تأثیر محرک زیستی کیتوزان بر صفات فیزیولوژیکی و مورفولوژیکی ریحان بنفش (Ocimum basilicum L.) تحت تنش کم آبی

محورهای موضوعی : مجله علمی- پژوهشی اکوفیزیولوژی گیاهی

فاطمه ملک پور ¹ , اعظم سلیمی ² , عبداله قاسمی پیربلوطی ³

1 - 3 -دانشجوی دکتری فیزیولوژی گیاهی، دانشکده علوم زیستی، دانشگاه خوارزمی، تهران
2 - استادیار گروه علوم گیاهی، دانشکده علوم زیستی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران
3 - گروه گیاهان دارویی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرکرد، ایران

تاریخ دریافت : 1394/03/02 تاریخ پذیرش : 1394/08/21 تاریخ انتشار : 1395/12/01

کلید واژه: کیتوزان, تنش خشکی, یحان بنفش,

چکیده مقاله :

گیاهان دارویی واکنش‌های متفاوتی نسبت به تنش خشکی در عملکرد و مواد مؤثر تولیدی دارند. ریحان (Ocimum basilicum L.) به عنوان یک گیاه دارویی کاربرد زیادی در درمان بسیاری از بیماری‌ها دارد. کیتوزان از ترکیبات اصلی دیواره سلولی بسیاری از گونه‌های قارچی، باعث تغییرات فیزیولوژیکی و مورفولوژیکی در گیاهان می‌شود. این تحقیق به منظور بررسی اثر تنش کمبودآب (100، 60 و 30 درصدظرفیت زراعی) و محرک کیتوزان (0، 2/0 و 4/0 گرم در لیتر) بر روی ویژگیهای رشدونمو گیاه ریحان در مزرعه دانشگاه آزاداسلامی شهرکرد در سال 1393 اجرا شد. آزمایش به صورت فاکتوریل بر پایه طرح کاملاً تصادفی، با سه تکرار اجرا گردید. پارامترهای مورفولوژیکی (طول ساقه، تعداد شاخه جانبی، سطح برگ، وزن تر وخشک) و فیزیولوژیکی (میزان کلروفیل، کارتنوئید، پرولین، قندهای محلول، فنل و فلاونوئید) اندازه‌گیری شد. تجزیه واریانس نشان داد سطوح مختلف خشکی و کیتوزان و اثرات متقابل آنها بر برخی پارامترهای مورفولوژیکی و فیزیولوژیکی گیاه مؤثر بودند. تنش خشکی باعث کاهش در رنگیزه‌ها، سطح برگ، طول ساقه، وزن تر ریشه و اندام هوایی و افزایش در میزان پرولین، قندهای محلول و محتوی فنل و فلاونوئید گردید. تیمار با کیتوزان باعث افزایش وزن تر ریشه و ساقه، قندهای محلول، پرولین، فنل و فلاونوئید گیاهان در شرایط تنش و غیرتنش گردید. باتوجه به اینکه خشکی از ویژگی‌های بارز جغرافیایی کشور ایران می‌باشد و از این پدیده‌ی طبیعی و غیرقابل تغییر، گریزی نیست، بنابراین جهت مقابله و کاهش خسارت کمبود آب استفاده از پلیمرزیستی کیتوزان، به عنوان ماده طبیعی کاهش دهنده تنش خشکی در ریحان، حائز اهمیت می‌باشد.

چکیده انگلیسی:

Medicinal plants have different reactions to drought stress in yield and production. Ocimum basilicum L. as a medicinal plants, used in the treatment of many diseases. Chitosan, a major component of the cell wall of fungal species, causes physiological and morphological changes in the plant. This study aimed to evaluate the effects water stress (100, 60 and 30% field capacity) and elicitor chitosan (0, 0.2 and 0.4 grams per liter) on growth and development properties of basil, in the research farm of Islamic Azad University, Shahrekord Branch in spring 2014. Experimental treatments were arranged as factorial in a complete randomized design with three replications. The morphological (plant height, inflorescence, number of branches, leaf area, fresh and dry weights) and physiological parameters (chlorophyll, carotenoids, proline, soluble carbohydrates, total phenolic and flavenoides) studied. Analysis of variance showed that drought stress and chitosan had significant effects on some of morphology and physiology characteristics. Drought stress decreased the content of photosynthetic pigments, leaf area, plant height, fresh and dry weights of root and arial parts and increased proline, soluble carbohydrates, total phenol and flavenoides. Treatment with chitosan increased fresh and dry weights of root and arial parts, soluble carbohydrates, proline, phenol and flavonoid in stressed and non-stressed plants. Since drought is a distinguishing feature of Iran and there is no escape from this natural and unchangeable phenomenon, therefore, in order to combat and reduce damage water shortage, the use of bio-polymer chitosan as a natural material reducing stress in basil, is important.