حکمرانی حکیمانه: چشم انداز جدید حکمرانی و ادارۀ امور عمومی

محورهای موضوعی : مدیریت دولتی

حمزه صمدی میارکلائی ¹ , مسعود بسطامی ²

1 - دانش آموخته دکتری گروه مدیریت دولتی، واحد علوم و تحقیقات تهران، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
2 - استادیار گروه مدیریت بازرگانی، واحد سنندج، دانشگاه آزاد اسلامی ، سنندج، ایران

تاریخ دریافت : 1402/09/19 تاریخ پذیرش : 1403/09/07 تاریخ انتشار : 1403/09/29

کلید واژه: نظم نوین جهانی, جهانی سازی نظام سرمایه داری چپاول گر, حکمرانی و ادارۀ امور عمومی, همه گیری جهانی ویروس کرونا (کووید-19), حکمرانی حکیمانه,

چکیده مقاله :

دنیا با یک بحران بی‌سابقه و خطرناکی مواجه است. با توجه به تغییرات به‌وجودآمده توسط همه-گیری جهانی ویروس کرونا و آشکار شدن ماهیت کارآمد یا ناکارآمد نظام‌های حکمرانی و ادارۀ امور عمومی کشورهای دنیا، و ضرورت نگاه به درون و ملّی‌گرایی تقریباً در همه کشورهای دنیا، پس از 40 سال تسلط و استیلای جهانی‌سازی نظام سرمایه‌داری چپاول‌گر که در قالب اصلاحات مدیریت دولتی نوین و طرح‌هایی مانند خصوصی‌سازی، شرکتی‌سازی، تجاری‌سازی، برون‌سپاری و اقتصاد بازار، نقش دولت و نهادهای دولتی را به حداقل ممکن کاهش داد و به کنترل اجتماعی، نظامی‌گری و ایجاد نظم و امنیت اقتصادی برای صاحبان سرمایه و نظام سرمایه‌داری محدود کرد، اکنون زمانی برای تعریف یک مفهوم جدید و زمانی برای شکوفایی و بلوغ حکمرانی و ادارۀ امور عمومی است. نظم نوین جهانی در حال شکل‌گیری است و طرح آن را فاتحان بر بحران ویروس کرونا (کووید-19) خواهند نگاشت. در این مقاله با استفاده از روش پژوهش تحلیلی- توصیفی و گردآوری داده‌ها از طریق مطالعات کتابخانه‌ای، چشم‌انداز جدیدی برای حکمرانی و ادارۀ امور عمومی مطرح شده است.

چکیده انگلیسی:

Abstract

The world is facing an unprecedented and dangerous crisis. Due to changes caused by coronavirous pandemic and revealing efficient or inefficient nature of the world countries' public administration and governance systems, the necessity of looking inward and nationalism almost all countries around the world, after 40 years dominance and supremacy of predatory capitalism globalization in the form of new public management reforms and some plans such as privatization, corporatization, commercialization, outsourcing, and free market, reduced the role of state and public institutions as minimum as possible and limited it to social control, militarism, and shaping order and economic security for capital owners and capitalism, now it is surely the time to define a new concept and to prosperity and maturity of public administration and governance. The New World Order is shaping and its plan will be written by the Victors of Coronavirus (COVID-19) Crisis. In this paper, the new vision of public administration and governance proposed using descriptive-analytical research method and by means of data gathering through library studies.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

منابع و مأخذ:

