تحلیل کهن‌الگوی سفر قهرمان در داراب‌نامه طرسوسی براساس الگوی جوزف کمپبل

محورهای موضوعی : اسطوره

رحمان ذبیحی ¹ , پروین پیکانی ²

1 - دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه ایلام
2 - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه ایلام

تاریخ دریافت : 1395/12/03 تاریخ پذیرش : 1395/12/03 تاریخ انتشار : 1395/12/01

کلید واژه: بازگشت, تشرّف, داراب‌نامه طرسوسی, کهن‌الگوی سفرِ قهرمان, جدایی,

چکیده مقاله :

جوزف کمپبل با ارائه کهن‌الگوی سفر قهرمان، کوشیده است نشان دهد که سفر قهرمانان در آثار روایی ملت‌های مختلف، غالباً از الگوی واحدی تبعیت می‌کند. به عقیدۀ او این الگو از سه بخشِ جدایی، تشرف و بازگشت تشکیل شده است. در پژوهش حاضر میزان تطابق سفر داراب در داراب‌نامه طرسوسی، با این الگو بررسی شده است. پیکی داراب را به سفر دعوت می‌کند. در ابتدا در اجابتِ دعوت، تعلّل می‌ورزد، سپس سفر را آغاز می‌کند. با فائق آمدن بر نگهبانان آستان نخستین، وارد جادة آزمون می‌شود و بر موانع آن غلبه می‌کند. سپس با زن وسوسه‌گر مواجه می‌شود و سرانجام با خدابانو ازدواج می‌کند. وی در آشتی با پدر موفق است و به برکت نهایی می‌رسد. اگرچه او در ابتدا از بازگشت امتناع می‌کند، در نهایت به وطن باز می‌گردد و از نگهبانان آستان بازگشت عبور می‌کند و با غلبه بر مشکلات پیش رو، ارباب دو جهان می‌شود. هرچند بخش‌های اندکی از الگوی کمپبل در این داستان وجود ندارد، نتایج پژوهش گویای تطابق این سفر بر الگوی یاد شده است.

چکیده انگلیسی:

By presenting the archetype of hero's journey, Joseph Campbell has tried to show that this archetype has a common pattern in narrative texts of different nations.  He believes that the archetype has three parts: departure, initiation and return. The present article, studies the way in which the journey of Darab (in Darab Nama of Tarsusi) with the archetype of hero’s journey correspond. Piki invites Darab to journey and at first, Darab delays in responding his request, but then, he begins his journey. After overcoming the guards of ‘the first gate’, he enters ‘the road of examination’ and prevails upon obstacles. Then, he comes face to face with the tempter woman and finally marries Khodabanoo. Darab is successful in making peace with his father and reaches final blessing (barakat). Despite his refusal at first, finally he returns to his homeland and triumphs over the guards of ‘the return gate’, and after overcoming the difficulties, he becomes the master of two worlds. Even though some of the patterns presented by Campbell are not present in the story, but the results show that the journey of Darab corresponds with his overall pattern.

منابع و مأخذ:

آبرامز، مایر هوارد.1386. فرهنگ‌واره اصطلاحات ادبی. ترجمة سیامک بابایی. تهران: جنگل، جاودانه.

اسنودن، روت. 1388. خودآموز یونگ. ترجمه نورالدین رحمانیان. چ2. تهران: آشیان.

امامی، نصراللّه. 1377. مبانی و روش‌هاینقدادبی.تهران: جامی.

امیدسالار، محمود. 1388. «داراب‌نامه طرسوسی». در دانشنامه زبان و ادب فارسی. به سرپرستی اسماعیل سعادت. تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.

بهار، مهرداد. 1374. جستاری چند در فرهنگ ایران. چ2. تهران: فکر روز.

ــــــــــ . 1375. پژوهشی در اساطیر ایران. ویرایش دوم. تهران: آگه.

پالمر، مایکل. 1388. فروید، یونگ و دین. ترجمه محمّد دهگان‌پوروغلامرضا محمودی. تهران: رشد.

پراپ، ولادیمیر. 1386. ریخت‌شناسی قصه‌های پریان.ترجمه فریدون بدره‌ای.چ2. تهران: توس.

حسینی، مریم و نسرین شکیبی ممتاز. 1391. «سفر قهرمان در داستان حمام باد گرد بر اساس شیوه تحلیل کمپبل و یونگ»،ادب پژوهی. ش22.

زرین‌کوب، عبدالحسین. 1383. از گذشته ادبی ایران. تهران: سخن.

ستاری، جلال. 1366. رمز و مثل در روانکاوی. تهران: توس.

سیاسی، علی اکبر. 1384. نظریه‌های شخصیتیا مکاتب روانشناسی. تهران: دانشگاه تهران.

شوالیه، ژان و آلن گربران. 1388. فرهنگ نمادها. ترجمه و تحقیق سودابه فضائلی. تهران: جیحون.

