مقایسه خصوصیات گیاهچه‎های برنج طارم محلی، حسنی و عنبربو با موتانت نسل پنجم

محورهای موضوعی : یافته های نوین کشاورزی

الهیار فلاح ¹ (استادیار پژوهش موسسه تحقیقات برنج کشور، معاونت مازندران، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، آمل، ایران)
لیلا باقری ² (پژوهشگر پژوهشگاه علوم و فنون هسته‌ای، پژوهشکده کشاورزی هسته‌ای، کرج، ایران)
علیرضا نبی پور ³ (عضو هیات علمی معاونت موسسه تحقیقات برنج کشور در مازندران (آمل))
حسین الیاسی ⁴ (کارشناس ارشد زراعت معاونت موسسه تحقیقات برنج کشور در مازندران (آمل))

تاریخ دریافت : 1396/02/09 تاریخ پذیرش : 1396/02/09 تاریخ انتشار : 1394/11/01

کلید واژه: همبستگی, گیاهچه برنج, موتانت, نسبت ریشه به شاخساره,

چکیده مقاله :

کاربرد اشعه گاما باعث ایجاد موتاسیون در گیاه برنج شد و تنوع حاصل در مرحله گیاهچه‎ای قابل بررسی بود. جهت مقایسه صفات رشدی گیاهچه‎های برنج طارم محلی، حسنی و عنبربو با موتانت‎های نسل پنجم حاصل از آنها، آزمایشی به صورت اگمنت در خزانه ایستگاهی معاونت موسسه تحقیقات برنج کشور در مازندران (آمل) در سال 94 اجرا شد. تعداد 23 لاین نسل پنجم حاصل از طارم محلی، 7 و 8 لاین نسل پنجم به ترتیب حاصل از حسنی و عنبربو همراه با شاهد آنها به میزان 300 گرم بذر خشک در نیم متر مربع خزانه بذرپاشی شد. در مرحله سه برگی ، صفات رشدی طول گیاهچه، وزن خشک ریشه، وزن خشک اندام هوایی (شاخساره)، وزن خشک کل و نسبت ریشه به شاخساره اندازه‎گیری شد. نتایج نشان داد 52% موتانت حاصل از طارم محلی طول گیاهچه کمتری نسبت به شاهد داشتند ولی همه موتانت‎های حاصل از حسنی دارای طول گیاهچه بیشتری نسبت به شاهد داشتند. در گیاهچه‎های موتانت حاصل از عنبربو، 75% طول گیاهچه کمتری داشتند. میزان افزایش وزن خشک ریشه، شاخساره موتانت‎ها نسبت به شاهد بین 85-59% بود ولی وزن خشک کل گیاهچه در همه موتانت‎ها نسبت به شاهدها بیشتر بود. نسبت ریشه به شاخساره در موتانت حاصل از عنبربو 100% ولی در موتانت حاصل از طارم محلی 74% بیشتر بود. بین طول گیاهچه برنج با وزن خشک ریشه، شاخساره و کل در سطح 1% همبستگی مثبت وجود داشت ولی با نسبت ریشه به شاخساره همبستگی نداشت. تجزیه خوشه‎ای، موتانت‎ها را در سه گروه قرارداد. وزن خشک کل گیاهچه موتانت‎ها نسبت به شاهدها بیشتر ولی طول گیاهچه‎ها کمتر بود.

چکیده انگلیسی:

Using of Gama ray was caused mutation in rice plant and produced diversity at seedling stage can be evaluated. In order to comparison seedling growth characteristics of Tarom Mahali, Hasani and Anbarbo varieties with M5 mutants from them, a augmented test was carried out in station nursery of deputy of rice research institute of Iran (Amol) in 2015. Number of 23 mutants of M5 from Tarom Mahali, 7 and 8 mutants from Hasani and Anbarbo varieties respectively with check (parents) were seeded 300g dry seeds in half square of nursery. In three leaves stages were measured growth characteristics such as seedling length, roots, shoot dry weight, total dry weight and root to shoot ratio. The results showed 52 percent of M5 mutant from Tarom Mahali had lower seedling length related to check (Tarom Mahali), however, all of mutants from Hasani had higher seedling length related to check (Hasani). The mutant seedling from Anbarbo variety had about 75 percent less than check. The rate of increasing root and shoot dry weight of mutants was 59-85 percent compared to check, but seedling total dry weight was higher in all mutants related to checks. To high ratio of root to shoot in Anbaro mutants was 100%, but in seedlings of Tarom Mahali mutants was 74%. Among of seedling length with root, shoot and seedling total dry weight there was positive correlation at 1%, however, there was no correlation with root to shoot ratio. The claster analysis is placed in three groups of mutants. Total seedling dry weight of mutants was higher related to check varieties but seedling length was lower.

