بررسی عناصر مشترک در شاهنامه و سرودنیبلونگن

صفیئی, کامبیز

کد مقاله : 522594 بازدید : 145 صفحه: 153 - 182

20.1001.1.20084420.1395.12.42.5.8

نوع مقاله: پژوهشی

بررسی عناصر مشترک در شاهنامه و سرودنیبلونگن

محورهای موضوعی : اسطوره

کامبیز صفیئی ¹

1 - استادیار زبان و ادبیات آلمانی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهرانمرکز

تاریخ دریافت : 1395/03/03 تاریخ پذیرش : 1395/03/03 تاریخ انتشار : 1395/03/01

کلید واژه: اسطوره, شاهنامه, حماسه, ادبیات جهان, سرود نیبلونگن,

چکیده مقاله :

حماسه شاید قدیمی ترین گونه روایی نباشد، اما به یقین، مسلط ترین گونه در تمام دوره های باستان و سده های میانی بوده است. حماسه و اسطوره در تمام فرهنگ ها و خرده فرهنگ ها، چه به صورت شفاهی و چه به صورت نوشتاری، دیده می شود. حماسه از اسطوره تغذیه می کند و در بعضی فرهنگ ها ادامه آن است. ادبیات جهان سرشار از عناصر حماسی- اسطوره ای است. این عناصر در دو اثر برجسته در ادبیات ایران و آلمان، شاهنامه و سرود نیبلونگن، نیزبه روشنی دیده می شود؛ عناصر مشترکی چون پهلوانان اسطوره ای، وجود حیوانات مافوق طبیعی، جنگ و نبرد و کین خواهی و... . در این جستار، نگارنده ضمن بیان پیشینه تاریخی هر دو اثر، به طور مفصل، به بررسی و مقایسه اَبرقهرمان- پهلوان (رستم و زیگفرید)، جهان‌بینی، تفاوت دیدگاه، ویژگی‌های مشترک حماسی و تاریخی، و مضمون های مشترک این دو اثر جاودان در ادبیات حماسی ایران و آلمان پرداخته است.

چکیده انگلیسی:

Although epic isn’t the oldest narrative genre but it is the most prevailing one in the ancient time and middle ages. Epic and myth, oral or written, can be found in all cultures and sub-cultures. Myths provide the raw material for the epics and in some cultures epics are continuation of them. The world's literature is full of epic-mythical themes. We can see these themes in two prominent books of Persian and German literature, namely Nibelungenlied and Shāhnāmeh. The common subjects such as mythical heroes, super-natural animals, war, battle, revenge and the like can be seen in these works. In the present article, after presenting the backgrounds of two epics, the two super-heroes, Siegfried and Rostam, are compared and common themes and common historical and epic features in these two prominent masterpieces are entertained.

منابع و مأخذ:

اسلامی ندوشن، محمدعلی. 1386. داستان داستان‌ها. چ هشتم. تهران: شرکت سهامی انتشار.

ـــــــــــــــــــــ. 1376. زندگی و مرگ پهلوانان در شاهنامه. چ هفتم. تهران: آثار.

البرزی، پرویز. 1388. زبان‌شناسی جمله. تهران: پایزه.

بهار، مهرداد. 1362. ادیان آسیایی. تهران: چشمه.

بهجت، حمیده. 1386.«کوششی بر مقایسه شاهنامه و سرود نیبلونگن». مجلة پژوهش زبان‌های خارجی. ش40.

بیرونی، ابوریحان. 1923. آثارالباقیه عن القرون الحالیه. آلمان: لایپزیک.

دهمرده، برات. 1388. تاریخ سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی ایران در دوره سامانیان، دیلمیان وغزنویان. تهران: دانشگاه پیام نور.

رحمانی مفرد، الهام. 1390. «بررسی تطبیقی نیکی و پلیدی در دو حماسه شاهنامه فردوسی و سرود نیبلونگن». فصلنامة پژوهش ادبی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز. ش22.

ریاحی، محمدامین. 1375. فردوسی. تهران: طرح نو.

زرشناس، شهریار. 1381.«یونان، از روزگاران کهن تا قرن 6 قبل از میلاد.» دو ماهانه خبری- اطلاع‏رسانی. س8. خرداد تا آبان.

زرّین‌کوب، عبد‌الحسین. 1378. دو قرن سکوت. چنهم. تهران: سخن.

سرّامی، قدمعلی. 1378. از رنگ گل تا رنج خار.چ سوم. تهران: علمی و فرهنگی.

سعادت، اسماعیل. 1381. سرود نیبلونگن. چ دوم. تهران: سروش.

سلامی، سیدمسعود و پرستو پنجه‌شاهی. 1389. «بررسی تطبیقی نبرد پدر و پسر در دو افسانه ژرمنی و ایرانی «رستم و سهراب/ هیلدبراند و هادبراند» ». مجلۀ مطالعات ادبیات تطبیقی. س5. ش16.

سیدحسینی، رضا. 1376. مکتب‌های ادبی. ج1. چیازدهم. تهران: نگاه.

صفا، ذبیح‏الله. 1363. حماسه‏سرایی در ایران. تهران: امیرکبیر.

صفیئی، کامبیز. 1391. «نقش و جایگاه اسطوره در آثار فریدریش دورنمات». رساله دکتری دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران.

فردوسی، ابوالقاسم. 1373. شاهنامه (بر اساس چاپ مسکو). به کوشش سعید حمیدیان. تهران: قطره.