طاهری، محمد و حمید آقاجانی. 1392. «تبیین کهن‌الگوی سفرقهرمان بر اساس آرای یونگ و کمبل در هفت خان رستم»،ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب. سال 9. ش32.

طرسوسی، ابوطاهر. 1356. داراب‌نامه.تصحیحذبیح‌اللّهصفا.تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.

عابدی، محمود. 1390. «سام‌نامه»،دربرگزیده مجموعه مقالات فردوسی و شاهنامه‌سرایی. تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.

عبدی، لیلا و اکبر صیادکوه. 1392. «بررسی دو شخصیت اصلی منظومة ویس و رامین بر اساس الگوی سفر قهرمان»، ادب پژوهی. ش24.

عطار نیشابوری، فریدالدین. 1390. منطق‌الطیر. تصحیح محمود عابدی و تقی پورنامداریان. تهران: سمت.

فرای، نورتروپ. 1377. تحلیل نقد. ترجمه صالح حسینی. تهران: نیلوفر.

فردوسی، ابوالقاسم. 1388. شاهنامه. به کوشش جلال خالقی‌مطلق. تهران: مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی.

قائمی، فرزاد. 1389. «پیشینه و بنیادهای نظری رویکرد نقد اسطوره‌ای وزمینهوشیوهکاربردآندرخوانشمتونادبی»،نقدادبی. س3. ش11 و 12.

قربان صباغ، محمودرضا. 1392. «بررسی ساختار هفت خان رستم: نقدی بر کهن‌الگویسفرقهرمان»،جستارهایادبی. س46. ش180.

کمپبل، جوزف. 1392. قهرمان هزار چهره. ترجمه شادی خسروپناه. مشهد: گل آفتاب.

ــــــــــــ . 1377.قدرت اسطوره. ترجمه عباس مخبر. تهران: مرکز.

گرجی،مصطفی و زهره تمیم‌داری. 1391. «تطبیق پیر مغان با کهن‌الگوی پیرخردمندیونگ»، فصلنامهادبیاتعرفانیواسطوره‌شناختی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب. س8. ش28.

گرین، ویلفرد و دیگران. 1385. مبانی نقد ادبی. ترجمه فرزانه طاهری. چ4. تهران: نیلوفر.

وگلر، کریستوفر. 1386. ساختار اسطوره‌ایدرفیلم‌نامه.ترجمه عباس اکبری. تهران: نیلوفر.

یدالهی شاه‌راه،رؤیا. 1392. «تکاملشخصیتوهاب در زمینه عشق در داستان خانة ادریسی‌هابرمبنایسفرقهرمانجوزفکمپبل»،نقدادبی. س6. ش24.

یونگ، کارل گوستاو. 1377. انسان و سمبل‌هایش.ترجمهمحمودسلطانیه. تهران: جامی.

ـــــــــــــــــ . 1368. چهار صورت مثالی. ترجمه پروین فرامرزی. مشهد: آستان قدس رضوی.

ـــــــــــــــ . 1379. روح و زندگی. ترجمه لطیف صدقیانی. تهران: جامی.

 

References

'Abdi, Leylā and Akbar Sayyād-kouh. (2012/1391SH). " Barresi-ye do shakhsiyyat-e asli-ye manzoumeh-ye Veys va Rāmin bar asās-e olgouy-e safar-e ghahramān". Adab pazhuhi. No.24.

'Ābedi, Mahmoud. (2011/1390SH). "Sām nāmeh".inbargozideh-ye maghālāt-e Ferdowsi va shāhnāmeh sarāei. Tehrān: Farhangestān-e zabān va adab-e Fārsi.

Abramz, Myre Hovard. (2007/1386SH). Frhang-vāreh-ye estelāhāt-e adabi(A Glossary of Literary Terms). Tr. by Siyāmak Bābāei. Tehrān: Jangal, Jāvdāneh.

'Attār Neyshābouri, Farid-oddin. (2011/1390SH).Manteq-ottayr. Ed. by Mahmoud 'Ābedi and Taghi Pour-nāmdāriyān. Tehrān: Samt.

Bahār, Mehrdād. (1995/1374SH). Jostār-i chand dar farhang-e Irān. 2^nd ed. Tehrān: Fekr-e Rouz.

Bahār, Mehrdād. (1996/1375SH). Pazhuhesh-i dar asātir-e Irān. 2^nd ed. Tehrān: Āgah.

Emāmi, Nasr-ollāh. (1998/1377SH). Mabāni va ravesh- hā- ye naghd-e adabi. Tehrān: Jāmi.

Ferdowsi, Abol-Ghāsem. (2009/1388SH). Shāhnāmeh. With the effort of Jālāl Khāleghi-Motlagh. Tehrān: Markaz-e dāyerat-ol ma'āref-e bozorg-e eslāmi.

Fry, Northrop. (1998/1377SH). Tahlil-e naghd (Anatomy of Criticism). Tr. by Sāleh Hosseini.Tehrān: Niloufar.

