اثر آویشن شیرازی بر آسیب کبدی القا شده ناشی از تتراکلرید کربن بر موش‌های نر بالغ نژاد ویستار

محورهای موضوعی : فصلنامه زیست شناسی جانوری

زهرا طاهرخانی ¹ , اکرم عیدی ² , پژمان مرتضوی ³

1 - گروه زيست شناسي، واحد علوم و تحقيقات، دانشگاه آزاد اسلامي، تهران، ايران
2 - گروه زيست شناسي، واحد علوم و تحقيقات، دانشگاه آزاد اسلامي، تهران، ايران
3 - گروه دامپزشکی، واحد علوم و تحقيقات، دانشگاه آزاد اسلامي، تهران، ايران

تاریخ دریافت : 1402/10/02 تاریخ پذیرش : 1403/11/11 تاریخ انتشار : 1403/03/12

کلید واژه: آویشن, Zataria multiflora Boiss, کبد, تتراکلریدکربن, موش صحرایی,

چکیده مقاله :

آویشن (Zataria multiflora Boiss) از خانواده Labiatae، بومی ایران است و به طور سنتی در غذاها به ویژه در طعم دهنده ماست، به عنوان محرک، چاشنی و بادشکن استفاده می‌شود. خواص دارویی بسیار بالای این گیاه از جمله فعالیت آنتی اکسیدانی، ضد میکروبی، ضد درد و ضد التهابی گزارش شده است. این تحقیق با هدف بررسی اثرات محافظتی عصاره اتانولی آویشن در برابر آسیب کبدی ناشی از تتراکلریدکربن (CCl4) در موش‌های صحرایی نر بالغ نژاد ویستار انجام شد. 40 موش صحرایی در 8 گروه بصورت تصادفی قرار گرفتند: گروه 1 به عنوان کنترل سالم، گروه‌های 4-2 فقط عصاره آویشن (50، 100، 200 میلی‌گرم بر کیلوگرم، گاواژ)، گروه 5 (آسیب کبدی) دریافت کننده CCl4(5/0 میلی‌لیتر بر کیلوگرم، درون صفاقی، دو بار در هفته) به مدت 8 هفته و گروه‌های 6 تا 8 عصاره آویشن (50، 100، 200 میلی‌گرم بر کیلوگرم، گاواژ) به همراه CCl4(5/0 میلی‌لیتر بر کیلوگرم، درون صفاقی، دو بار در هفته) دریافت کردند. در پایان آزمایش (28 روز)، نمونه‌های سرمی تهیه و کبد برای بررسی‌های آنزیمی خارج شد. CCl4 به تنهایی سطح سرمی ALT، AST و ALP را افزایش داد. همچنین، تیمار CCl4 به صورت معنی داری باعث کاهش سطح آنزیم آنتی¬اکسیدانی سوپراکسید دیسموتاز ( SOD) و افزایش مالون دی آلدئید (MDA) در کبد شد. تیمار عصاره آویشن به صورت معنی داری باعث بهبود پارامترهای فوق گردید. بنابراین، نتایج نشان می‌دهد که آویشن به عنوان یک عامل آنتی اکسیدانی قوی در برابر آسیب کبدی ناشی از CCl4 در موش‌ها عمل می‌کند.

چکیده انگلیسی:

Thyme (Zataria Multiflora Boiss), belonging to the family Labiatae, is native to Iran and is used traditionally in food, especially in yogurt flavoring, as a stimulant, seasoning, and carminative. Very high medicinal properties of this plant were reported, such as antioxidant, antimicrobial, analgesic, and anti-inflammatory activity. This research aimed to evaluate the protective effects of ethanolic extract of thyme against hepatic damage induced by carbon tetrachloride (CCl4) in adult male Wistar rats. 40 rats were randomly divided into 8 groups: group 1 as normal control, groups 2-4 only thyme extract (50, 100, 200 mg/kg, gavage), group 5 (liver damage) receiving CCl4 (5/ 0 ml/kg, intraperitoneally, twice a week) for 8 weeks and groups of 6 to 8 thyme extracts (50, 100, 200 mg/kg, gavage) together with CCl4 (0.5 ml/kg, intraperitoneally, twice a week). At the end of the experiment (28 days), serum sample were prepared and the liver was removed for enzyme tests. CCl4 alone increased the serum levels of ALT, AST and ALP. Also, CCl4 treatment significantly decreased the levels of the antioxidant enzyme superoxide dismutase (SOD) activity and increased malondialdehyde (MDA) levels in the liver. Thyme extract treatment significantly improved the above parameters. Therefore, the results showed that thyme extract is a potent antioxidant agent against CCl4-induced liver damage in rats.

منابع و مأخذ:

