واکنش صفات گیاهی چهار ژنوتیپ گلرنگ در شرایط تنش کمبود آب

محورهای موضوعی : یافته های نوین کشاورزی

میثم فراست ¹ , نورعلی ساجدی ² , محمد میرزاخانی ³

1 - فارغ التحصیل کارشناسی ارشد زراعت دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک
2 - عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک
3 - عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد فراهان

تاریخ دریافت : 1394/09/12 تاریخ پذیرش : 1394/09/12 تاریخ انتشار : 1387/08/01

کلید واژه: گلرنگ, عملکرد دانه, ژنوتیپ, درصد روغن, تنش کم آبی,

چکیده مقاله :

به منظور بررسی واکنش صفات گیاهی چهار ژنوتیپ گلرنگ در شرایط تنش کمبود آب، آزمایشی به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک در سال 1388 انجام گرفت. تیمارها شامل سه سطح آبیاری 100، 75 و 50 درصد نیاز آبی گیاه و ژنوتیپ های گلرنگ شامل محلی اصفهان، اصفهان-14، PI-537598 و IL-111 بودند. نتایج نشان داد تنش خشکی عملکرد دانه و عملکرد روغن را کاهش می دهد. به طوری که عملکرد دانه از 2/1198 کیلوگرم در هکتار در آبیاری معادل 100 درصد نیاز آبی گیاه به 5/936 کیلوگرم در هکتار در شرایط تأمین 50 درصد نیاز آبی گیاه کاهش یافت. بیشترین عملکرد روغن به مقدار 2/407 کیلوگرم در هکتار از تیمار آبیاری تأمین 100 درصد نیاز آبی گیاه و کمترین عملکرد روغن به مقدار 7/297 کیلوگرم بر هکتار در تیمار آبیاری تأمین 50 درصد نیاز آبی گیاه بدست آمد. در بین ژنوتیپ ها، محلی اصفهان دارای بیشترین عملکرد دانه و روغن بود. اثر متقابل تیمار های آزمایشی نشان داد بیشترین عملکرد دانه و روغن به ترتیب معادل 05/1583 و 5/605 کیلوگرم در هکتار در تیمار آبیاری تأمین 100 درصد نیاز آبی گیاه و ژنوتیپ محلی اصفهان حاصل شد. ژنوتیپ محلی اصفهان هم در شرایط مطلوب و هم در شرایط تنش دارای بیشترین عملکرد دانه و عملکرد روغن بود.

چکیده انگلیسی:

     In order to investigate the effect of drought stress on agriculturetraits in four safflower genotypes (Carthamus tinctorius L.), this experiment was conducted in field research station of Islamic Azad University of Arak, Iran during 2008-2009. The experimental design was split plot based on RCBD with four replications. The treatments composed of irrigation levels 100%, 75% and 50% crop water requirement as main plot and four safflower genotypes included Esfahan native, Esfahan-14, PI-537598 and IL-111 as sub plot. Results showed that drought stress reduced grain yield and oil yield. Grain yield reduced from 1198.2 Kgha-1 in irrigation equal 100% crop water requirement to 936.5 Kg/ha in irrigation equal 50% crop water requirement. The highest oil yield 407.2 Kg/ha was related to irrigation equal 100% crop water requirement and lowest oil yield 297.7 Kg/ha was found in irrigation equal 50% crop water requirement were obtained. Among genotypes, the highest magnitude of grain yield and oil yield were obtained from Esfahan native genotype. Interaction effects of drought stress and genotypes showed that highest grain and oil yield were obtained from treatment of 100% crop water requirement and Esfahan native genotype by 1583.05 kg/ha and 605.6 kg/ha respectively. The highest grain yield and oil yield were obtained in optimum condition and stress condition from Esfahan native genotype.

منابع و مأخذ:

1- بای بوردی، ا. 1386. تغذیه گیاهی گلرنگ. انتشارات پریور. 80 صفحه.

2- حیدری زاده، پ. و خواجه پور، م. ر. 1386. واکنش ژنوتیپ های گلرنگ توده محلی کوسه به تاریخ کاشت. مجله علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی 11 (42): 69-78.

3- خواجه پور، م.  ر. 1377. تولید نباتات صنعتی. انتشارات جهاد دانشگاهی، دانشگاه صنعتی اصفهان.

4- رستمی، م. 1383. اثر تنش خشکی آخر فصل بر عملکرد و خصوصیات فیزیولوژیک ارقام گندم و تعیین بهترین شاخص مقاومت به خشکی. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد.

5- زینلی، ا. 1378. گلرنگ (شناخت، تولید و مصرف). دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان.

6- سیروس مهر، ع.، شکیبا، م.، آلیاری، ه.، تورچی، م. و دباغ محمدی نسب، ع. 1387. اثر تنش کمبود آب و تراکم بوته بر عملکرد و برخی صفات مورفولوژیک ارقام گلرنگ پاییزه. مجله پژوهش و سازندگی در زراعت و باغبانی شماره 78 ص.80-87.

7- کافی، م. و رستمی، م. 1386. اثر تنش خشکی بر عملکرد، اجزای عملکرد و درصد روغن ارقام گلرنگ در شرایط آبیاری با آب شور. مجله پژوهش های زراعی ایران 5 (1): 132-121.

