اقلیم‌گرایی و طبیعت و جایگاه آن در تصویرپردازی شاعرانة شفیعی کدکنی

محورهای موضوعی : فصلنامه بهارستان سخن

یعقوب نوروزی ¹ (استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد ماکو، دانشگاه آزاد اسلامی، ماکو، ایران.)
عسگر بابازاده اقدم ² (استادیار زبان و ادبیّات عربی، دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم، دانشکده علوم قرآنی خوی- ایران)

تاریخ دریافت : 1397/03/20 تاریخ پذیرش : 1397/08/26 تاریخ انتشار : 1398/03/01

کلید واژه: طبیعت, نوگرایی, کلید واژه‌ها: شفیعی کدکنی, تصاویر شاعرانه, اقلیم گرایی, سیاست و اجتماع,

چکیده مقاله :

چکیده طبیعت در همة دوره‌های ادب فارسی منبع الهام برای شاعران ایرانی بوده است؛ در دورة معاصر با ترغیب نیما به انعکاس دید نو و نگاه فردی در شعر، شاعران تلاش کرده‌اند تصاویری بدیع و زیبا از طبیعت و محیط طبیعی اطراف خود ارائه دهند که این عامل، سبب ظهور تصاویر اقلیمی شده است. در کنار انعکاس نگاه فردی و تجارب شخصی و تصویرسازی با الهام از طبیعت، شعر جامعه مدار معاصر نیز سعی کرده تا با رجوع به طبیعت و الهام از آن، مفاهیم سیاسی و اجتماعی را در قالب تصاویر و نمادهایی ملهم از طبیعت، ارائه دهد. شفیعی کدکنی از شاعران معاصر، در تصویرپردازی گرایش به طبیعت دارد. نوگرایی، عینیّت گرایی و اقلیم گرایی، ویژگی بارز تصویرپردازی این شاعر است. بخش عظیمی از نوگرایی او در تصویرپردازی، مرهون الهام از طبیعت در این زمینه است. ویژگی دیگری که در تصویرپردازی شعری او جلب توجّه می کند، حمل مفاهیم سیاسی و اجتماعی به تصاویر برگرفته از طبیعت است که در این مقاله به بررسی این ویژگی‌های تصویرپردازی او خواهیم پرداخت. بحث و بررسی در تصویرپردازی شفیعی ، روشن می‌کند که شاعر در زمینه تصویرپردازی هم نوجو و نوآور است و هم تفکّرات سیاسی-اجتماعی خود را در قالب این تصاویر، زیبا و هنرمندانه بیان داشته است.

چکیده انگلیسی:

Abstract         In all periods of Persian literature, nature has been a source of inspiration for Iranian poets; in the contemporary times, with Nima's persuation, the poets have had individualistic views in poetry and presented exquisite scenery of the environment around them which caused the climatic pictures to appear. Beside the individualistic look and experience inspired from nature they have tried to offer the poetical and social implications in the mold of picture and symbols. Shafiee Kadkani, in his portraiture, has an approach to nature. Innovation, objectivity and acclimatization are the distinguished traits of this poet in illustrating the society. The other specification of illustration in his poetry is bearing the political and social hints from nature which is the topic of discussion in this article. It clearly shows that the poet is pursuing  the novelty and at the same time innovation in them and has expressed his political and social tenets in an artistic and beautiful mold.

منابع و مأخذ:

فهرست منابع و مآخذ

• اخوان ثالث، مهدی، (1381)، آخر شاهنامه، تهران: زمستان.


• امانی، اختر، (1391)، نقد و بررسی شعر «سفر به خیر» استاد شفیعی کدکنی از دیدگاه فرمالیستی، مجلّة رشد آموزش زبان ادب فارسی، شماره1، پاییز1391، صفحات63-62.


• برهانی، مهدی، (1378)، از زبان صبح (دربارة زندگی و شعر شفیعی کدکنی)، تهران: پاژنگ.


• بشر دوست، مجتبی، (1379 )، در جستجوی نیشابور، زندگی و شعر محمّدرضا شفیعی کدکنی (م. سرشک)، چاپ اوّل، تهران: نشر ثالث- نشر یوشیج.


• پارساپور زهرا، (1383)، مقایسة زبان حماسی و غنایی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.


• پرین، لارنس، (1381)، شعر و عناصر شعری، مترجم غلامرضا سلگی، چاپ دوم، تهران: انتشارات رهنما.


• پورنامداریان، تقی و همکاران، (1391)، «بررسی و تاویل چند نماد در شعر معاصر»، ادبیّات پارسی معاصر، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال دوم، شماره اوّل، بهار و تابستان ، صص48-25.


• ___________ ، (1377)، خانه‌ام ابری است، تهران: سروش.


• حسن لی، کاووس، (1383)، گونه‌های نوآوری در شعر معاصر ایران، تهران: نشر ثالث.


• روزبه، محمّدرضا، (1381)، ادبیّات معاصر(شعر)، تهران: روزگار.


• زال نژاد، هنگامه و کریمی، احمد، (1395)، بررسی جلوه‌های نمادین طبیعت در اشعار محمدرضا شفیعی کدکنی، فصلنامة تخصصی زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد،شماره6، تابستان، صفحات 119-89.


• شاملو، احمد، (1382)، مجموعه آثار، دفتر یکم، چ چهارم ، تهران: انتشارات نگاه.


• شریفی، فیض (1393 ). شعر زمان ما (شفیعی کدکنی )، تهران: انتشارات سخن


• شفیعی کدکنی، محمّدرضا، (1370)، ادوار شعر فارسی از مشروطیّت تا سقوط سلطنت، تهران: انتشارات سخن.


• ________________، (1349)، صور خیال در شعر پارسی، تهران: انتشارات نیل.


• ______________، (1376)، آیینه‌ای برای صداها، چ اوّل، تهران: انتشارات علمی.


• ______________، (1376)، هزارة دوم آهوی کوهی، تهران: انتشارات سخن.


• صحرایی، قاسم و گلشنی، شهاب، ( 1388)، شور رهایی در اشعار پیش از انقالب شفیعی کدکنی، پژوهشنامه ادب غنایی، سال هفتم، شمارۀ دوازدهم، بهار و تابستان، صص 104 -73.


• صیّاد کوه، اکبر و کوهنورد زهرا، (1395)، بن مایه‌های اجتماعی و سیاسی و نمادهای آن در هزاره دوم آهوی کوهی، ایران نامگ، زمستان 1395.


• فتوحی، محمود، (1385)، بلاغت تصویر، تهران: نشر سخن.


• فردوسی، ابوالقاسم، (1386)، شاهنامه، تصحیح و توضیح کاظم برگ نیسی، تهران: فکر روز.


• عباسی، حبیب اله، (1387 )، سفرنامه باران، تهران: سخن.


• نظامی گنجوی، الیاس بن یوسف، (1380)، لیلی و مجنون، به تصحیح حسن وحید دستگردی و به کوشش سعید حمیدیان، چ4، تهران: قطره.


• نیما، یوشیج، (1385)، حرف‌های همسایه، به کوشش سیروس طاهباز، تهران: نشر دنیا.