آداب مکالمه انسان با خدا بر اساس مدل ارتباطی دیوید برلو و نظریه یاکوبسن (با تکیه ‌بر آثار منثور عرفانی تا قرن هفتم)

محورهای موضوعی : اسطوره

مریم نجفی ¹ , حسین یزدانی ² , علی اصغر میرباقری فرد ³ , فاطمه کوپا ⁴

1 - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه پیام نور
2 - دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه پیام نور
3 - استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اصفهان
4 - استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه پیام نور

تاریخ دریافت : 1397/03/21 تاریخ پذیرش : 1397/03/21 تاریخ انتشار : 1397/03/01

کلید واژه: خدا, انسان, گفت‌وگو, دیوید برلو, یاکوبسن,

چکیده مقاله :

در تفکر دینی و عرفانی، ارتباط گفتاری بین انسان و خالق جایگاه ویژه‌ای دارد. خداوند در ایجاد این ارتباط پیش‌قدم است. هر دو سوی رابطه، گاهی نقش فرستنده و گاهی نقش گیرنده را دارند. در این تحقیق به بررسی راه‌های ارتباط گفتاری انسان با خدا در قالب نماز، دعا، مناجات و آداب مرتبط با آن پرداختیم. ابزارهای لازم برای برقراری ارتباط کلامی همچون شنیدن و نقش حرکات بدن در تکمیل و تقویت ارتباط گفتاری؛ شیوه‌های ارتباط گفتاری خدا با بندگان در قالب وحی و الهام و جز آنها در عرفان و تصوف از موضوعات این مقاله است. در ارتباط گفتاری انسان با خدا در نماز خواندن، شیوة گفت‌وگو و نوع حرکات از سوی خدا برای انسان تعیین شده است، امّا در دعا و مناجات، انسان شیوة گفت‌وگو را با تکیه به آیات و احادیث و حال درونی خود انتخاب می‌کند. در این پژوهش، برای تحلیل ارتباط کلامی انسان با خدا از نظریه‌های جدید دربارة ارتباط گفتاری مانند نظریة یاکوبسن و مدل ارتباطی دیوید برلو استفاده کردیم.

چکیده انگلیسی:

In religious and mystical thought, verbal communication between man and the Creator has a special place. God is the first to make this connection. Both sides of the communication sometimes have the role of the sender and sometimes the role of the receiver. In the present article, we examine 1.the methods of verbal communication with God in the form of praying Namāz and prayer (doā) and related customs 2. The role of necessary tools, such as hearing, for verbal communication 3. The role of body movements in completing and enhancing verbal communication 4. The ways in which God communicates with his people through revelation and inspiration. In praying Namāz, the way of speaking and the type of gesture is determined by God for man, but in praying man selects the method of communication regarding Quranic verses, Hadith (the statements of the Prophet) and his/her mental states. We have used new theories, such as the theory of Jakobson and David Berlo’s communication model, to analyze the verbal communication of man with God.

منابع و مأخذ:

ابونصر سراج، عبدالله‌بن علی. 1382، اللمع فی التصوف. تصحیح رینولد آلن نیکلسون. ترجمة مهدی مجتبی. تهران: اساطیر.

استیس، و. ت. 1367. عرفان و فلسفه. ترجمة بهاء‌الدین خرمشاهی. تهران: سروش.

ایزوتسو، توشیهیکو. 1381. خدا و انسان در قرآن: معنی‌شناسی جهان‌بینی در قرآن. ترجمة احمد آرام. چ5. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.

پورجوادی، نصر الله. ۱۳۸۵. زبان حال در عرفان و ادبیات پارسی. تهران: هرمس.

خواجه عبدالله انصاری. 1377. مجموعه رسائل. تصحیح محمد سرور مولائی. چ2. تهران: طوس.

رشیدالدین میبدی، احمدبن ابی سعد. ۱۳۷۱. کشف الاسرار و عدة الابرار. تصحیح علی اصغر حکمت. چ5. تهران: امیرکبیر.

روزبهان بقلی. 1389. مشرب الارواح. ترجمه و شرح قاسم میر آخوری. تهران: آزاد مهر.

