بررسی دیدگاه ویتگنشتاین متأخر درباره گزاره های پایه

محورهای موضوعی :  پژوهشهای معرفت شناختی

عبداله محمدی ¹ (موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران)

تاریخ دریافت : 1398/07/08 تاریخ پذیرش : 1398/10/25 تاریخ انتشار : 1399/11/01

کلید واژه: یقین, ویتگنشتاین متأخر, گزاره‌های پایه, بدیهیات منطق, اصول ریاضی,

چکیده مقاله :

ویتگنشتاین متأخر گزاره‌های پایه را مبتنی بر نظریه خویش در بازی‌های زبانی و چارچوب ذهنی، تفسیر می‌کند. وی با شکاکیت مقابله کرده وآن را خودمتناقض می‌داند و گزاره‌های بدیهی را از ساختار بشر حذف‌ناشدنی شمرده است. با اینحال از نظر او میان گزاره‌های پایه تجربی و ریاضی، مرز روشنی نیست. گزاره‌های پایه ریاضی نیز متأثر از بازی زبانی و مبتنی بر حافظه هستند و به همین دلیل، ممکن است مورد فراموشی، غفلت یا اشتباه واقع شوند. از نظر وی گزاره‌های پایه تنها تصدیق ضروری دارند ولی خطاناپذیر نیستند. در نظریه ویتگنشتاین، میان مفهوم و زبان خلط شده است. بازی زبانی، فرهنگ و تاریخ بر ساحت زبان اثر می‌گذارند، در حالیکه صدق گزاره‌های بدیهی منطق و ریاضی در ساحت مفهوم سنجیده می‌شود. همچنین تفاوت میان یقین روانشناختی و یقین منطقی را می‌توان با روش تحلیل آنها و نیز امکان یا عدم امکان ناسازگاری مفهومی بررسی کرد. صدق گزاره‌های بدیهی نیز با ارجاع آنها به علم حضوری اثبات‌پذیر است.

چکیده انگلیسی:

ویتگنشتاین متأخر گزاره‌های پایه را مبتنی بر نظریه خویش در بازی‌های زبانی و چارچوب ذهنی، تفسیر می‌کند. وی با شکاکیت مقابله کرده وآن را خودمتناقض می‌داند و گزاره‌های بدیهی را از ساختار بشر حذف‌ناشدنی شمرده است. با اینحال از نظر او میان گزاره‌های پایه تجربی و ریاضی، مرز روشنی نیست. گزاره‌های پایه ریاضی نیز متأثر از بازی زبانی و مبتنی بر حافظه هستند و به همین دلیل، ممکن است مورد فراموشی، غفلت یا اشتباه واقع شوند. از نظر وی گزاره‌های پایه تنها تصدیق ضروری دارند ولی خطاناپذیر نیستند. در نظریه ویتگنشتاین، میان مفهوم و زبان خلط شده است. بازی زبانی، فرهنگ و تاریخ بر ساحت زبان اثر می‌گذارند، در حالیکه صدق گزاره‌های بدیهی منطق و ریاضی در ساحت مفهوم سنجیده می‌شود. همچنین تفاوت میان یقین روانشناختی و یقین منطقی را می‌توان با روش تحلیل آنها و نیز امکان یا عدم امکان ناسازگاری مفهومی بررسی کرد. صدق گزاره‌های بدیهی نیز با ارجاع آنها به علم حضوری اثبات‌پذیر است.

منابع و مأخذ:

حجت، مینو .(1391).  بی‌دلیلی باور ، تأملی در در باب یقین ویتگنشتاین، تهران: هرمس.

حسین‌زاده، محمد .(1396).  معرفت، چیستی، امکان و عقلانیت، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.

کنی، آنتونی .(1392).  معماری زبان و ذهن در فلسفه ویتگنشتاین، ترجمه محمدرضا اسمخانی، تهران: ققنوس.

لایکان، ولیام ج .(1391).  درآمدی تازه بر فلسفه زبان، ترجمه کورش صفری، تهران: انتشارات علمی.

مصباح یزدی، محمدتقی .(1391).  آموزش فلسفه، ج2، تهران: شرکت چاپ و نشر بین‌الملل.

ملکوم، نورمن .(1383).  دیدگاه دینی ویتگنشتاین، ترجمه علی زاهد، تهران: گام نو.

همو .(1380).  ویتگنشتاین متقدم و متأخر،  ترجمه رضا بخشایش، پژوهش­های فلسفی کلامی، پاییز1380، شماره 9 و 10، صص 100- 134.

ویتگنشتاین، لودویگ .(1391). پژوهش­های فلسفی، ترجمه فریدون فاطمی، چاپ ششم، تهران: مرکز.

هارتناک، یوستوس .(1356).  ویتگنشتاین، ترجمه منوچهر بزرگمهر، تهران: مؤسسه انتشارات خوارزمی.

Conway, Gertrude D .(1989). Wittgenstein on Foundations, USA, Humanities Press International.

Dancy Jonathan and Ernest Sosa , Matthias Steup .(2010). A Companion to Epistemology, second edition, Blackwell.

Dilman, Ilham .(2002). Wittgenstein's Copernican   Revolution, The Question of Linguistic Idealism, Palgrave   Macmillan.

Glock , Hans-Johann .(1996). A Wittgenstein Dictionary, Wiley-Blackwell .

Grayling, A. C. (2001). Wittgenstein a very short introduction, Oxford, University press

Pleasants, Nigel .(1999). Wittgenstein and the Idea of Critical Social Theory, Rutledge.

Richter, Duncan .(2004). Wittgenstein at his Word, New York, Continuum.

Stern, David G .(2004). Wittgenstein's Philosophical Investigations , An Introduction, Cambridge university press.

Wittgenstein, Ludwig .(1958). The Blue and the Brown Books, Black well publishing.

Wittgenstein, Ludwig. (1969). On certainty ,translated by Denis Paul and G.E.M Anscombe, Basil Blackwell.

Wittgenstein, Ludwig.(1967). Zettel, Blackwell.