منابع
1- اعرافی، ع.، (1399). نامه مدیر حوزه¬های علمیه به پاپ واتیکان (17/01/1399):http://hajj.ir/fa/99788
2- خامنه¬ای، س.ع.، (مقام معظم رهبری). بیانات مقام معظم رهبری به آدرس: http://farsi.khamenei.ir
3- Agnew, J.A., (2005). Hegemony: The New Shape of Global Power, Philadelphia, PA: Temple University Press.
4- Allen, J., (2020). The History of COVID-19 Will Be Written by the Victors, Foreign Policy, Retrieved 20 March 2020 at: https://foreignpolicy.com/2020/03/20/world-order-after-coroanvirus-pandemic/
5- Allison, G., (2020). Coronavirus Crisis Shows Cracks in the U.S. Governing System, Analysts Say, South China Morning Post, Retrieved 8 April 2020 at: https://www.belfercenter.org/publication/coronavirus-crisis-shows-cracks-us-governing-system-analysts-say
6- Ansell, C., (2019). The Protective State, Cambridge University Press, Cambridge.
7- Ansell, C., & Gash, A., (2008). Collaborative governance in theory and practice, Journal of public administration research and theory, 18(4), 543-571.
8- Ansell, C., Sørensen, E., & Torfing, J., (2023). Public administration and politics meet turbulence: The search for robust governance responses, Public Administration, 101(1), 3-22.
9- Araya, D., (2020). The Revolution after the Crisis, Forbes, Retrieved 31 March 2020 at: https://www.forbes.com/sites/danielaraya/2020/03/31/the-revolution-after-the-crisis/#6323d60a101e
10- Bevir, M., (2013). A Theory of Governance, London: University of California Press, Ltd.
11- Blumenau, J., & Lauderdale, B.E., (2018). Never let a good crisis go to waste: Agenda setting and legislative voting in response to the EU crisis, The Journal of Politics, 80(2), 462-478.
12- Boas, T.C., & Gans-Morse, J., (2009). Neoliberalism: From new liberal philosophy to anti-liberal slogan, Studies in comparative international development, 44(2), 137-161.
13- Boin, A., & Hart, P.T., (2008). Public Leadership in Times of Crisis: Mission Impossible?, In Boin, A. (ed.) Crisis Management (Pp. 1-15), Vol III, First edition, Sage Publication, Inc.
14- Boin, A., Hart, P.T., McConnell, A., & Preston, T., (2010). Leadership style, crisis response and blame management: The case of Hurricane Katrina, Public Administration, 88(3), 706-723.
15- Boin, A., Hart, P.T., Stern, E., & Sundelius, B., (2005). The Politics of Crisis Management: Public Leadership under Pressure, Cambridge University Press, New York.
16- Christensen, T., & Lægreid, P., (2020). Balancing governance capacity and legitimacy: how the Norwegian government handled the COVID‐19 crisis as a high performer, Public Administration Review, 80(5), 774-779.
17- Cooley, A., & Nexon, D., (2020). Exit from Hegemony: The Unraveling of the American Global Order, Oxford University Press, Oxford.
18- Coombs, W.T., & Holladay, S.J., (Eds.) (2011). The Handbook of Crisis Communication, John Wiley & Sons, United Kingdom.
19- Deetz, S.A., (1992). Democracy in the Age of Corporate Colonization, State University of New York Press, Albany.
20- Duran, B., (2020). The Future of global great power competition after the Coronavirus, Insight Turkey, 22(2), 79-92.
21- Enroth, H., (2011). Policy network theory, In Bevir, M., (Ed.), The Sage Handbook of Governance (pp. 19–35), Thousand Oaks, CA: Sage.
22- Farazmand, A., (1999). Globalization and public administration. Public Administration Review, 509-522.
23- Farazmand, A., (2002). Privatization and globalization: A critical analysis with implications for public management education and training, International Review of Administrative Sciences, 68(3), 355-371.
24- Farazmand, A., (2004). Sound governance in the age of globalization: A conceptual framework, In Farazmand, A., (Ed.) Sound Governance: Policy and Administration Innovation (pp. 1-24), Westport, CT: Praeger.
25- Farazmand, A., (2009). Building administrative capacity for the age of rapid globalization: A modest prescription for the twenty‐first century, Public Administration Review, 69(6), 1007-1020.
26- Farazmand, A., (2012a). Sound governance: Engaging citizens through collaborative organizations, Public Organization Review, 12(3), 223-241.
27- Farazmand, A., (2012b). The future of public administration: Challenges and opportunities—A critical perspective, Administration & Society, 44(4), 487-517.
28- Farazmand, A., (2015). Governance in the Age of Globalization: Challenges and Opportunities for South and Southeast Asia, In Jamil, I, Aminuzzaman, S.M., & Haque, S.T.M., (Eds.), Governance in South, Southeast, and East Asia: Trends, Issues and Challenges (Vol. 15) (pp. 11-26), Springer International Publishing, Switzerland.
29- Farazmand, A., (2017). Governance reforms: The good, the bad, and the ugly; and the sound: Examining the past and exploring the future of public organizations, Public Organization Review, 17(4), 595-617.
30- Farazmand, A., & Balilaj, A., (2015). Does Asia have a unique theory of public administration for all seasons? An exploratory essay, Asia Pacific Journal of Public Administration, 37(3), 143-160.
31- Fischer, F., (2012). Participatory governance: From theory to practice. In Levi-Faur, D. (Ed.). (2012). The Oxford Handbook Of Governance (pp. 457-471), Oxford University Press, Oxford.
32- Fontaine, R., (2020). Globalization Will Look Very Different After the Coronavirus Pandemic. Foreign Policy, Retrieved 17 April 2020 at: https://foreignpolicy.com/2020/04/17/globalization-trade-war-after-coronavirus-pandemic/
33- Friedman, T.L., (1999). The Lexus and the Olive Tree, Farrar, Straus and Giroux, New York.
34- Frum, D., (2020). The Coronavirus Is Demonstrating the Value of Globalization. The Atlantic. Retrieved 27 March 2020 at: https://www.theatlantic.com/ideas/archive/2020/03/dont-abandon-globalizationmake-it-better/608872/
35- Fukuyama, F., (1992). The End of History and of the Last Man, Free Press, New York.
36- Fukuyama, F., (2020a). The Thing That Determines a Country’s Resistance to the Coronavirus, The Atlantic, Retrieved 30 March 2020 at: https://www.theatlantic.com/ideas/archive/2020/03/thing-determines-how-well-countries-respond-coronavirus/609025/
37- Fukuyama, F., (2020b). The Pandemic and Political Order: It Takes a State, Foreign Affairs, 99(4) (July/August 2020), Retrieved 9 June 2020 at: https://www.foreignaffairs.com/articles/world/2020-06-09/pandemic-and-political-order
38- Fuller, S., (2013). ‘Never let a good crisis go to waste’: moral entrepreneurship, or the fine art of recycling evil into good, Business Ethics: A European Review, 22(1), 118-129.
39- Galbraith, J.K., (2006). Taming predatory capitalism. In Galbraith, J.K., (Ed.), Unbearable Cost (pp. 219-220), Palgrave Macmillan, London.
40- Goodman, A., (10 April 2020). Noam Chomsky on Trump’s Disastrous Coronavirus Response, Bernie Sanders & What Gives Him Hope, Retrieved 10 April 2020 at: https://www.democracynow.org/2020/4/10/noam_chomsky_trump_us_coronavirus_response
41- Goodsell, C.T., (2006). A new vision for public administration, Public Administration Review, 66(4), 623-635.
42- Grindle, M.S., (2017). Good governance, RIP: A critique and an alternative, Governance, 30(1), 17-22.
43- Haass, R.N., (2021). Present at the Destruction Trump’s Final Act Has Accelerated the Onset of a Post-American World, Foreign Affairs, 100(1) (January/February), Retrieved 11 January 2021 at: https://www.foreignaffairs.com/articles/united-states/2021-01-11/present-destruction
44- Illouz, E., (2020). Coronavirus Reveals What Really Makes the World Go Round, and It's Not Money, Haaretz, Retrieved 4 March 2020 at: https://www.haaretz.com/us-news/.premium.MAGAZINE-coronavirus-reveals-what-really-makes-the-world-go-round-and-it-s-not-money-1.8734475
45- Innes, A., (2018). The new crisis of ungovernability, In Martill, Benjamin, & Staiger, Uta (Eds.), Brexit and Beyond–Rethinking the Futures of Europe (pp. 138-145), UCL Press, London.
