تحلیل و بررسی نگره تطبیقی چهرة هادیان ارواح در آیینه اساطیر

محورهای موضوعی : اسطوره

شهین قاسمی ¹ , معصومه میرآب ²

1 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده علوم انسانی، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران
2 - کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی، واحد رامهرمز، دانشگاه آزاداسلامی، رامهرمز، ایران

تاریخ دریافت : 1399/08/24 تاریخ پذیرش : 1400/10/06 تاریخ انتشار : 1401/01/01

کلید واژه: مرگ, برزخ, اساطیر, هادی ارواح, متوفی,

چکیده مقاله :

یکی از مباحث مهم در اساطیر ملل، داشتن باورهای متفاوتی از نحوه ورود و هدایت ارواح به جهان پسین است. اعتقاد به جاودانگی، دین، فرهنگ و چگونگی اندیشیدن مردم در اساطیر مختلف سبب شده است تا دنیایی برای خود تصور کنند که با توجه به کردار و اعمالشان، هادی در آن نقش فرستندة ارواح مردگان به جایگاه ابدیشان دارد. در این پژوهش با رویکرد تحلیلی ـ تطبیقی به انواع هادیان ارواح و رابطه هادی با جنسیت متوفی، برهة زمانی همراهی روح از لحظه جدایی روح از بدن تا پایان رسیدن به جایگاه ابدیش و چهره ارواح در اساطیر ایران و جهان پرداخته شده است تا مردم به درک عمیق از زندگی پس از مرگ و کاهش ترس و اضطراب و رسیدن به آرامش در کردار و اخلاق نفسانی خود در گذر این جهان برسند. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که نحوة عملکرد هادیان روح بر اساس میزان خوبی یا بدی اعمال متوفی ارزیابی می‌شود و نقش هادی در هر اسطوره متفاوت از اساطیر دیگر کشورهاست و اعتقادات هر کشوری تأثیر بسیار زیادی در نشان دادن چهرة هادی و نحوة برخورد با شخص متوفی دارد.

چکیده انگلیسی:

One of the most important topics in the mythologies of nations is how spirits are guided to the afterlife and enter the world of afterlife. In various myths and based on the beliefs of each ethnic group about immortality, the "leader" is a person who guides the spirits of the dead - according to their deeds and actions - to their eternal place. In the present research, by using an analytical-comparative method, the types of leaders are introduced in Iranian and other nations mythology, and the relationship between the leader and the gender of the dead person is explained. By recognizing the role of the leaders, people used to gain a deeper understanding of the afterlife, their fears and anxieties decreased, and they calmed down. The research findings show that the performance of the leaders of the spirits is evaluated based on the good or bad deeds of the dead, and the role of the leader in the mythology of one nation is different from its role in the mythology of other nations.

منابع و مأخذ:

قرآن کریم

آرام، محمدرضا. ١٣٨٧. «سیر تاریخی فرجام شناسی در دین یهود».مقاله علمی پژوهشی- نشریه تاریخ.ش 11، دوره 3، صص 5-34

آزادگان، جمشید. ١٣٩١. تاریخ ادیان ابتدایی و قدیمی. چ6. تهران: سمت.

برون، استیوارد. ١٣٨١. شناخت اساطیر رم. ترجمه محمد حسین باجلان فرخی. تهران: اساطیر.

بیرلین، ج.ف. ١٣٩٢. اسطوره‌های موازی. ترجمه عباس مخبر. چ4. تهران: نشرمرکز.

پاریند، جئوفری.١٣٩۰. شناخت افریقا. ترجمه محمد حسین باجلان فرخی. چ2. تهران: اساطیر.

پپیگوت، ژولیت.١٣٧٣. شناخت اساطیر ژاپن. ترجمه محمد حسین باجلان فرخی. تهران: اساطیر.

داتی، ویلیام. ۱۳۹۲. اساطیر جهان. ترجمه ابوالقاسم اسماعیل پور. تهران: اسطوره.

هینلز، جان راسل. ١٣٨٨.  اسطوره های ایرانی. ترجمه مهناز شایسته فر، چ1، تهران: مطالعات هنر اسلامی.

رضایی، مهدی. ١٣٨٨. آفرینش و مرگ در اساطیر. تهران: موسسه مطالعات هنر اسلامی.

رضایی، مهدی و حشمت الله آذرمکان. 1390. «مقایسه جاودانگی در اساطیر زرتشتی و سامی». فصلنامه ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب، ش25. دوره٧.صص65ـ50.

رضی، هاشم. ١٣٨١. آیین مهر (تاریخ آیین رازآمیز میترایی در شرق و غرب از آغاز تا امروز)، ج 1 و 2، تهران: بهجت.

صابری ورزنه ، حسین و سعید رضا منتظری. ١٣٩٨. «گونه‌شناسی منشا^ء مرگ در اساطیر جهان». فصلنامه ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب، س15، .ش56. صص 283 – 218.

علیمردی، محمدعلی و بنفشه متقی.1394.«روح و سرنوشت آن بعد از مرگ در آیین جینه». الهیات تطبیقی(علمی-پژوهشی). س6. ش14. صص124ـ107.

فضایلی، سودابه. 1384. «فرهنگ غرایب». ج١. تهران: افکار.

کاوندیش، ریچارد. ١٣٨٧. «اسطوره‌شناسی دایرةالمعارف مصّور اساطیر و ادیان مشهور جهان». ترجمه رقیه بهزادی. تهران: علم.

جین‌گرین، میراندا. 1387.  اسطوره های سلتی. ترجمه عباس مخبر. تهران: مرکز.

