تحلیل الگوی کنشی و زنجیره‌های روایی گریماس در حکایت «گذر سیاوش از آتش» از شاهنامۀ فردوسی

محورهای موضوعی : فصلنامه بهارستان سخن

نیلوفر محمودی ¹ (دانشجوی کارشناسی گروه آموزش ابتدایی واحد خوی، دانشگاه فرهنگیان، خوی، ایران.)
آزیتا راهنورد کهنه شهری ² (استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، دانشگاه فرهنگیان، ارومیه، ایران. (نویسنده مسئول))

تاریخ دریافت : 1400/08/27 تاریخ پذیرش : 1401/03/22 تاریخ انتشار : 1401/12/01

کلید واژه: شاهنامه, سیاوش, گریماس, الگوی کنشی,

چکیده مقاله :

روایت ‌شناسی، مجموعه ‌ای از گرامر های کلّی و واحدی است که درخصوص سبک‌ های مختلف روایی به کار بسته می ‌شود. گریماس یکی از روایت ‌شناسان ساختار گرا است که سعی در بهبود نظریۀ پراپ داشته‌ است. در این پژوهش، داستان حماسی گذر سیاوش از آتش بر اساس الگوی کنشی گریماس و زنجیره‌ های روایی الگوی وی بررسی شده است. همچنین عملکرد دوگانۀ الگوی گریماس با توجّه به کنش گر های متقابل، مورد بررسی قرار گرفته است. این مقاله با شیوۀ تحلیلی ـ توصیفی تلاش می‌کند تا موقعیّت ‌ها و کنش گرهای دوگانۀ الگوی گریماس را در حکایت گذر سیاوش از آتش بررسی نماید و به این پرسش پاسخ دهد که آیا این حکایت، بر الگوی کنشی گریماس انطباق دارد یا خیر؟ این نتیجه به دست آمد که حکایت گذر سیاوش از آتش از کتاب شاهنامۀ فردوسی دارای دو موقعیّت متعادل نخستین می ‌باشد که با ورود سیاوش به آتش، روایت وارد موقعیّت نا متعادل میانی شده و در نهایت با سربلندی سیاوش، تعادل پایانی شکل می‌گیرد. بنابر این گفته می ‌شود حکایت مزبور بر الگوی کنشی گریماس منطبق می‌ باشد.

منابع و مأخذ:

فهرست منابع  و مآخذ

الف – کتابنامه

1. احمدی، بابک، (1397)، ساختار و تأویل متن، تهران، مرکز، چاپ بیستم.


2. اسکولز، رابرت(Scholes, Robert)، (1398)، درآمدی بر ساختارگرایی در ادبیّات، ترجمۀ فرزانه طاهری، تهران: آگاه، چاپ چهارم.


3. برتنس، یوهانس‌ویلم Bertens, Johannesville) (، (1395)، مبانی نظریۀ ادبی، ترجمۀ محمّدرضا ابوالقاسمی، تهران: ماهی، چاپ چهارم.


4. فردوسی، ابوالقاسم، (1397)، شاهنامۀ فردوسی بر اساس نسخۀ چاپ مسکو، تهران: سپهر ادب، چاپ دوم.


5. لبیهان، جیل (Lebihan, Jill) و گرین، کیت (Green, Kate)، (1383)، درسنامۀ نظریه و نقد ادبی، ترجمۀ گروه مترجمان، تهران: روزنگار، چاپ اوّل.


6. مکاریک، ایرناریما (Macarique, Irnarima)، (1394)، دانش‌نامۀ نظریّه‌های ادبی معاصر، ترجمۀ مهران مهاجر و محمّد نبوی، تهران: آگه، چاپ پنجم.


7. میرصادقی، جمال، (1388)، عناصر داستان، تهران: سخن، چاپ ششم.

 

ب - مقالات

1. اسماعیلی، پریوش؛ اسدی امجد، فاضل، (1392)، «رویکردی روایت­شناختی به لیلی و مجنون نظامی و رومئو و ژولیت شکسپیر»، «فصلنامۀ مطالعات زبان و ترجمه (دانشکدۀ ادبیّات و علوم انسانی)»، دورۀ چهل و ششم، شمارۀ دوم، صص: 30 ـ 1.


2. حسن‌زاده، مینا و دیگران، (1392)، «تحلیل ساختاری طرح داستان از خم چمبر دولت‌آبادی بر اساس الگوی گریماس»، «فصلنامۀ تخصّصی مطالعات داستانی»، دورۀ پنجم، شمارۀ اوّل، صص: 49ـ31.