهیم ادراکی همچون محرمیت، امنیت نقش مهمی در شکل‌گیری الگوی کالبدی مسکن در سکونتگاه های غیر رسمی ایفا می‌کنند و فرهنگ، باورها، آداب‌ورسوم مردم محله در تعیین ویژگی‌های کالبدی مسکن موثر است.
Introduction The expansion of marginalization and challenges such as the territoriality of residents in various cities, including the city of Ilam, has led to issues such as housing with specific physical characteristics. This research aims to identify and analyze the physical indicators of marginalized housing based on territorial behavior. Therefore, it is necessary to describe the relationship between the components shaping the territory in these areas and the housing pattern, while understanding the influential factors on the concept of territory in marginalized neighborhoods. Methodology Hence, this study falls under applied-fundamental research and is of an explanatory nature. The conceptual model of the research is based on theoretical studies and in-depth qualitative interviews conducted using the grounded theory method with residents of the marginalized neighborhoods of Banbor, Banbarz, and Sabzi Abad in the city of Ilam, and it continued until theoretical saturation was achieved. Then, based on a survey and quantitative measurement method, the weight and importance of the identified concepts were evaluated based on the opinions of 100 architecture and urban planning experts in the city of Ilam. An online questionnaire was prepared to assess the impact of the research findings. Geographical area of research Based on conducted studies, three suburban areas of Ilam city, namely Banbor, Ban Baraz, and Sabziabad, were selected to study and explain the effect of housing physical characteristics on the territorial behavior of residents. Results and discussion The findings from the qualitative section indicate that cultural and religious customs, personal territory preservation, economic concepts, communication and social trust, ownership feeling, security feeling, and personal privacy feeling are the most influential concepts on the behavior of territoriality among residents. Then qualitative results showed that the inability to afford housing in central areas of the city, the housing market, economic issues, and housing construction costs were considered the most frequent and significant factors in explaining the physical characteristics of housing in marginalized areas based on territorial behavior, according to the experts. Conclusion Furthermore, principles of aesthetic interior space, order and law, enforcement of regulations, and the alignment of physical space with the needs and desires of residents had the lowest average rank and importance in the physical characteristics of housing based on territorial behavior.