8- میرزاخانی، م.، اردکانی، م. ر.، شیرانی راد، ا. ح.  و عباسی فر، ا.  ر. 1381. بررسی اثرات تاریخ کاشت بر عملکرد و اجزای عملکرد ارقام گلرنگ بهاره در استان مرکزی. مجله علوم زراعی ایران. 4 (2) :149-138.

9- نادری درباغشاهی، م. ر.، نورمحمدی، ق.، مجیدی، ا.، درویش، ف.، شیرانی راد، ا. ح. و مدنی،  ح. 1383. بررسی اثر تنش خشکی و تراکم بوته بر صفات اکوفیزیولوژیکی سه لاین گلرنگ در کشت تابستانه در اصفهان. مجله نهال و بذر 20 (3): 296-281.

10- نادری درباغشاهی، م. ر.، نورمحمدی، ق.، مجیدی، ا.، درویش، ف.، شیرانی راد، ا.ح. و مدنی، ح. 1384. بررسی عکس العمل گلرنگ تابستانه به شدت های مختلف تنش خشکی در منطقه اصفهان. مجله علوم زراعی ایران 7 (3): 225-212.

11- Abel, G. H. 1969. An analysis of yield components in safflower. Res. Conf., Proc. Brd, Univ. of California, Davis. P:18-22.

12- Alizadeh K. and Carapetian, J. 2006. Genetic variation in a safflower germplast  grown in rainfall cold drylands. J. Agron., 5: 50-52.

13- Ashkani, J., Pakniyat, H., Emam, Y., Assad, M. T. and Bahrani, M. J. 2007. The Evaluation and Relationships of some Physiological Traits in Spring Safflower (Carthamus tinctorius L.) under Stress and Non-stress Water Regimes. J. Agric. Sci. Technol. (2007) Vol. 9: 267-277.

14- Camas, N., Cirak, C. and Esendal, E. 2007.Seed yield, oil contend and fatty acids composition of safflower (Carthamus tinctorius L.) grown in northern Turkey conditions. J. Fac. Agric., OMU, 2007,22(1):98-104.

15- Cavero, J., Plant, R. E., Shennan, C., Friedman, D. B., Williams, J. R., Kiniry, J. R. and Benson, V. W. 1999. Modeling nitrogen cycling in tomato-safflower and tomato-wheat rotations. Agricultural Systems, 60, 123-135.

16- Dajue, L. and Mundel, H.  H. 1996. Safflower. International Plant Genetic Resources Institute.

17- Esendal, E., Istanbulluoglub, A., Arslana, B. and Paşaa, C. 2008. Effect of water stress on growth components of winter safflower (Carthamus tinctorius L.). 7^th International safflower conference. Australia.

18- Food and Agriculture Organization of the United Nations (FAO). 2008. FAOSTAT Statistics Database. Available at: http://faostat.fao.org

19- Hamrouni, I., Salah, H. B. and Marzouk, B. 2001. Effects of water-deficit on lipids of safflower aerial parts. Phytochemistry, 58, 277-280.

20- Hang, I. N. and Evans, D. W. 1985. Deficit sprinkler irrigation of sunflower and sufflower. Agronomy   Journal 77:588-592.

21- Hashemi Dezfouli, A. 1994. Growth and yield of safflower as affected by drought stress. Crop Res. Hisar. 7(3):313-319.

22- Kar, G., Kumar, A. and Martha, M. 2007. Water use efficiency and crop coefficients of dry season oilseed crops. Agricultural Water Management, 87, 73-82.

23- Leonard, J. E. and French, D. F. 1969. Growth, yield and yield component of safflower as affected by irrigation regimes. Crop Sci. 61:111-113.

24- Lovelli, S., Perniola, M., Ferrara, A. and Tommaso, T. D. 2007. Yield response factor to water (ky) and water use efficiency of Carthamus tinctorius L. and Solanum melongena L. Agricultural Water Management, 92, 73-80.

25- Ozturk, E., Ozer, H. and Potal, T. 2008. Growth and yield of safflower genotypes grown under irrigated and non-irrigated conditions in a highland environment. Plant soil inviron., 54 (10): 453-460.

26- Patil, P. S., Patil, A. M. and Deokar, A. B. 1992. Stability of yield in rainfed and irrigated safflower. J. Maharashtra Agric. Univ. 17:66-69.

27- Quiroga, A. R., Díaz-Zorita, M. and Buschiazzo, D. E. 2001. Safflower productivity as related to soil water storage and management practices in semiarid regions. Commun. Soil Sci. Plant Anal., 32(17&18), 2851-2862.

28- Richarde, R. A. 1996. Defining selection criteria to improve yield under drought. Plant Growth Reg. 20:157-166.

29- Rostami, M., Mirzaei R, and Kafi, M. 2003. Assessment of drought resistance in four safflower (Carthamus tinctorius L.) cultivars at the germination stage. 7^th International Conference on Development of Dryland. 14-17 September 2003. Tehran. Iran .

30- Wiess E.  A. 2000. Oilseed crops. Blackwell Science, Oxford.