بررسی و طبقه‌بندی انگارة اساطیری «درخت– مرد» در قصه‌های عامیانة هرمزگان

انصاری, زهرا; جمالی, عاطفه; زارعی, بدریه

کد مقاله : 511548 بازدید : 107 صفحه: 35 - 65

20.1001.1.20084420.1393.10.36.2.9

نوع مقاله: پژوهشی

بررسی و طبقه‌بندی انگارة اساطیری «درخت– مرد» در قصه‌های عامیانة هرمزگان

محورهای موضوعی : اسطوره

زهرا انصاری ¹ (استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه هرمزگان)
عاطفه جمالی ² (استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه هرمزگان)
بدریه زارعی ³ (دانشجوی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه هرمزگان)

تاریخ دریافت : 1394/03/03 تاریخ پذیرش : 1394/03/03 تاریخ انتشار : 1393/07/01

کلید واژه: اسطوره, قصه, ادبیات عامیانه, درخت, پیکر‌گردانی,

چکیده مقاله :

در این مقاله به منظور نشان دادن اهمیت بازخوانی ادب عامه به‌مثابه گنجینه‌ای سرشار از باورها و نمادهای کهن و اساطیری به‌طورعام وقصه‌های عامیانه هرمزگان به‌طور خاص،انگاره اسطوره‌ای درخت- مرد در قصه‌های عامیانه هرمزگان بررسی و با اشاره به نمودهای متنوع این باور، صورت‌های مستقیم و غیر مستقیم آن در قصه‌ها دسته‌بندی و تحلیل شده‌ است. این پژوهش نشان می‌دهد که در قصه‌های عامیانه هرمزگان انگاره اسطوره‌ای درخت- مردنسبت به انگاره اسطوره‌ای درخت– زنازبسامدبسیار بالاتری برخوردار است و معمولاً به یکی از اشکال چهارگانه ازدواج دختر با درخت، بارور شدن زن به وسیله درخت، باور به حضور دیویا جن مذکر در درخت، وپیکرگردانی درخت-مرد و مرد-درخت نمود می‌یابد.

چکیده انگلیسی:

Folklore -as a treasury of beliefs, old symbols and myths- and vulgar tales are important sources for learning literature and culture of people. With the aim of studying the folklore of Hormozgan peoples, the present paper tries to consider the myth of tree-man in vulgar tales of this district. The results of present study show that the myth of tree-woman has a more frequency in comparison with other myths. The myth prevails in the form of marriage of a maid with a tree, and becoming pregnant as a result; also, it indicates belief in the presence of masculine genie and beast in a tree and the metamorphosis of “tree-man” and “man-tree”.

منابع و مأخذ:

کتابنامه

آموزگار، ژاله. 1381. تاریخ اساطیری ایران. چ5. تهران: سمت.

استریناتی، دومینیک. 1388. مقدمه‌ای بر نظریه‌های فرهنگ عامه. ترجمۀ ثریا پاک‌نظر. چ5. تهران: گام نو.

استوری، جان. 1386. مطالعات فرهنگی دربارۀ فرهنگ عامه. ترجمۀ حسین پاینده. تهران: آگه.

اسماعیل‌پور، ابوالقاسم. 1389. دانشنامة اساطیر جهان. زیر نظر رکس وارنر. چ4. تهران: اسطوره.

اسمیت، ژوئل. 1383. فرهنگ اساطیر یونان و روم. ترجمۀ شهلا برادران خسروشاهی. تهران: روزبهان و فرهنگ معاصر.

افشاری، مهران. 1387. تازه به تازه، نو به نو. چ2. تهران: چشمه.

الیاده، میرچا. 1389. رساله در تاریخ ادیان. ترجمۀ جلال ستاری. چ4. تهران: سروش.

ایونس، ورونیکا. 1381. اساطیر هند. ترجمۀ محمدحسین باجلان فرخی. چ2. تهران: اساطیر.

بهار، مهرداد. 1387. پژوهشی در اساطیر ایران. چ7. تهران: نگاه.

بیرلین، ج. ف. 1389. اسطوره‌های موازی. ترجمۀ عباس مخبر. چ2. تهران: مرکز.

پرون، استیوارد. 1381. اساطیر روم. ترجمۀ محمد‌حسین باجلان فرخی. چ2. تهران: اساطیر.

پورخالقی چترودی، مهدخت. 1381. درخت شاهنامه. مشهد: به‌نشر.

پیشدادفر، فرخنده. 1381. افسانه‌های مردم ایران‏زمین در فرهنگ مردم در توجان. بندر‌عباس: سپاهان.

پیگوت، ژولیت. 1373. اساطیر ژاپن. ترجمۀ محمدحسین باجلان فرخی. تهران: اساطیر.

جعفریان، حسینعلی. 1382. «بررسی منشأ و تحول ریخت‌شناسی و مفهوم درخت زندگی در تمدن بین‌النهرین و ایران». پایان‌نامة دوره کارشناسی ارشد دانشگاه شاهد.

