بررسی تطبیقی برنامه های میان مدت پنج ساله شهرداریها (مطالعه موردی:کلانشهرهای قم و ژوهانسبورگ)
محورهای موضوعی : مطالعات برنامه ریزی شهری و منطقه ای
1 - باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان، واحد شهر قدس، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
2 - استادیار، گروه شهرسازی، واحد شهر قدس، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
کلید واژه: بررسی تطبیقی, برنامه پنج ساله شهرداریها, کلانشهر قم, کلانشهر ژوهانسبورگ,
چکیده مقاله :
بررسی نظری و سنجش قابلیتهای نظامهای برنامه ریزی کشورهای مختلف در اجرای برنامه های توسعه شهری و در قالب پژوهشهای تطبیقی، می تواند دستاوردهای عملی خوبی را برای شهرها مهیا نماید. هدف این مطالعه، بررسی شکلی و محتوایی برنامه های میان مدت پنج ساله شهرداریها در ایران با سایر کشورهای مشترک در استفاده از این اسناد هدایتگر، به کمک ارزیابی فرآیند محور و بررسی زمینه های اجرایی آنها با یکدیگر می باشد. مطالعات مقایسه محور در مورد الگوی نظام های برنامه ریزی و تدوین طرح و برنامه، دارای جایگاه ویژه ای در مطالعات شهری است. با این وجود، توجه به برنامه های مالی- عمرانی خُرد، کمتر مورد مداقه محققین در ایران قرار گرفته است. در این مطالعه؛ برنامه های تهیه شده و مصوب اخیر پنج ساله شهرداریها در دو کلانشهر قم در ایران و کلانشهر ژوهانسبورگ در آفریقای جنوبی، مورد استناد و کاوش قرار گرفته است. نمونه داخلی در سال 1392 شمسی تهیه و برنامه IDP نمونه خارجی در سال 2013 میلادی تدوین شده است. روش تحقیق مطالعه نیز، دارای راهبرد تحقیق تطبیقی و الگوی کیفی است. یافته های مطالعه، نشان دهنده اشکالات بنیادین نظام برنامه ریزی ایرانی در مقایسه با کشور مورد مطالعه است که خود دارای مختصات خاصی از جمله فقر شهری می باشد. یکپارچگی اسناد برنامه های هدایتگر و نظام مدیریت واحد شهری،کمّی گرایی در کنار توجه به کیفیت طرح در قالب سیستم مدیریت عملکرد و از همه مهمتر؛ نگاه فراتر از طرح، انتظار پیامد و اثر از برنامه های مصوب در سطح شهر از جمله برنامه راهبردی پنج ساله توسعه شهر، مهمترین مزیتهای رویکردی کلانشهر ژوهانسبورگ، نسبت به کلانشهر قم در تدوین این گونه از برنامه ریزی میان مدت شهری می باشد. از سوی دیگر، زمینه های ضعف محتوایی به نسبت فرم شکلی برنامه، در نمونه ایرانی جلوه بارزتری دارد.
Theoretical analysis and measuring capability of urban planning systems in various countries with comparative research methods, have good outcomes for cities. The goal of this study is to analyze the structure of forming and the content of five years of municipality’s plans in Iran and other countries with same usage of these plans. The methodology of research is based on process-oriented evaluation and also studying application basis of these plans with each other. This study has used mentioned approaches and with review of main and supplementary approved plans, focuses on five year municipal plans of the Qom metropolis in Iran and integrated development plan of Johannesburg (IDP) in South Africa as a case study. The finding of this study indicated the qualitative distance between these two kinds of the planning system in Iran with an African country which has unique characters like urban poor’s. Integration of urban plans and urban management system, having a simultaneous view to quantity indexes and quality of plans with Performance management system are the most important advantages of Johannesburg to Qom metropolis in this area of medium-time planning. Furthermore, weakness of content in comparison with structure form of plans is Sensible in Iranian case.
1. احمدی، حسن. (1378). نگرشی به الگوهای برنامهریزی شهری در جهان. چاپ اول، انتشارات مرکز مطالعات برنامهریزی شهری، تهران.
2. انجمن برنامهریزان آمریکا. (1391). استانداردهای برنامهریزی و طراحی شهری انجمن شهرسازی امریکا. جلد اول: تهیه طرح و انواع طرحها. ترجمه گیتی اعتماد، مصطفی بهزادفر، مجتبی رفیعیان، غلامرضا کاظمیان، چاپ دوم، تهران: آذرخش.
3. بهزادفر، مصطفی. (1390). طرحها و برنامههای شهرسازی. چاپ دوم، تهران: شهر.
4. پیرزاده، حسین؛ امین ناصری، آراز؛ رحمت آبادی، الهام؛ کمالی، مهرک و پوستی، سید عبدالرسول. (1387). اصلاح نظام مدیریت توسعه شهری در ایران بر اساس رویکرد راهبردی. چاپ اول، تهران: وزارت مسکن و شهرسازی.
5. حبیبی، سارا. (1389). مروری بر تجارب برنامهریزی شهری در اسپانیا. آمایش سرزمین، سال دوم، شماره 3، 101-122.
6. سلطانی، علی. (1393). تحلیلی بر جایگاه حمل و نقل پایدار در برنامههای عمرانی شهرداریها؛ مطالعه موردی شهرداری شیراز. پژوهش و برنامهریزی شهری، سال پنجم، شماره 15، 1-18.