1. Ahmadipour A., Sharififar F., Nakhaipour F., Samanian M., Karami-Mohajeri S. 2015. Hepatoprotective effect of Zataria Multiflora Boiss on cisplatin-induced oxidative stress in male rat. Journal of Medicine and Life, 8:275-281.
2. Apostolova N., Blas-Garcia A., Esplugues J.V. 2011. Mitochondria sentencing about cellular life and death: a matter of oxidative stress. Current Pharmaceutical Design, 17(36):4047-4060.
3. Arab Z., Hosseini M., Marefati N., Beheshti F., Anaeigoudari A., Sadeghnia H.R. 2022. Neuroprotective and memory enhancing effects of Zataria multiflora in lipopolysaccharide-treated rats. Veterinary Research Forum, 13(1):101-110.
4. Attia Y.A.., Bakhashwain A.A., Bertu N.K. 2017. Thyme oil (Thyme vulgaris L.) as a natural growth promoter for broiler chickens reared under hot climate. Italian Journal of Animal Science, 16:275-282.
5. Attia Y.A., Bakhashwain A.A., Bertu N.K. 2018. Utilisation of thyme powder (Thyme vulgaris L.) as a growth promoter alternative to antibiotics for broiler chickens raised in a hot climate. European Poultry Science, 82:238-243.
6. Ayala A., Muñoz M.F., Argüelles S. 2014. Lipid peroxidation: production, metabolism, and signaling mechanisms of malon dialdehyde and 4-hydroxy-2-nonenal. Oxidative Medicine and Cellular Longevity, 2014(6):360438.
7. Castagliuolo I., Brun P., Busiello I., Miraglia N., Gnosis SpA. 2017. Formulations containing Saccharomyces boulardii and superoxide dismutase (SOD) to control obesity. U.S. Patent 9,555,082.
8. Fatemi F., Asri Y., Rasooli I., Alipoor S.D., Shaterloo M. 2012. Chemical composition and antioxidant properties of γ-irradiated Iranian Zataria multiflora extracts. Pharmaceutical Biology, 50(2):232-238.
9. Gholami-Ahangaran M, Ahmadi-Dastgerdi A, Azizi S, Basiratpour A, Zokaei M., Derakhshan M. 2022. Thymol and carvacrol supplementation in poultry health and performance. Veterinary Medicine and Science, 8(1):267-288.
10. Khajavi R.A., Mohebbati R. 2018. Zataria multiflora extract and carvacrol affect cardiotoxicity induced by Adriamycin in rat. Journal of Basic Clinical Physiology and Pharmacology, 30(1):73-79.
11. Lee S., Won K.Y., Joo S. 2020. Protective effect of poly deoxy ribonucleotide against CCl4-induced acute liver injury in mice. International Neurology Journal, 24(Suppl 2):88-95.
12. Masuda Y Yakugaku Z. 2006. Learning toxicology from carbon tetrachloride-induced hepatotoxicity. Yakugaku Zasshi. 126(10):885-899. [In Japanese].
13. Mohebbati R., Paseban M., Beheshti F., Soukhtanloo M., Shafei M.N., Rakhshandeh H. 2018. The Preventive effects of standardized extract of Zataria multiflora and carvacrol on acetaminophen-induced hepatotoxicity in rat. Journal of Pharmacopuncture, 21(4):249-257.
14. Muriel P., Rivera-Espinoza Y. 2008. Beneficial drugs for liver diseases. Journal of Applied Toxicology, 28(2):93-103.
15. Nobakht M., Darmani-kuhi H., Mohiti-Asli M. 2017. Effect of Zataria multiflora boiss (thyme) extract and fat on meat quality, intestinal pH and serum antioxidant status of broiler chicks. Animal Production Research Anim Prod Res, 6:51-61.
16. Pan Y., Long X., Yi R., Zhao X. 2018. Polyphenols in liubao tea can prevent CCl₄-induced hepatic damage in mice through its antioxidant capacities. Nutrients, 10(9):1280-1291.
17. Sahreen S., Khan M.R., Khan R.A. 2011. Hepatoprotective effects of methanol extract of Carissa opaca leaves on CCl4-induced damage in rat. BMC Complementary Alternative Medicine, 11:48-57.
18. Shomali T., Mosleh N. 2019. Zataria multiflora, broiler health and performance: a review. Iranian Journal of Veterinary Research, 20(2):81-88.
19. Singh N., Kamath V., Narasimhamurthy K., Rajini P.S. 2008. Protective effect of potato peel extract against carbon tetrachloride-induced liver injury in rats. Environmental Toxicology and Pharmacology, 26(2):241-246.
20. Sreelatha S., Padma P.R. 2009. Antioxidant activity and total phenolic content of Moringa oleifera leaves in two stages of maturity. Plant Foods and Human Nutrition, 64:303-311.
21. Srivastava A., Shivanandappa T. 2010. Hepatoprotective effect of the root extract of Decalepis hamiltonii against carbon tetrachloride-induced oxidative stress in rats. Food Chemistry, 118:411-417.
22. Trefts E., Gannon M., Wasserman D.H. 2017. The liver. Current Biology, 27(21):R1147-R1151.
23. Unsal V., Cicek M., Sabancilar İ. 2020. Toxicity of carbon tetrachloride, free radicals and role of antioxidants. Reviews on Environmental Health, 36(2):279-295.
24. Wang K., Sui D.J., Wang C.S., Yang L., Ouyang Z., Chen N.F. 2017. Protective effects of five different types of Dendrobium on CCl4-induced liver injury in mice. Zhongguo Zhong Yao Za Zhi. 42(10):1945-1950. [In Chinese].
25. Zhang C., Zhao J., Famous E., Pan S., Peng X., Tian J. 2021. Antioxidant, hepatoprotective and antifungal activities of black pepper (Piper nigrum L.) essential oil. Food Chemistry, 346:128845.

متن کامل:



Effect of Zataria multiflora Boiss. extract against carbon tetrachloride – induced liver damage in adult male Wistar rats

Taherkhani, Z.1 , Eidi, A.2*, Mortazavi, P.3

1- MSc of Animal Physiology, Department of Biology, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran

2- Professor, Department of Biology, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran

3- Associate Professor, Department of Pathology, Faculty of Veterinary Medicine, , Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran

*Corresponding author's email: [e-mail]

Abstract

Background: Thyme (Zataria Multiflora Boiss), belonging to the family Labiatae, is native in Iran and is used traditionally in food, especially in yogurt flavoring, as a stimulant, condiment, carminative. Very high medicinal properties of this plant were reported, such as antioxidant, antimicrobial, analgesic, and anti-inflammatory activity.

Objective: This research aimed to evaluate the protective effects of ethanolic extract of thyme against hepatic damage induced by carbon tetrachloride (CCl4) in male Wistar rats.

Methods: Male Wistar rats were used. Animals randomly divided into 8 groups (n=6). Group 1 served as normal control, group 2 (liver damage) received CCl4 (0.5 ml/kg, i.p., twice weekly) for 8 weeks, groups 3-5 received only thyme ethanolic extract (50, 100, 200 mg/kg, by gavage) and groups 6-8 received thyme ethanolic extract (50, 100, 200 mg/kg, by gavage) plus CCl4 (0.5 ml/kg, i.p., twice weekly). In the end of experiment (28 days) , blood were obtained from heart and serum samples were prepared, The liver were removed, homogenized and prepared for enzymatic investigations.

Results: our results showed that administration of CCl4 alone increased significantly the serum levels of ALT, AST and ALP. Also, administration of CCl4 significantly decreased levels of the antioxidant enzyme superoxide dismutase (SOD) activity and increased malondialdehyde (MDA) levels in the liver. Administration of thyme ethanolic extract significantly showed a marked tendency towards normalization of all measured parameters against CCl4-induced liver damage in rats.

Conclusions: Thus, the results suggest that thyme extract acts as a potent antioxidative agent against CCl4-induced liver damage in rats.

