مؤلّفه‌های ادبیّات تعلیمی در اشعار کودکانه مصطفی رحماندوست و احمد شوقی

محورهای موضوعی : فصلنامه بهارستان سخن

آیدا دانائی ¹ , محمّد شایگان مهر ² , فریبرز حسین جانزاده ³

1 - دانشجوی دکترای زبان وادبیّات عرب، واحد کاشمر، دانشگاه آزاد اسلامی، کاشمر، ایران.
2 - استادیار گروه زبان و ادبیّات عرب، واحد کاشمر، دانشگاه آزاد اسلامی، کاشمر، ایران.
3 - استادیار گروه زبان و ادبیّات عرب، واحد کاشمر، دانشگاه آزاد اسلامی، کاشمر، ایران.

تاریخ دریافت : 1400/04/11 تاریخ پذیرش : 1400/08/17 تاریخ انتشار : 1401/09/01

کلید واژه: شوقی, ادبیّات تعلیمی, شعر کودکانه, رحماندوست,

چکیده مقاله :

ادبیّات تعلیمی، بارزترین دغدغۀ‌ شاعران و نویسندگان معاصراست. امروزه شعر کودک چهرۀ جدیدی از خود را به جهانیان به نمایش گذاشته و از لحاظ ساختاری، بیان، وسعت خیال و تصویرآفرینی، شیوه ای نوین را در سبک و سیاق خود در پیش گرفته است. پژوهش در مورد ادبیّات و شعر کودک را می‌توان به دو قرن اخیر حوالت داد. به گونه‌ای که قرن بیستم را قرن کودک نامیده‌اند. شعر کودک، زبانی خیال‌انگیز و موزون دارد و بیشتر شیفتۀ موسیقی کلام است و به تدریج با معنا انس می گیرد. شعر کودک به گونه‌ای است که بدون آموزش مستقیم، سطح دانش فرهنگی و اجتماعی و ذوق و استعداد آنان را بالا می‌برد چرا که از زندگی خود کودک گرفته شده است. احمد شوقی و مصطفی رحماندوست از شاعران شعر کودک هستند، که مضامین تعلیمی و تربیتی را دراشعار خود گنجانده اند. هر دو با زبانی ساده و کودکانه بسیاری از آموزه‌های تعلیمی را به کار برده اند. مضامین تعلیمی، تربیتی، آموزه‌های دینی، قرآنی، میهنی، استقامت، حمایت، صداقت و دیگر مسائل سیاسی، اقتصادی، اجتماعی که در این مقاله به آنها خواهیم پرداخت. این پژوهش با استفاده از روش مکتب فرانسوی، مکتبی که به تأثیرگذاری ملّت‌ها و پیوندهای ادبی آنان در محدوده زمانی یکسانی می‌پردازد و بر خلاف دیگر مکاتب به آثار از دید زیباشناسی اهمّیّت چندانی نمی‌دهد به نگارش در آمده است، و سعی شده است تا با استفاده از این مکتب جلوه ای از تعلیمی بودن اشعار و برخی از شباهت‌ها و تفاوت‌های هر دو شاعر را بیان نماییم.

چکیده انگلیسی:

Didactic literature has been the most important disturbances of contemporary poets and writers. Nursery rhyme, today, has offered a new feature of itself to the world and in the structure, expression, vastness of imagination, and illustration has followed in his own style. One can relate the literature and nursery rhymes to the two recent centuries so that they have called the 20th century “the century of the child “ Nursery rhyme has imaginative and harmonious language and it is mostly music-biased and gradually takes meanings in itself. It is such a form that elevates their social and cultural level of knowledge and their tastes and talents without direct teachings, because they have been taken from the child’s own life. Ahmad Shoghi and Mostafa Rahmandoust are of the poets of nursery rhyme which have incorporated didactic and educational themes in their poetry. Both of them have used the didactic teachings in a simple way; that’s, didactic, educational, religious, theQuranic patriotic, resistance, supporting, truthfulness and other political, economical, and social problems which we will deal with them later in this article.

منابع و مأخذ:

فهرست منابع و مآخذ

الف- کتابنامه

 1- قرآن کریم

2- آموزگار، علی، رحماندوست، مصطفی، (1378)، «قصّة آیه‌ها»، تهران: زیتون.

3- اوشاق ادبیّاتی و صمد بهرنگی، تقی نژاد، (یای 82)، آذربایجانلی بیلی یوردلولار توپلومو آراشدیرما مرکزی، امیرکبیر بیلی یورودونون آذربایجانلی اؤیرنجی لری نین، تورکجه، فارسجا درگیسی،مجمع بررسی کنندگان آذربایجان.