قبادی، حسینعلیو سعید بزرگ بیگدلی وحجت عباسی. 1389. «بررسی و مقایسه سبک حماسه‏سرایی ایلیاد و شاهنامه از منظر تعهد ادبی»،فصلنامة ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب. ش18.

کوساکابه، کازوکو. 1382. مقایسه شاهنامه و گنجی. تهران: نی.

ولایتی، علی‌اکبر. 1392. دانشنامه جوانمردی (فتوّت). ج1. تهران: امیرکبیر.

همایی، جلال‌الدین. 1375. تاریخ ادبیات ایران. تهران: هما.

EnglishSources

Golther, Wolfgang.2011.Germanische Mythologie. Marixverlag GmbH, Wiesbaden.

Lichtenstein,Robert. 1991. Nibelungenlied. America: Edwin Mellen Press.

Müller, Jan-Derk.2002.Das Nibelungenlied. Berlin: Erich Schmidt Verlag.

Siemrock, karl. 2008.Das Nibelungenlied. Köln GmbH: Anakonda.

References

Alborzi, Parviz. (2009/1388SH). Zabānshenāsi-ye jomleh. 1^st ed. Tehran: Enteshārāt-e Pāzeh.

Bahār, Mehrdād. (2005/1384SH). Adyān-e Āsiyāei. Tehrān: Cheshmeh.

Bahjat, Hamideh. (2007/1386SH). “Kousheshi bar moghāyeseh-ye Shāhnāmeh va soroud-e Nibloungen”. The Journal of Foreign Languages Study. No. 40.

Birouni, Aboureyhān. (1923/1302SH). Āsār-ol-bāghiyah ’an-alghoroun-ol hāliyeh. Germany: Leipzig.

Dahmardeh, Barāt. (2009/1388SH). Tārikh-e siyāsi, ejtemā’I, eghtesādi va farhangi-ye Irān dar dowreh-ye sāmāniyān, Deilamiyān va Ghaznaviyān. 1^st ed. Tehrān: Payām-e Nour University.

Eslāmi Nodoushan, Mohammad ’Ali. (1997/1376SH). Zendegi va marg-e pahlavānān dar Shāhnāmeh. 7^th ed. Tehrān: Āsār.

Eslāmi Nodoushan, Mohammad ’Ali. (2007/1386SH). Dāstān-e dāstān-hā. Tehrān: 8^th ed. sherkat-e Sahāmi-ye Enteshār.

Ferdowsi, Abolghāsem. (1994/1373SH). Shāhnāmeh. Based on Moscow edition. With the efforts of Sa’eid Hamidiyān. Tehrān: Ghatreh.

Ghobādi, Hossei-’Ali, Sa’eid Bozorg Bigdeli and Hojjat ’Abbāsi. (2010/1389SH). “Barresi va moghāyeseh sabk-e hamāse sorāei-ye Illiyād va Shāhnāmeh az manzar-e ta’ahod-e ’arabi”. Azād University Quarterly Journal of Mytho-mystic Literature. No. 18.

Homāei, Jalāl-oddin. 1996/1375SH). Tārikh-e adabiyāt-e Irān. Tehrān: Homā.

Kusakabeh, Kazuko. (2003/1382SH). Moghāyeseh Shāhnāmeh va Genji. 1^st ed. Tehrān: Nashr-e Ney.

Salāmi, Masoud vaParastouPanjeh Shāhi, (2010/1389SH). “Barresi-ye tatbighi-ye nabard-e pedar o pesar dar do afsāneh zhermani, (Rostam o Sohrāb/Hieldbrānd va Hadoberānd) Irāni”.The Quarterly Journal of Comparative Literature Studies. Year 5. No. 16. Pp. 99-117.

Rahmāni Mofrad, Elhām. (2011/1390SH). “Barresi-ye tatbighi-ye niki o palidi dar do hamāseh Shāhnāmeh Ferdowsi va soroud-e Nibloungen”. Azād University Quarterly Journal of Mytho-mystic Literature. No. 22.

Riyāhi, Mohammad Amin. (1996/1375SH). Ferdowsi. 1^st ed. Tehrān: Tarh-e now.

Sa’ādat, Esmā’il. (2002/1381SH). Soroud-e Nibloungen. 2^nd ed. Tehrān: Soroush.

Safā, Zabihollāh. (1984/1363SH). Hamāseh sorāei dar Iran. Tehrān: Amirkabir

Safi’I, Kāmbiz. (2012/1391SH). Naghsh o jāyegāh-e ostoureh dar āsār-e Friedrich Dürrenmatt. Ph.D. thesis.Science and Research Branch of Tehran Āzād University.

Sarrāmi, Ghadamꞌali. (1999/1378H). Az rang-e gol tā ranj-e khār. 3^rd ed. ’Elmi va Farhangi.

Seyyed Hoseini, Rezā. (1997/1376SH). Maktab-hā-ye adabi. 11^th ed. Vol. 1. Tehrān: Negāh.

Velāyati, ’Ali Akbar. (2013/1392SH). Dāneshnāmeh-ye javānmardi (fotovvat). 1^st vol. Tehrān: Amirkabir.

Zarrinkoub, ’Abdolhossein. (1999/1378SH). Do gharn sokout. 9^th ed. Tehrān: Sokhan.

Zarshenās, Shahriyār. (2002/1381SH). Do-māhāneh-ye Khabari Ettelā’ Resāni. Year 8. Khordād tā Ābān.

_||_