سنجش تناسب اراضی کشت سویا با تکیه‌بر شاخص‌های فیزیوگرافی (موردمطالعه: استان گلستان)

محورهای موضوعی : مجله علمی- پژوهشی اکوفیزیولوژی گیاهی

افروغ سادات بنی عقیل ¹ (دانشجوی کارشناسی ارشد، دانشکده تولیدات گیاهی، دانشگاه گنبد کاووس، گنبدکاووس، ایران)
علی راحمی کاریزکی ² (استادیار دانشکده تولیدات گیاهی، دانشگاه گنبد کاووس، گنبدکاووس، ایران)
عباس بیابانی ³ (دانشیار دانشکده تولیدات گیاهی، دانشگاه گنبد کاووس، گنبدکاووس، ایران)
حسن فرامرزی ⁴ (دانشجوی دکتری جنگلداری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران)

تاریخ دریافت : 1395/07/06 تاریخ پذیرش : 1395/11/11 تاریخ انتشار : 1398/03/01

کلید واژه: سیستم اطلاعات جغرافیایی, بافت خاک, ارتفاع, متغیرهای محیطی و تحلیل سلسله مراتبی,

چکیده مقاله :

استفاده نامناسب از اراضی و رشد بی‌رویه شهرها و کاهش سطح زیر کشت، استفاده بهینه از اراضی را موردتوجه قرار داده است و استفاده درست از اراضی، نیازمند بررسی مناسب منابع بوم‌شناختی کشاورزی می‌باشد. این پژوهش به‌منظور ارزیابی اراضی کشاورزی استان گلستان برای کشت سویا، با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS) و روش خطی ‌وزنی (WLC) انجام شد. بدین منظور ابتدا نیاز‌های زراعی و متغیر‌های محیطی تعیین، درجه‌بندی و مطابق با آن‌ها نقشه‌های موردنیاز تهیه گردید. متغیرهای محیطی موردمطالعه شامل: شیب، جهت جغرافیایی، ارتفاع از سطح دریا و بافت خاک می‌باشد. در این پژوهش. برای استانداردسازی داده‌ها از روش فازی و برای وزن‌دهی به معیارها از روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP) استفاده‌شده است. درنهایت با استفاده از روش ترکیب خطی وزنی (WLC) در محیط نرم‌افزار IDRISI، نقشه‌ی پتانسیل‌ کشت سویا تهیه گردید. نتایج نشان داد که در وزن‌دهی معیارها با روش تحلیل سلسله مراتبی در سویا بافت خاک با 5228/0 بیشترین و ارتفاع با 0765/0 کمترین ضریب‌ها را کسب کردند. سپس پهنه‌بندی اراضی در چهار طبقه بسیار مستعد، مستعد، نیمه مستعد و غیر مستعد انجام شد. نتایج حاصل از روش ترکیبی خطی وزنی اراضی ازلحاظ فیزیوگرافی نشان داد که 08/11 و 60/37 درصد از اراضی جهت تولید سویا در پهنه‌های بسیار مستعد و مستعد قرار دارند و عامل محدودکننده کشت این گیاه در استان را می‌توان بافت خاک ذکر نمود.

چکیده انگلیسی:

The rapidly growing world population places considerable pressure on increasingly scarce natural resources, spurring the need to develop more efficient and sustainable agricultural production systems to feed these growing populations. this study to evaluate the agricultural lands in Golestan province for soybeans, using Geographic Information System (GIS) and weighted linear method (WLC) was performed. For this purpose, the needs of the crop and environmental variable factors were determined and graded and according to current elements prepared required map. Studied Physiographic variables were consisted of slope, aspect, elevation and the soil texture. Data were standardized by fuzzy method, and Analytic Hierarchy Process (AHP) was used for weighting the criteria. Finally, soybean cultivation potential map were prepared with using weighted linear combination (WLC) in the software IDRISI The results showed the highest amount weighty criteria by the Analytic Hierarchy Process in the soybean soil texture (0.5228) and elevation whit (0.0765) had the lowest coefficient in the rankings. Then zoning of lands carried out in 4 classes (high suitable, suitable, less suitable and non-suitable Generally results of the weighted linear combination of Physiographic showed that 11.08 and 37.60 percent of the lands for soybean production areas were located in high suitable and suitable zones. In addition, limiting factor of the soybean cultivation in the Golestan province can be cited soil texture.

