معرّفی قطرات‌الحیات محمّد امین‌دار کشمیری «اثری کمتر شناخته شده از سدۀ یازدهم هجری»

محورهای موضوعی : فصلنامه بهارستان سخن

کیهان نامجو ¹ (دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد یاسوج، دانشگاه آزاد اسلامی، یاسوج، ایران.)
مهدی فاموری ² (استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد یاسوج، دانشگاه آزاد اسلامی، یاسوج، ایران.)
جلیل نظری ³ (دانشیارگروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد یاسوج، دانشگاه آزاد اسلامی، یاسوج، ایران.)

تاریخ دریافت : 1398/08/25 تاریخ پذیرش : 1398/12/04 تاریخ انتشار : 1399/03/01

کلید واژه: تصوّف, سیر و سلوک, کلید واژه‌ها: نسخة خطّی, قطرات الحیات, محمّد امین دار کشمیری,

چکیده مقاله :

چکیده یکی از با ارزش‌ترین و مهمّ‌ترین میراث‌های فرهنگی هر کشور، گنجینۀ عظیم نسخ خطّی است. نسخة خطّی قطرات الحیات اثر محمّد امین دار کشمیری یکی از نسخه‌های خطّی با ارزش قرن یازدهم هجری است. از این اثرکه تاکنون مورد تصحیح و پژوهش قرار نگرفته، دونسخه موجود است. نسخۀ اول به شمارۀ 7866 متعلّق به کتابخانة دانشگاه تهران در253برگ به خطّ نستعلیق نوشته شده و نسخۀ دوم که درتصحیح این اثر به عنوان نسخه بدل استفاده شده؛ نسخۀعکسی شماره184کتابخانۀ دانشگاه تهران که اصل آن گنج بخش با شمارۀ861گنج2/754باخط نستعلیق در348برگ کتابت شده است. از آنجا که این اثر یکی از جمله آثاری است که در آن به مسائل تصوّف اسلامی و سیر و سلوک و همچنین معتقدات، اصول و مشایخ فرقۀ نقشبندیّه پرداخته شده است، می‌توان آن را اثری درخور توجّه به حساب آورد که با تصحیح و تعلیقات آن می‌توان ضمن دستیابی به ویژگی های سبکی آن، جایگاه مؤلّف را در ادبیّات، تأثیرگذاری و تأثیرپذیری از هم عصران، به مسائل و معتقدات صوفیانه که در این اثر انعکاس یافته است دست پیدا کرد. در این مقاله ضمن پرداختن به معرّفی کلّی این اثر و مؤلّف آن، سعی شده است به مهمّ‌ترین ویژگی های سبکی، ادبی وعرفانی آن پرداخته شود. روش تصحیح در این اثر بر مبنای نسخة اساس است که یک نسخه را اساس تصحیح قرارداده و هرگاه نقص و نادرستی و یا اشتباه محرزی درآن باشد، به کمک ضبط نسخه بدل مرتفع می شود.

چکیده انگلیسی:

Abstract            One of the most valuable and distinguished cultural heritage of each country is its enormous treasure of manuscripts. The Ghataratol Hayat from Mohammad Amindar Kashmiri is of the precious manuscripts of the 11thc A. H. From this work which has not yet been corrected or edited, two copies have been survived. The first one is in the library of Tehran University with the number of 7866 in 253 pages in Nasta'liq calligraphy. The second copy which is our source for correction is the pictorial one with the number of 184 in the same library. Its authenticity Ganj Bakhsh with 861 Ganj 754/2 in 347 pages. Since it is one of the works which deals with the Islamic mysticism, excursion, and beliefs of the leaders Nagshbandieh order, we may consider it as a distinguished work to attain the author's stance in the literature and its impressiveness on the tenets of sufi sects. We have tried to be familiar with its stylistic traits in literature and mysticism. The method of correction in this copy is based on the comparative one through which a possible error is eliminated by adaptation with the substitute copy.

منابع و مأخذ:

فهرست منابع و مآخذ

• قرآن کریم.


• امین دار کشمیری، محمّد، (قرن یازدهم)، قطرات الحیات، نسخة خطّی به شماره 7866 متعلّق به دانشگاه تهران، کاتب ناشناس، به خط نستعلیق، 253 صفح.