46- James, E.H., & Wooten, L.P., (2005). Leadership as (Un) usual: how to display competence in times of crisis, Organizational Dynamics, 34(2), 141-152.
47- Kadomtsev, A., (2020). A new world order, or will globalization survive the coronavirus pandemic?, Modern Diplomacy. Retrieved 17 March 2018 at: https://moderndiplomacy.eu/2020/03/17/a-new-world-order-or-will-globalization-survive-the-coronavirus-pandemic/
48- Kaplan, R.D., (2020). Coronavirus Ushers in the Globalization We Were Afraid Of, Bloomberg, Retrieved 20 March 2020 at: https://www.bloomberg.com/opinion/articles/2020-03-20/coronavirus-ushers-in-the-globalization-we-were-afraid-of
49- Keinon, H., (2020). Post-corona world order: What was, is not what will be, The Jerusalem Post, Retrieved 30 March 2020 at: https://www.jpost.com/opinion/post-corona-world-order-what-was-it-not-what-will-it-be-622967
50- Kissinger, H.A., (2020). The Coronavirus Pandemic Will Forever Alter the World Order, The Wall Street Journal, Retrieved 3 April 2020 at: https://www.wsj.com/articles/the-coronavirus-pandemic-will-forever-alter-the-world-order-11585953005
51- Kooiman, J., (1993). Governance and governability: using complexity, dynamics and diversity, In Kooiman, J., (Eds.) Modern Governance: New Government-Society Interactions (pp. 35-48). Sage publication.
52- Kooiman, J., & Jentoft, S., (2009). Meta‐governance: values, norms and principles, and the making of hard choices, Public Administration, 87(4), 818-836.
53- Korten, D.C,, (1995). When Corporations Rule The World, Kumarian Press, West Hartford, CT.
54- Kregel, J., (1998). The strong arm of the IMF, Report of the Jerome Levy Economic Institute of Bard College, 8(1), 7-8.
55- Kulish, N., Kliff, S., & Silver-Greenberg, J., (2020). Ventilators. The Mission Failed, The New York Times, Retrieved 31 March 2020 at: https://www.nytimes.com/2020/03/29/business/coronavirus-us-ventilator-shortage.html
56- Lewin, L., (1991). Self-Interest and Public Interest in Western Politics, Oxford University Press, Oxford.
57- Marr, B., (2020). 9 Future Predictions For A Post-Coronavirus World, Forbes, Retrieved 6 April 2020 at: https://www.forbes.com/sites/advisor/2020/04/06/dont-worry-the-1200-stimulus-payment-wont-cut-into-your-tax-refund-next-april/#6e0049a05ea8
58- Meuleman, L., (2008). Public Management and the Metagovernance of Hierarchies, Networks and Markets: The Feasibility of Designing and Managing Governance Style Combinations, Physica-Verlag, Heidelberg.
59- Milward, H.B., & Provan, K.G., (2000). Governing the hollow state, Journal of Public Administration Research and Theory, 10(2), 359-380.
60- Mishra, A.K. (1996). Organizational Responses to Crisis: The Centrality of Trust. In: Kramer, R.M., & Thomas, T., (eds.), Trust In Organizations (pp. 261-287), Sage Publication, Newbury Park, CA.
61- Nye, J.S.Jr., (2020). American Power Will Need a New Strategy, Foreign Policy, Retrieved 20 March 2020 at: https://foreignpolicy.com/2020/03/20/world-order-after-coroanvirus-pandemic/
62- Ohmae, K., (1990). The Borderless World: Power and Strategy in the Interlinked Economy, HarperBusiness, New York.
63- Poluha, E., & Rosendahl, M., (2012). Contesting 'Good' Governance: Crosscultural Perspectives on Representation, Accountability and Public Space, Routledge.
64- Parenti, M., (2010). Democracy for the Few, Saint Martin’s Press, New York, NY.
65- Perrow, C., (1984). Normal Accidents: Living With High-Risk Technologies, Basic Books, New York.
66- Peters, B.G., (1994). Managing the hollow state, International Journal of Public Administration, 17(3-4), 739-756.
67- Peters, B.G., (2018). Governance: ten thoughts about five propositions, International Social Science Journal, 68(Special Issue 227-228), 5-14.
68- Polychroniou, C.J., (01 April 2020). Chomsky: Ventilator Shortage Exposes the Cruelty of Neoliberal Capitalism, Retrieved 1 April 2020 at: https://truthout.org/articles/chomsky-ventilator-shortage-exposes-the-cruelty-of-neoliberal-capitalism/
69- Posen, A., (2020). How the Economy Will Look After the Coronavirus Pandemic, Foreign Policy, Retrieved 15 April 2020 at: https://foreignpolicy.com/2020/04/15/how-the-economy-will-look-after-the-coronavirus-pandemic/
70- Prashad, V., (2020). We won’t go back to normal, because normal was the problem, The Tricontinental, Retrieved 22 March 2020 at: https://mronline.org/2020/03/27/we-wont-go-back-to-normal-because-normal-was-the-problem/
71- Rajan, R., (2020). How to Save Global Capitalism From Itself, Foreign Policy, Retrieved 3 April 2020 at: https://foreignpolicy.com/2020/04/03/save-global-capitalism-localism-deglobalization/
72- Reich, R., (2007). Supercapitalism: The Transformation of Business, Democracy, and Everyday Life, Alfred A. Knopf, New York, NY.
73- Reinhart, C.M., (2020). How the Economy Will Look After the Coronavirus Pandemic, Foreign Policy, Retrieved 15 April 2020 at: https://foreignpolicy.com/2020/04/15/how-the-economy-will-look-after-the-coronavirus-pandemic/
74- Rhodes, R.A.W., (1996). The new governance: governing without government, Political studies, 44(4), 652-667.
75- Rhodes, R.A.W., (2007). Understanding Governance – Ten years on, Organization
Studies, 28, 1243-1264.
76- Rhodes, R.A.W., (2012). Waves of governance, In Levi-Faur, D., (Ed.), The Oxford Handbook of Governance (pp. 33-48), Oxford University Press, Oxford.
77- Roberts, A., (2020). The third and fatal shock: How pandemic killed the millennial paradigm, Public Administration Review, 80(4), 603-609.
78- Salamon, L.M., (2002). The Tools of Government: A Guide to the New Governance, Oxford University Press, Oxford, UK.
79- Scholte, J.A., (2005). Globalization: A Critical Introduction, Second Edition, Palgrave Macmillan, New York.
80- Stever, J.A., (1988). The End of Public Administration: Problems of the Profession in the Post-Progressive Era, Transnational Publications, Dobbs Ferry, NY.
81- Stiglitz, J.E., (2018). Globalization and Its Discontents Revisited: Anti-Globalization in the Era of Trump, Norton and Company, New York.
82- Stiglitz, J.E., (2020). .How the Economy Will Look After the Coronavirus Pandemic, Foreign Policy, Retrieved 15 April 2020 at: https://foreignpolicy.com/2020/04/15/how-the-economy-will-look-after-the-coronavirus-pandemic/
83- The New York Times (2020). The America We Need. By The Editorial Board, The New York Times, Retrieved 9 April 2020 at: https://www.nytimes.com/2020/04/09/opinion/coronavirus-inequality-america.html
84- Tisdall, S., (2020a). Power, equality, nationalism: how the pandemic will reshape the world, The Guardian, Retrieved 28 March 2020 at: https://www.theguardian.com/world/2020/mar/28/power-equality-nationalism-how-the-pandemic-will-reshape-the-world
85- Tisdall, S., (2020b). US's global reputation hits rock-bottom over Trump's coronavirus response, The Guardian, Retrieved 12 April 2020 at: https://www.theguardian.com/us-news/2020/apr/12/us-global-reputation-rock-bottom-donald-trump-coronavirus
86- Torfing, J., Peters, B.G., Pierre, J., & Sørensen, E., (2012). Interactive Governance: Advancing the Paradigm, Oxford University Press, Oxford.
87- Traub, J., (2020). The Future Is Asian—but Not Chinese, Foreign Policy, Retrieved 27 April 2020 at https://foreignpolicy.com/2020/04/27/the-future-is-asian-but-not-chinese-coronavirus-pandemic-china-korea-singapore-taiwan/
88- Ulmer, R.R., Sellnow, T.L., & Seeger, M.W., (2011). Effective Crisis Communication: Moving from Crisis to Opportunity, Second Edition, SAGE Publication, Thousand Oaks.
89- Van de Poel, I., Royakkers L., & Zwart, S.D., (2015). Moral Responsibility and the Problem of Many Hands, Routledge Taylor & Francis Group, New York.

