تحلیل دیدگاه ادبی شهریار در« منظومه بلند در ذکر مفاخر ادب و هنر ایران»

محورهای موضوعی : فصلنامه بهارستان سخن

معصومه بوستانی ¹ , حمید رضا فرضی ² , ابراهیم پوردرگاهی ³

1 - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشکده علوم انسانی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.
2 - گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده علوم انسانی، واحد تبریز،دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.
3 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده علوم انسانی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.

تاریخ دریافت : 1401/12/28 تاریخ پذیرش : 1402/01/27 تاریخ انتشار : 1402/09/27

کلید واژه: رمانتیسم, شهریار, وزن, قالب, دیدگاه ادبی, تجدّد ادبی,

چکیده مقاله :

یکی از منظرهای دیدگاه ادبی، مطالعة متن از منظر دیدگاه ادبی خود شاعر یا نویسنده است، یکی از شاعرانی که به بیان دیدگاه‌هایش در شعر پرداخته شهریار می‌باشد؛ او در ضمن اشعار خود، مقدّمة خود نوشت دیوان، مصاحبه‌ها و گفتگوهایش دربارة موضوعات مختلف شعر اظهار نظر کرده است. در این مقاله که به روش توصیفی ـ تحلیلی و براساس منابع کتابخانه‌ای صورت گرفته دیدگاه ادبی شهریار در منظومة بلند در ذکر مفاخر ادب و هنر ایران مورد بررسی قرار گرفته است؛ دسته‌بندی و تحلیل دیدگاه ادبی شهریار در این منظومه به شرح زیر می‌باشد. سبک‌های تازة شعر فارسی، تجدّد ادبی، رمانتیسم، اهمّیّت وزن و موسیقی در شعر، جایگاه قالب و فرم در شعر، نقد شعر برخی شاعران، ویژگی‌های شعری و القاب و صفات برخی شعرا، اصطلاحات ادبی، مقایسه برخی شاعران معاصر با شاعران گذشته، برخی نکات سبک شناسانه، زنان و پادشاهان و وزیران شاعر و دیدگاه شهریار دربارة آنها. نتایج این بحث، بیانگر دقّت نظر او دربارة مسائل ادبی و مطالعات عمیق و آگاهی او در این زمینه می‌باشد؛ به گونه‌ای که دیدگاه‌های ادبی او در موضوعات مختلف قابل مقایسه با دیدگاه‌های منتقدان معروف ادبی است. در مواردی هم دیدگاه ادبی تازگی‌هایی دارد؛ از جمله تقسیم‌بندی سبک عراقی به سه شاخه عراقی آذربایجان، عراقی اصفهان و عراقی شیراز و نیز در مورد تأثیرپذیری نیما از سیّد جعفر خامنه‌ای در تخیّل زیبا و فانتزی می‌باشد.

منابع و مأخذ:

1. آرین‌پور، یحیی، (1379)، از صبا تا نیما، (2 جلد)، تهران: زوّار.


2. آژند، یعقوب، (1386)، تجدّد ادبی در دورة مشروطه، تهران: مؤسّسة تحقیقات و توسعة علوم انسانی.


3. احمدی، بابک، (1380)، ساختار و تأویل متن، تهران: مرکز.


4. اسکولز، رابرت، (1379)، درآمدی بر ساختارگرایی در ادبیّات، ترجمة فرزانه طاهری، تهران: آگاه.


5. بامدادی، محمّد، (1391)، «جایگاه نظریّه ادبی در آرا و اشعار شفیعی کدکنی»، مجموعه مقاله‌های هفتمین همایش انجمن ترویج زبان وادب فارسی.


6. جعفری، مسعود، (1386)، سیر رمانتیسم در ایران، تهران: مرکز.


7. حکیما، فاطمه و محسنی‌نیا، ناصر، (1394)، «تبیین نظریّه ادبی انوری ابیوردی»، مجلّة فنون ادبی، سال هفتم، شمارة 2، صص: 43-70.


8. خاقانی شروانی، افضل‌الدّین، (1373)، دیوان، تهران: زوّار.


9. رازی، شمس قیس، (1387)، المعجم فی معاییراشعار العجم، تصحیح محمّد قزوینی و مدرّس رضوی، تهران: زوّار.


10. شفیعی کدکنی، محمّدرضا، (1380)، ادوار شعر فارسی، تهران: سخن.


11. ــــــــــــــــــــــــ ، (1390)، با چراغ و آینه، تهران: سخن.


12. شهریار، محمّدحسین، (1385)، دیوان، (2 جلد)، تهران: نگاه.


13. صباغی، علی و بابایی، زهره، (1394)، «بررسی و تحلیل نظریّة شعری شهریار»، مجموعة مقاله‌های دهمین همایش بین‌المللی ترویج زبان و ادب فارسی، دانشگاه محقّق اردبیلی.


14. صدری‌نیا، باقر، (1382)، «جلوه‌های رمانتیسم در شعر شهریار»، مجلّة دانشکدة ادبیّات و علوم انسانی دانشگاه تبریز، سال 46، صص: 133-152.


15. علیزاده، جمشید، (1374)، یادنامة شهریار، تهران: مرکز.


16. فرّخی سیستانی، محمّدبن جولوغ، (1380)، دیوان، تهران: زوّار.


17. ولک، رنه و آوستن وارن، (1382)، نظریّة ادبیّات، ترجمة ضیاء موحّد و پرویز مهاجر، تهران: علمی و فرهنگی.


18. هشترودی، محمّدضیاء، (1342) قمری، منتخبات آثار، تهران: بروخیم.


19. یوسفی، غلامحسین، (1373)، چشمة روشن، تهران: علمی.