دوبوکور، مونیک. 1376. رمزهای زنده جان. ترجمۀ جلال ستاری. تهران: مرکز.

رستگار فسایی، منصور. 1383. پیکرگردانی در اساطیر. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

رستم‌نژاد، یوسف. 1381. افسانه‌های جنوب. شیراز: تخت جمشید.

زمرّدی، حمیرا. 1387. نماد‌ها و رمز‌های گیاهی در شعر فارسی. تهران: زوّار.

ــــــــــــ. 1385. نقد تطبیقی ادیان و اساطیر. تهران: زوّار.

ستاری، جلال. 1381. جهان اسطوره‌شناسی. ج1. تهران: مرکز.

سعیدی، سهراب. 1386. افسانه‌های هرمزگان. قم: سلسال.

شوالیه، ژان و آلن گربران. 1378. فرهنگ نماد‌ها. ترجمۀ سودابه فضایلی. تهران: جیحون.

فرهادی، مرتضی.1372.«گیاهان و درختان مقدس در فرهنگ ایرانی. مجلۀ آینده.س 19. ش 4-6.

فریزر، جمیز جرج. 1387. شاخة زرین. ترجمۀ کاظم فیروزمند. چ5. تهران: آگاه.

قتالی، عبدالجلیل. 1389. هفتاد افسانه از افسانه‌های بندر خمیر. شیراز: ایلاف.

کارنوی، آلبرت جوزف. 1383. اساطیر ایرانی. ترجمۀ احمد طباطبایی. چ2. تهران: علمی و فرهنگی.

کریستی، آنتونی. 1373. اساطیر چین. ترجمۀ محمد‌حسین باجلان فرخی. تهران: اساطیر.

گریمال، پیر. 1378. فرهنگ اساطیر یونان و رم. ترجمۀ احمد بهمنش. چ4. تهران: امیرکبیر.

محجوب، محمد‌جعفر. 1382. ادبیات عامیانه ایران. تهران: چشمه.

مک‌کال، هنریتا. 1379. اسطوره‌های بین‌النهرینی. ترجمۀ عباس مخبر. تهران: مرکز.

هارت، جرج. 1374. اسطوره‌های مصری. ترجمۀ عباس مخبر. تهران: مرکز.

هال، جیمز. 1388. فرهنگ نگاره‌ای نمادها در هنر شرق و غرب. ترجمۀ رقیه بهزادی. تهران: فرهنگ معاصر.

هینلز، جان راسل. 1383. شناخت اساطیر ایران. ترجمۀ محمد‌حسین باجلان فرخی. تهران: اساطیر.

یاحقی، محمد‌جعفر. 1386. فرهنگ اساطیر و داستانواره‌ها. تهران: فرهنگ معاصر.

یسنا. 1387. گزارش و ترجمۀ ابراهیم پورداوود. چ2. تهران: اساطیر.‌

References

Afshāri, Mehrāan. (2008/1387SH). Tāzeh be Tāzeh, now be now.2^nd Ed. Tehran: Cheshmeh.

Āmouzgār, Zhāleh. (2002/1381SH). Tārikh-e asātiri-ye Iran. 5^th Ed. Tehran: SAMT.

Bahār, Mehrdād. (2008/1387SH). Pazhouhesh-i dar asātir-e Iran. 7^th Ed. Tehran: Negāh.

Bierlein, J. F. (2010/1389SH). Ostoure-hā-ye movāzi (Parallel Myths). Tr. by ‘Abbas Mokhber. 2^nd Ed. Tehran: Markaz.

Carnoy, Albert Joseph. (2004/1383SH). Asātir-e Irani (Iranian Mythology). Tr. by Ahmad Tabātabā’i. 2^nd Ed. Tehran: ‘Elmi va Farhangi.

Chevalier, Jean. & Alain Guerbrant. (1999/1378SH). Farhang-e Nemād-hā (Dictionary of symbols). Tr. & Research by Soudābe Fazāeli. Vol. 4. Tehran: Jeyhoon.

Christie, Anthony. (1994/1373SH). Asātir-e chin (Chinese Mythology). Tr. by Mohammad Hossein Bājelān Farrokhi. Tehran: Asātir.

De Beaucorps, Monique. (1997/1376SH). Ramz-hā-ye zende-ye jān (Les symboles vivants). Tr. by Jalāl Sattāri. Tehran: Markaz.

Eliade, Mircea. (2010/1389SH). Resāleh dar tārikh-e adiān (Traite d’histoire des religions). Tr. by Jalāl Sattāri. 4^th Ed.Tehran: soroush.

Esmā’il Poor, Abolghāsem. (2010/1389SH). Dāneshnāme-ye Asātir-e Jahān (Encyclopedia of world mythology).Under Rex Warner. 4^th Ed. Tehran: Ostoureh.

Farhādi, Mortezā. (1993/1372SH)."Giyāhān va derakhtāan-e moghaddas dar farhang-e Irāni".Āyande Mag. Year 19. No. 4-6.

