تحلیل اسطوره‌ای ـ بینامتنی رمان حیرانی براساس نظریه آلوده‌انگاری ژولیا کریستوا

محورهای موضوعی : اسطوره

فاطمه زمانی ¹ (دانش‌آموخته دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه سمنان)

تاریخ دریافت : 1398/02/25 تاریخ پذیرش : 1398/02/25 تاریخ انتشار : 1398/02/01

کلید واژه: اسطوره, بینامتنیت, کریستوا, آلوده‌انگاری, رمان حیرانی,

چکیده مقاله :

ژولیا کریستوا با طرح نظریة بینامتنیت و با تکیه بر مباحث زبان‌شناسی و روان‌کاوی، رویکردهای نوینی برای تحلیل متون ارائه داده است. براساس نظریة آلوده‌انگاری که برآمده از دیدگاه‌های پساساختارگرایانه کریستواست، آفرینش‌گر ادبی به مثابة فاعل سخنگوی از خلال زبان نشانه‌ای از آلودگی‌های پیرامون خود برائت می‌جوید و به منظور تطهیر خود و جامعة پیرامونش، راه‌حل‌هایی ارائه می‌دهد از جمله پناه بردن به عالم اساطیر و کهن‌الگوها. در این جستار، کنش‌های شخصیت‌های رمان حیرانی اثر محمدعلی سجادی بر مبنای نظریة آلوده‌انگاری که خود تلفیقی است از نظریات روان‌کاوی و نشانه‌شناسی، برای رهایی از پدیده‌های آلوده مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است و نتیجة این بررسی نشان می‌دهد که نویسنده در راستای رهایی از آلودگی‌های فردی و اجتماعی به کهن‌الگوی آب، آنیما، جاودانگی، کوه و عدد هفت و همچنین شخصیت‌های اسطوره‌ای نظیر سیاوش و بهرام، مهر و گاو مقدّس و غیره نظر داشته است. از این حیث، این رمان از روابط اسطوره‌ای ـ بینامتنی به‌ویژه با شاهنامه و داستان سیاوش برخوردار است.

چکیده انگلیسی:

Julia Kristeva has developed new approaches to analyzing texts by focusing on the theory of intertextuality and based on linguistics and psychology. According to the theory of abjection, derived from the post-structuralist ideas of Kristeva, literary creator, as a spokesperson, becomes estranged from abjects and offers solutions, including taking refuge in myths andarchetypes, to purify himself/herself and his/her community. In the present article, Heirani (Astonishment), a novel by Mohammd Ail Sajjadi, is analyzed based on the theory of abjection. The results show that the author has considered the archetypes, like water, anima, immortality, mountain and the number of seven as well as the mythical characters such as Siavash, Bahrām, Mehr and the sacred cow in order to get rid of individual and social abjects. In this regard, the novel has a mystical-intertextual relationship with the Shāhnāmeh and the story of Siavash.

منابع و مأخذ:

احمدی، بابک. 1372. ساختار و تأویل متن. تهران: مرکز.

آلن، گراهام. 1384. بینامتنیت. ترجمة پیام یزدانجو. تهران: مرکز.

باباخانی، مصطفی. 1392. کاربرد کهن‌الگو در شاهنامه. تهران: جامی.

بندهش. ۱۳۸۵. به کوشش فرنبغ دادگی. گزارنده مهرداد بهار. تهران: توس.

تواضعی، رسول. 1373. «نقش و تأثیر عدد هفت در شاهنامه»، نشریة ادبستان فرهنگ و هنر. ش52. صص 47- 40.

جوانشیر، ف.م. 1380. حماسة داد: بحثی در محتوای سیاسی شاهنامه فردوسی. تهران: جامی.

رویانی، وحید و منصور حاتمی‌نژاد. 1394. «سیاوش و اسطورة بازگشت جاودانه». فصلنامۀ ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب. س۱۱. ش40. صص: 261-239.

سجادی، محمدعلی. 1373. حیرانی. تهران: اوجا.

