معرفت از دیدگاه عین‌القضات

محورهای موضوعی : اسطوره

مرتضی شجاری ¹

1 - دانشیار گروه فلسفه دانشکده زبان و ادبیات خارجی دانشگاه تبریز

تاریخ دریافت : 1394/03/04 تاریخ پذیرش : 1394/03/04 تاریخ انتشار : 1389/07/01

کلید واژه: علم, معرفت, عقل, بصیرت, طور وراء عقل,

چکیده مقاله :

عین‌القضات معرفت را دانشی می‌داند که از سوی خداوند بر دلِ عارفان تقوی‌پیشه و در طوری ورای عقل افاضه می‌شود. با وجود این، عقل و علوم مکتسب توسط آن، برای آدمی و به عنوان مقدمه‌ای در قابلیت‌یافتن برای دریافت معرفت ضرورت دارند. از نظر وی ارتباط عقل با طور ورای عقل مانند ارتباط نفس و بدن است و از این‌رو عقلِ غیرعارفان که به طور ورای عقل متصل نیست، با خودبینی و خودرأیی رو به فساد می‌رود، همچنان‌که بدن بدونِ نفس، فاسد می‌شود. با عقل است که علوم ظاهری کسب می‌شود؛ علومی که تنها در این دنیا مفید است. اما چشم باطنی موجب حصول معرفت می‌شود؛ معرفتی که خود، موجب سعادت اخروی انسان است. از نظر عین‌القضات معرفت به نفس، موجبِ سعادت می‌شود. معرفتِ نفس با حس و عقل، به‌دست نمی‌آید، بلکه به بصیرت احتیاج دارد؛ زیرا بصیرت وسیلۀ کسبِ معرفت حقیقی؛ یعنی معرفتِ به خداوند است، که آن هم از طریقِ معرفت نفس به دست می‌آید. البته مقصود از معرفت نفس، معرفتِ دل است که حقیقت آدمی است.

چکیده انگلیسی:

  According to Ayn-al-Quzāt Hamedānī (1098–1131), the Islamic mystic, God emanates knowledge to the heart of the mystic. But the "acquired knowledge", like physics, mathematics and theology is necessary for this divine knowledge. He explains that the relationship between reason and meta-reason is like the relationship between the body and the soul. As the body without the soul begins to decline, the reason of non-mystics without the meta-reason, the divine knowledge, corrupts. Ayn-al-Quzāt distinguishs between the heart and the soul and believes that the heart is Divine Throne, and the man who knows his heart, knows the Lord.