آزاد اندیشی در ابوسعید و سهراب سپهری

محورهای موضوعی : اسطوره

عبدالعلی اویسی کهخا ¹

1 - دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه سیستان و بلوچستان

تاریخ دریافت : 1394/03/03 تاریخ پذیرش : 1394/03/03 تاریخ انتشار : 1392/10/01

کلید واژه: عرفان, سهراب سپهری, آزاداندیشی, ابوسعید ابوالخیر, اسرارالتوحید, هشت‌کتاب,

چکیده مقاله :

برخی از محققان بر این باورند که شعر سهراب سپهری دارای مبانی عرفان ایرانی – اسلامی است و برخی دیگر آن را متأثر از عرفان هندی – شرقی می دانند و برخی نیز شعر او را تهی از عرفان دانسته‌اند. ابوسعید ابوالخیر از عارفان بزرگ ایرانی از مکتب خراسان است؛ اندیشه‌های عرفانی این مکتب با اندیشه‌های عرفان شرقی نزدیکی فراوان دارد. ابوسعید و سهراب، هر دو نگاه آزادانه‌ای به شریعت دارند و از همین راستا مؤلفه‌هایی چون عیب‌پوشی و مهربانی با آفریده های خدا را به کرات در آثار آنها می‌توان بازجست. همه کس و همه چیز را یکسو و یکسان می‌بینند، از قید رنگ و نژاد برکنارند و از مرز خوبی و بدی‌ها گذشته‌اند و ریا و ریاکاران و تابوها‌ی جامعه را نقد می‌کنند. این مقاله بر آن است که با توجه به عرفان ابوسعید و سپهری و با تکیه بر دو کتاب اسرارالتوحید و هشت‌کتاب به آزاداندیشی و جنبه‌های آن از دیدگاه آنها بپردازد.

چکیده انگلیسی:

Some researchers believe that the poems of Sohrab Sepehri are influenced by Islamic Iranian mysticism, but some others refer to the influence of Eastern and Indian mysticism, and the other group rejects any mystical context in his works. On the other hand, the thoughts of Abusa’id Abolkhayr, one of the great Sufis of Khorasan School, have some similarities with Eastern mysticism. Both Abusa’id Abolkhayr and Sohrab Sepehri have an openminded look to Shariah (Islamic law); concealing vices and sins of men, kindness with God’s creatures, being free from race prejudice are their distinctive features. They have passed the usual boundaries between good and evil and criticize the hypocrisy and taboos. Based on mystical doctrines of Abusa’id Abolkhayr and Sohrab Sepehri and with regard to the books Asrar al-Tawhid and Hasht Ketab, the present article tries to consider the subject of openmindedness in their thoughts.

منابع و مأخذ:

کتابنامه

آشوری، داریوش 1384. شعر و اندیشه. چ چهارم. تهران: مرکز.

ابوعلی عثمانی، حسن بن احمد. 1383. ترجمه رساله قشیریه. تصحیح بدیع‌الزمان فروزانفر. چاپ هشتم. تهران: علمی و فرهنگی.

دستغیب، عبدالعلی. 1384. «حجم سبز»، ماهنامه راهنمای کتاب، فروردین و اردیبهشت. شماره 80 و79. صص 56-52.

زرین‌کوب، عبدالحسین. 1363. جستجو در تصوف ایران. چاپ دوم. تهران: امیرکبیر.

سپهری، سهراب. 1387. هشت کتاب. چاپ دوم. تهران: طهوری.

سپهری، پریدخت. 1388. هنوز در سفرم، (شعرها و یادداشت‌های منتشر نشده از سهراب سپهری). چاپ هشتم. تهران: فرزان روز.

سهلگی، محمد بن علی. 1384. دفتر روشنایی؛ از میراث بایزید بسطامی. تصحیح محمدرضا شفیعی کدکنی. چاپ دوم. تهران: سخن.

سیاهپوش، حمید. 1373. عارفی غریب در دیار عاشقان [باغ تنهایی (یادنامه سهراب سپهری)]. چاپ دوم، تهران: سهیل.

شفیعی کدکنی، محمدرضا. 1384. نوشته بر دریا؛ از میراث عرفانی ابوالحسن خرقانی. مقدمه، تصحیح و تعلیقات محمدرضا شفیعی کدکنی. تهران: سخن.

ــــــــــــــــــــــ . 1386. چشیدن طعم وقت؛ از میراث عرفانی ابوسعید ابوالخیر. مقدمه، تصحیح و تعلیقات محمدرضا شفیعی کدکنی. چاپ سوم. تهران: سخن.

ـــــــــــــــــــــ . 1387. ادوار شعر فارسی از مشروطیت تا سقوط سلطنت. چاپ پنجم. تهران: سخن.

شمیسا، سیروس. 1376. نگاهی به سپهری. چاپ هفتم. تهران: انتشارات مروارید.

صفرخانی، حسن. بی‌تا. «خاستگاه اجتماعی ابوسعید ابوالخیر»، در مجموعه مقالات کنگره علمی ابوسعید. صص 163 تا 187.

عباسی طالقانی، نظام. 1377. مهمانی در گلستانه. تهران: ویراستار با همکاری نشر دریچه.

غنی، قاسم. 1340. بحث در آثار و احوال و افکار حافظ، جلد دوم (تاریخ تصوف در اسلام). چاپ دوم. تهران: زوار.

کاشانی، شیخ عبدالرزاق. 1372. اصطلاحات صوفیه. مقدمه و ترجمه محمد خواجوی. تهران: مولی.

کریشنامورتی، جیدو. 1371. ضرورت تغییر. برگردان رضا ملک‌زاده. چاپ دوم. تهران: دنیای نو و توس.

