بررسی توزیع سلسله مراتبی و فضایی شهری در مکان های شهری استان مازندران
محورهای موضوعی : مطالعات برنامه ریزی شهری و منطقه ایمسعود صفایی پور 1 , سمانه شکری 2
1 - دانشیار دانشگاه شهید چمران اهواز، گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، اهواز، ایران
2 - دانش آموخته کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران
کلید واژه: سلسله مراتب شهری, مازندران, شاخص نخست شهری, نظام شبکه شهری, تمرکزگرایی,
چکیده مقاله :
الگوی توسعه برونزا در ایران نظام سنتی روابط میان شهرها را تضعیف نمود. رشد بالای شهری به ظهور پدیده نخست شهری منجر شد و به مرکز کشور تهران برتری ویژه ای داد. یکی از تبعات مهم آن از هم پاشی نظام شبکه شهری بوده است. شواهد نشان می دهند که استان مازندران تحولات جمعیتی معناداری را تجربه کرده است و مراکز شهری بزرگتر با خوشه شدن در بخش میانی استان تسلط منطقه ای خود را بر نظام شبکه شهری استان اعمال نموده اند. روش تحقیق حاضر بر مدل های توصیفی- تحلیلی استوار بوده و از قانون رتبه- اندازه، کریستالر و شاخص نخست شهری جهت تعیین الگوی سلسله مراتبی شهری بکار گرفته است. نتایج نشان داد که شبکه منظم شهری استان در حال تبدیل شدن شبکه نامنظم است. هرچند تعادل شبکه شهری استان از تعادل بیشتری در مقایسه با نواحی خشک و نیمه خشک برخوردار است، اما شهرهای کوچک و متوسط منطقه اهمیت خود را به سود مراکز شهری بزرگتر از دست می دهند. می توان گفت که با توجه به نقش تعادلی شهرهای کوچک این کاملاً منطقی است که نقش های جدیدی برای سکونتگاه های کوچکتر شهری تعریف شود تا فرصت های برابر اقتصادی اجتماعی جهت توزیع مناسب تر نظام شبکه شهری استان فراهم شود.
The exogenous pattern of development weakened the traditional relationship among the urban places in Iran. The high urban growth led to the emergence of primate city which gavespecial hegemony to the capital Tehran. One of the main consequences of urban growth in the country has been the disintegration of urban network system. Evidences show that the province has experienced demographical transitions which the large central cities tended to cluster and forming a regional dominance on the urban network system. The present paper aims to examine the change and distribution of urban network in Mazandaran province. The methodology of the research is based on a descriptive-analytical method by using rank-size rule, Christaller and primate city index to determine the hierarchical order of urban places in the region. The results revealed that the regular urban network has changed to the irregular urban pattern which however has a more balanced pattern compared to the arid and semi-arid areas of Iran but smaller urban centers losing their importance in the benefit of the larger cities. It could be concluded that with respect to the balancing role of small and intermediate towns, it is quit logical to define more functions for the smaller urban settlements to distribute socio-economic opportunities for an appropriate urban network system.