Frazer, James George. (2008/1387SH). Shākhe-ye zarrin: pazhouhesh-i darjādou o din (The golden bough: a study in religion and magic). Tr. by Kāzem Firouzmand. 5^th Ed.Tehran: Āgāh.

Ghattāli, ‘Abdoljalil. (2010/1389SH). Haftād afsāne az afsāneh-hā-ye Bandar-e Khamir. Shiraz: Ilāf.

Grimal, Pierre. (1999/1378SH). Farhang-e asātir-e yunān va rum (Dictionnaire de la mythologic Grecque et Romaine). Tr. by Ahmad Behmanesh. 4^th Ed.tehran: Amirkabir.

Hall, James. (2009/1388SH). Farhang-e Negārei-e Namād-hā dar honar-e sharq o gharb (Illustrated dictionary of symbols in Eastern and Western art).Tr. by Roqayyeh Behzādi. Tehran: Farhang-e Moāser.

Hart, George. (1995/1374SH). Ostoure-hā-ye Mesri (Egyptian Myths).Tr. by ‘Abbās-e Mokhber. Tehran: Markaz.

Hinnells, John Russell.(2004/1383SH). Shenākht-e asātir-e Iran (Persian mythology).Tr. by Mohammad Hossein Bājelān Farrokhi. Tehran: Asātir.

Ions, Veronica. (2002/1381SH). Asātir-e Hend (Indian Mythology).Tr.By Bājelān Farrokhi. 2^nd ED. Tehran: Asātir.

Ja’fariyān, Hossein’ali. (2003/1382SH). Barrasi mansha’ va tahavvol-e rikht shenāsi va mafhum-e derakhte-e zendegi dar tamaddon-e beinolnahrein va Iran. M.A. thesis. Tehran: Shahed University.

Mahjoub, Mohammad Ja’far. (2003/1382SH). Adabiyāt-e ‘āmiyāneh Iran. Tehran: Cheshmeh.

McCall, Henrietta. (2000/1379SH). Ostoure-hā-ye Beinolnahreini (Mesopotamian myths). Tr. by ‘Abbās Mokhber. Tehran: Markaz.

Perowne, Stewart. (2002/1381SH). Asātir-e rum (Roman Mythology). Tr. by Mohammad Hossein-e Bajelān-e Farrokhi. 2^nd Ed. Tehran: Asātir.

Piggott,‌Juliet. (1994/1373SH). Asātir-e Zhāpon (Japanese mythology). Tr. by Mohammad Hossein Bājelān Farrokhi. Tehran: Asātir.

Pishdādfar, Farkhondeh. (2002/1381SH). Afsāneh-hā-ye mardom-e Iran zamin dar farhang-e mardom-e Toujān. Bandar Abbās: Sepāhān.

Pourkhāleqi Chatroodi, Mahdokht. (2002/1381SH). Derakht-e Shahnāmeh. Mashhad: Beh Nashr.

Rastgār Fasāei, Mansur. (2004/1383SH). Peykargardāni dar asātir. 1^st Ed. Tehran: Pazuhashgāh-e ‘olum-e ensāni o motāle’āt-e farhangi.

Rostam Nezhād, yusef. (2002/1381SH). Afsāneh-hā-ye Jonoub. Shiraz: Takht-e Jamshid.

Sa’eedi, Sohrāb. (2007/1386SH). Afsāneh-hā-ye Hormozgān. Qom: Salsāl.

Sattāri, Jalāl. (2002/1381SH). Jahān-e oustureh shenāsi.Vol. 1. Tehran: Markaz.

Schmidt,Joël. (2004/1383SH). Farhang-e Asātir-e Yunān va Rum (Dictionnaire de la Mythologie Grecque et Romaine). Tr. by Shahlā Barādarān Khosrow shāhi. Tehran: Roozbahān va Farhang-e Mo’āser.

Storey, John. (2007/1386SH). Motāle’āt-e farhangi darbāre-ye farhang-e ‘āmme (Cultural studies and the study of popular culture). Tr. by Hossein Pāyandeh. Tehran: Āgah.

Strinati, Dominic. (2009/1388SH). Moghaddame’i bar nazariyehā-ye farhang-e ‘Amme (An introduction to theories of popular culture). Tr. by Sorayyā Pāk Nazar. 5^th Ed. Tehran: Gām-e now.

Yāhaqi, Mohammad Ja’far. (2007/1386SH). Farhang-e asātir va dāstānvāre-hā Tehran: Farhang-e Mo’āser.

Yasnā. (200b/1387SH). Report & Tr. by Ebrāhim Pourdāvood. 2^nd Ed.Tehran: Asātir.

Zomorrodi, Homeirā. (2008/1387SH). Nemādhā va ramzhā-ye giyahi dar she’r-e Fārsi. Tehran: Zavvār.

Zomorrodi, Homeirā. (2006/1385SH). Naghd-e tatbighi-ye adyān va asātir. Tehran: Zavvar.

_||_