تأثیر تنش کم آبی بر عملکرد و اجزای عملکرد ارقام پیشرفته کلزا در منطقه اصفهان

محورهای موضوعی : یافته های نوین کشاورزی

فیروزه فیاض ¹ (دانشجوی سابق کارشناسی ارشد زراعت دانشگاه آزاد اسلامی اراک)
محمدرضا نادری درباغشاهی ² (عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی خوراسگان)
امیرحسین شیرانی راد ³ (عضو هیات علمی مؤسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر کرج)

تاریخ دریافت : 1394/09/18 تاریخ پذیرش : 1394/09/18 تاریخ انتشار : 1386/03/01

کلید واژه: تنش خشکی, کلزا, عملکرد و اجزای عملکرد, روغن دانه,

چکیده مقاله :

تأثیر تنش کم آبی بر شش رقم کلزای پاییزه در یک آزمایش مزرعه ای بر اساس طرح آماری کرت های یک بار خرد شده در قالب بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی کبوتر آباد اصفهان انجام گرفت. تیمار ها ی مورد مطالعه شامل قطع آبیاری در سه سطح، آبیاری پس از80 میلی متر تبخیر از تشتک کلاسA تا زمان رسیدگی فیزیولوژیکی به عنوان تیمار شاهد، قطع آبیاری از مرحله گلدهی به بعد، قطع آبیاری از مرحله پر شدن دانه به بعد روی شش رقم کلزای پاییزه در نظر گرفته شد. نتایج نشان دادند که قطع آبیاری در مرحله گلدهی به بعد کاهش معنی داری در اجزای عملکرد، عملکرد دانه را تحت تأثیر نامطلوب خود قرار داد به طوری که تعداد خورجین در بوته از 2/79 به 1/50، تعداد دانه در خورجین از 8/50 به 8/40، وزن هزاردانه از 5/4 به 9/3 گرم و عملکرد دانه از3131 به 2584 کیلوگرم در هکتار کاهش نشان دادند. درصد روغن دانه نیز تحت تأثیر این تیمار کاهش معنی دار از 5/48 به 6/46 درصد نشان داد.در بین ارقام نیز از لحاظ صفات مذکور اختلاف معنی دار وجود داشت. رقم زرفام در رژیم های مختلف آبیاری بالاترین عملکرد دانه و روغن دانه را به خود اختصاص داد و رقمSLMO46در رتبه بعدی قرار گرفت. با توجه به پتانسیل بالای ارقام مذکور در تولید روغن در شرایط تنش، قابلیت آنها برای بهره گیری در مطالعات آینده و تولید در شرایط تنش خشکی مشخص می شود.

چکیده انگلیسی:

A field trial as a split plot design based on randomized complete block design with  three replications was conducted on six winter Rapeseed (Brassicanapus L.) varieties in 2005 season in research farm of Kabootar Abad, Esfahan. Treatments selected based on using three different moisture regimes including 1) Application of water when 80% evaporation occurred from class A evaporation pan to physiological maturity as control treatment 2) Stopping water application since flowering stage and 3) Stopping water application since grain fill stage. The results indicated that stopping water application since flowering stage caused yield components to reduce significantly and thus had undesirable effect on yield where reductions in number of pod per plant (from 79.2 to 50.1), number of grains per pod (from 50.8 to 40.8) and weight of 1000 grains (from 3131 to 2584 gr/ha) were observed. Seed oil content was also found to be reduced in that treatment (from 48.5% to 46.6%). The studied varieties revealed significant differences in all measured traits. The variety of Zarfam had the highest grain yield and seed oil content in various irrigation regimes and the SLMO46 ranked next. Considering the high potential of these two varieties in producing oil in stress condition, their capability to be cultivated in stress- prone regions is realized.

منابع و مأخذ:

1- پرویزی، ی. 1381. آبیاری بهینه و تعیین کارایی مصرف آب در کلزا.  هفتمین کنگره علوم زراعت و اصلاح نباتات ایران،1381. مؤسسه اصلاح و تهیه نهال و بذر. کرج.    

2- خوش نظر پرشکوهی، ر. و شیرانی راد، الف. ح. 1381.  بررسی تحمل به تنش خشکی ارقام کلزا در منطقه قزوین. هشتمین کنگره علوم زراعت و اصلاح نباتات ایران،1383. دانشکده علوم کشاورزی دانشگاه گیلان.

3- دانشمند، ع ر.، شیرانی راد، الف. ح.، درویش، ف. و  اردکانی، م ر. 1381. تأثیر تنش خشکی بر عملکرد و میزان کلروفیل ارقام کلزا. هشتمین کنگره علوم زراعت و اصلاح نباتات ایران ، 1383. دانشکده علوم کشاورزی دانشگاه گیلان.