سلیمی‌کوچی، ابراهیم و فاطمه سکوت جهرمی. 1393. «کاربست نظریة آلوده‌انگاری کریستوا در شعر دلم برای باغچه می‌سوزد فروغ فرخ زاد». فصلنامة جستارهای زبانی. دوره۱۰. ش۱. صص 106- 89.

صدقه، جان. 1378. «درخت در اساطیر کهن». ترجمة محمد رضا ترکی. نشریة شعر. ش۲۶. صص 45- 40.

عباسپور اسفدن، حسنعلی و احمد رنجبر .1393. «جلوه‌های آرمان‌شهر و شهریار آرمانی فردوسی با جستاری در داستان سیاوش».  فصلنامۀ ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب. س10. ش35. صص: 212- 179. 

فاضلی، فیروز و ابراهیم کنعانی. 1392. «سیاوش شخصیتی آیینی و رازناک در شاهنامه»، پژوهشنامة زبان و ادب فارسی. س ۴. ش ۱. صص 108- 93.

فردوسی، ابوالقاسم. 1393. شاهنامه، (از روی نسخة چاپ مسکو). به کوشش سعید حمیدیان. تهران: قطره.

ـــــــــــــــــــــــــ . 1388. شاهنامه. تصحیح جلال خالقی مطلق. دفتر دوم. کالیفرنیا و نیویورک: بنیاد میراث ایران و بیبلیوتکا پریسکا.

فیروزی، آزیتا و مجید اکبری. 1391. «مفهوم معناکاوی در اندیشة ژولیا کریستوا». دو فصلنامه فلسفی شناخت. پژوهشنامة علوم انسانی. ش 1/67. صص131-111.

قرشی، امان الله. 1380. آب و کوه در اساطیر هند و ایرانی. تهران: هرمس.

کریستوا، ژولیا. 1388. فردیت اشتراکی. ترجمة مهرداد پارسا. تهران: روزبهان.

ماتیوز، اریک. 1378. فلسفة فرانسه در قرن بیستم. ترجمة محسن حکیمی. تهران: ققنوس.

معین، محمد. 1384. تحلیل هفت‌پیکر نظامی. تهران: معین.

مقدادی، بهرام. 1393. دانش‌نامة نقد ادبی از افلاطون تا به امروز. تهران: چشمه.

مکاریک، ایرناریما. 1385. دانش‌نامة نظریه‌های ادبی معاصر. ترجمة مهران مهاجر و محمد نبوی. تهران: آگه

مک‌آفی، نوئل. 1392. ژولیا کریستوا. ترجمة مهرداد پارسا. تهران: مرکز.

نامور مطلق، بهمن. 1394. درآمدی بر بینامتنیت نظریه و کاربردها. تهران: سخن.

هینلز، جان راسل. 1387. شناخت اساطیر ایران. ترجمة ژاله آموزگار و احمد تفضلی. تهران: چشمه.

English Source

Rabau, Sophi. (2002). L'intertextualité. Paris: Flammarion.

Piégay-GrosN. (1996). Introduction à l'intertextualité.Paris: Dunod.

Kristeva, Julia. (1982). Powers of Horror: An Essay on Abjection. New York: Columbia University Press.

 

References

Abbāspur- Asfaden, Hasanalī & Ahmad Ranjbar . (2015/ 1393SH).  " jelve-hā-ye ārmān-šahr va šahriyār-e ārmānī-ye fardowsī bā jostārī dar dāstān-e siyāvaš". Quarterly Journal of Mytho-Mystic Literature. Islamic Azad University- South Tehrān Branch. Year. 10. No. 35. Pp: 179- 212. 

Alen, Graham. (2004/ 1384SH). Bināmatniyat (intertextuality). Tr. by Payām Yazdᾱngū. Tahrān: Markaz.

Babā- Xānī, Mostafᾱ. (2014/1392SH). Kᾱrbord-e kohan- olgū dar šāhnāme. Tahran: Jᾱmī.

Bondaheš. (2006/1385SH). Mahrdād Bahār. Tahran: Tūs.

Fāzelī, fīrūz & Ebrāhīm Kan’ānī. (2014/1392 SH). "Siyāvaš šxsīyatī ā’īnī va rāznāk dar šāhnāme ". Pažūheš-nāme-ye Zabān va Adab-e Fārsī. Year 4. No. 1. Pp: 93- 108.