Key words: Thyme; Zataria multiflora Boiss; Liver; Carbon tetrachloride; Rat

اثر آویشن شیرازی بر آسیب کبدی القا شده ناشی از تتراکلرید کربن بر موش های نر بالغ نژاد ویستار

زهرا طاهرخانی1، اکرم عیدی2*، پژمان مرتضوی3

1-كارشناس ارشد فيزيولوژي جانوري، گروه زيست شناسي، واحد علوم و تحقيقات، دانشگاه آزاد اسلامي، تهران، ايران.

2-استاد گروه زيست شناسي، واحد علوم و تحقيقات، دانشگاه آزاد اسلامي، تهران، ايران.

3-استاد گروه پاتولوژي، دانشكده دامپزشكي، واحد علوم و تحقيقات، دانشگاه آزاد اسلامي، تهران، ايران.

*نویسنده مسئول مکاتبات: [e-mail]

چکیده

زمینه مطالعه: آویشن (Zataria multiflora Boiss) از خانواده Labiatae، بومی ایران است و به طور سنتی در غذاها به ویژه در طعم دهنده ماست، به عنوان محرک، چاشنی و بادشکن استفاده می شود. خواص دارویی بسیار بالای این گیاه از جمله فعالیت آنتی اکسیدانی، ضد میکروبی، ضد درد و ضد التهابی گزارش شده است.

هدف: این تحقیق با هدف بررسی اثرات محافظتی عصاره اتانولی آویشن در برابر آسیب کبدی ناشی از تتراکلریدکربن (CCl4) در موش‌های صحرایی نر بالغ نژاد ویستار انجام شد.

روش کار: 40 موش صحرایی در 8 گروه بصورت تصادفی قرار گرفتند: گروه 1 به عنوان کنترل سالم، گروه‌های 4-2 فقط عصاره آویشن (50، 100، 200 میلی‌گرم بر کیلوگرم، گاواژ)، گروه 5 (آسیب کبدی) دریافت کننده  CCl4(5/0 میلی‌لیتر بر کیلوگرم، درون صفاقی، دو بار در هفته) به مدت 8 هفته و گروه‌های 6 تا 8 عصاره آویشن (50، 100، 200 میلی‌گرم بر کیلوگرم، گاواژ) به همراه  CCl4(5/0 میلی‌لیتر بر کیلوگرم، درون صفاقی، دو بار در هفته) دریافت کردند. در پایان آزمایش (28 روز)، نمونه‌های سرمی تهیه و کبد برای بررسی‌های آنزیمی خارج شد.

نتایج: CCl4 به تنهایی سطح سرمی ALT، AST و ALP را افزایش داد. همچنین، تیمار CCl4 به صورت معنی داری باعث کاهش سطح آنزیم آنتی اکسیدانی سوپراکسید دیسموتاز ( SOD) و افزایش مالون دی آلدئید (MDA) در کبد شد. تیمار عصاره آویشن به صورت معنی داری باعث بهبود پارامترهای فوق گردید.

نتیجه گیری نهایی: بنابراین، نتایج نشان می دهد که آویشن به عنوان یک عامل آنتی اکسیدانی قوی در برابر آسیب کبدی ناشی از CCl4 در موش ها عمل می کند.

کلید واژه: آویشن، Zataria multiflora Boiss، کبد، تتراکلریدکربن، موش صحرایی

مقدمه

کبد یکی از اندام های اصلی است که در متابولیسم داروها و مواد شیمیایی سمی نقش دارد و اولین اندام مورد نظر برای تقریباً تمام مواد شیمیایی است (17). عواملی مثل استرس اکسیداتیو، رادیکالهای آزاد، الکل سفید، مواد شیمیایی، ویروسها و داروها می توانند باعث تخریب بافت کبدی شوند (22). استرس اکسیداتیو بر اجزای اصلی سلولی مانند پروتئین ها، لیپیدها و DNA تأثیر می گذارد و همچنین در پاتوژنز بیماری‌های مختلف مانند دیابت، سرطان، اختلالات قلبی عروقی تاثیر دارد (2). رادیکالهای آزاد یک حالت اکسیداتیو ایجاد می کنند که منجر به آسیب غشای سلولی و تغییر در فرآیندهای متابولیک می شوند (19). تتراکلریدکربن (Carbon tetrachloride, CCl4) ترکیبی آلی است. CCl4 در کلیه، بیضه، مغز، قلب، ریه، سایر بافت ها و به ویژه در کبد سمی قوی است.CCl4  عاملی قوی در آسیب کبدی، نفروتوکسیک و پرواکسیدانی است که به طور گسترده برای القای سمیت کبدی در حیوانات آزمایشگاهی و ایجاد سرطان کبد، فیبروز یا سیروز کبدی و آسیب کبدی، مدل هپاتیت شیمیایی، مدل نارسایی کلیوی و مدل سمیت کلیوی در سال‌های اخیر استفاده شده است (23). CCl4 به خودی خود اثرات سمیت سمی بر روی کبد ندارد، اما متابولیت های آن CCl3 و OOCCl3 در سلول های پارانشیم کبدی که توسط مونوکسیژنازهای وابسته به سیتوکروم P450 تولید شده اند، مسئولیت سمیت کبدی را دارند (14). سیستم سیتوکروم P450 موجب تبدیل CCl4 به رادیکال تری کلرومتیل می شود که می تواند با اکسیژن واکنش داده تا رادیکال تری کلرومتیل پراکسیل CCl3OO راتشکیل دهد و سپس به لیپیدها یا پروتئین ها حمله نماید. این واکنش می تواند پراکسیداسیون لیپید را آغاز کرده و باعث آسیب به بافت کبد شود.