متن کامل:



      فصلنامه تحقیقات و نظریه­های نوین مدیریت دولتی

 دوره 3، شماره 3، پاییز 1403، مقاله پژوهشی، صفحات43-17          

    http://jparnt.iauk.ac.ir/       

 

 

 

 

حکمرانی حکیمانه: چشم­انداز جدید حکمرانی و ادارۀ امور عمومی

 

 

حمزه صمدی میارکلائی¹، مسعود بسطامی*2

 

1 دانش آموخته دکتری مدیریت دولتی، واحد علوم و تحقیقات تهران، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

2 استادیار گروه مدیریت بازرگانی، واحد سنندج، دانشگاه آزاد اسلامی ، سنندج، ایران

 

 

چکيده

دنیا با یک بحران بی­سابقه و خطرناکی مواجه است. با توجه به تغییرات به­وجودآمده توسط همه­گیری جهانی ویروس کرونا و آشکار شدن ماهیت کارآمد یا ناکارآمد نظام­های حکمرانی و ادارۀ امور عمومی کشورهای دنیا، و ضرورت نگاه به درون و ملّی­گرایی تقریباً در همه کشورهای دنیا، پس از 40 سال تسلط و استیلای جهانی­سازی نظام سرمایه­داری چپاول­گر که در قالب اصلاحات مدیریت دولتی نوین و طرح­هایی مانند خصوصی­سازی، شرکتی­سازی، تجاری­سازی، برون­سپاری و اقتصاد بازار، نقش دولت و نهادهای دولتی را به حداقل ممکن کاهش داد و به کنترل اجتماعی، نظامی­گری و ایجاد نظم و امنیت اقتصادی برای صاحبان سرمایه و نظام سرمایه­داری محدود کرد، اکنون زمانی برای تعریف یک مفهوم جدید و زمانی برای شکوفایی و بلوغ حکمرانی و ادارۀ امور عمومی است. نظم نوین جهانی در حال شکل­گیری است و طرح آن را فاتحان بر بحران ویروس کرونا (کووید-19) خواهند نگاشت. در این مقاله با استفاده از روش پژوهش تحلیلی- توصیفی و گردآوری داده­ها از طریق مطالعات کتابخانه­ای، چشم­انداز جدیدی برای حکمرانی و ادارۀ امور عمومی مطرح شده است.

 

 

واژگان کليدي: نظم نوین جهانی، جهانی­سازی نظام سرمایه­داری چپاول­گر، حکمرانی و ادارۀ امور عمومی، همه­گیری جهانی ویروس کرونا (کووید-19)، حکمرانی حکیمانه

 

 

 

 

 

 

1-       مقدمه

همه­گیری جهانی ویروس کرونا (کووید-19) بحرانی است که میلیاردها انسان را در سراسر دنیا به ­خود مشغول کرد و پیامدهای گسترده اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، فرهنگی، مذهبی و فلسفی را برای جوامع، دولت­ها و حکومت­ها به ­بار آورده است، تبدیل به سرخط خبرهای دیداری و شنیداری، مکتوب و غیرمکتوب و مکالمات و تعاملات انسانی در سراسر دنیا شده است، و چالش­های عمده­ای را برای حکومت­ها، دولت­ها، نظام­های حکمرانی و سازمان­های بین­المللی به ­وجود آورده است که حیات، بقاء و سرنوشت آنها را تحت تأثیر قرار داده است.

دنیا تحولات گوناگونی را پشت سر گذاشته است و مسائل مربوط به حکمرانی، مدیریت و ادارۀ امور عمومی به ­شدت تغییر یافته و چالش­های بسیار مهمی را برای دولت­ها و حکومت­ها به ­وجود آورده­اند. گسترش و توسعه فزاینده رسانه­های رسمی و غیررسمی، حکمرانی شبکه­های اجتماعی در فضای مجازی، جریان پرحجم و سیال اطلاعات در میان جمعیت دنیا، افزایش سرعت جابه‌جایی انسان در سراسر دنیا، به­هم­پیوستگی، وابستگی و یکپارچگی سخت میان اقتصادهای دنیا در قالب جهانی­سازی اقتصاد، شیوع گسترده و همه­گیری جهانی بیماری­هایی مانند ویروس کرونا (کووید-19)، نیاز برای ارائه خدمات بهداشتی و عمومی به جامعه و شهروندان، رویارویی با دوگانه­هایی مانند «اقتصاد در مقابل سلامت مردم» (به­عنوان مثال، در زمان اجرای سیاست­های کنترلی برای جلوگیری از شیوع و همه­گیری بیشتر ویروس­کرونا)، مسائل و چالش­هایی هستند که پیش از این، دولت­ها و حکومت­ها با این وسعت و گستردگی با آنها مواجه نبودند، و از این­رو، چالش­های بسیار جدی را درخصوص سیاست­ها، خط­مشی­ها و اقدامات آنها ایجاد کرده است.

نظام حکمرانی و ادارۀ امور عمومی² هسته مرکزی و مهم­ترین و محوری­ترین عنصر در «نظم نوین جهانی³» است که سایر مناسبات جهانی حول آن شکل می­گیرند. نظام حکمرانی و ادارۀ امور عمومی نقش اصلی را در خط­مشی­گذاری و اجرای سیاست­های اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی، بهداشت و سلامت، فناورانه، محیط­زیستی و ارائه خدمات عمومی بر عهده دارد. توانمندی و عملکرد مطلوب نظام حکمرانی و ادارۀ امور عمومی در تأمین انتظارات، نیازها و مطالبات جامعه و شهروندان، میزان حکومت­پذیری را بهبود می­بخشد؛ به­طوری­که در هر حکومتی، به­ دلیل تعامل و اثرگذاری متقابل نظام­های سیاسی و اداری، کارآمدی و عملکرد مناسب و مطلوب نظام سیاسی، یک نظام اداری پاسخگو را ایجاد می­کند، و عملکرد مطلوب نظام اداری، مشروعیت و اعتماد جامعه به نظام سیاسی را تضمین می­کند. ناتوانی در کسب رضایت شهروندان موجب کاهش اعتماد عمومی، مشروعیت نظام، مشارکت عمومی و همگرایی در جامعه می­شود.

در جریان بحران اِبولا⁴ در سالیان گذشته، یک روزنامه به این نکته اشاره می­کند که اگر کشور آفریقای­ غربی⁵ دارای حکمرانی خوب بود، نباید دچار این همه­گیری می­شد (گریندل⁶، 2017). در جریان همه­گیری جهانی ویروس کرونا (کووید-19)، با توجه به اینکه کشورهای توسعه­یافته مانند ایالات ­متحده و کشورهای اروپایی از نظر شاخص­های حکمرانی در رتبه­های بالا قرار دارند، باید این پرسش­ها را مطرح کرد که: چرا آنها در رویارویی با این همه­گیری جهانی و ارائه خدمات عمومی و بهداشتی به جامعه و شهروندان­شان ناکام ماندند؟ آیا الگوهای حکمرانی و ادارۀ امور عمومی در این کشورها نامناسب بوده است؟ و یا شاخص­های مورد استفاده، شاخص­های مناسبی برای ارزیابی نظام­های حکمرانی و ادارۀ امور عمومی این کشورها نبوده است؟ و یا اینکه نظم نوینی در حال شکل­گیری است که مناسبات اقتصادی، سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، سبک زندگی، فناورانه، محیط­زیستی و نظام­های حکمرانی و ادارۀ امور عمومی را دگرگون کرده و در جهت نظمی غیر از نظم حاکم بر دنیای کنونی که مبتنی ­بر تفکرات لیبرالیسم و نئولیبرالیسم است سوق می­دهد؟