7. شهرداری قم. (1392). سند راهبردی شهرداری کلانشهر قم و سند پنجساله شهرداری قم 1396-1392. گروه مشاوران تدبیرگران.
8. عندلیب، علیرضا. (1388). نهاد برنامهریزی توسعه شهر تهران، گذشته، حال و آینده. مجله منظر، دوره اول، شماره 1، 25-33.
9. قریب، فریدون. (1390). بررسی تطبیقی نظامهای شهرسازی (هلند، نروژ، فنلاند، سوئد و دانمارک).چاپ دوم، تهران: دانشگاه تهران.
10. کمانرودی کجوری، موسی و بیگدلی، محمد. (1393). بررسی تطبیقی قوانین و برنامههای توسعه شهری با اصولحکمراویی خوب مطالعه موردی: برنامههای توسعه شهری تهران. مطالعات شهری، دوره 3، شماره 11، 39-5.
11. مرکز آمار ایران. (1390). سالنامه آماری استان قم.
12. معینی، سید مهدی. (1392). فرآیندهای توسعه شهری، طرحها و برنامهها با تأکید بر طرحهای تهران. چاپ اول، تهران: آذرخش.
13. مهدیزاده، جواد؛ پیرزاده نهوجی، محمدحسین؛ امیری، مهین‌دوخت؛ جهانشاهی، محمدحسین؛ مطلق، محمدتقی و صراف‌زاده، هایده. (1392). برنامهریزی راهبردی توسعه شهری، تجربیات اخیر جهانی و جایگاه آن در ایران. چاپ سوم، تهران: آرمانشهر.
14. وزارت کشور. (1346). آیین نامه مالی شهرداریها.
15. وزارت کشور. (1347). قانون نوسازی و عمران شهری.
16. نثاری، رضا؛ منتظری، رسول و حسینزاده، نعمت. (1394). راهبردهای تأمین منابع مالی پایدار شهرداری تهران دربرنامه پنجساله، با تأکید بر سیاستهای ابلاغی اقتصاد مقاومتی. اقتصاد و مدیریت شهری، سال 3، شماره 11، 99-116.
17. هاشمی، سیدمناف؛ طاهرخانی، حبیبالله؛ سعیدیرضوانی، هادی و بصیرت، میثم. (1391). برنامه عملیاتی میانمدت سرمایهای شهرداریها، حلقه مفقوده برنامههای توسعه شهری در ایران. چهارمین کنفرانس برنامهریزی و مدیریت شهری.
18. همافر، میلاد و سعیدی رضوانی، نوید. (1393).تحلیل تطبیقی ساختار برنامهریزی و مدیریت مناطق شهری؛مطالعه موردی:تهران، سیدنی، تورنتو. مطالعات شهری، شماره 12، صص 73-85.
19. Cash, C., & Swatuk, L. (2011). Integrated development planning in South Africa: lessons from the Dwars River Valley. In Urban forum,Vol. 22, No. 1, 53-73.
20. Given, L. M. (Ed.). (2008). The SAGE encyclopedia of qualitative research methods. Thousand Oaks, CA: SAGE Publications.
21. Gueli, R., Liebenberg, S., & van Huyssteen, E. (2007).Integrated Development Planning in South Africa: Lessons for International Peacebuilding? African Journal on Conflict Resolution, vol. 7, no. 1, 89-112.
22. Harrison, P. (2006). Integrated development plans in third world politics. In U. Pillay, R. Tomlinson, J.du Toit (Eds.), Democracy and delivery: Urban policy in South Africa. Cape Town: HSRC Press.
23. Harrison, P. (2001). The genealogy of South Africa's integrated development plan. Third World Planning Review, 23(2), 175-193.
24. Johannesburg council .(2013). Integrated development plan. Implementing the Joburg 2040 Strategy.
25. Johannesburg council .(2012). Integrated development plan. Committing to a promising future.
26. Johannesburg council .(2012). The City of Johannesburg’s Monitoring and Evaluation Framework. Johannesburg.
27. Republic of South Africa. (2000). Municipal Systems Act, Act 32 of 2000, Pretoria: Government Printers.
28. Retief, F., & Rossouw, N. (2007). Urban Environmental Policy in Africa: The Real Story. IN Geyer, H. S. (Ed.). (2007). International Handbook of Urban Policy: Contentious Global Issues (Vol. 1). Edward Elgar Publishing.
29. South African Local Government Association (SALGA) (.2001). Integrated Development Planning: A Practical Guide To Municipalities: Supplementary to the IDP Guide Pack of the Department of Provincial and Local Government.
30. Sowman, M., & Brown, A.L .(2006). Mainstreaming environmental sustainability into South Africa's integrated development planning process, Journal of Environmental Planning and Management. 49:5, 695-712.
31. Todes, A .(2004). Regional planning and sustainability: limits and potentials of South Africa's integrated development plans. Journal of environmental planning and management, 47(6), 843-861.
32. Todes, A .(2012). Urban growth and strategic spatial planning in Johannesburg. South Africa, Cities, 25, 158–165.
33. Todes, A., Kok, P., Wentzel, M., van Zyl, M., & Cross, C. (2010). Contemporary South African urbanisation dynamics. Urban Forum, 21, 331-348.
34. Wallis, M. (2000). Development planning in South Africa: legacies and current trends in public health. Public Administration and Development, 20, 129 - 139.
_||_