آنتی اکسیدان ها رادیکال های آزاد را از بین می برند و دارای فعالیت های ضدالتهابی، ضدحساسیت، ضد ترومبوتیک، ضد ویروسی و ضد سرطان هستند. آنتی اکسیدان ها حاوی ترکیبات فنل بالایی هستند و در مقایسه با داروهای سنتتیک عوارض جانبی نسبتا کمی دارند. آنتی اکسیدان های با منشا گیاهی به دلیل منابع غنی و عوارض جانبی کم، مورد توجه هستند (23). آویشن شیرازی قرن‌هاست که در طب سنتی مورد استفاده قرار می‌گیرد و دارای خواص دارویی مختلفی از جمله فعالیت‌های آنتی اکسیدانی، ضدالتهابی، ضدباکتریایی، ضد درد، ضد اسپاسم، ضد قارچ، ضد عفونی‌کننده و ضد تومور است. همچنین تیمول دارای اثرات درمانی متعددی در برابر بیماری های مختلف قلبی عروقی، گوارشی، عصبی، روماتولوژیک، متابولیکی و بدخیم است. اثرات تیمول تا حد زیادی به اثرات ضدالتهاب آن (از طریق مهار جذب سیتوکین ها و کموکاین های پیش التهابی)، آنتی اکسیدان (از طریق از بین بردن رادیکال های آزاد، تقویت آنتی اکسیدان های آنزیمی و غیرآنزیمی درون زا)، کاهش لیپیدهای خون نسبت داده می شود (5). 

 

مواد و روش کار

تهیه عصاره اتانولی آویشن شیرازی

پس از خریداری گیاه آویشن شیرازی در یک فضای به دور از نور خورشید در دمای 25 درجه سانتی گراد خشک گردید و پس از آسیاب به آزمایشگاه منتقل شد. 100 گرم از پودر آویشن شیرازی را در 400 میلی لیتر اتانول 80 درصد ریخته و در دستگاه شیکر به مدت 3 روز در دمای آزمایشگاه گذاشته شد. بعد از طی این مدت آن را از روی دستگاه برداشته و به کمک پمپ خلا و قیف بوخنر جداسازی انجام شد. سپس توسط دستگاه روتاری الکل آن گرفته شده و بعد از آن در پلیت قرار داده شده و جهت حذف کامل رطوبت به مدت 3 روز در دستگاه انکوباتور قرار گرفت. در نهایت توسط مخلوط کردن عصاره خشک آویشن شیرازی با آب مقطر، دوزهای 50، 100 و 200 میلی گرم بر کیلوگرم وزن بدن از عصاره مذکور تهیه گردید.

 

حیوانات مورد آزمایش 

در مطالعه تجربی حاضر، تعداد 40 سر موش های صحرایی نر بالغ نژاد ویستار با وزن تقریبی 200-180 گرم از انستیتو پاستور ایران خریداری شدند و به اتاق حیوانات آزمایشگاه دانشکده داروسازی دانشگاه تهران منتقل شدند. این حیوانات تحت شرایط 12 ساعت تاریکی و 12 ساعت روشنایی قرار گرفته، آب لوله کشی تمیز از طریق شیشه های آبخوری و مواد غذایی مورد نیاز به صورت آماده (پلت) و بدون محدودیت در اختیار آنها قرار گرفتند. دمای اتاق حدود 2±23 درجه سانتی گراد تنظیم شد. به صورت تصادفی در 8 گروه تقسیم بندی شدند و بعد از یک هفته (مدت زمان لازم برای تطابق موش ها با محیط جدید) آزمایشات روی آنها انجام شد.

 

گروه بندی حیوانات

نحوه گروه بندی حیوانات به قرار زیر است:

گروه 1 (کنترل سالم): در این گروه هیچ گونه تیماری برای حیوانات انجام نگرفت و حیوانات این گروه فقط از آب و غذا استفاده می کردند.

گروه های 2 تا 4 (تجربی سالم): حیوانات این گروه ها عصاره اتانولی آویشن شیرازی را در دوزهای 50، 100 و 200 میلی گرم بر کیلوگرم وزن بدن به مدت 28 روز به صورت خوراکی (به روش گاواژ) دریافت کردند.

گروه 5 (کنترل آسیب کبدی): حیوانات این گروه تتراکلرید کربن 50 درصد (رقیق شده با روغن آفتاب گردان) را در دوز 5/0 میلی لیتر بر کیلوگرم وزن بدن به صورت تزریق درون صفاقی به مدت 4 هفته و هر هفته دو بار (مجموعا 8 بار) دریافت کردند.

گروه های 6 تا 8 (تجربی آسیب کبدی): حیوانات این گروه ها، تتراکلرید کربن 50 درصد (رقیق شده با روغن آفتابگردان به نسبت 1:1) را در دوز 5/0 میلی لیتر بر کیلوگرم وزن بدن به صورت تزریق درون صفاقی به مدت 4 هفته و هر هفته دو بار (مجموعا 8 بار) و به مدت 28 روز عصاره اتانولی آویشن شیرازی را در دوزهای 50، 100 و 200 میلی گرم بر کیلوگرم وزن بدن به روش گاواژ دریافت کردند.

پس از اتمام دوره تیمار، حیوانات به مدت 12 ساعت ناشتا نگه داشته شدند. پس از بیهوش نمودن حیوانات خونگیری از قلب صورت گرفت. نمونه خون‌های گرفته شده داخل ویا‌ل‌های پلاستیکی ریخته شدند،  بعد از 30 دقیقه داخل دستگاه سانتریفوژ قرار داده‌ شدند و به مدت 10 دقیقه در دور 3000 سانتریفیوژ شدند. سپس سرم های خون در دمای 20- درجه سانتی‌گراد نگهداری شدند تا برای تعیین فاکتورهای بیوشیمیایی آلانین آمینوترانسفراز (Alanine transaminase, ALT)، آسپارتات آمینو ترانسفراز (Aspartate aminotransferase, AST) و آلکالین فسفاتاز (Alkaline phosphatase, ALP) مورد استفاده قرار گرفتند.کیت تشخیصی این آنزیم ها از شرکت بیورکس فارس بود.

پس از اتمام خونگیری از قلب، بافت کبد از بدن حیوان خارج شده و بافت کبد، جهت اندازه گیری فعالیت آنزیم سوپر اکسید دیسموتاز (Superoxide dismutase, SOD) و سنجش میزان مالون دی آلدئید (Malondialdehyde, MDA) با استفاده از دستگاه هموژنایزر، هموژن بافتی در بافر فسفات سالین هموژن تهیه شد. کیت تشخیصی آنزیم SOD و MDA از شرکت فن آور طب پژوهان رازی بود.

 

تحلیل آماری داده ها

 اعداد به دست آمده توسط نرم افزار SPSS-19 و از طریق آنالیز واریانس یک طرفه (one-way ANOVA) و تست تعقیبی توکی (Tukey Test) مورد بررسی قرار گرفتند. مقادیر به صورت میانگین ± خطای انحراف معیار (Mean ± SEM) بیان شد و سطح معنی دار P<0.05 در نظر گرفته شد.