ایالات متحدۀ آمریکا سرمنشأ بسیاری از تحولات علمی و عملی در سراسر دنیا به­ویژه پس از جنگ جهانی دوم است و بسیاری از نظریه­های مدیریتی و حکمرانی و ادارۀ امور عمومی برخاسته از ایدئولوژی حاکم بر اقتصاد و سیاست ایالات متحدۀ آمریکاست که بسیار سریع توسط سازمان­ها و نهادهای بین­المللی در سراسر دنیا منتشر می­شود. موفقیت یا شکست ایالات متحدۀ آمریکا در هر یک از بخش­های اقتصادی، اجتماعی، سیاسی، فرهنگی، مدیریتی، حکمرانی و ادارۀ امور عمومی می­تواند بر تصمیم سایر ملت­ها در الگوبرداری از آن اثرات مثبت با منفی بگذارد. با آغاز قرن بیست­یکم ایالات متحدۀ آمریکا با تکانه­های متعددی مواجه بوده که هر یک به نوعی نشان­دهندۀ افول آن در بخش­های مختلف سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و ... است. حادثۀ 11 سپتامبر سال 2001 که بیشتر به­عنوان بحران 11/9 شناخته می­شود⁷، بحران مالی و اقتصادی سال­های 2009-2008، ایجاد و حمایت از گروه­های تروریستی، بنیادگرا و افراط­گرای مذهبی مانند داعش در سوریه و عراق از سال 2012، بحران کووید-19 از اواخر سال 2019 و ابتدای سال 2020، ناتوانی در ایجاد دموکراسی⁸ در داخل ایالات متحدۀ آمریکا در وقایع بعد از انتخابات ژانویۀ 2021 و حمله به ساختمان کنگره، خروج مفتضحانۀ ایالات متحدۀ آمریکا از افغانستان در سال 2021، تحریک و جنگ غیرمستقیم با روسیه از طریق ناتو و ارائۀ کمک­های تسلیحاتی به اوکراین، درگیری با چین در مسئلۀ تایوان، و به­تازگی، حمایت تسلیحاتی و تمام­قد از رژیم غاصب صهیونیستی در حملۀ نظامی به باریکۀ غزه و ناکامی و شکست در دست­یابی به هدف­ها و موفقیت­های مشهود و متعارف از این حمله و نیز ناتوانی در برقراری آتش­بس پایدار و دفاع از حقوق بشر و سایر اصول و ارزش­های ادعایی، همگی نشان­گر ناکارآمدی ترتیبات حکمرانی جهانی و حکمرانی منبعث از ایدئولوژی برخاسته از ایالات متحدۀ آمریکا برای مدیریت مسائل و چالش­های امروز دنیا است.

اکنون که وارد سومین دهه از قرن بیست­ویکم شده­ایم، با توجه به مسائل کنونی دنیا، و نیز آشکار شدن نقصان­ها و بی­کفایتی نظام­های حکمرانی بسیاری از کشورها در طول بیش از یک­ سال بحران همه­گیری جهانی ویروس کرونا و ناتوانی حکومت­ها در رویارویی اثربخش با آن، زمان آن رسیده است که بپرسیم آیا نیاز تازه و مبرمی برای ارائه و معرفی یک نظریه جامع و یکپارچه برای نظریه و عمل حکمرانی، مدیریت و ادارۀ امور عمومی وجود دارد؟ با توجه به مباحث و مسائلی از قبیل رابطه میان سیاست و اداره (اغلب در قالب دوگانگی بیهوده مدیریت درمقابل اداره، و دوگانگی بی­سرانجام سیاست-اداره یا خط­مشی- اجرا)، بی­طرفی سیاسی، فرایندهای خط­مشی­گذاری و اجرای آنها، ارائه خدمات عمومی، ارزش­آفرینی، عمل بر اساس اخلاقیات و ارزش­های عمومی جامعه، پیگری و تأمین نفع عامه، نیاز به تعامل و همکاری میان کنش­گران متکثر و نیاز به یک نظام حکمرانی متنوع، اما یکپارچه در یک جامعه و دنیای کثرت­گرا، مدیریت و ادارۀ امور عمومی در شرایط پیچیده، آشفته، متلاطم، بحرانی، به سرعت در حال تغییر، بی­ثبات و سرشار از گسستگی­های دنیای امروز، به­ نظر می­رسد که پاسخ مثبت است؛ و ممکن است این نظریه «حکمرانی حکیمانه» باشد؛ نظریه­ای که بر اساس وجود چنین شرایطی پیش­بینی شده است و در جست‌وجوی خط­مشی­گذاری، اجرا و ارائه خدمات در چنین زمینه­هایی است. این نظریه، در نوع خود گفتمانی بدیل است.

آبراهام مازلو⁹ معتقد است «اگر تنها ابزار در اختیار شما یک چکش باشد، تمایل شما این است که هر مسئله را به­عنوان یک میخ ببینید» (میولِمَن¹⁰، 2008). هر یک از الگوهای مدیریت و ادارۀ امور عمومی، به نوعی گرایش به سمت یکی از اشکال مدیریت و اداره امور داشتند. برخی قائل به نقش افراطی بخش دولتی در کل فرایند خط­مشی­گذاری، اجرا و ارائه خدمات بودند؛ برخی نیز گرایش بیشتری نسبت به بخش خصوصی و سازوکار بازار داشتند. دیگران نیز صرفاً بر شبکه­های خط­مشی تکیه دارند. به اعتقاد رودز¹¹ (2007)، آینده با بازارها، یا سلسله­مراتب­ها، و یا شبکه­ها واقع نمی­شود؛ بلکه با هر سه آنها واقع می­شود و مدیریت قراردادها یا هدایت شبکه­ها هنر نیست؛ بلکه هنر ترکیب اثربخش این سه در زمان وجود تعارض میان آنها است (رودز، 2007) که از طریق حکمرانی حکیمانه ممکن می­شود. طراحی و مدیریت ترکیبی از سبک­های حکمرانی بخش دولتی (سلسله­مراتب)، بخش خصوصی (بازار) و شبکه­ها از اهمیت بسیاری برخوردار است و در زمان ناکامی یکی از سبک­های حکمرانی، «جعبه ابزاری» را در اختیار مدیران قرار می­دهد تا غنی­تر شوند (میولِمَن، 2008). حکمرانی شبکه­ای مسائلی از قبیل ایجاد یک دولت توخالی (رودز، 1996)، درک مشترک از مسائل و فرصت­های خط­مشی، تضاد منافع کنش­گران متعدد، سرعت و توافق بر سرِ تصمیم­گیری مشارکتی (تورفینگ و همکاران¹²، 2012)، «مسأله دست­های بسیار» و چالش پاسخگويی و مسئولیت­پذیری، هماهنگی، قدرت و کنترل (فان دِ پول و همکاران¹³، 2015)، «بازی تقصیر و سرزنش¹⁴» (بوین و همکاران¹⁵، 2010) و پیگیری منافع شخصی هر یک از کنش­گران را به همراه دارد (پیتِرز¹⁶، 2018). حکمرانی شبکه با تأکید بر انعطاف­پذیری، خودسامانی و غیررسمی­بودن، از بسیاری جهات آینۀ حکمرانی بوروکراتیک است. درواقع، شبکه­ها به­عنوان پاسخی برای شکست­های بوروکراتیک تلقی می­شوند، اما آن­ها نیز با شکست­هایی مواجه شده­اند؛ شکست­هایی که از طریق شکست­های همکاری اتفاق می­افتند. در شبکه­ها، شرکای مبادله بر سَرِ یکدیگر کلاه می­گذارند یا مبادله را بر هم می­زنند. هزینه­های مبادله در حکمرانی شبکه­ای بالاست و وابستگی متقابل میان شبکه­های حکمرانی خطر شکست­ها را افزایش می­دهد. حکمرانی شبکه­ای با تناقضاتی مانند وحدت و تنوع مواجه است. با افزایش ذی­نفعان و پیچیدگی مسئله، مذاکرۀ اثربخش، توسعۀ رهبری مشترک، و زمان اعتمادسازی طولانی می­شود و رخوتِ همکاری را به­همراه دارد (آنسِل و همکاران¹⁷، 2023: 8-7).

