بررسی عناصر داستانی در داستان‌های معاصر کتاب‌های فارسی دورۀ دوم متوسّطه

محورهای موضوعی : فصلنامه بهارستان سخن

مجید سلطانی ¹ (دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد نیشابور، دانشگاه آزاد اسلامی، نبشابور، ایران.)
مهدی نوروز ² (دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد نیشابور، دانشگاه آزاد اسلامی، نبشابور، ایران.)
اکبر شعبانی ³ (استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد نیشابور، دانشگاه آزاد اسلامی، نیشابور - ایران.)
بتول فخر اسلام ⁴ (گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد نیشابور، دانشگاه آزاد اسلامی، نیشابور، ایران.)

تاریخ دریافت : 1398/12/17 تاریخ پذیرش : 1399/07/30 تاریخ انتشار : 1400/03/01

کلید واژه: عناصر داستان, فارسی, کتاب‌های درسی, دورۀ دوم متوسّطه, ادبیّات داستانی معاصر,

چکیده مقاله :

چکیده پژوهش‌گران آموزشی بر این باور هستند که شالودۀ فکری، ملی، فرهنگی ، مذهبی و ادبی هر نسلی در دورۀ کودکی و نوجوانی شکل می‌گیرد و بخش مهمّی از آن بر عهدۀ نظام آموزشی هر کشوری است. کتاب‌های درسی یکی از مهمّ‌ترین ابزارهای این شکل‌گیری به شمار می‌رود و از این میان کتاب‌های فارسی به سبب توجّه به ادبیّات داستانی، محملی برای روایت اندیشه‌ها و تخیّلات انسانی است. در این پژوهش عناصر داستانی در داستان‌های معاصر کتاب‌های فارسی پایه‌های دهم، یازدهم و دوازدهم با روش تحلیل محتوا بررسی شده است. چنین به نظر می‌رسد که مؤلّفان به رمان‌ها و داستان‌های بلند بیشتر گرایش دارند. غالب عناصر داستانی به شیوه‌ای تکراری مورد استفاده قرار گرفته است. تلخیص داستان‌های کوتاه در مقایسه با رمان‌ها و داستان‌های بلند با آسیب کمترِ عناصر داستانی و محتوایی همراه بوده است. در داستان‌های کتاب‌های درسی تنوّع موضوعی وجود ندارد. از این‌رو تنوّع داستانی نیز به چشم نمی‌خورد.

چکیده انگلیسی:

Abstract         Educational researchers believe that the literary, religious, cultural, national and thinking foundation of any generation forms in its childhood and juvenile period and an important of it is on the shoulder of educational system of every country. Text books are the most important tools of this formation among  which Farsi books, because of paying attention to fictional literature are the best way to narrate the human contemplations and thoughts. The fictional element, in this research – the stories in 10th, 11th, 12th high school classes have analytically and thematically been studied. It seems that the authors are interested more in novels and long stories. Most fictional elements have been used repeatedly. Summary of short stories in comparison with novels and long stories were associated with less damage in fictional elements and themes. There is no thematic variation in text books. Therefore, no diversity of stories is seen in it.

منابع و مأخذ:

فهرست منابع و مآخذ

الف: کتب

• آدمیت، فریدون، (1328)، امیرکبیر و ایران، تهران: خوارزمی، چاپ سوم.


• امینی، احمدرضا و صفری، جواد و صافی، حسین و سیّدکشمیری، مسعود و بهبود، بهناز و سعادتمندی، سروش و فرج‌زاده، رعنا و دالایی، شهلا و پزشکی، فاطمه و اجابتی، کبری و ثابت کلاچاهی، حمید، (1397)، فارسی(3) پایۀ دوازدهم دورۀ دوم متوسّطه، تهران: شرکت چاپ و نشر کتاب‌های درسی ایران، چاپ دوم.


• داد، سیما، (1383)، فرهنگ اصطلاحات ادبی، تهران: مروارید، چاپ دوم.


• فورسترادوارد، مورگان، (1357)، جنبه­های رمان، ترجمۀ ابراهیم یونسی، چاپ سوم، تهران: امیرکبیر.


• محمّدیان، محی‌الدّین و وفایی، عبّاسعلی و صلاحی ‌مقدم، سهیلا و مراد صحرایی، رضا و عمرانی، غلامرضا و نجفی پازکی، معصومه و دانشگر، مریم و کجانی حصاری، حجت و یوسفی، نادر و نوریان، محمّد، (1396) الف. فارسی(1) پایۀ دهم دورۀ دوم متوسّطه، تهران: شرکت چاپ و نشر کتاب‌های درسی ایران.


• __________________________، (1396)، ب. فارسی(2) پایۀ یازدهم دورۀ دوم متوسّطه، تهران: شرکت چاپ و نشر کتاب‌های درسی ایران.


• میرصادقی، جمال، (1376)، عناصر داستان، تهران: سخن، چاپ سوم.


• هایرهوارد، آبرامز، (1386)، فرهنگ‌وارۀ اصطلاحات ادبی، ترجمۀ سیامک بابایی، تهران: جنگل جاودانه.


• یوسفی، محمّدرضا، (1387)، ادبیّات کهن و ادبیّات نو، تهران : پیک بهار.


• یارمحمّدیان، محمّدحسین، ( 1377)، اصول برنامه ریزی کتاب درسی، تهران: یادواره.

 

 

 

 

 

ب- مقالات

• رحمانی خیاوی، صمد، (1386)، بررسی داستان کوتاه در کتاب‌های چهارسالۀ دبیرستان، نشریۀ آموزش زبان و ادب فارسی، سال هفتم، شمارۀ 66. صص: 60 –


• کلاته میمری، هاجر، (1390)، بررسی میزان انطباق محتوای کتاب‌های درسی زبان فارسی دورة راهنمایی با هویّت ملّی در سال تحصیلی 1389-1388، به راهنمایی حسین قاسم‌پور اقدم، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه پیام نور.


• یوزباشی، توحید، (1383)، چالش‌های زبانی(نگاهی انتقادی به کتاب‌های زبان فارسی دورۀ دبیرستان)، مجلّۀ رشد آموزش زبان فارسی، شمارة 71، صص: 46 –