 

یافته ها

نتایج تحقیق حاضر نشان داد که میزان فعالیت آنزیم های ALT، AST و ALP در سرم حیوانات مسموم شده با تتراکلریدکربن در مقایسه با گروه کنترل سالم به صورت معنی داری افزایش یافته است (001/0 >p). همچنین تیمار عصاره آویشن شیرازی در دوزهای 100 و 200 میلی گرم بر کیلوگرم وزن بدن در حیوانات مسموم شده با تتراکلریدکربن در مقایسه با گروه کنترل آسیب کبدی کاهش معنی داری را نشان داد. تیمار عصاره گیاه آویشن شیرازی در دوزهای 50، 100 و 200 میلی گرم بر کیلوگرم وزن بدن در حیوانات تجربی سالم در مقایسه با گروه کنترل سالم تغییر معنی داری را در فعالیت آنزیم های فوق نشان نداد (شکل های 1 تا 3).

نتایج تحقیق حاضر نشان داد که میزان فعالیت آنزیم SOD در بافت کبد حیوانات مسموم شده با تتراکلریدکربن در مقایسه با گروه کنترل سالم به صورت معنی داری کاهش یافته است (001/0 >p). همچنین تیمار عصاره آویشن شیرازی در دوزهای 100 و 200 میلی گرم بر کیلوگرم وزن بدن در حیوانات مسموم شده با تتراکلریدکربن در مقایسه با گروه آسیب کبدی افزایش معنی داری را نشان داد. تیمار عصاره گیاه آویشن شیرازی در دوزهای 50، 100 و 200 میلی گرم بر کیلوگرم وزن بدن در حیوانات تجربی سالم در مقایسه با گروه کنترل سالم تغییر معنی داری را در فعالیت آنزیم نشان نداد (شکل 4).

نتایج تحقیق حاضر نشان داد که میزان MDA در بافت کبد حیوانات مسموم شده با تتراکلریدکربن در مقایسه با گروه کنترل سالم به صورت معنی داری افزایش یافته است (001/0 >p). همچنین تیمار عصاره گیاه آویشن شیرازی در دوزهای 100 و 200 میلی گرم بر کیلوگرم وزن بدن در حیوانات مسموم شده با تتراکلریدکربن در مقایسه با گروه آسیب کبدی کاهش معنی داری را نشان داد. تیمار عصاره گیاه آویشن شیرازی در دوزهای 50، 100 و 200 میلی گرم بر کیلوگرم وزن بدن در حیوانات تجربی سالم در مقایسه با گروه کنترل سالم تغییر معنی داری را در میزان MDA نشان نداد (شکل 5).

 

 

شکل 1 - بررسی اثر عصاره آویشن شیرازی بر فعالیت آنزیم ALT در موش های نر بالغ نژاد ویستار سالم و آسیب کبدی القا شده توسط CCl4. عصاره آویشن شیرازی در دوزهای 50، 100، 200 میلی گرم بر کیلوگرم وزن بدن تیمار گردید.
001/0 >p *** اختلاف از گروه کنترل سالم را نشان می دهد و 001/0 >p +++، 01/0 >p ++ اختلاف از گروه کنترل آسیب کبدی را نشان می دهد.

Fig. 1. Effect of thyme ethanolic extract on ALT enzyme activity in normal and CCl4-induced liver injury adult male Wistar rats. The thyme ethanolic extract administrated at doses 50, 100 and 200 mg/kg body weight. *** p<0.001 significantly different from the normal control group. ++ P<0.01, +++ P<0.001 significantly different from the CCl4 control group. 

 

 

 

شکل 2 - بررسی اثر عصاره آویشن شیرازی بر فعالیت آنزیم AST در موش های نر بالغ نژاد ویستار سالم و آسیب کبدی القا شده توسط CCl4. عصاره آویشن شیرازی در دوزهای 50، 100، 200 میلی گرم بر کیلوگرم وزن بدن تیمار گردید.
001/0 >p *** اختلاف از گروه کنترل سالم را نشان می دهد و 001/0 >p +++ اختلاف از گروه کنترل آسیب کبدی را نشان می دهد.

Fig. 2. Effect of thyme ethanolic extract on AST enzyme activity in normal and CCl4-induced liver injury adult male Wistar rats. The thyme ethanolic extract administrated at doses 50, 100 and 200 mg/kg body weight. *** p<0.001 significantly different from the normal control group. +++ P<0.001 significantly different from the CCl4 control group. 

 

 

شکل 3 - بررسی اثر عصاره آویشن شیرازی بر فعالیت آنزیم ALP در موش های نر بالغ نژاد ویستار سالم و آسیب کبدی القا شده توسط CCl4. عصاره آویشن شیرازی در دوزهای 50، 100، 200 میلی گرم بر کیلوگرم وزن بدن تیمار گردید.
001/0 >p *** اختلاف از گروه کنترل سالم را نشان می دهد و 001/0 >p +++ اختلاف از گروه کنترل آسیب کبدی را نشان می دهد.

Fig. 3. Effect of thyme ethanolic extract on ALP enzyme activity in normal and CCl4-induced liver injury adult male Wistar rats. The thyme ethanolic extract administrated at doses 50, 100 and 200 mg/kg body weight. *** p<0.001 significantly different from the normal control group. +++ P<0.001 significantly different from the CCl4 control group. 

 

 

شکل 4 - بررسی اثر عصاره آویشن شیرازی بر فعالیت آنزیم SOD در موش های نر بالغ نژاد ویستار سالم و آسیب کبدی القا شده توسط CCl4. عصاره آویشن شیرازی در دوزهای 50، 100، 200 میلی گرم بر کیلوگرم وزن بدن تیمار گردید.
001/0 >p *** اختلاف از گروه کنترل سالم را نشان می دهد و 001/0 >p +++ اختلاف از گروه کنترل آسیب کبدی را نشان می دهد.

Fig. 4. Effect of thyme ethanolic extract on SOD enzyme activity in normal and CCl4-induced liver injury adult male Wistar rats. The thyme ethanolic extract administrated at doses 50, 100 and 200 mg/kg body weight. *** p<0.001 significantly different from the normal control group. +++ P<0.001 significantly different from the CCl4 control group. 