منابع و مأخذ:

1- اصفهانی، م. 1376. مقدمه‏ای بر اکولوژی و فیزیولوژی برنج. انتشارات جهاد دانشگاهی گیلان.57 ص

2- سلیمانی، ع. و امیری لاریجانی، ب. 1383. اصول و مبانی زراعت برنج. انتشارات آرویج. 303 ص.

3- رادفر،ح .1383. ارزیابی تنش سرما روی مرحله جوانه زنی و گیاهچه‎ای برنج در شرایط کنترل شده در منطقه مازندران. پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه آزاد اسلامی. واحد ورامین.182ص

4- فرهمندفر ا.، پوستینی ک.، فلاح ا.، توکل افشاری ر.، و مرادی، ف. 1388. بررسی اثر تنش شوری بر جوانه زنی و رشد گیاهچه برخی از ژنوتیپ‎ها و ارقام برنج (Oryza sativa L.) ایرانی. مجله علوم گیاهان زراعی ایران، دوره 40، شماره 3، ص 94-71

5- فلاح، ا. 1389.گزارش نهایی طرح بررسی برخی از مکانیزم‌های فیزیولوژیکی مرتبط با تنش شوری در ارقام برنج ایرانی. انتشارات موسسه تحقیقات برنج کشور.76ص

6- فلاح، ا. و بابایی، م. 1385. بررسی تنش شوری روی فرآیند جوانه زنی برنج. مجله پژوهشنامه علوم کشاورزی و منابع طبیعی (علوم زراعی). سال چهارم، شماره چهارم، ص 18-12

7- مجیدی، ز.، رنجبر، غ.، بابائیان جلودار، ن. و باقری، ن. 1393. ارزیابی لاین‎های موتانت برنج (Oryza sativa L.) به تنش شوری در مرحله گیاهچه‎ای . مجله به نژادی گیاهان زراعی و باغی .پردیس ابوریحان دانشگاه تهران. دوره 2، شماره 1. ص 30-23

8- میرگوهر، م. و علیزاده، ش. 1376. طرح بررسی و انتخاب در توده بومی برنج عنبربو. گزارش نهایی مرکز تحقیقات کشاورزی ایلام. شماره ثبت 115/76. 39 ص

9- نحوی، م. و رحیم سروش، ح. 1384. نشریه ترویجی مدیریت زراعی خزانه­های برنج. انتشارات دفتر برنامه ریزی و هماهنگی ترویج. 19 ص.

10- نعمت زاده، ق. ع. 1394. جایگاه موتاسیون در ژنتیک، اصلاح نباتات و آینده پژوهشی. چهارمین همایش ملی کاربرد هسته‎ای در علوم کشاورزی و منابع طبیعی- پژوهشکده کشاورزی هسته‎ای ،کرج 29و 30 اردیبهشت.

11- یزدی صمدی، ب.، رضایی، ع. و ولی‎زاده، م. 1385. طرحهای آماری در علوم کشاورزی. انتشارات دانشگاه تهران. ص 520-495

12- Ando, A., 1970. Mutant induction in rice by radiation combined with chemical protectants and mutagens. In rice breeding with induced mutant II. IAEA. Vienna. Pp: 1-5.

13- SAS. 2002. The SAS system for Windows. Release 9.0. SAS Inst., Cary, NC. US.

14- Soltani, A., Gholipoor, M. and Zeinali, E. 2006. Seed reserve utilization and seedling growth of wheat as affected by drought and salinity. Env. Exp. Bot. 55: 195-200.

15- SPSS. 2007. The SPSS system for Windows. Release 16.0. SPSS Inc., an IBM Company Headquarters, USA.

16- Yoshida, S. 1981. Fundamentals in rice crop science. International Rice Research Institute, Los Banos, Laguna, Philippines. 269 p.

17-Yunbi, X. and Zongton, S. 1988. Screening criterion for cold tolerance at the seedling stage. IRRN. 13(4):13-14.