از طرفی، حکمرانی خوب نیز که توسط بانک جهانی در سال 1992 مطرح شد، به اصلاحات نئولیبرال مدیریت دولتی نوین و بازارگرایی اشاره دارد (بِویر¹⁸، 2013). حکمرانی خوب استانداردهای مشترک دموکراسی­های غربی را مبنای سنجش «خوبی¹⁹» در دولت و حکومت قرار می­دهد (پالوها و روزِندال²⁰، 2012). هنجاری بودن، نامفهوم بودن و تجویزی بودن استانداردهای حکمرانی خوب، اقتضائات و تفاوت­های اقلیمی، محیطی، اجتماعی، فرهنگی، سیاسی، اقتصادی، و تاریخی جوامع مختلف را مورد توجه قرار نمی­دهد؛ آرمان متورم²¹ طرفداران حکمرانی خوب، آن را در نظرشان تبدیل به یک داروی شفابخش برای بسیاری از بیماری­هایی کرده است که افراد سراسر دنیا را تحت تأثیر قرار داده است، و در قالب تفکر «یک بهترین راه²²» برای بهبود عملکرد حکمرانی در بخش دولتی و توسعه ارائه می­شود، و در جست‌وجوی یکسان­سازی و همسان­سازی نظام­های حکمرانی جوامع مختلف با نظام لیبرال دموکراسی غربی است، بدون اینکه به گوناگونی­ها و تفاوت­های سایر جوامع احترام بگذارد. تاریخ، نهادها، تجارب، و شرایط کشورها، و چالش­هایی که با آنها روبه­رو هستند، متفاوت مي‌باشند و مداخلات آنها برای رویارویی با این چالش­ها ضرورتاً متفاوت خواهد بود.

 

2- مبانی نظری و پیشینه پژوهش

1-2- بحران همه­گیری جهانی ویروس کرونا: فرصتی برای شکل­گیری نظم نوین جهانی

طرفداران مفهوم پزشكي، بحران را به­عنوان يك «نقطه عطف²³» (کومبز و هولادی²⁴، 2011) ميان یک تغيير خوشايند و یک تغيير ناخوشايند در وضعیت و حالت يك موجود زنده مورد توجه قرار مي­دهند. به فراخور سطح اثرگذاری بحران، هر بحران نقطه تحولی است که به موجب آن فرد، سازمان، یا جامعه دچار تحول و دگرگونی گسترده می­شود و در اثر این تحول، می­تواند موقعیت فعلی آنها تضعیف و یا تقویت گردد.

بحران­ها وضعیت­هایی هستند که حکومت و نهادهای دولتی را مورد آزمون و ارزیابی قرار می­دهند. بسیاری از موضوعات و مسائل منطقه­ای و بین­المللی مانند بحران همه­گیری جهانی ویروس کرونا (کووید-19²⁵) نظام­های حکمرانی، حکمرانی اروپایی، حکمرانی بین­المللی یا جهانی، حکمرانی تعاملی (کویمان و جِنتوف²⁶، 2009)، حکمرانی شبکه­ای (کویمان²⁷، 1993)، نظام­های سوسیالیستی، کمونیستی، و نظام سرمایه­داری و لیبرال- دموکراسی غربی و آمریکایی را بر اساس حکومت­پذیری مورد آزمون قرار می­دهند، و تعاملات، هماهنگی­ها و همکاری­های منطقه­ای و بین­المللی یا جهانی در تبادل منابع و تصمیم­گیری مشارکتی را طلب می­کنند.

تصور از بحران به­عنوان فرصت­ها و موقعیت­های تصمیم­گیری، تصور و تفکر غالب در ادبیات رهبری بحران است. بحران­ها «پنجره­ای از فرصت» را برای اصلاحات شگرف و فراگیر می­گشایند (بوین و همکاران، 2005) که از طریق آن رهبر شانسی برای اصلاح ساختارهای نهادی و سیاست­های دیرین و قدیمی به ­دست می­آورد (بوین و هارت²⁸، 2008). در زبان و فرهنگ چینی، بحران را به­عنوان «فرصت خطرناک²⁹» تفسیر می­کنند (اولمِر و همکاران³⁰، 2011). عبارت معروفی وجود دارد که بیان می­دارد: «هرگز نگذارید یک بحران به ­هدر رود³¹» (فولِر³²، 2013) و «از بحران فرصت بسازید» (بلومناو و لادِردِیل³³، 2018)؛ یعنی در هر بحرانی که واقع می­شود فرصت­هایی برای بهره­مندی و انجام کارهای مهم مانند یادگیری و اصلاح برای پیشرفت و بهبود تفکرات، باورها، ساختارها، فرایندها و نظام­های تصمیم­گیری و اجرایی وجود دارد که در غیر این ­صورت وجود نداشت. زمانی که بحرانی به ­وقوع می­پیوندد یا تغییر و تحولی خواسته یا ناخواسته ایجاد می­گردد، برگشت به وضعیت معمول گذشته صحیح نیست؛ به این دلیل که وضعیت معمول گذشته مسئله­زا بوده است، که اگر چنین نبود دچار بحران نمی­شد یا نیازی به اصلاح، تغییر و تحول آن احساس نمی­شد. پراشاد³⁴ (2020) معتقد است «ما به حالت عادی بر نخواهیم گشت، به این دلیل که وضعیت عادی یک مسئله بود» (پراشاد، 2020). به اعتقاد هنری کیسینجِر³⁵ (2020)، واقعیت این ­است که دنیای پس از ویروس کرونا هرگز مانند گذشته نخواهد بود و همه­گیری جهانی ویروس کرونا نظم جهانی را تغییر خواهد داد (کیسینجِر، 2020). فوکویاما³⁶ (2020) نیز معتقد است که همه­گیری جهانی می­تواند منجر به افول نسبی ایالات متحده، تباهی مستمر نظم بین­المللی لیبرال و طغیان مجدد فاشیسم³⁷ در سراسر دنیا شود؛ علاوه بر این، می­تواند باعث تولد مجدد لیبرال ­دموکراسی شود که مورد انتقادات بسیاری قرار گرفته است (فوکویاما، 2020). علاوه بر این، موج شیوع کرونا در دنیا انسان را وادار به نوآوری و تغییر در روش­کار و زندگی می­کند (مار³⁸، 2020).