 

 

شکل 5 - بررسی اثر عصاره آویشن شیرازی بر میزان MDA در موش های نر بالغ نژاد ویستار سالم و آسیب کبدی القا شده توسط CCl4. عصاره آویشن شیرازی در دوزهای 50، 100، 200 میلی گرم بر کیلوگرم وزن بدن تیمار گردید.
001/0 >p ***، 001/0 >p ** اختلاف از گروه کنترل سالم را نشان می دهد و 001/0 >p +++ 05/0 >p + اختلاف از گروه کنترل آسیب کبدی را نشان می دهد.

Fig. 5. Effect of thyme ethanolic extract on ALT enzyme activity in normal and CCl4-induced liver injury adult male Wistar rats. The thyme ethanolic extract administrated at doses 50, 100 and 200 mg/kg body weight. ** p<0.01, *** p<0.001 significantly different from the normal control group. + P<0.05, +++ P<0.001 significantly different from the CCl4 control group. 

 

بحث و نتیجه گیری

نتایج تحقیق حاضر نشان داد که تیمار CCl4 باعث افزایش پارامترهای سرمی ALT، AST و ALP می شود. احتمالا تتراکلریدکربن از طریق سیستم سیتوکرومP450، CCl4 را به رادیکال تری کلرومتیل بسیار واکنش پذیر CCl3‧متصل می کند که می تواند با اکسیژن واکنش نشان دهد تا رادیکال تری کلرومتیل پراکسیل CCl3OO‧را تشکیل دهد و سپس به لیپیدها یا پروتئین ها حمله کند. این واکنش می تواند پراکسیداسیون لیپید را آغاز کرده و باعث آسیب به بافت کبد شود (23). رادیکال های آزاد یک حالت اکسیداتیو ایجاد می کنند که می تواند منجر به آسیب غشای سلولی شود. آسیب به غشای سلول های کبدی و از بین رفتن غشاء باعث میشود که آنزیم های AST، ALT، ALP آزاد شوند و به خون وارد شوند. وجود این آنزیم ها در خون نشانگر سمیت کبدی است (21). مطالعات متعددی در این زمینه صورت گرفته که نتایج آن ها با یافته های مطالعه حاضر مطابقت دارد. Lee و همکارانش در پژوهش خود در سال 2020 که اثر محافظتی پلی دی اکسی ریبونوکلئوتید در برابر آسیب حاد کبدی ناشی از CCl4 در موش را بررسی نمودند و در تحقیق خود عنوان کردند استفاده از تتراکریدکربن باعث افزایش پارامترهای سرمی AST، ALT، ALP گردیده است (11). همسو با مطالعات  Panو همکاران در سال 2018 (16)، Zhang و همکاران در سال 2020 (25), Wang و همکاران در سال 2017 (24) القای آسیب کبدی ناشی از تتراکلرید کربن در مطالعه‌ی حاضر، با افزایش پراکسیداسیون لیپیدی باعث تضعیف سیستم دفاعی آنتی اکسیدانی بافت کبد شد، به طوری که میزان فعالیت آنزیم‌ SOD در حیواناتی که دچار آسیب کبدی شده بودند کاهش یافت. بر این اساس میزان MDA به عنوان شاخص تجمع رادیکال‌های آزاد و بروز آسیب اکسیداتیو در بافت کبد حیواناتی که دچار آسیب کبدی شده بودند به طور معنی‌داری افزایش پیدا کرد. تتراکلرید کربن به عنوان یک ماده کلیدی آسیب بافتی چندین مکانیسم اساسی مهم آسیب بافت را ایجاد میکند که شامل فعال سازی متابولیک، متابولیت های رادیکال آزاد فعال، پراکسیداسیون لیپیدی است (12). Ayala و همکاران در سال 2014 گزارش نمودند که تخریب اکسیداتیو لیپیدها توسط گونه‌های فعال اکسیژن، پراکسیداسیون لیپیدی نامیده می شود. پراکسیداسیون لیپیدی معمولا روی اسیدهای چرب غیراشباع صورت می‌گیرد و محصول نهایی آن آلدهیدهای فعال مانند MDA می باشد (6). SOD آنزیمی است که باعث تخریب سوپراکسید، شایع‌ترین رادیکال آزاد در بدن می‌شود. مطالعات نشان داده‌اند که SOD به عنوان آنتی‌اکسیدان و ضدالتهاب در بدن عمل کرده و باعث خنثی‌سازی رادیکال‌های آزاد می‌شود (7).

در سال های اخیر استفاده از داروهای گیاهی بسیار مورد استقبال قرار گرفته است و مطالعات زیادی درباره ی آنتی اکسیدان های طبیعی صورت گرفته است. محصولات طبیعی گیاهی به عنوان منبعی از آنتی اکسیدان ها، ارتباط زیادی در پیشگیری از بیماری های مرتبط با استرس اکسیداتیو دارند (20). از طرف دیگر آنتی اکسیدان ها رادیکال های آزاد را از بین می برند و دارای فعالیت های ضدالتهابی، ضدحساسیت، ضدترومبوتیک، ضدویروسی و ضدسرطان هستند. آنتی اکسیدان ها حاوی ترکیبات فنل بالایی هستند و در مقایسه با داروهای مصنوعی عوارض جانبی کمی دارند (23). 

