مقایسه ژنوتیپ های گندم نان بر اساس شاخص های تحمل به خشکی

محورهای موضوعی : یافته های نوین کشاورزی

فرزاد بابایی ¹ (عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد ایلام)
عباس ملکی ² (عضوهیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی ایلام)
حامد چهارسوقی امین ³ (عضوهیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی ایلام)
حجت مرادخانی ⁴ (کارشناس ارشد کشاورزی رشته اصلاح نباتات)
جعفر احمدی ⁵ (عضو هیات علمی دانشگاه شاهد)

تاریخ دریافت : 1394/09/13 تاریخ پذیرش : 1394/09/13 تاریخ انتشار : 1386/08/01

کلید واژه: تنش خشکی, ژنوتیپ, گندم نان, شاخص های مقاومت,

چکیده مقاله :

به منظور بررسی تغییرات عملکرد و واکنش ژنوتیپ‌های مختلف گندم نان نسبت به تنش خشکی آزمایشی در سال زراعی 84-85 در مزرعه تحقیقاتی واقع در منطقه صالح آباد از توابع استان ایلام اجرا شد. پنج ژنوتیپ گندم شامل ارقام چمران، اترک، زاگرس، کوهدشت و چناب از ارقام متداول منطقه، در دو آزمایش جداگانه در شرایط آبیاری و تنش خشکی در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی و در سه تکرار مورد ارزیابی قرار گرفتند. شاخص‌های کمّی مقاومت به خشکی نظیر TOL ،STI ،GMP ، MP و SSI بر مبنای عملکرد ژنوتیپ‌ها در شرایط تنش و بدون تنش محاسبه شدند. شاخص‌های دارای همبستگی مثبت و معنی‌دار با عملکرد دانه به عنوان معیار گزینش ژنوتیپ‌های مقاوم به خشکی با پتانسیل عملکرد بالا انتخاب گردیدند. از این نظر شاخص‌های STI ،GMP ، MP بیشترین همبستگی را با یکدیگر و با عملکرد دانه در هر دو شرایط تنش و غیرتنش و شاخص‌های TOL و SSI همبستگی معنی‌داری با یکدیگر نشان دادند. بر مبنای شاخص‌های مورد مطالعه، ارقام زاگرس و چمران، مقاوم‌ترین و ارقام اترک و چناب در برابر تنش خشکی حساسیت بیشتری نشان دادند.

چکیده انگلیسی:

In order to study yield variation of the most tolerate genotypes of bread wheat (Triticum aestivum) against drought stress an experiment was conducted using RCB design with three replications. That was done on rain fed and irrigated land in agricultural research field of Salehabad in Ilam province (2005-2006). The most common genotypes consist of five varieties; Chamran, Atrak, Zagros, Koohdasht and Chenab were studied.  Considering yield in the stress and non–stress conditions drought tolerance indices including MP (mean of productivity), SSI (stress susceptibility Index), TOL (tolerance), GMP (geometric mean of productivity) and STI (stress tolerance index) were calculated. High significant positively correlated indices were determined as selection factors of high yield potential and resistant varieties. According to drought tolerance indices Zagross and Chamran variety were found as the most tolerate and Atrak and Chanab were the most susceptible varieties examined.

منابع و مأخذ:

1- احمدی، ج. 1382. تجزیه ژنتیکی مقاومت به خشکی پایان نامه دکتری، دانشکده کشاورزی دانشگاه تهران.

2- اشکانی، ج.  1381. تعیین مقاومت به خشکی در ارقام گلرنگ بهاره (Carthamus tinctorius) و بررسی چند شاخص مقاومت به خشکی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شیراز .

3- اهدایی، ب. 1372.انتخاب برای مقاومت به خشکی در گندم، مقالات کلیدی اولین کنگره زراعت و اصلاح نباتات ایران.

4- اهدایی، ب. 1373. تغییرات ژنتیکی برای ذخیره سازی و انتقال مواد به دانه در گندم ساده تحت شرایط خشکی انتهایی، چیکده مقالات پنجمین کنگره زراعت و اصلاح نباتات ایران.

5- دادخدایی، ن. 1380. ارزیابی بهبود ژنتیکی عملکرد مقاومت به تنش خشکی ارقام اصلاح شده گندم ایران،

پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شیراز.

6- عزیزنیا، ش.، قنادها، م.، زالی، ع.، یزدی صمدی، ب.  و احمدی، ع. 1384. بررسی و ارزیابی صفات کمی مرتبط با مقاومت به خشکی در ژنوتیپهای مصنوعی گندم در دو شرایط دیم و آبی، مجله علوم کشاورزی، جلد 26، شماره 2: صفحه 292-281.

7- فرشادفر، ع. 1374. بررسی مقاومت به خشکی ارقام مختلف نخود، چکیده مقالات سومین کنگره زراعت واصلاح نباتات ایران، صفحه 38.

8- فرشادفر، ع. 1378. انتخاب برای مقاومت به خشکی در لاین‌های گندم نان، چیکده مقالات ششمین کنگره‌زراعت و اصلاح نباتات ایران.

9- گل پرور، ا. 1379. ارزیابی تعدادی از ژنوتیپ‌های گندم کلکسیون در دو محیط بدون تنش و تنش خشکی و تعیین بهترین صفات گزینش در دو محیط. پایان نامه کارشناسی ارشد اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تهران.

10- نادری، ا. 1379. ارزیابی تنوع ژنتیکی و مدل سازی پتانسیل انتقال مجدد آسیمیلات‌ها و نیتروژن به دانه‌ها در ژنوتیپ‌های گندم در شرایط خشکی، پایان نامه دکتری زراعت، واحد علوم و تحقیقات اهواز.

11- Brar, G. S., Kar, S. and Singh, N. T. 1990. Photo synthetic response of wheat to soil water deficits in the tropics .J. Crop. Sci., 164:343-348.

12- Fernandez, R. J. and Reynolds, J. F. 2000. Potential growth and drought tolerance of eight desert grasses. J. Ecologia., 123: 90-98.

13- Ferandez, G. e. J. 1992. Effective selection criteria for assessing plant stress tolerance. Proceedings of  Symposium, Taiwan. 18: 257- 270.

14- Fisher, R. A. and Wood, J. T. 1976. Drought resistance in spring wheat cultivars III, yield association with morpho- physiological traits. Aus. J. Agric., 30: 1061-1020.

15- Ficher, R. A., and Mourer, R. 1987. Drought resistance in spring wheat cultivars. I. Grain yield responses. Aus.J. Agric Res., 29: 897-912.

16- Garcia delmoral, L. F., Y. Rharrabti and Royo, C. 2002. Evaluation of Grain yield and its components in drought, wheat under Mediterranean conditions. Agronomy Journal., 95: 266-274.

17- Gonzalez, A., Martin, I. and Ayerve, L. 1999. Barley yield in water stress conditions. The influence of osmotic adjustment and stomata conductance. Field Crop Res., 62: 23-34.

18- Grzesiak, S., Filek, W., Skrudlik, G. and Niziol, B. 1996. Screening for drought tolerance evaluation of seed germination and seedling growth for drought resistance in legume plants. J. Agr. And Crop. Sci., 177: 245-252.

19- Keim, D. L. and kronstad, W. E. 1981. Drought responses of winter wheat cultivars growth under field stress condition. Crop. Sci., 21: 11-14.

20- Rosielle, A. A. and Hamblin, J. 1981.Theoretical aspect of selection for yield in stress and non- stress environment. Corp. Sci., 21: 943-946.