دنیای جهانی­سازی­‌شده پیش از شیوع ویروس کرونا، تحت تسلط و استیلای کامل تفکرات و اندیشه­های نظام­های لیبرالیسم، نئولیبرالیسم، لیبرال­دموکراسی آمریکایی و غربی، و نظام سرمایه­داری چپاول­گر بر اقتصاد، سیاست، فرهنگ، فناوری، مدیریت و رهبری، حکمرانی و مدیریت دولتی قرار داشته است. نوآم چامسکی³⁹ معتقد است، نظم شکننده کنونی اقتصاد جهان بر اساس اصول نئولیبرال شکل گرفته است، و ناکامی­های ایالات متحده در مدیریت بحران کرونا را حاصل «طاعون نئولیبرال⁴⁰» و «مصیبت نئولیبرال» می­داند (پولی­چرونیو⁴¹، 2020؛ گودمَن⁴²، 2020). بحران کرونا مهر ابطالی بر تفکرات و اندیشه­های لیبرال و نئولیبرال زد و نیاز برای تغییر و ایجاد نظم نوین جهانی را ضرورت بخشید. تلاش برای برگشت به این نظام­های ناموفق مدیریتی نادرست است؛ به این دلیل که ماهیت این نظام­ها مسئله­زا بوده ­است. نظم نوین جهانی به معنای ایجاد یک واقعیت جدید پس از ناکارآمدی نظم گذشته جهانی است که پس از جنگ جهانی دوم شکل گرفت و نظم بین­المللی لیبرال⁴³ یا نظم جهانی لیبرال⁴⁴ نامیده می­شود. افول رهبری ایالات متحده در رویارویی با همه­گیری کووید-19 نشان تازه­ای از فروپاشی نظم جهانی لیبرال است که در سال­های اخیر رواج یافته است (دوران⁴⁵، 2020).

مقام معظم رهبری می­فرمایند بحران کرونا «یک آزمون است؛ آزمون برای دنیا است؛ هم برای دولت­ها، هم برای ملّت­ها؛ دولت­ها هم در این حادثه امتحان می­شوند، ملّت­ها هم در این حادثه امتحان می­شوند⁴⁶.» بحران­کرونا آزمون و محکی جدی برای تمام نظام­های حکمرانی و ادارۀ امور عمومی، و تا حدودی ویران­گر برای برخی از نظام­های حکمرانی و ادارۀ امور عمومی در سطوح مختلف محلی، ملّی، منطقه­ای، بین­المللی یا جهانی در سراسر دنیا بوده است که بعضاً ادعای مدیریت و رهبری جهانی، قدرت جهانی ­بودن و شکست­ناپذیری در زمینه­های گوناگون داشته­اند. صرف­نظر از نوع ویروس کرونا که دنیا را درنوردیده است، ظرفیت­ها، آمادگی­ها و توانمندی­های دولت­ها و حکومت­ها در رویارویی، مدیریت و رهبری بحران و میزان اعتماد عمومی به دولت­ها و حکومت­ها است که سطوح بحران و میزان اثرگذاری آن را تغییر می­دهد.

البته، قابل ذکر است که بحران­کرونا به خودی خود موجد نظم نوین جهانی نیست؛ بلکه به­عنوان یک تسهیل­کننده و تسریع­کننده عمل می­کند. به­عبارتی، نظم نوین جهانی در سالیان اخیر آرام­آرام در حال شکل­گیری بود. کادومسِف⁴⁷ (2020) معتقد است که سیاست تحریم­ها و فشارهای مالی و اقتصادی واشنگتن در سال­های اخیر برخی از دولت­ها را وادار کرد تا در جست‌وجوی راه­های برای ایجاد یک نظام یا نظام­های مالی و اقتصادی باشند که وابسته به ایالات متحده نیست. این اتحادهای جدید که در اوراسیا، آسیا و آفریقا در حال شکل­گیری است، منجر به فروپاشی نظم مدرن دنیا می­شود (کادومسِف، 2020). بحران کرونا هسته مرکزی حکمرانی و ادارۀ امور عمومی در کشورها و ابرقدرت­های به­ ظاهر «بزک­شده» که دچار «افول موریانه­وار⁴⁸» شده بودند را هدف قرار داد و ناکارآمدی آنها را آشکار و اثبات کرد.

پس از شیوع گسترده ویروس­کرونا و اثرات آن بر جنبه­های مختلف زندگی اقتصادی، فرهنگی، سیاسی، اجتماعی، محیط­زیستی و فناورانه افراد، خانواده­ها، سازمان­ها، جوامع و مناسبات بین­المللی، پژوهشگران و سیاست­گذاران مختلفی در سراسر دنیا به بررسی و تبیین اثرات و پیامدهای این تغییرات پرداختند و تلاش کردند تا تغییرات آینده را در یک نظم نوین جهانی پیکربندی کنند؛ عده­ای هم اعتقادی به نظم نوین جهانی ندارند و معتقدند که پس از گذشت این بحران، دنیا با تغییرات اندکی به وضعیت سیاسی و اقتصادی گذشته خود برمی­گردد. در یک تقسیم­بندی، می­توان دیدگاه­های پژوهشگران و صاحب­نظران را در چند گروه تقسیم­بندی کرد:

1) اعتقاد به مرحله جدیدی از جهانی­سازی (فروم⁴⁹، 2020؛ کادومسِف، 2020؛ کاپلان⁵⁰، 2020؛ رینهارت⁵¹، 2020)؛

2) اعتقاد به تضعیف جهانی­سازی و تقویت ملّی­گرایی و انزوای­ خودخواسته دولت- ملت­ها برای توجه به داخل و حمایت از تولید کالاهای داخلی (کادومسِف، 2020؛ کِینون⁵²، 2020)؛