نتایج تحقیق حاضر نشان داد که عصاره آویشن شیرازی موجب کاهش پارامترهای سرمیALT,AST و ALP شده است. Fatemi  و همکاران در سال 2012 بیان کردند تیمول و کاروکرول از جله مهم ترین ترکیب ها در اسانس آویشن می باشند که بیش از 70 % اسانس را تشکیل می دهند (8). وجود این ترکیب ها در اسانس آویشن دلیل خواص آنتی اکسیدانی بسیار قوی آن می باشد. تیمول یک ترکیب فنل طبیعی است و مهم ترین ترکیبات غذایی در گونه های آویشن است (4). تیمول دارای خواص دارویی مختلفی از جمله فعالیت‌های آنتی اکسیدانی، ضد التهابی، ضد باکتریایی، ضد درد، ضد اسپاسم، ضد قارچ، ضد عفونی‌کننده و ضد تومور است. همچنین تیمول دارای اثرات درمانی متعددی در برابر بیماری های مختلف قلبی عروقی، گوارشی، عصبی، روماتولوژیک، متابولیک و بدخیم است. تیمول از طریق مهار جذب سیتوکین ها و کموکاین های پیش التهابی اثر ضد التهابی ایجاد می کند. همچنین اثر آنتی اکسیدانی تیمول از طریق از بین بردن رادیکال های آزاد، تقویت آنتی اکسیدان های آنزیمی و غیر آنزیمی درون زا می باشد. تیمول از طریق افزایش سطح کلسترول لیپوپروتئین با چگالی بالا (High-density lipoprotein, HDL) و کاهش سطوح لیپوپروتئین با چگالی کم (Low-density lipoprotein, LDL) در گردش خون و تثبیت غشا سلول نقش دارد (9). در پژوهش Mohebbati و همکاران که در سال 2018 بر روی اثرات پیشگیرانه عصاره استاندارد آویشن شیرازی و کارواکرول بر سمیت کبدی ناشی از استامینوفن در موش صحرایی صورت گرفت، گزارش شده است که مصرف آویشن شیرازی تأثیر معنی داری بر سمیت کبدی دارد و نشانگرهای کبدی مانند ALT،AST و ALP را متعادل کرد. فارماکوشیمی اجزای آویشن شیرازی نشان داد که دارای چندین جزء فنلی است. فلاونوئیدها و کارواکرول به عنوان ماده موثره عصاره آویشن شیرازی نقش مهمی به عنوان یک آنتی اکسیدان قوی دارند. احتمالاً، اثر مثبت این گیاه از توانایی آنها در مهار پراکسیداسیون لیپیدی و متعادل کردن گونه های اکسیژن فعال ناشی می‌شود (13).

استفاده از عصاره آویشن شیرازی در گروه‌های آسیب کبدی میزان MDA (شاخص پراکسیداسیون لیپیدها و تجمع رادیکال‌های آزاد) بافت کبدی را به طور معنی‌داری کاهش داد و همچنین عصاره آویشن شیرازی در گروه‌های آسیب کبدی، میزان فعالیت آنزیمSOD  را افزایش داد که هم راستا با پژوهش حاضر، Shomali و  Moslehدر سال 2019 اثر آویشن شیرازی بر سلامت و عملکرد جوجه های گوشتی را بررسی نمودند و کاهش میزان MDA را در جوجه های گوشتی گزارش دادند (18). همچنین در مطالعه Nobakht و همکاران در سال 2017 تجویز عصاره آبی آویشن شیرازی در 5/0 درصد رژیم غذایی به مدت 42 روز منجر به کاهش میزان MDA همراه با افزایش فعالیت گلوتاتیون پراکسیداز در سرم جوجه های گوشتی تغذیه شده با رژیم پرچرب یا معمولی شد (15). در مطالعه دیگری که توسط Khajavi Rad و همکارانش در سال 2018 بر روی اثر آویشن شیرازی و کارواکرول بر سمیت قلبی ناشی از آدریامایسین در موش صحرایی صورت گرفت، گزارش شد که در گروه آسیب قلبی، میزان MDA به صورت معنی داری افزایش یافته و فعالیت آنزیم SOD و محتوای تیول کل به صورت معنی داری در مقایسه با گروه کنترل کاهش یافت، در حالی که تیمار کارواکرول به صورت معنی داری این وضعیت را بهبود بخشید. درمان با آویشن شیرازی به صورت معنی داری فعالیت SOD را در مقایسه با گروه آسیب افزایش داد (10). همچنین در پژوهش دیگری که توسط Ahmadipour و همکاران در سال 2015 بر روی اثر محافظتی کبد آویشن شیرازی ناشی از استرس اکسیداتیو سیس پلاتین در موش صحرایی نر صورت گرفت، گزارش شد که این عصاره با مهار پراکسیداسیون لیپیدی و کربونیلاسیون پروتئین و بازیابی آنزیم آنتی اکسیدانی  SODو افزایش سطح گلوتاتیون، استرس اکسیداتیو ناشی از سیس پلاتین را کاهش داد (1). در پژوهش دیگری که توسط Arab و همکاران در سال 2022 صورت گرفت، مشخص شد که فعالیت SOD و کاتالاز در نواحی هیپوکامپ و قشر مغز در گروهی که آویشن شیرازی دریافت کرده اند بیشتر از گروه دریافت کننده لیپوپلی ساکارید بود. بنابراین، اثرات آنتی اکسیدانی عصاره گیاه را می توان به عنوان یک مکانیسم احتمالی برای تأثیر بر یادگیری و بهبود حافظه در نظر گرفت (3).

 

نتیجه گیری نهایی

نتایج تحقیق حاضر نشان دهنده این است که عصاره گیاه آویشن شیرازی با خاصیت آنتی اکسیدانی و ضدالتهابی اثرات محافظتی در برابر آسیب کبدی ناشی از تتراکلریدکربن در موش های صحرایی دارد. آسیب سلولی کبدی ناشی از تتراکلریدکربن در گروه های دریافت کننده عصاره آویشن شیرازی بهبود یافت. عصاره آویشن شیرازی فعالیت سرمی آنزیمهای  ALT، ALP، AST در کبد را بهبود بخشید. تیمار عصاره آویشن باعث افزایش فعالیت آنزیم SOD در بافت کبد گردید. همچنین باعث کاهش پراکسیداسیون لیپیدی شده و میزان MDA را کاهش داد. براساس نتایج تحقیق حاضر میتوان احتمال داد که عصاره گیاه آویشن شیرازی با دارا بودن خاصیت آنتی اکسیدانی قادر به حذف رادیكال های آزاد ناشی از تیمار تتراکلریدکربن گردیده و به این ترتیب از اثرات آسیب کبدی تتراکلریدکربن محافظت نموده است.

 

سپاسگزاری

نویسندگان از معاونت محترم پژوهشی واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی به دلیل حمایت از مطالعه حاضر قدردانی می نمایند.

 

تعارض منافع

نویسندگان اعلام می دارند که هیچ گونه تضاد منافع ندارند.

 

منابع

1. Ahmadipour A, Sharififar F, Nakhaipour F, Samanian M, Karami-Mohajeri S. Hepatoprotective effect of Zataria Multiflora Boiss on cisplatin-induced oxidative stress in male rat. J Med Life. 2015;8:275-81. PMID: 28316744; PMCID: PMC5319274.