سهروردی، شهاب‌الدین. 1364. عوارف المعارف. ترجمة ابو منصور عبد المؤمن اصفهانی. به کوشش  قاسم انصاری. تهران: علمی و فرهنگی.

صفوی، کورش. ۱۳۸۳. از زبان‌شناسی به ادبیات. تهران: سوره مهر.

عزالدین کاشانی، محمود. 1389. مصباح الهدایة و مفتاح الکفایة. تصحیح جلال‌الدین همایی. تهران: زوار.

عین‌القضات همدانی، عبدالله‌‌بن محمد. 1370. تمهیدات. تصحیح عفیف عسیران. تهران: منوچهری.

فرهنگی، علی ‌اکبر. 1379. ارتباطات انسانی. چ4. تهران: رسا.

قشیری، عبدالکریم‌‌بن هوازن. 1354. رسالة قشیریه. تصحیح بدیع‌الزمان فروزانفر. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.

کلابادی، ابوبکر بن محمد. 1363. خلاصه شرح تعرف لمذهب التصوف. تصحیح احمد علی رجایی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

کول، کریس. 1387. مهارت‌های ارتباطی. ترجمة محمد رضا آل یاسین. تهران: هامون.

گیرو، پی یر. ۱۳۸۰. نشانه‌شناسی. ترجمة محمد نبوی. تهران: آگاه.

محسنیان راد، مهدی. 1378. ارتباط‌شناسی: ارتباطات انسانی (میان فردی، گروهی، جمعی). تهران: سروش.

محقق ترمذی، برهان‌الدین حسین. 1377. معارف. تصحیح و حواشی بدیع الزمان فروزانفر. چ2. تهران: مرکز نشر دانشگاهی

مستملی بخاری، ابوابراهیم اسماعیل‌بن محمد. ۱۳۶۵. شرح التعرف لمذهب التصوف. تصحیح محمد روشن. چ1. تهران: اساطیر.

مولوی، جلال‌الدین محمد. 1388. فیه ما فیه. تصحیح بدیع‌الزمان فروزانفر. تهران: خیام.

نجم رازی، عبدالله‌بن محمد. 1352. مرصاد العباد. به کوشش محمد امین ریاحی. تهران: علمی فرهنگی.

هجویری، ابو الحسن علی‌بن عثمان. 1383. کشف المحجوب. تصحیح محمود عابدی. تهران: سروش.

یاکوبسن، رومن. ۱۳۸۰. زبان‌شناسی و شعر شناسی. ترجمة کورش صفوی. تهران: هرمس.

شفیعی کدکنی، محمد رضا. ۱۳۷۶. موسیقی شعر. تهران: آگاه.

 

English source

Berlo, David. (1960). The process of Communication. Michigan State University/ New York: Rinehart and Winston.

 

References

Abū Nasr-e Sarrāj, Abdollāh ebn-e Alī. (2003 /1382SH). Al-loma’ fī tasavvof. Ed. by R. A. Nicholson. Tr. by Mahdī Mojtabā. Tehrān: Asātīr.

Eynolqozāt Hamedānī, Abdollāh ebn-e Mohammad. (1991/1370SH), Tamhīdāt. Ed by Afīf Osayrān. Tehrān: Manūčehrī.

Ezz al-dīn Kāšānī, Mahmūd ebn-e Alī. (2010 /1389SH). Mesbāh al-hedāyat va Meftāh al-kefayeh. Ed by Jalāl al-dīn Homāi. Tehrān: Zavvār.

Farhangī, Alīakbar. (2000/ 1379SH). Ertebātāt-e ensānī. 2^nd Vol 2. 4^th ed. Tehrān: Institute of Cultural Services expressive.

Giro, Peer. (2001/ 1380SH) . Nešāne-šenāsī (Semiotics). Tr. by Mohammad Nabavī. Tehrān: Āgāh.

 Hojvīrī, Abū al-Hasan Alī ebn-e Osmān. (2004/ 1383SH). Kašf al-Mahjūb. Ed by Mahmūd Ābedī. Tehrān: Sorūš.