ـــــــــــــــــ . 1384. عرفان و خودشناسی. مترجم مجید آصفی. چاپ دوم. تهران: کلام شیدا.

مرادی کوچی، شهناز. 1380. معرفی و شناخت سهراب سپهری. تهران: قطره.

مولوی، جلال‌الدین محمد. 1384. مثنوی معنوی. به‌سعی و اهتمام رینولد الین نیکلسون. تهران: کتاب آبان.

محمد بن منور میهنی. 1385. اسرار التوحید فی مقامات شیخ ابوسعید ابوالخیر. مقدمه، تصحیح و تعلیقات محمدرضا شفیعی کدکنی. چاپ ششم. تهران: آگاه.

نسفی، عزیز الدین. 1379. انسان کامل. تصحیح ماری ژان موله. چاپ چهارم. تهران: طهوری.

نوربخش، منصور. 1376. به سراغ من اگر می‌آیید. چاپ اول. تهران: مروارید.

یثربی، سید یحیی. 1370. فلسفه عرفان. چاپ دوم. قم: دفتر تبلیغات اسلامی.

 

 

Abbāsi Tāleqāni, Nezām. (1998/1377SH). Mehmāni dar golestāneh. Tehran: Vistār & Daricheh.

Abu 'Ali ‘Osmāni‚ Hasan Ibn Ahmad. (2004/1383SH). Tarjeme-ye resāle-ye qosheiriyah. Ed.by Badi'-ozzamān Frouzānfar. 8^th ed. Tehran: 'Elmi o farhangi.

Āshouri, Dārioush. (2005/1384SH). She’r o andisheh. 4^th ed. Tehran: Markaz.

Dastgheib, ‘Abd-ol-ali. (2005/1384SH). “Hajm-e sabz”, Rāhnamā-ye ketāb Mag, No. 79,80. Pp. 52-56.

Ghani, Qāsem. (1961/1340SH). Ba’hs dar āsār o ahvāl o afkār-e Hāfez (History of Islamic Sufism). Vol. 2. 2^nd ed. Tehran: Zavvār.

Kāshāni, Sheikh ‘Abd-orrazzāq. (1993/1372SH). Estelāhāt-e Soufiyeh. Tr. By Mohammad Khājavi. Tehran: Mowlā.

Krishnāmorti, Jido. (1992/1371SH). Zarourat-e tagheir. Tr. By Rezā Malekzādeh. 2^nd ed. Tehran: Donyā-ye now & Tous.

Krishnāmorti, Jido. (2005/1384SH). Erfān o khod-shenāsi. Tr. by Mijid Āsefi. 2^nd ed. Tehran: Kalām-e sheidā.

Mohammad Ibn Monavar. (2006/1385SH). Asrār-ottowhid fi maqāmāt-e sheikh Abu-Saeed. Introduction, Foreword and Ed. By M.Rezā Shafi'ei Kadkani. 6^th ed. Tehran: Āgāh.

Morādi Kouchi, Shahnāz. (2001/1380SH). Mo’arafi o shenākht-e Sohrāb Sepehri. Tehran: Qatreh.

Mowlavi, Jalāl-oddin Mohammad. (2005/1384SH). Masnavi-e Ma'navi. Ed. By R.N. Nicolson. Tehran: Ketāb-e Ābān.

Nasafi, Aziz-oddin. (2000/1379SH). Ensān-e kāmel. Ed. by Mariejean Mollet. 4^th ed. Tehran: Tahouri.

Nourbakhsh, Mansour. (1997/1376SH). Be sorāgh-e man agar mi-āeid. Tehran: Morvārid.

Safarkhāni, Hasan. (?). “Khāstgāh-e ejtemā’ei-e Abu-saeed”, in Majmou’e maqālāt-e Kongere-ye Abu-saeed. Pp. 163-187.

Sahlagi Mohammad ibn Ali. (2005/1384SH). Daftar-e rowshanaei. Tr. by  M. Rezā Shafi’ei Kadkani. 2^nd ed. Tehran: Sokhan.

Sepehri, Paridokht. (2009/1388SH). Hanouz dar safaram (unpublished Poems and Notes of Sohrāb Sepehri). 8^th ed. Tehran: Farzān-e Rouz.

Sepehri, Sohrāb. (2008/1387SH). Hasht ketāb. 2^nd ed. Tehran: Tahouri.

Shafi'ei Kadkani, Mohammad Reza. (2005/1384SH) Neveshte bar darya;az mirās-e ‘erfāni-eAbu-l-HassanKharaqāni. Tehran: Sokhan.

Shafi'ei Kadkani, Mohammad Reza. (2007/1386SH). Cheshidan-e ta'm-e vaqt: az mirās-e ‘erfāni-e abu-Saeed Abu-lkheir. 3^rd ed. Tehran: Sokhan.

Shafi'ei Kadkani, Mohammad Reza. (2008/1387SH). Advār-e she’r-e Farsi. 5^th ed. Tehran: Sokhan.

Shamisā, Sirous. (1997/1376SH). Negāhi be Sepehri. 7^th ed. Tehran: Morvārid.

Siāhpoush, Hamid. (1994/1373SH). Ārefi gharib dar diār-e āsheqān. 2^nd ed. Tehran: Soheil.

Yasrebi, S. Ya’hyā. (1991/1370SH). Falsafe-ye ‘erfān. 2^nd ed. Qom: Daftar-e tablighāt-e eslāmi.

Zarrinkoub, ‘Abd-ol-Hosein. (1984/1363SH). Jostojou dar tasavvof-e Iran. 2^nd ed. Tehran: Amirkabir.