Ghāemi, Farzād. (2010/1389SH). "Pishineh va bonyād-hā-ye nazari-ye rouykard-e naghd-e ostoure-i va zamineh va shive-ye kārbord-e ān dar khānesh-e motoun-e adabi".Naghd-e adabi. Year 3. No.11 & 12.

Ghorbān, Sabbāq, Mahmoud Reza. (2013/1392HS). "Barresi-ye sākhtār-e haft khan-e Rostam: Naghdi bar kohan olghouy-e safar-e ghahramān".Jostār hā-ye adabi. Year 46. No. 180.

Ghorji, Mostafā and Zohreh Tamimdāri. (2012/1391HS). "Tatbigh-e pir-e moqān bā kohan olghuy-e pir-e kheradmand-e Jung".Āzād University Quarterly Journal of  Mytho- mystic Literature. Year. 8. No. 28.

Guerin, Wilfred & etal.  (2006/1385SH). Mabāni-ye naghd-e adabi (Cirital Approaches to Literature). Tr. by. Farzāneh Tāheri. 4^th ed. Tehrān: Niloufar.

Hosseini, Maryam and Nasrin Shakibi Momtāz. (2012/1391SH) " Safar-e ghahramān dar dāstān-e hammām-e bād gard  with the method of Kampill va Jung".Adab Pazhuhi. No.22.

Jung, Karl Gustav. (1989/1368SH). Chāhār sourat-e mesāl-I (Four Archetypes). Tr. by Parvin Farāmarzi. Mashhad: Āstān-e Ghods-e Razavi.

Jung, Karl Gustav. (1998/1377HS). Ensān va symbol- hā-yash (Man and His Symbols). Tr. by Mahmoud Soltāniyyeh. Tehrān: Jāmi.

Jung, Karl Gustav. (2000/1379SH). Rouh va zendegi (Spirit and Life). Tr. by Latif Sadaghiyāni. Tehrān: Jāmi.

Kambell, Joseph. (1998/1377HS). Ghodrat-e ostoureh (Power of myth). Tr. by Abbās Mokhber. Tehrān: Markaz.

Kambell, Joseph. (2013/1392HS). Ghahramān-e hezār chehreh (The Hero with a Thousand Faces). Tr. by Shādi Khosrow-Panāh. Mashhad: Gol Āftāb.

Omid Sālār, Mahmoud. (2009/1388SH). "Dārāb Nāmeh- ye Tarsousi".indānesh nāmeh- ye zabān va adab-e Fārsi. Ed. by Esmā'eil Sa'ādat. Tehrān: Farhangestān-e zabān va adab-e Farsi.

Palmer, Michael. (2009/1388SH). Freud, Young va din (Freud and Jung on Religion). Tr. by Mohammad Dehgān-pour and Qolām Rezā Mahmoudi. Tehrān: Roshd.

Propp, Veladimir.(2007/1386SH). Rikht-shenāsi-ye ghesseh-hā-ye pariyān (Morphology of the Folkate). Tr. by Feridoun Badrehei. 2^nd ed. Tehrān: Tous.

Sattāri, Jalāl. (1990/1366SH). Ramz va masal dar ravānkāvi. Tehrān: Tous.

Shuai, Zhang & Allen Gerber. (2009/1388SH). Farhang-e nomād-hā (Dictionnaire des Symboles). Tr. and research by Sudābeh Fazāeli. Tehrān: Jeyhoun.

Siāsi, 'Aliakbar. (2005/1384Sh). Nazarye-hā-ye shakhsiyat yā makāteb-e ravvn-shenāsi. Tehran: University of Tehran.

Snowden, Ruth. (2009/1388SH). Khod Āmouz-e Jung (Teach Yourself Jung). Tr. by Nour-od-din Rahmāniyān. 2^nd ed. Tehrān: Āshiyān.

Tāheri, Mohammad and Hamid Āghajāni. (2013/1392SH). " Tabyin-e kohan olguy-e safar-e ghahremān bar asās-e Ārāy-e Jung va Kampill dar haft khān-e Rostam". Āzād University Quarterly Journal of  Mytho- mystic Literature. Year 9. No.32.

Tarsousi, Abou-Tāher. (1977/1356SH). Dārāb nāmeh. Ed. by Zabih-ollāh Safā. Tehrān: bongah-e tarjomeh o nashr-e ketab.

Vogler, Christopher. (2007/1386SH). Sākhtār-e ostoureh-i dar film nameh (Myth and Movies:Discovering the Myth Structure). Tr. by Abbās Akbari. Tehrān: Niloufar.

Yadollāhi Shāh-Rāh, Rouya. (2013/1392SH). "Takāmol-e shakhsiyyat-e Vahāb dar zamineh-ye 'eshgh dar dāstān-e khaneh-ye Edrisi hā bar mabnāye safar-e ghahremān-e Joseph Kambell".Naghd-e adabi. Year 6. No. 24.

Zarrinkoub, 'Abd-ol Hossein. (2004/1383SH). Az gozashteh-ye adabi-ye Irān. Tehrān: Sokhan.