Izutsu, Tvshyhyko. (2002/ 1381SH). Xodā va ensān dar qor’ān (Semantics worldview in the Qur'an). Tr by Ahmad Ārām. 4^th ed. Tehrān: Daftar-e Našr-e Farhang-e Eslāmī.

Jakobson, R. (2001/1380SH). Zabān-šenāsī va še’r-šenāsī (Linguistics and Poetics). Tr by Kūroš Safavī. Tehrān. Hermes.

Kalābādī, Abdullāh ebn-e Mohammad. (1984 / 1363SH). Xolāse-ye šareh-e ta’arof lemazhab-e al-tsavvof. Ed by Ahmad Alī Rajāi. Tehrān: Pažūhešgāh-e Olūm-e Ensānī va Motale’āt-e Farhangī.

Kul, Keris. (2008 / 1378SH). Mahārat-hā-ye ertebātī (Communication skills). Tr. by Mohammad Rezā Āl-e yāsīn. Tehrān: Hāmūn.

Mohaqeq Termazī, Borhā al-dīn Hossein. (1998/1377SH). Ma’āref. ED. by Badī'ozamān Forūzānfar. 2^nd ed. Tehrān: Našr-e Dānešgāhī.

 Mohsenīyan Rād, M. (1999/1378SH). Ertebāt-šenāsī: ertebāt-e ensānī. Tehrān: Sorūš.

Mostamlī Boxārī, Abū Ebrāhīm Esmā’īl ebn-e Mohammad. (1986/ 1365SH). Šarh-e ta’arrof lemazhab-e tasavvof. Ed by Mohammad Rošan . 1^st ed. Tehrān:  Asātīr.

Mowlavī, Jalāl al-dīn Mohammad. (2009/1388SH). Fīhe māfīh. Ed by Badī'ozzamān Forūzānfar. Tehrān: Xayyām.

 Najm Rāzī, Abdollāh ebn-e Mohammad. (1973/ 1352SH). Mersād al-ebād. With the effort of Mohammad Amīn Rīyahī. Tehrān: Elmī va Farhangī.

Pūrjavādī, Nasrollāh. (2005/ 1385SH). Zabān-e hāl dar erfān va adabīyat-e fārsī. Tehrān: Hermes.

Qošeyrī, Abdolkarīm ebn-e Havāzan. (1975/1354SH). Resāle-ye qošeyrīye. ed by Badī’ozamān Forūzānfar. Tehrān: Bongāh-e Tarjome va Našr-e Ketāb.

Rashīd al-dīn Meybodī, Ahmad ebn-e Abī Sa'd. (1993/ 1371SH). Kašf al-asrār.  Ed by Alī Asqar Hekmat. 5^th ed. Tehrān: Amīrkabīr.

Rūzbahān Baqlī. (2011/1389SH). Mašrab al-arvāh. Tr. by Qāsem Mīrāxorī. Tehrān: Āzādmehr.

Safavī, Kūroš. ( 2003/ 1383 SH). Az zabān-šenāsī be adabīyat. Tehrān: Sūre-ye Mehr.

Šafī’ī Kadkanī, Mohammad Rezā. (1997/1376SH). Mūsīqī-ye Še’r. Tehrān: Āgāh.

Sohravardī, Šahāb al-dīn, (1985/1364SH). Avāref al-ma’āref. Tr. by Abū Mansūr Abdolmo’men Esfahānī. Ed by Qāsem Ansārī.Tehrān: Molā.

Stace. W. T. (1988/1367SH). Erfān va falsafe (‎Mysticism and philosophy). Tr. by Bahā’al-dīn Xorramšāhī. Tehrān: Sorūš.

 Suhrawardi, Ziauddin Abu Alnjyb, 1979, customs Almrydyn correction: Najib miles heravi, translation Umar bin Muhammad bin Ahmad Shirak, Tehran, Molly.

Xāje Abdollāh Ansārī. (1998/1377SH). Majmū’e rasā’el. Ed. by Mohammad sarvare Molāei. 2^nd. Tehrān: Tūs.