• امین پور، نرگس؛ کافی، غلامرضا، (1392)، «عناصر و مؤلّفه‌های مؤثّر در فضاسازی عاطفی شعر کودک در آثار مصطفی رحماندوست و افسانه شعبان‌نژاد»، شهریور، دانشگاه شیراز.


• بریغش، محمّدحسن، (1996)، «الطبعةالثانیة»، ادب الاطفال اهدافه و سماته، ارساله، بیروت.

6-  جمیز ، و کلت،(1190)،مقد مه ای بر روانشناسی

7- الحر، عبدالحمید، (1992)، «احمد شوقی امیر الشعراء و النغم و اللحن و الغنا» ،دارالکتب، بیروت.

8- رحماندوست، مصطفی، (1372)، پرندگان، تهران: کتاب‌های گل مریم.

9-_____________ ، (1379)، «فصل بهار بنویس»، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.

10-_____________ ، (1368)، صد دانه یاقوت، تهران: سازمان چاپ کتاب‌های درسی.

11- ____________ ، (1390)، «فارسی دوم دبستان»، شعر روز خوب پیروزی، تهران: سازمان چاپ کتاب‌های درسی.

12- ____________ ، (1380)، موسیقی باد، تهران: مدرسه.

13-____________  ، (1389)، سگی بود- جنگلی بود، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.

14-____________ ، (1384)، پرنده گفت به به، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.

15-____________ ، (1369)، ادبیّات کودکان و نوجوانان ویژه مراکز تربیت معلّم، تهران: وزارت آموزش و پرورش.

16-____________،(1369)، هر پرنده قصّه‌ایست قصّة شنیدنی ست، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.

17-____________، (1391)، ترانه‌های شهر (مجموعه پنج جلدی)،تهران: کتاب‌های قاصدک.

18- ___________ ، (1372)، خوش به حال ماهی‌ها، تهران: کتاب‌های قاصدک.

19- زلط، احمد(ب)، (1994)، ادب الاطفال بین احمد شوقی و محمّدعثمان جلال، دارالنشر للجامعات المصریة، قاهرة.

20- سلاجقه، پروین، (1387)، از این باغ شرقی (نظریّه‌های نقد شعر کودک)، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، چاپ دوم.

21- سلمان خلیفة، طلال، حمید، ثامردعاء، (2015)، أنسنة الطبیعة فی شعر الطفولة فی العراق، جامعة بغداد: کلیة التربیة للبنات

22- شوقی، احمد، (1988)، الشوقیّات، جزئین، الطبعة الاولی – الثانی، بیروت: دارالعودة.

23- صفایی حائری، علی، (1386)، «تربیت کودک»، نقش معلم، روش تربیت،  عوامل تربیت کودک، (عین- صاد)، قم: لیلة القدر.

24- العواسی، سالم محمّد، (2006)، ادب الاطفال فی لیبیا، قاهرة: مجلس الثقافة.

25- الفاخوری، حنا، (1986)، الجامع فی تاریخ الأدب العربی، طبعة الأولی، لبنان، بیروت: دارالجیل.

26- کیانوش، محمود، (1352)، شعر کودک در ایران، تهران: آگاه،.

27-__________، (1386)، شعر زبان کودکی انسان، گفتاری دربارة (مبدأ،  ماهیّت و سیر تحوّلی شعر)، لندن.

28- مجدی، محمّد شمس‌الدّین، (2006)، القصص بین الحقیقة و الخیال، القاهره: الهیئة المصریة العامة للکتاب.

29- مصاحبة حضوری نویسنده مقاله در تاریخ 17/02/1396

30- منتظمی، علی، (1385)، ادب الحیوان، دراسة مقارنة فی الادبین العربی و الفارسی، تهران: مؤسسة الصادق، الطبعة الاولی.

31- موسوی گرمارودی، سیّد مصطفی، (1382)، شعر کودک از آغاز تا امروز، تهران: وزارت فرهنگ.

32- نجیب، احمد، (1979)، مضمون فی کتب الاطفال (دراسات فی ادب الاطفال2)، دار الفکر العربی.

33- نیک طلب، بابک وهمکاران، (1385)، ازآسمون تا اینجا، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.

 

ب – مقالات

34- آزاد، سمانه، (1390)، «شعر کودک ابزار آموزشی نیست»، (نشست آسیب شناسی شعر کودک)، دورة سوم، شماره2، رشد آموزش پیش دبستانی.

35- سلیمانی، فرامرز، (1370)، «مقدّمه‌ای بر ادبیّات کودک ونوجوان»، مجلّة کلک، شمارة 13، فروردین.

36- ملکیان، شیما؛ تهذیبی، نسرین، (1385)، «سیری در ادبیّات کودکان و نوجوانان در ایران»، دانشگاه آزاد اسلامی واحد زنجان، مجموعه مقالات همایش ادبیّات کودکان و نوجوانان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان.

37-saynajooon. persianbbg. Ir