حقوق و تکالیف مالی بین زوجین

محورهای موضوعی : تحقیقات حقوقی بین المللی

حمید کاویان فرد ¹ (استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشکده علوم انسانی دانشگاه آزاد اسلامی واحد قم. نویسنده اصلی)

تاریخ دریافت : 1393/08/06 تاریخ پذیرش : 1393/08/28 تاریخ انتشار : 1393/10/17

کلید واژه: نفقه, مهریّه, أجرةالمثل, حقوق وظیفه و مستمری, إرثیّه,

چکیده مقاله :

چکیده از آنجا که حقوق ایران با تکیه بر نظام حقوقی اسلام و براساس کرامت انسانی طراحی شده است، قوانین و مقررات آن تا حد توان منطبق با ماهیت انسان است. به همین علت، حقوق و تکالیف انسانها و از جمله حقوق و تکالیف زوجین در حقوق ایران، بر اساس حقایق انسانی مقرر گردیده است. در ازدواج دائم و موقت، حقوق و تکالیف زوجین دارای دو بخش مالی و غیر مالی بوده و زوجین به دلیل تفاوتهای جنسیتی، از حقوق و تکالیف مالی متفاوتی برخوردار هستند. مهمترین حقوق و تکالیف مالی بین زوجین، عبارت است از: مهریّه، نفقه، أجرةالمثل، حقوق وظیفه ومستمری و إرثیّه. از آنجا که قضات دادگاهها موظفند موافق قوانین به دعاوی رسیدگی کرده، حکم مقتضی صادر و یا فصل خصومت نمایند...(م3ق.آ.د.م)1، بنابراین بررسی حقوق و تکالیف مالی پنجگانه بین زوجین فوق الذکر و نحوه استخراج و استنباط احکام آنها از قوانین و مقررات حقوق ایران، خصوصا با توجه به تفاوتهای آنها لازم و ضروری است. در حالی که چهار حق مالی مهریّه، نفقه، أجرةالمثل و حقوق وظیفه و مستمری به زوجه تعلق دارد، لیکن هر یک اززوجین با وفات دیگری از وی ارث می‌برد. علاوه براین، اغلب قوانین مربوط به حقوق و تکالیف مالی بین زوجین، جزء قواعد امری بوده و شرط بنایی یا تبانی در آنها راه ندارد. همچنین، به دلیل ابتنای فقهی قوانین ایران، مبانی فقهی آنها نیز در حد لازم مورد توجه قرار گرفته است. 1. قانون آیین دادرسی مدنی (ق.آ.د.م).

منابع و مأخذ:

فهرست منابع

1. قرآن کریم.

2. اصفهانی، ابوالحسن،1393ق، وسیلة النجاة، ج3، چ1، قم، مهراستوار.

3. امامی، حسن،1373ش، حقوق مدنی، ج4، چ11، تهران، کتاب فروشی اسلامیّه.

4. اول، شهید (عاملی، محمد)، [بی تا]، القواعد و الفوائد، قم، منشورات مکتبةالمفید.

5. بحرانی، یوسف، 1408ق، الحدائق الناظرة، ج25، قم، مؤسسة النشر الاسلامی.

6. ثانی، شهید، (عاملی، زین الدین)، 1385ش، الروضةالبهیة فی شرح المعةالدمشقیة، قم، مؤسسه بوستان کتاب.

7. ---------، 1416ق، مسالک الافهام، چ 1، ج8، قم، مؤسسةالمعارف الاسلامیه.

8 . حکیم، محسن، 1400ق، منهاج الصالحین، ج2، بیروت، دارالتعارف للمطبوعات.

9. حلّی، جعفر، 1415ق، شرائع الاسلام، ج2، چ1، تهران، مؤسسة المعارف الإسلامیّة.

10. حلّی، علّامه، 1419ق، قواعد الأحکام، ج3، چ1، قم، مؤسسه نشر اسلامی.

11. جعفری لنگرودی، محمد جعفر، 1386ش، ترمینولوژی حقوق، تهران، کتابخانه گنج دانش.

12. ---------------------------، 1376ش، حقوق خانواده، تهران، کتابخانه گنج دانش.

13. خمینی، روح الله، 1401ق، تحریر الوسیلةج2، بیروت، دار التعارف للمطبوعات.

14. خویی، ابوالقاسم، 1393ق، منهاج الصالحین، ج2، چ2، تهران، نشرمدینةالعلم.

15. سیوطی، جلال الدین، 1959م، الأشباه و النظائر، قاهره، مطبعةالباب الحلبی.

16. طاهری، حبیب الله، [بی تا]، حقوق مدنی، ج3، چ1، قم، دفتر انتشارات اسلامی.

17. طباطبائی، علی، 1422ق، ریاض المسائل، ج10، چ1، قم، مؤسسه نشر اسلامی.

18. طباطبائی یزدی، 1366ش، محمد کاظم، العروةالوثقی، ج2، چ3، تهران، انتشارات علمیه اسلامیه.

19.طوسی، شیخ، 1378ق، المبسوط فی فقه الامامیه، چ2، ج4، تهران، المکتبةالمرتضویة.

20. فخرالمحققین، 1389ق، ایضاح الفوائد فی شرح القواعد، ج3، چ1، قم، مؤسسه اسماعیلیان.

21. قانون اساسی جمهوری اسلامی‌ایران، 1368ش.

22. قانون اصلاح مقررات مربوط به طلاق، مصوب28/8/1371مجمع تشخیص مصلحت نظام.

23. قانون امور حسبی، مصوب2/4/1319ش.

24. قانون اداره تصفیه امور ورشکستگی، مصوب24/4/1318ش.

25. قانون حمایت خانواده، مصوب،1/12/1391.

26. قانون مدنی، تدوین جهانگیر منصور، 1388ش، تهران، نشر دیدار.

27. قمی، میرزا ابوالقاسم، 1371ش، جامع الشتات، چ1، تهران، مؤسسه کیهان.

28. کاتوزیان، ناصر، 1378ش، حقوق خانواده، ج1، چ5، تهران، شرکت سهامی‌انتشار.

29. کاتوزیان، ناصر، 1378ش، قانون مدنی در نظم حقوقی کنونی، چ3، تهران، نشر دادگستر.

30. محقّق داماد، مصطفی، 1387ش، بررسی فقهی حقوق خانواده، چ15، تهران، مرکز نشر علوم اسلامی.

31. مجموعه آراء وحدت رویه دیوان عالی کشور(حقوقی)، تدوین فرج اله قربانی، 1386ش، تهران، انتشارات فردوسی.

32. مجموعه قوانین ومقررات ازدواج و طلاق، تدوین جهانگیر منصور، 1388ش، تهران، نشر دیدار.

33. نجفی، محمّد حسن، جواهرالکلام، [بی تا]، ج31، چ7، بیروت.