تطبیق روایت عشق ایزدان اساطیری و نظریۀ مثلث عشق (نمونه موردی: خدایان هند، یونان و میان‌رودان)
محورهای موضوعی : اساطیر ایران و ملل
سحر ذوالقدری
1
,
زهرا انصاری
2
,
فرامرز خجسته
3
,
حسین میرزا نیک نام
4
1 - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات و فارسی دانشکده علوم انسانی دانشگاه هرمزگان
2 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشکده علوم انسانی دانشگاه هرمزگان
3 - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه هرمزگان
4 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه هرمزگان
کلید واژه: مثلث عشق, رابرت استرنبرگ, الهگان, ایزدان, اساطیر هندی و یونانی,
چکیده مقاله :
تجربۀ عشق‌ورزی از مهم‌ترین و پیچیده‌ترین روابطی است که انسان‌ها در طول زندگی خود تجربه می‌کنند و از دیرباز موردتوجه جدی فلاسفه و اندیشمندان بوده است. نظریۀ مثلث عشق رابرت. جی استرنبرگ یکی از آرایی است که به بررسی این مقوله از دیدگاه روان‌شناسی پرداخته است و در تحلیل متون داستانی، کاربرد فراوان دارد. بر اساس این نظریه، عشق دارای سه جنبۀ: صمیمیت، اشتیاق و تعهد است که از ترکیب این سه جنبه، هفت گونه عشق‌ورزی پدیدار می‌شود. نوشتار حاضر با روش تحلیلی ـ تطبیقی می‌کوشد تا با تکیه بر نظریۀ مثلث عشق استرنبرگ، به تبیین و تحلیل کنش‌های عاشقانۀ آن دسته از خدایان اساطیریِ هند، یونان و میان‌رودان بپردازد که روایاتی از آن‌ها برجای مانده است. پس از تطبیق روایات ایزدان و ایزد بانوان با انواع هفت‌گانه عشق در نظر استرنبرگ، دانسته شد که فراوانیِ عشق شیفتگی بی‌خردانه در یونان و نیز عشق تهی، شراکتی و کامل در هند، به نسبت دو حوزۀ دیگرِ فرهنگی پژوهش، بیشتر است. در حوزۀ فرهنگی میان‌رودان، عشق شاهد مثال‌های کمتری دارد. این موضوع می‌تواند بازتابی از تلقی و تصور رایج مردم این مناطق از مفهوم عشق نیز باشد. این پژوهش نشان از ذهن پیچیدۀ انسان‌های نخستین در مسائل احساسی و انتزاعی دارد.
The concept of love is a fundamental and intricate aspect of human experience, drawing significant attention from scholars and philosophers. Among the various theories exploring this phenomenon is Robert J. Sternberg's triangular theory of love, which delves into the psychological dimensions of love and is commonly utilized in the analysis of literary works. This article employs an analytical-comparative approach to examine the behaviors of mythological deities from India, Greece, and Mesopotamia through the lens of Sternberg's theory. By juxtaposing these divine narratives with Sternberg's framework of seven types of love, observations reveal a prevalence of "fatuous love" in Greek mythology, alongside instances of "empty love," "companionate love" and "consummate love" in Indian myths, while Mesopotamian tales exhibit fewer examples of love. These findings potentially mirror cultural perceptions and conceptions of love within these societies. The study sheds light on the intricate emotional and abstract capacities of early civilizations.
استرن¬برگ، رابرت. جی، 1397. قصه عشق نگرشی تازه به روابط میان زن و مرد. ترجمه مرضیه محمدبکی، تهران: عالی‌تبار.
استورم، ریچل، 1399. اسطوره¬ها و افسانه¬های شرق. ترجمه ابوالقاسم اسماعیل¬پور، چاپ دوم، تهران: چشمه.
افلاطون، 1387. ضیافت یا سخن در خصوص عشق. ترجمه محمدعلی فروغی، چاپ دوم، تهران: جامی.
ایونس، ورونیکا، 1397. اساطیر هند. ترجمه محمدحسین باجلان فرخی، چاپ سوم، تهران: اساطیر.
انجوی شیرازی، ابوالقاسم، 1352. قصه‌های ایرانی. تهران: امیرکبیر.
بارون، رابرت، دان، بیرن، نایلا، برنسکامب، 1388. روان¬شناسی اجتماعی. ترجمه یوسف کریمی، چاپ دوم، تهران: روان.
برن، لوسیلا، 1386. اسطوره‌های یونانی. ترجمه عباس مخبر، چاپ چهارم، تهران: مرکز.
بیرل، آن، 1384. اسطوره¬های چینی. ترجمه عباس مخبر، تهران: مرکز.
بیرلین، ج. ف.، 1400. اسطوره¬های موازی. ترجمه عباس مخبر، چاپ دهم، تهران: مرکز.
پیام عسگری، فهیمه 1392 بررسی عشق و صحنه آشنایی در برخی آثار فارسی و فرانسه. رساله دکتری. به راهنمایی محمد زیار. تهران: دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی.