2. Apostolova N, Blas-Garcia A, Esplugues JV. Mitochondria sentencing about cellular life and death: a matter of oxidative stress. Curr Pharm Des. 2011;17(36):4047-60. doi: 10.2174/138161211798764924.

3. Arab Z, Hosseini M, Marefati N, Beheshti F, Anaeigoudari A, Sadeghnia HR, et al. Neuroprotective and memory enhancing effects of Zataria multiflora in lipopolysaccharide-treated rats. Vet Res Forum. 2022;13(1):101-10. doi: 10.30466/vrf.2020.117553.2786.

4. Attia YA, Bakhashwain AA, Bertu NK. Thyme oil (Thyme vulgaris L.) as a natural growth promoter for broiler chickens reared under hot climate. Ital J Anim Sci. 2017;16:275-82. doi:10.1080/1828051X.2016.1245594.

5. Attia YA, Bakhashwain AA, Bertu NK. Utilisation of thyme powder (Thyme vulgaris L.) as a growth promoter alternative to antibiotics for broiler chickens raised in a hot climate. Eur Poult Sci. 2018;82:238-43. doi: 10.1399/eps.2018.238.

6. Ayala A, Muñoz MF, Argüelles S. Lipid peroxidation: production, metabolism, and signaling mechanisms of malondialdehyde and 4-hydroxy-2-nonenal. Oxid Med Cell Longev. 2014;2014:360438. doi: 10.1155/2014/360438.

7. Castagliuolo I, Brun P, Busiello I, Miraglia N, Gnosis SpA. Formulations containing Saccharomyces boulardii and superoxide dismutase (SOD) to control obesity. 2017;U.S. Patent 9,555,082.

8. Fatemi F, Asri Y, Rasooli I, Alipoor ShD, Shaterloo M. Chemical composition and antioxidant properties of γ-irradiated Iranian Zataria multiflora extracts. Pharm Biol. 2012;50(2):232-8. doi: 10.3109/13880209.2011.596208.

9. Gholami-Ahangaran M, Ahmadi-Dastgerdi A, Azizi S, Basiratpour A, Zokaei M, Derakhshan M. Thymol and carvacrol supplementation in poultry health and performance. Vet Med Sci. 2022;8(1):267-88. doi: 10.1002/vms3.663.

10. Khajavi Rad A, Mohebbati R. Zataria multiflora extract and carvacrol affect cardiotoxicity induced by Adriamycin in rat. J Basic Clin Physiol Pharmacol. 2018;30(1):73-9. doi: 10.1515/jbcpp-2018-0008.

11. Lee S, Won KY, Joo S. Protective effect of polydeoxyribonucleotide against CCl4-induced acute liver injury in mice. Int Neurourol J. 2020;24(Suppl 2):88-95. doi: 10.5213/inj.2040430.215.

12. Masuda Y. Learning toxicology from carbon tetrachloride-induced hepatotoxicity. Yakugaku Zasshi. 2006;126(10):885-99. doi: 10.1248/yakushi.126.885.

13. Mohebbati R, Paseban M, Beheshti F, Soukhtanloo M, Shafei MN, Rakhshandeh H, et al. The Preventive effects of standardized extract of Zataria multiflora and carvacrol on acetaminophen-induced hepatotoxicity in rat. J Pharmacopuncture. 2018;21(4):249-57. doi: 10.3831/KPI.2018.21.028.

14. Muriel P, Rivera-Espinoza Y. Beneficial drugs for liver diseases. J Appl Toxicol. 2008;28(2):93-103. doi: 10.1002/jat.1310.

15. Nobakht M, Darmani-kuhi H, Mohiti-Asli M. Effect of Zataria multiflora boiss (thyme) extract and fat on meat quality, intestinal pH and serum antioxidant status of broiler chicks. Anim Prod Res. 2017;6:51-61.

16. Pan Y, Long X, Yi R, Zhao X. Polyphenols in liubao tea can prevent CCl₄-induced hepatic damage in mice through its antioxidant capacities. Nutrients. 2018;10(9):1280. doi: 10.3390/nu10091280.

17. Sahreen S, Khan MR, Khan RA. Hepatoprotective effects of methanol extract of Carissa opaca leaves on CCl4-induced damage in rat. BMC Complement Altern Med. 2011;11:48. doi: 10.1186/1472-6882-11-48.

18. Shomali T, Mosleh N. Zataria multiflora, broiler health and performance: a review. Iran J Vet Res. 2019;20(2):81-8. PMID: 31531029; PMCID: PMC6716275.

19. Singh N, Kamath V, Narasimhamurthy K, Rajini PS. Protective effect of potato peel extract against carbon tetrachloride-induced liver injury in rats. Environ Toxicol Pharmacol. 2008;26(2):241-6. doi: 10.1016/j.etap.2008.05.006.

20. Sreelatha S, Padma PR. Antioxidant activity and total phenolic content of Moringa oleifera leaves in two stages of maturity. Plant Foods Hum Nutr. 2009;64,303-11. doi:10.1007/s11130-009-0141-0.

21. Srivastava A, Shivanandappa T. Hepatoprotective effect of the root extract of Decalepis hamiltonii against carbon tetrachloride-induced oxidative stress in rats. Food Chem. 2010, 118: 411-17. doi: 10.1016/j.foodchem.2009.05.014.

22. Trefts E, Gannon M, Wasserman DH. The liver. Curr Biol. 2017;27(21):R1147-R1151. doi: 10.1016/j.cub.2017.09.019.

23. Unsal V, Cicek M, Sabancilar İ. Toxicity of carbon tetrachloride, free radicals and role of antioxidants. Rev Environ Health. 2020; 36(2):279-95. doi: 10.1515/reveh-2020-0048.

24. Wang K, Sui DJ, Wang CS, Yang L, Ouyang Z, Chen NF, et al. Protective effects of five different types of Dendrobium on CCl4-induced liver injury in mice. Zhongguo Zhong Yao Za Zhi. 2017;42(10):1945-50. Chinese. doi: 10.19540/j.cnki.cjcmm.2017.0082.

25. Zhang C, Zhao J, Famous E, Pan S, Peng X, Tian J. Antioxidant, hepatoprotective and antifungal activities of black pepper (Piper nigrum L.) essential oil. Food Chem. 2021;346:128845. doi: 10.1016/j.foodchem.2020.128845.

---