انفصال و شمیم وصال در آیینة شعر صوفی عصر عثمانی و مملوکی

محورهای موضوعی : اسطوره

روح االله صیادی نژاد ¹ (استادیار زبان و ادبیات عرب دانشگاه کاشان)
مریم آقاجانی ² (کارشناس ارشد زبان و ادبیات عرب دانشگاه کاشان)

تاریخ دریافت : 1394/03/04 تاریخ پذیرش : 1394/03/04 تاریخ انتشار : 1388/10/01

کلید واژه: وصال, شعر صوفی, عصر عثمانی, عصر‌ مملوکی, انفصال,

چکیده مقاله :

تصوف، یکی از راههایی است که امکان تحقق معنوی سلوک را برای میلیون‌ها نفر از پیروان قرآن فراهم می‌کند. نگارنده در این مقاله ابتدا به پیدایش تصوف و سیر تاریخی و نمود آن در شعر پرداخته است و از آنجا که پدیدۀ تصوف از بارزترین پدیده‌هایی است که عصر مملوکی در طول حیات خود تجربه کرد، در ادامه به دلایل گرایش به تصوف در این عصر می‌پردازد تا برای خواننده مشخص شود که چرا و چگونه گروهی از شاعرانِ این دوره به صوفی‌گری رو آوردند و چه زمینه‌های اجتماعی، دینی و روانی باعث این امر شده بود. آنچه محوریت موضوع این مقاله را تشکیل می‌دهد، دو مفهوم انفصال و وصال (وحدت وجود) از زاویة علاقه میان خدا و انسان است. در این رهگذر شاعر چه با بیان روشن و چه با پوشیده‌گویی، می‌کوشد تا از هر چه غیرخداست، منفصل شود. در این میان بحثی چون حقیقت محمدی(ص) مطرح می‌شود که در ذیل مفهوم انفصال قرار می‌گیرد؛ و این‌گونه برداشت می‌شود که در شعر صوفی، پیامبر(ص) واسطه‌ای برای این اتصال نورانی است.

چکیده انگلیسی:

  According to Islamic mysticism, the holy traveler (sālek) has to separate himself from everything other than God (infesāl) and form a communion with the Beloved (vasl). Prophet Muhammad is the mediator between the Creator and the Created, and this is the reality of the Prophet (Haqiiqat Muhammadiyyah). Considering the mystic tendencies in the age of the Mamluks-Ottomans, the present article studies the concepts of "infesāl" and "vasl" in the thoughts of the poets and mystics of this period..