4- شیرانی راد، ا ح. 1379.  بررسی اثر تنش کم آبی بر صفات زراعی ارقام کلزا. ششمین کنگره علوم زراعت و اصلاح نباتات ایران، 1379. دانشگاه مازندران. 

5- عرشی، ی. 1372. آفتابگردان. (ترجمه).  انتشارات اداره ی کل پنبه و دانه های روغنی ایران. ص 689.

6- فنایی، ح. ر و کیخا. غ، ع. 1382.  بررسی اثر تنش خشکی در مراحل مختلف بر عملکرد و اجزای عملکرد ارقام کلزا در منطقه ی سیستان.  هشتمین کنگره ی علوم زراعت و اصلاح نباتات ایران، 1383. دانشکده ی علوم کشاورزی دانشگاه گیلان.

7- محسن آبادی، غ. ، خدابنده، ن.، عرشی، ی. و پیغمبری، ع. 1380.  اثر سطوح مختلف کود نیتروژن و آبیاری بر عملکرد و اجزای عملکرد دو رقم کلزای پاییزه. مجله ی علوم کشاورزی ایران. جلد 32. شماره 4.

8- ناصری، ف. 1370. دانه های روغنی. (ترجمه). انتشارات آستان قدس رضوی. صفحه 785.

9- Andersen, M. N., Heidman, T. and Plauborg, F. 1996. The effects of drought and nitrogen on light compensation growth and yield of winter oil seed raps. Acta. Agri. Scandinavica. 46(1):55-67.

10- Clarke, J. M. and G. M. Simpson. 1978. Influence of irrigation and seeding rates on yield and yield components of Brassica napus cv. Tower. Canadian J. Plant Sci. 58:731-737.

11- Edmeades, G. O., chafman, S.C., Bolonas, J., Banziger, M. and Lafitte, H.R. 1994. Recent evaluation of progress in selection for drought tolerance in tropical maize. Fourth Eastern and Southern African Regional Maize Conf. Herare. Zimbabwe.

12- Ghosh, R. K., Bandyopadhyay, P. and Mukhopadhyay, N. 1994. Performance of rapeseed-mustard culivars under various moisture regimes on the gangetic plain of west Bengal Joournal of Agronomy and Crop Science. 173:1,5-10.

13- Jensen, C.R., V.O. Mogensen, J. K. Fieldsend, G. F. J. Milford, M. N.Andersen and J. H. Thage. 1996. Seed glucosinolate, oil protein contents of field-grown rape(Brassica napus L.) affected by drying and evaporative demand. Field Crops Res. 47:93-105.

14- Kajdi. F. 1994. Effect of irrigation on the Protein and oil content of rape seed Varieties. Acta Agronomica.1994.36:12,44-50.

15- Kimber, D. S. and  Mc Gregor, D.L. 1995. Brassica oilseed : Production and utilization CAB international.

16- Komar, A. and D. P. Singh. 1998. Use of physiological indices as a screening technique for drought tolerance in oilseed Brassica species. Ann. Bot. 81:413-420.

17- Marie, A., Blondel, T. and Renard, M. 1999. Effect of temperature and water stress on fatty acid composition of rapeseed oil. Proceeding of the 10^th International Rapeseed Congress , Canbera, Australia.

18-  Marion Vaisey Genser. 1994. Canola oil sensory properties Canola conncil of Canada 6pp.

19- Mendham, N. J., J. Russel and G. G. Buzza. 1984. The contribution of seed survival to yield in new Australian cultivars of oilseed rape (Brassica napus L.). J. Agric. Sci. Camb. 103:303-316.

20- Mendham, N. J., and Salisbury, P. A. 1995. Physiology. Crop development. Growth and yield in: Kimbers D. and Mc Greagor. D. I  eds. CAB international PP:11-67.

21- Nielson, D. C. 1997. Water use and yield of canola under dry land conditions in the central great plains. J. Agr. Prod. 10(2):307-313.

22- Sierts, H. P., Geisler,G., Leonard, J. and Diepenbrock, W. 1987. Stability of yield components from winter oilseed rape (Brassica napus L.). J. Agron. Crop Sci. 158:107-113.

23- Tesfamariam, E. H. 2004. Modeling the soil water balance of canola Brassica napus L. (Hyola 60). University of Pretoria (etd) .1-130.

24- Thomas, P. 2002.  Effect of moisture on plant growth. The growers' manual.