• _______________ ، (قرن یازدهم)، قطرات الحیات، نسخة خطی به شماره 184 کتابخانة گنج بخش پاکستان، کاتب ناشناس، خط نستعلیق، 348 صفحه.


• پارسا، محمّد بن محمّد، (1354)، قدسیّه (کلمات بهاءالدّین نقشبند)، مقدّمه و تصحیح احمد طاهری عراقی، تهران: طهوری، چاپ اوّل.


• جامی، عبدالرّحمن، (1386)، نفحات الانس من حضرات القدس، مقدّمه و تصحیح و تعلیقات: دکتر محمود عابدی، تهران: گلرنگ یکتا، چاپ پنجم.


• جهانبخش­، جویا، (1390)، راهنمای تصحیح متون، تهران، نشر مرکز پژوهشی میراث مکتوب، چاپ سوم.


• حسینی، محمّد تقی، (1392)­­، فهرست دستنویس‌های کتابخانه فاتح (استانبول)، تهران: نشر کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، چاپ اوّل.


• درایتی، مصطفی، (1389)، فهرست‌واره دست نوشته­های ایران (دنا)، کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، تهران، چاپ اوّل.


• _________ ، (1390)، فهرستگان نسخه‌های خطی ایران (فنخا)، تهران: سازمان اسناد و کتابخانه ملّی جمهوری اسلامی ایران


• رزمجو، حسین، (1370)، انواع ادبی و آثار آن در زبان فارسی، مشهد: آستان قدس رضوی، چاپ اوّل.


• ریاحی، محمّدامین، (1369)، زبان فارسی در قلمرو عثمانی، تهران: مروی، چاپ اول.


• زرّین کوب، عبدالحسین، (1392)، ارزش میراث صوفیّه، تهران: امیرکبیر، چاپ شانزدهم.


• سجّادی، سیّدجعفر، (1393)، فرهنگ اصطلاحات و تعبیرات عرفانی، تهران: طهوری، چاپ دهم.


• شریعت، محمّدجواد، (1384)، دستور زبان فارسی، تهران: اساطیر، چاپ هشتم.


• شمیسا، سیروس، (1382)، سبک شناسی شعر، تهران: فردوس.


• گوهرین، سیّدصادق، (1380)، شرح اصطلاحات تصوّف، تهران: زوّار، چاپ اوّل.


• مایل هروی، نجیب، (1395)، تاریخ نسخه پردازی وتصحیح انتقادی نسخه‌های خطی، تهران: سورة مهر، چاپ اوّل.


• مدرّس، محمّدعلی، (1369)، ریحانه الادب فی تراجم المعروفین بالکنیه و اللقب یاکنی و القاب، تهران: کتابفروشی خیّام، چاپ سوم.


• مقدّم، علی، (1354)، دیباچه‌ای بر عرفان مولانا، تهران: مؤسّسه مطبوعاتی عطائی، چاپ سوم.


• منزوی، احمد، (1349)، فهرست نسخه‌های خطی فارسی، تهران: مؤسسه فرهنگی منطقه­ای تهران.


• _________، (1387)، فهرست نسخه‌های عکسی، تهران: کتابخانۀ مرکز دائرۀالمعارف بزرگ اسلامی.


• نصیری، محمّدرضا، (1384)، اثر آفرینان: زندگینامه نام آوران فرهنگی ایران (از آغاز تا سال 1300 هجری شمسی)، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، چاپ دوم.


• نقشبندی مجدّدی، غوث محمّد صاحب، (1383)، طریقة الرّاشدین و حجۀ المسترشدین، ترجمة سیّدعبدالله خادم خانقاه مشایخین نقشبندیّه، انتشارات تربت جام.


• واعظ کاشفی، مولانا فخرالدّین علی بن حسین، (1356)، رشحات عین الحیات، (1356)، ج 1 و 2، به تصحیح علی اصغر معینیان، تهران: بنیاد نیکوکاری نوریانی.


• هجویری، ابوالحسن علی بن عثمان، (1383)، کشف المحجوب، تصحیح محمود عابدی، تهران: سروش، چاپ اوّل.


• همایی، جلال‌الدّین، (1383)، فنون بلاغت و صناعات ادبی، تهران: هما، چاپ بیست و دوم.


• یاحقّی، محمّد جعفر، محمّد مهدی ناصح، (1392)، راهنمای نگارش و ویرایش، مشهد: آستان قدس رضوی.