پین‌سنت، جان، 1396. اساطیر یونان، ترجمه محمدحسین باجلان فرخی، چاپ سوم، تهران: اساطیر.
جلالی نائینی، محمدرضا، ۱۳۷۲، گزیده سرودهای ریگ‌ود. چاپ سوم، تهران: نقره.
حافظ، شمس¬الدین محمد، 1382. به کوشش خلیل خطیب¬رهبر، چاپ سی¬و¬پنجم، تهران: صفی‌علیشاه.
حسین¬¬آبادی، سارا و واردی، زرین¬تاج، 1400. نظریۀ «مثلث عشق» اشتنبرگ و انطباق آن با دو منظومۀ خسرو و شیرین نظامی و ویس و رامین اسعد گرگانی. سبک‌شناسی نظم و نثر فارسی بهار ادب، 1462، صص.102 ـ 89.
رشیدی¬ظفر، محبوبه، 1399. بررسی ارتباطات عاطفی در شخصیّت‌های اصلی آثار سیمین دانشور و احمد محمود بر اساس نظریه مثلّث عشق رابرت استرنبرگ. رساله دکتری. به راهنمایی سهیلا قسیمی. تهران: دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی.
رشیدی¬ظفر، محبوبه و قسیمی¬ترشیزی، سهیلا، 1399. تحلیل ارتباطات عاطفی زنان در آثار سیمین دانشور. زن و فرهنگ، 1144، صص.59 ـ 47.
رشیدی¬ظفر، محبوبه، قسیمی¬ترشیزی، سهیلا، کوشکی، شیرین و گذشتی، محّمد علی، 1399. بررسی مؤلّفه¬های عشق در رمان سووشون، بر اساس نظریۀ مثلّث عشق استرنبرگ. پژوهشنامه ادبیات داستانی، 91، صص.60ـ43.
DOI: 10.22126/rp.2020.4510.1174
شوپنهاور، آرتور، 1386. جهان و تأملات فیلسوف: گزیده¬هایی از نوشته¬های آرتور شوپنهاور. گزیده و ترجمه رضا ولی¬یاری، تهران: مرکز.
شفا، شجاع¬الدین، 1383. افسانه خدایان. چاپ اول، تهران، دنیای نو.
فروم، اریک، 1400. هنر عشق ورزیدن. ترجمه پوری سلطانی، چاپ چهل¬و¬یکم، تهران: مروارید.
ضیمران، محمد و سیحون، فریده، 1372. نگرشی تطبیقی بر اسطوره عشق در فرهنگ¬های کهن با تکیه بر اندیشه ¬های حافظ. ایران‌شناسی، 20، صص. 745 ـ 757.
فریزر، جیمز جرج، 1392. شاخه زرین. ترجمه کاظم فیروزمند، چاپ هفتم، تهران: آگاه.
ف‍ی‍ش‍ر، ه‍ل‍ن، 1396. چرا عاشق می‌شویم؟ ماهیت و فرآیند عشق رمانتیک. چاپ دوم، ترجمه سهیل‌سمی، تهران: ققنوس.
کجباف، محمدباقر، 1378. روان¬شناسی رفتار جنسی. تهران: روان.
گریمال، پی¬یر، 1391. اساطیر جهان 2. ترجمه مانی صالحی¬علامه، چاپ دوم، تهران: مهاجر.
ــــــــــــ ، 1400. اساطیر جهان 3. ترجمه مانی صالحی¬علامه، چاپ سوم، تهران: مهاجر.
گریوز، رابرت، 1394. جهان اسطوره‌ها. ترجمه ابوالقاسم اسماعیل‌پور، تهران: جامی.
ماسون¬اورسل، پل، مورین، لوئیس، 1398. شناخت نامۀ اسطوره¬های هندی. ترجمه محمد شکری‌فومشی و اکرم دژهوست¬گنک، تهران: دانشگاه ادیان و مذاهب.
مجد، امید و مجد، پروانه، 1390. نظریة «مثلث عشق» اشتنبرگ و انطباق آن با عقائد سعدی. زن در فرهنگ و هنر، 24، صص 89ـ81.
محمودی، معصومه، 1399. نظریۀ عشق استرنبرگ و نقد تطبیقی داستان معاصر. پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 23، صص.291 ـ 260.
DOI: 10.30465/lir.2020.4899
مک¬کال، هنریتا، 1386. اسطوره¬های بین¬النهرینی. ترجمه عباس مخبر، چاپ چهارم، تهران: مرکز.
نوسباوم،مارتا و دیگران، ۱۳۹۸.درباره عشق. ترجمه آرش نراقی، چاپ دهم، تهران: نی.
هوک، سیموئل هنری، 1399. اساطیر خاورمیانه. ترجمه علی¬اصغر بهرامی و فرنگیس مزداپور، چاپ پنجم، تهران: روشنگران و مطالعات زنان.
English Sources
Sternberg Robert J (1986), “A triangular theory of love”. Psychological Review, Vol. 93, NO.2, 119 ـ 135.