Hinnells. John R. (2005/1384 SH). Šenāxt-e asūtīr-e īrān (Persian Mythology). Tr by Žāle Āmūzgar & Ahmad Tafazolī. Tahran: Češme.

Javānšīr, F. M. ( 2001/1380SH). Hamāse-ye dād: bahsī dar mohtavā-ye siyāsī-ye šāhnāme-ye ferdwosī. Tehrān: Jᾱmī.

Qarašī, Amānollā. (2001/1380SH). Āb va kūh dar asātīr-e hend-o-īrānī. Tehrān: Hermes.

Rūyānī, Vahīd & Mansūr Hātamī Nežād. (20016/ 1394SH). '' Siyāvaš va ostūre-ye bāzgašt-e jāvdāne''. Quarterly Journal of Mytho-Mystic Literature. Islamic Azad University- South Tehrān Branch. Year 11. No. 40. Pp: 239-261.

Sadaqeh, Jan.(1999/ 1378SH). “Deraxt dar asᾱtīr-e īrān”. Tr. by Momammad Razā Torkī. Našrīyeye Še’r. No. 26. Pp: 40- 45.

Sajᾱdī, Mohammadalī. (1994 / 1373SH). Heyrānī. Tehrān: Ūjā.

Salīmī Kūčī, Ebrᾱhīm & Fāteme Sokūt Jahromī. ( 2015/1393 SH). "kārbast-e nazarīyeye ālūde- engārī kristeva dar še’r-e delam barāye bāqče mīsūzad-eforūq faroxzād". Fasl-nāme-ye Jostār-hā-ye Zabānī. Year 10. No.1. Pp: 89- 106.

Tavᾱzo’ī, Rasūl. (1994/1373SH). " Naqš va ta’sīr-e adad-e haft dar šāhnāme ", Našrīye-ye Adabestān-e  Farhang va Honar. No. 52. Pp. 40-47.

Fardowsī, Abolqāsem. (20015/ 1393 SH). Šāhnāme. With the effort of Sa’īd Hamīdiyān. Tahran: Qatre.

_________________.(2009/1388SH). Šāhnāme. Ed. by Jalāl Xāleqī Motlaq. Vol. 2. New York & California: Bonyād-e Mīrās-e Īrān va Bibliotheca Persica.

Fīrūzī, Āzītā & Majīd Akbarī. (2011/1391SH). " Mafhūm-e ma’nākāvī dar andīše-ye Julia kristeva" Do- fasl-nāme-ye Falsafī-ye Šenāxt. Pažūheš-nāme-yeOlūm-e Ensānī. No. 1/ 67. Pp. 111- 131.

Kristeva, Julia. (2009/ 1388 SH). Fardiyat-e ešterākī . Tr. by Mehrdād Pārsā. Tahran: Qoqnūs.

Makaryk, Irena Rima. (2014/ 1393 SH). Dāneš-nāme-ye nazarīye-hā-ye adabī-ye mo’āser (‎Encyclopedia of contemporary literary theory: approaches, scholars, terms). Tr. by Mehrān Mohājer & Mohammad Nabavī. Tahran: Āgah.

Matthews, Eric. (1999/1378SH). Falsafe-ye faranse dar qarn-e dīstom (Twentieth -Century French philosophy). Tr. by Mohsen Karīmī. Tehrān: Qoqnūs. 

McAfee, Noelle (2013/1392 SH). Julia kristeva. Tr. by Mehrdād Pārsā. Tahrān: Markaz.

Meqdādī, Bahrām. (2015/ 1393SH).  Dāneš-nāme-ye naqd-e adabī az aflātūn tā emrūz. Tehrān: Češme.

Mo’īn, Momammad. (2005/1384 SH). Tahlīl-e haft peyker-e nezāmī. Tehrān: Mo’īn.

Nāmvar Motlaq, Bahman. (2015/1394 SH). Darāmadī bar beynāmtniyat nazarīye-hā va kārbord-hā. Tahrān: Soxan.