بررسی روابط بین برخی از صفات کمی و کیفی ژنوتیپ‌های برنج با استفاده از تجزیه همبستگی و تجزیه به عامل‌ها

محورهای موضوعی : مجله علمی- پژوهشی اکوفیزیولوژی گیاهی

احمد مجیدی مهر ¹

1 - دانشجوی ژنتیک و بهنژادی گیاهی، گروه اصلاح و بیوتکنولوژی، دانشکده تولید گیاهی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، ایران.

تاریخ دریافت : 1395/04/05 تاریخ پذیرش : 1395/09/18 تاریخ انتشار : 1397/09/01

کلید واژه: گزینش, کلروفیل, فنون به نژادی,

چکیده مقاله :

به‌منظور بررسی روابط بین برخی از صفات کمی و کیفی با استفاده از تجزیه همبستگی و تجزیه به عامل‌ها، آزمایشی در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار و 10 ژنوتیپ برنج در سال 1393 انجام شد. در این مطالعه سیزده صفت شامل تعداد سالم و کل در خوشه، وزن صد دانه، طول ساقه، ریشه و خوشه، طول و عرض و سطح برگ پرچم، محتوی کلروفیل، فلورسانس کلروفیل، قندهای محلول کل، پرولین و پروتئین برگ با استفاده از اندازه‌گیری 10 نمونه تصادفی در هر واحد آزمایشی ارزیابی شد. تجزیه واریانس نشان داد که اثر ژنوتیپ برای برخی از صفات شامل کلروفیل، قندهای محلول، پرولین و پروتئین برگ، سطح برگ پرچم، طول ریشه و خوشه، تعداد دانه‌ی سالم و وزن صد دانه در سطح احتمال پنج و یک و درصد معنی‌دار بودند. نتایج حاصل از تجزیه به عامل‌ها نشان داد که چهار عامل اصلی و مستقل، 96/74 درصد از تغییرات کل داده‌ها را توجیه می‌نمایند. به‌طوری که چهار عامل تحت عنوان اجزای عملکرد (68/26درصد)، فیزیولوژیک (‌22/24درصد) و مورفولوژیک (06/24 درصد) نام‌گذاری گردیدند. نتایج تجزیه‌ی عامل‌ها نشان داد، گزینش صفات براساس عامل اجزای عملکرد شامل صفات فلورسانس‌کلروفیل، تعداد دانه کل و سالم در خوشه و وزن صد دانه به‌عنوان شاخص گزینش در برنامه‌های به‌نژادی و به منظور بهبود عملکرد دانه می-تواند مفید باشد.

چکیده انگلیسی:

To study the relationship some from between qualitative and quantitative traits using correlation analysis and factor analysis of 10 genotypes of rice Irani, an experiment in a randomized complete block design with three replications was conducted in 1393. The thirteen triats include the number safe and total of grains per panicle,100- grains weight, shoot length, root and panicle length and width of flag leaf, flag leaf area, chlorophyll content, chlorophyll fluorescence (Fv‌/‌Fm), total soluble sugars, proline and leaf protein measured using 10 random samples were measured in each experimental unit. Analysis of variance showed that genotype effect for some traits include chlorophyll, total soluble sugars, proline and proteins leaf, flag leaf area, root length and panicle, the number of safe grains and 100-grains weight at the 5 and 1% were significant. The results of the factor analysis showed that four main and independent factors74.96 % of the total variation datas explained it. So that four factor as yield components (26.68%), physiological (24.22%) and morphological (24.06%) were named.The results of factor analysis, selection based on the traits of the first factor or yield components include chlorophyll fluorescence traits, and safe and total grains per panicle and 100-grain weight as selection criteria in breeding programs to improve grain yield can have more useful.

منابع و مأخذ:

آگاهی، ک.، م. فتوکیان و ا. فرشادفر. 1386. تجزیه ضرایب همبستگی و علیت برای برخی از صفات عملکرد ژنوتیپ­های برنج (Oryza sativa L.). مجله علوم گیاهان زراعی. 6(3): 513-517.

آلاقلی­پور، م. و م.­ س. محمد صالحی. 1382. تجزیه عاملی و ارتباط آن در ژنوتیپ­های مختلف برنج. مجله نهال و بذر. 76-86.

ابوذری گزاف­رودی، ا. ر. هنرنژاد و م. فتوکیان. 1387. بررسی تنوع ژنتیکی ارقام برنج با استفاده از داده­های صفات مورفولوژیکی. مجله پژوهش و سازندگی. 21(1): 110-117.

امیری، ر.، ع. م. رضایی، م. شاهدی و ش. دخانی. 1378. استفاده از کروماتوگرافی میاع فاز معکوس با کاراِیی بالا (RP-HPLC) در بررسی تنوع ژنتیکی. علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی. 3(3): 41-59.

امینی، ف. گ.، ه. ا. سعیدی و ا. ف. میرلوحی. 1387. ارتباط بین عملکرد و اجزای عملکرد ژنوتیپ­های گلرنگ (Carthamus tinctorius L). علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی. 12(45): 535-525.

باوی، ج. 1387. اثرات تعداد بذر در روش کشت مستقیم بر عملکرد، اجزای عملکرد و شاخص­های رشد سه رقم برنج در شرایط خوزستان. پایان­نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه آزاد اسلامی واحد دزفول.

پیردشتی، ه و م. یعقوبی خانقاهی. 1389. چهاردهمین همایش ملی برنج. دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری. 354 صفحه.