گاندولین، لیک. 1389. فرهنگ اساطیر شرق باستان. چ2. ترجمه رقیه بهزادی. تهران: طهوری.

مترلینگ، موریس. ١٣٨٨. دروازة زندگی و مرگ. ترجمه ذبیح‌الله منصوری. چ1. تهران: نگارستان کتاب.

معصومی، غلام‌رضا. 1386. مقدمه‌ای بر اساطیر و آیین‌های باستانی جهان. تهران: سوره مهر.

معین، محمد.١٣٧١. فرهنگ فارسی. ج1. تهران: امیرکبیر.

هادی، سهراب. ١٣٧٧. شناخت اسطوره های ملل. تهران: تندیس.

Alī-mardī, Mohammad-alī and Banafše, Mottaqī. (2016/1394SH). “Rūh va Sarnevešte ān Ba’d az Marge Āyīne Jīne” (Its soul and destiny after death in this jinn). Comparative theology (Scientific-research). 6^th Year. No. 14. Autumn and Winter. Pp. 107-124.

Ārām, Mohammad-rezā. (2009/1387SH). “Seyre Tārīxī-ye Farjām Šenāsī dar Dīne Yahūd” (The Historical Context of Apocalypse in judaism). The scientific research paper- Jornal of Histore. No. 11. 3^rd Year. Pp. 5-34.

Āzādegān, Jamšīd. (2013/1391SH). Tārīxe Adyāne Ebtedāyī (History of early and ancint). 6^th ed. Tehrān: Samat.  

Bierlein, J. F. (2014/1392SH). Ostūrehā-ye Movāzī (Paraller myths). Tr. by Abbās Moxber. 4^th ed. Tehrān: Markaz.

Cavendish, Richard. (2009/1387SH). “Ostūre-šenāsī-ye Dāyerato al-ma’ārefe Mosavvare Asātīr va Adyāne Mašhūre Jahān” (Mythology: an illustrated encyclopedia). Tr. by Roqayye Behzādī. Tehrān: Elm.

Doty, William G. (2014/1392SH).  Asātīre Jahān (The Times world mythology). Tr. by Abo al-qāsem Esmā’īl-pūr. Tehrān: Ostūre.

Fazāyelī, Sūdābe. (2006/1384SH). “Farhange Qarāyeb”. 1^st Vol. Tehrān: Afkār.

Hādī, Sohrāb. (1999/1377SH). Šenāxte Ostūrehā-ye Melal. Tehrān: Tandīs.

Hinnells, John Russell. (2010/1388SH). Ostūrehā-ye Īrānī (Persian mythology). Tr. by Mahnāz Šāyeste-far. 1^st ed. Tehrān: Motāle’āte Honare Eslāmī.

Holy Qor’ān.

‎Green, Miranda Jane. (2009/1387SH). Ostūrehā-ye Saltī (Celtic myths). Tr. by Abbās Moxber. Tehrān: Markaz.

Leick, Gwendolyn. (2011/1389SH). Farhange Asātīre Šarqe Bāstān (The Culture of Ancient Eastern Mythology). 2^nd ed. Tr. by Roqayye Behzādī. Tehrān: Tahūrī.

Maeterlinck, Maurice. (2010/1388SH). Darvāze-ye Zendegī va Marg (The gate of life and death) (‎La mot et la vie). Tr. by Zabīho al-llāh Mansūrī. 1^st ed. Tehrān: Nagārestāne Ketāb.

Ma’sūmī, Qolām-rezā. (2008/1386SH). Moqaddameh-ī bar Asātīr va Āyīnhā-ye Bāstānī (An introduction to the ancient mytys and rituals of the world). Tehrān: Sūreh Mehr.

Mo’īn, Mohammad. (1993/1371SH). Farhange Fārsī (Persian culture). 1^st Vol. Tehrān: Amīr Kabīr.

Parrinder, Edward Geoffrey. (2012/1390SH). Šenāxte Āfrīqā (African mythology). Tr. by Mohammad-hoseyn Bājelāne Farroxī. 2^nd ed. Tehrān: Asātīr.

Perown, Stewart. (2003/1381SH). Šenāxte Asātīre Rom (Roman mythology). Tr. by  Mohammad-hoseyn Bājelāne farroxī. Tehrān: Asātīr.

Piggott, Juliet. (1995/1373SH). Šenāxte Asātīre Žāpon (Japanese mythology). Tr. by Mohammad-hoseyn Bājelāne Farroxī. Tehrān: Asātīr.

Razī, Hāšem. (2003/1381SH). Āyīne Mehr (Tārīxe Āyīne Rāz-āmīze Mītrāyī dar Šarq va Qarb az Āqāz tā Emrūz). 1^th & 2^nd Vol. Tehrān: Behjat.

Rezāyī, Mahdī. (2010/1388SH). Āfarīneš va Marg dar Asātīr. Tehrān: Mo’asses-ye Motāle’āte Honare Eslāmī.

Rezāyī, Mahdī and Hešmato al-llāh Āzar-makān. (2012/1390SH). ”Moqāyese-ye Jāvdānegī dar Asātīre Zartoštī va Sāmī”. Quarterly Journal of Mytho- Mystic Literature. Islamic Azad University- South Tehran Branch. No. 25. 7^th Year. Pp. 85-105.

Sāberī Varzaneh, Hoseyn and Sa’īd Rezā Montazerī. (2020/1398SH). Gūne-šenāsī-ye Manša’e Marg dar Asātīre Jahān (Typology of the origin of death in world mythology). Quarterly Journal of Mytho- Mystic Literature. Islamic Azad University- South Tehran Branch. 15^th Year. No. 56. Pp. 218-283.