منابع و مأخذ:

بیدادی، م. ج.، ب. کامکار و ا. عبدی. 1393. پهنه‌بندی مناطق مستعد کشت سویا در حوزه قره‌سو با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی. نشریه تولید گیاهان زراعی. جلد هفتم، شماره دوم، 187-175.

خواجه‌پور، م. ر. 1383. اصول و مبانی زراعت. انتشارات جهاد دانشگاهی، دانشگاه صنعتی اصفهان. 386 صفحه.

-خواجه‌پور، م. ر. 1386. گیاهان صنعتی. انتشارات جهاد دانشگاهی. اصفهان. 564 صفحه.

شهابی، ه و چ. نیازی. 1388. ارزیابی عوامل موثر در مکان‌یابی ایستگاه‌های امداد و نجات جاده‌ای. همایش ملی ژئوماتیک 1388، تهران.

غفاری، ر. 1382. اولویت‌بندی بحران در سکونتگاه‌های روستایی با روش AHP. مطالعه موردی در دهستان بازفت. فصلنامه مهندس مشاور، شماره 12. صص 107-100.

کاظمی پشت مساوی، ح.، ز. طهماسبی سروستانی.، ب. کامکار.، ش. شتایی و س. صادقی. 1391. پهنه‌بندی زراعی- بوم‌شناختی اراضی کشاورزی استان گلستان جهت کشت کلزا با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS) و فرآیند تجزیه‌ و تحلیل سلسله مراتبی (AHP). مجله الکترونیک تولید گیاهان زراعی. جلد پنجم. شماره اول. ص 139-123.

کاظمی، ح. پهنه‌بندی زراعی- بوم شناختی اراضی کشاورزی شهرستان گرگان جهت کشت جولخت براساس منطق بولین. 1392. نشریه تولید گیاهان زراعی. جلد ششم. شماره چهارم. ص 185-165.

کاظمی، ح.، ز. طهماسبی سروستانی.، ب. کامکار.، ش. شتایی و س. صادقی. 1392. پهنه‌بندی زراعی- بوم‌شناختی اراضی استان گلستان جهت کشت سویا با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی. نشریه دانش کشاورزی و تولید پایدار. جلد 23. شماره 4. صفحات 21-40.

نصیری‌ششده، ع و ا. علیزاده. 1388. ارزیابی کیفی تناسب اراضی برای یک نبات خاص. چهارمین همایش ایده‌های نو در کشاورزی، اصفهان. صفحه 230-233.

Abdalla, F. 2012. Mapping of groundwater prospective zones using remote sensing and GIS techniques: A case study from the Central Eastern Desert, Egypt/Journal of African Earth Sciences. 70: 8–17.

Bhatia, V. S., Singh, P., Wani, S. P., Chauhan, G. S., Rao, A. K., Mishra, A. K and Srinivas, K. 2008. Analysis of potential yields and yield gaps of rainfed soybean in India using CROPGRO-Soybean model. agricultural and forest meteorology. 148(8), 1252-1265.

Bobade, S. V., Bhaskar, B. P., Gaikwad, M. S., Raja, P., Gaikwad, S. S., Anantwar, S. G., Patil, S. V., Singh, S. R and Maji, A. K. 2010. A GIS-based Land use Suitability Assessment in Seoni District, Madhya Pradesh, India. TE. 51: 1. 41-45.

Feizizadeh, B., Ebdali, H., Rezaei-Banafshe, M and Mohammadi, G. 2012. Zoning of susceptible area to rainfed wheat in the Azerbaijan province by geospatial analysis of GIS. Agron. J. (Pajouhesh & Sazandegi). 96: 75-91.

Kamkar, B., Dorri, M. A and Teixeira da Silva., J. 2014. Assessment of land suitability and the possibility and performance of a canola (Brassica napus L.) –soybean (Glycine max L.) rotation in four basins of Golestan province, Iran. The Egyptian Journal of Remote Sensing and Space Sciences. P 10.

Malczewski, J. 1999. GIS and Multicriteria Decision Analysis". John Wiely and sons. New york. USA, PP.198- 204.

Satty, T. L. 1980. The Analytic Hierarchy Process: Planning, Priority Setting, Resource Allocation. McGraw-Hill, New York. 287 p.

Sreedhar, G., Vijaya Kumar, G. T., Murali Krishna, I. V., Ercan, K and Cüneyd, D. M. 2009. Mapping of groundwater potential zones in the Musi basin using remote sensing data and GIS. Advances in Engineering Software 40, 506–518.