ترنگ، ع. ­ر.، م. فروزانفر و م. صالحی­فر. 1391. تجزیه دای آلل برای صفات کمی و کیفی در برنج. موسئسه تحقیقات برنج. 225 صفحه.

جمشید­مقدم، م.، س. پورده و ه. همت­زاده. 1385. بررسی ژرم­پلاسم گلرنگ تحت کمبود باران. چکیده نهمین کنفرانس علوم کشاورزی. دانشکده ابوریحان، دانشگاه تهران.

رحیم سروش، ح.، م. مصباح، ع حسین­زاده و ر. بزرگی­پور. 1383. بررسی تنوع ژنتیکی و فنوتیپی و تجزیه خوشه­ای برای صفات کمی و کیفی برنج. مجله نهال و بذر. 20(2)­­: 167-182.

گوهری، م.، م. خیاط و ش. لک. 1389. بررسی روابط همبستگی و تجزیه علیت برخی از ارقام صفات مهم زراعی موثر بر عملکرد دانه در ارقام مختلف برنج. یافته­های نوین کشاورزی. 4(3): 262-269.

مجیدی­مهر، ا. ر. امیری فهلیانی و ا. معصومی اصل. بررسی صفات بیوشیمیایی و شیمیایی ژنوتیپ­های مختلف برنج تحت تنش شوری. مجله تحقیقات غلات. 4(1):45-58.

محمدی، ص. د. حبیبی، ف. پاک­نژاد، ع. محدثی و س. بخشی­پور. 1389. تأثیر تراکم بوته بر عملکرد و اجزای عملکرد برنج با استفاده از ماشین نشاکار. مجله زراعت و اصلاح نباتات. 6(4): 49-59.

مظهری، م. 1383. بررسی تنوع ژنتیکی ارقام مختلف برنج براساس خصوصیات مورفولوژیکی، پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشکده علوم کشاورزی دانشگاه گیلان.

نعمانی، م و و. رشیدی. 1390. بررسی روابط بین صفات کمی و کیفی با عملکرد در لاین­های امید بخش برنج به کمک تجزیه به عامل­ها. مجله گیاه و زیست بوم. 7(2-27): 81-92.

Bagheri, A., B. Yazdi-Samadi, M. Taeb and M. R. Ahmadi. 2001. The relationship and the relationship between performance and other quantitative and qualitative characteristics of safflower. Journal of Agriculture Science Iran. 2: 295-307.

Ebrahimnejad, S and V. Rameeh. 2016. Correlation and factor analysis of grain yield and some important component characters in spring bread wheat genotypes. Cercetari Agronomic in Moldova. 1(165); 5-15.

FAO. 2012. http://FAO. Org. FAOSTATE.  Agriculture statistics.

Fazeli, F., H. Najafi-Zarini, M. Arefrad and A. Zaman-Mirabadi. 2015. Assessment of relation of morphological Traits with seed yield and their diversity in M4generation of soybean mutant lines [Glycine max (L.) Merrill] through factor analysis. J. Crop Breed. 7(15):47-56.

Fernandez, G. C. I. 1992. Effective selection criteria for assessing plant stress tolerance. Pp.257-270. In: Proceedings of the International Symposium on Adaptation of Vegetables and other Food Crops i­n Temperature and water Stress. Taiwan, 13-16 Aug.

Ghohari, M., M. Kheyat, Sh. Lack. 2010. Study of correlation and path analysis of some agronomic traits affecting grain yield rice varieties. New Findings Agric. 4(3):260-269.

Ghorbani, H. R., H. Samieizade-Lahijii, B. Rabiei and M. Allagholipour. 2011. Groping different rice genotypes using Factor analysis and cluster analysis. Journal of Agricultural Science and Sustainable Produc. 21(3): 90-104.

Harman, H. H. 1976. Modern factor analysis. Eds Ed. University of Chicago Press, Chicago. 376 pp.

Irigoyen, J. J., D. W. Emerich and M. Sanchez-Diaz. 1992. Water stress induced changes in concentration of proline and total soluble sugars in modulated alfalfa (Medicago sativa L.) plants. Physiol. Plants. 84: 55-60.

IRRI, 2011, International Rice Research Institute. Rice Statistical.

IRRI. 2002. Standard evaluation system for rice (SES). International Rice Research Institute. 54 p.

Johson, R. A and D. W. Wichem. 2007. Applied multivariate statistical analysis. 4^th ed. Prentice Hall International, Inc., New Jersey.

Kaiser, H. F. 1985. The Varimax criterion for analysis rotation in factor analysis.

Liu, C and J. Zhang. 2000. Heat stress injury in relation to membrane lipid per oxidation in creeping.  Crop Sci. 151: 135-143.

Paquine, F and P. Lechasseur. 1979. Observations sure one method dosage 1a Libra- ­dens les de plants. Can. J. Bot. 57:1851-1854.

SAS Institute. 2002. SAS user’s guide: Statistics. Ver 9.1. SAS Institute Cary, NC.

Sharma, S. 1996.  Applied multivariate techniques. 1nd ed. John Wiley and Sons, New York. 493 Pp.

Singh, J and H.S.  Yadava.  2000. Factors determining seed yield in early generation of soybean. Crop Research. 20: 231-243.

StatGraphics. 2012. Statistical analysis and data visualization system (revised version). Stat Point Technologies, Incorporation.

Zhang, J. K., G. H. He and G. D. Yin. 1993. Genetic variation in quantities traits among compatible rice varieties. J. South West Agric. University. 15: 294-300.