کارکردهای اجتماعی طریقة خاکساریه در دوره‌های صفوی و قاجار

محورهای موضوعی : نامه الهیات

زهری ابراهیمی ¹ (گروه ادیان و عرفان، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران (نویسنده مسئول))

تاریخ دریافت : 1401/11/24 تاریخ پذیرش : 1402/02/09 تاریخ انتشار : 1401/06/01

کلید واژه: اصناف, واژگان کلیدی: خاکساریه, تصوف صفوی, تصوف قاجاری, اهل فتوت,

چکیده مقاله :

چکیدهطریقة خاکساریه که از دورة صفوی به‌این‌سو در ایران قوت‌گرفت، در این دوره و پس از آن منشاء تحولات اجتماعی بسیاری بود و با نهادهای گوناگون جامعه تعامل داشت. اعضای این طریقة شیعی با مداحی و روضه‌خوانی در ترویج فرهنگ تشیع سهیم بوده و با جنبش‌های برآمده از شیعه(همانند بابیت) به مخالفت می‌پرداخته‌اند. آنان ضمن ترویج اخلاق مدارا و پرهیز از خشونت در میان مردم، ارتباط بین اقوام ایرانی را قوت بخشیده و مواریث مهم فرهنگی آنان را با ابزاری چون شعر، خط، موسیقی، نقاشی و پرده‌خوانی حفظ و منتقل می‌کردند. آنها با نگارش رسائلی عملی و عرفانی(همانند فتوت‌نامه‌ها)،‌افزون بر فعالیتی ادبی، کوشیدند تا اخلاق عرفانی را در میان اصناف و پیشه‌وران نهادینه ساخته و تصوف را در قالب آنان عرضه دارند. خاکساریه خود را شیعة اثنی‌عشری می‌دانند. آنها در متون خود از ائمة شیعه با احترام یاد کرده و به آنها متوسل می شوند. از این‌رو ایشان را باید در شمار تقویت‌کنندگان سنت توسل دانست، سنتی که اغلب از سوی مخالفان تشیع مورد ایراد بوده‌است. واژگان کلیدی: خاکساریه، تصوف صفوی، تصوف قاجاری، اصناف، اهل فتوت

چکیده انگلیسی:

The khaksariyeh method, which gained strength in Iran from the Safavid period onwards, was the source of many social developments in this period and after that, and interacted with various institutions of the society. The members of this Shiite method contribute to the promotion of Shiite culture by chanting and chanting prayers, and oppose the Shiite movements (such as Babbitt). While promoting tolerance and non-violence ethics among the people, they strengthened the relationship between Iranian nations and preserved and transmitted their important cultural heritages with tools such as poetry, calligraphy, music, painting, and veil reading.By writing practical and mystical treatises (such as fatutnamehs), in addition to literary activity, they tried to institutionalize mystical ethics among guilds and professionals and present Sufism in their form.Khaksariyyah consider themselves Twelver Shia. In their texts, they mention Shiite imams with respect and appeal to them. Therefore, he should be considered among the strengtheners of the tradition of invocation, a tradition that has often been objected to by Shia opponents.Key words: Khaksariyyah, Safavid Sufism, Qajar Sufism, Asnaf, Ahl Fatut