3) اعتقاد به ایجاد توازن میان جهانی­سازی و ملّی­گرایی (کادومسِف، 2020)؛

4) اعتقاد به دوقطبی یا جهانی­سازی یا ملّی­گرایی و انزوا (فروم، 2020)؛

5) اعتقاد به توفیق نظام­های دموکراسی غربی، به‌ویژه لیبرال دموکراسی آمریکایی بعد از یک دوره گذار (فوکویاما، 2020ب؛ کاپلان، 2020؛ نای⁵³، 2020)؛

6) اعتقاد به موفقیت نظام­های تک­حزبی مانند روسیه و چین (که از نظر مخالفان آنها خودکامه یا اقتدارگرا خوانده می­شوند) (آلیسون⁵⁴، 2020؛ آلِن⁵⁵، 2020؛ پراشاد، 2020)؛

7) اعتقاد به آمریکای بزرگ و علاقه­مند به هژومونی و تقویت مجدد سنت رهبری جهانی ایالات متحده (کیسینجِر، 2020)؛

8) اعتقاد به دنیای پسا- آمریکا و کاهش نفوذ و اثرگذاری آمریکا در مسائل جهانی به دلیل ناکامی در مدیریت بحران­کرونا و ناتوانی در ایجاد دموکراسی در درون ایالات متحده (کولی و نِکسون⁵⁶، 2020؛ هاس⁵⁷، 2021؛ تیسدال⁵⁸، 2020الف)؛

9) اعتقاد به دنیای بدون ابرقدرت و انتقال قدرت از غرب به شرق (کادومسِف، 2020؛ کِینون، 2020؛ تراوب⁵⁹، 2020)؛

10) اعتقاد به دو یا چندجانبه­گرایی در مقابل یک­جانبه­گرایی ایالات متحده در مسائل بین­المللی (آلِن، 2020؛ کاپلان، 2020؛ تیسدال، 2020 الف و 2020 ب)؛

11) اعتقاد به ایجاد سازمان­ها، نهادها و همکاری­های بین­المللی قوی­تر از نهادهای بین­المللی ضعیف کنونی (تیسدال، 2020 الف؛ نای، 2020)؛

12) اعتقاد به بحران و کسادی اقتصادی شدیدتر از بحران اقتصادی سال 2009-2008، مانند سال­های دهه 1930 میلادی (کادومسِف، 2020؛ فونتِین⁶⁰، 2020)؛

13) اعتقاد به انقلاب و حکمرانی دیجیتالی و رایانه­ای (آرایا⁶¹، 2020؛ مار، 2020)؛

 

2-2- نئولیبرالیسم، نظام سرمایه­داری و جهانی­سازی اقتصاد و اثرات آن بر حکمرانی و ادارۀ امور عمومی

همان­گونه که بیان­شد، نظم جهانی کنونی حاصل جهانی­سازی اقتصاد و نظام سرمایه­داری چپاول­گر است که متأثر از اندیشه­های لیبرالیسم و نئولیبرالیسم پس از جنگ جهانی دوم است. فرازمند⁶² (2012) معتقد است، جهانی­سازی چالش بزرگ قرن 21 است و به معنی کارهای مختلف با افراد مختلف با منافع مختلف است (فرازمند، 2012 الف). برخی موافق جهانی­سازی هستند (اِستیوِر⁶³، 1988؛ فوکویاما، 1992؛ فریدمَن⁶⁴، 1999)، برخی مخالف آن هستند (کورتِن⁶⁵، 1995) و برخی نیز دیدگاه­های بینابینی دارند که دربرگیرنده استدلال­های واقع­گرایانه­تری هستند (فرازمند، 1999 و 2012 الف؛ شولت⁶⁶، 2005).

از یک طرف، جهانی­سازی به­عنوان توسعه تاریخی نظام سرمایه­داری اجتناب­ناپذیر است و یک فرایند طبیعی تغییر مستمر است. جهانی­سازی فرایندی است که از طریق آن یکپارچگی کل دنیا اتفاق می­افتد (فرزامند، 1999، 2002 و 2012 الف). بر اساس دیدگاه موافق، جهانی­سازی، شرکتی­سازی، تجاری­سازی و خصوصی­سازی دولت­ها را بی­ربط می­سازند، و رشد شرکت­های فراملّی نظام سرمایه­داری جهانی را گسترش می­دهد و دنیای بدون ­مرز را ایجاد می­کند (اوهمِی⁶⁷، 1990) که توسط نیروهای بازار اداره می­شود و فرصت­هایی را برای دولت­ها و ملت­ها ارائه می­کنند تا کسب­وکارشان را به بازار جهانی واگذار کنند (فوکویاما، 1992؛ فریدمَن، 1999).

طرفداران دیدگاه دوم، جهانی­سازی نظام سرمایه­داری شرکتی را به دلیل اثرات منفی شدید آن بر اقتصادهای ملّی، ارزش­های انسانی، منافع جامعه دموکراتیک، حاکمیت ملّی و کشورهای جهان سوم به­طور کامل رد می­کند، و معتقدند که جهانی­سازی برای حاکمیت دولت، دموکراسی و منفعت عامه زیان­آور است و قلمروهای عمومی مشارکت­کننده در فقر عمومی را حذف می­کند، شکاف­های غنی- فقیر را گسترش می­دهد و منجر به تقسیم دنیا به قوی و ضعیف می­شود (کورتِن، 1995؛ اَگنیو⁶⁸، 2005؛ پَرِنتی⁶⁹، 2010). جهانی­سازی باعث ایجاد بحران عمیق «حکمرانی» و «حکومت­پذیری» می­شود (کِرِگِل⁷⁰، 1998)، استعمارگری شرکتی دنیا را افزایش می­دهد (دیتز⁷¹، 1992) و موجب پایان ادارۀ امور عمومی می­شود (اِستیوِر، 1988). آنها بر این باورند که جهانی­سازی منجر به «غارت جهانی⁷²»، فقر گسترده، بحران حکومت­پذیری، وابستگی عمیق و سیر نزولی⁷³ میلیون­ها انسان در سراسر دنیا می­شود.

دیدگاه سوم بر این باور است که جهانی­سازی نظام سرمایه­داری به دولت و ادارۀ امور عمومی پایان نمی­دهد؛ بلکه برعکس دولت و ادارۀ امور عمومی باقی می­مانند و در حقیقت قوی­تر می­شوند؛ اما وابسته به نخبگان قدرت شرکتی می­شوند (فرازمند، 1999، 2002 و 2012 الف). با­این­وجود، جهانی­سازی به­عنوان یک پدیده طبیعی توسعه نظام سرمایه­داری در یک فرایند مستمر تغییرات است که اکنون به­عنوان «جهانی­سازی چپاول­گر» مورد توجه قرار می­گیرد (شولت، 2005؛ گالبِرِیث⁷⁴، 2006). مفهوم جهانی­سازی چپاول­گر از ماهیت غیرمتعارف رفتار شرکت­های جهانی و جهانی­شده نشأت می­گیرد که از طریق ابزارهایی مانند دست­یابی به نیروی کار ارزان، مقررات­زدایی از بازارها و حفاظت­کنندگان محیط­زیست برای دستیابی به منابع بیشتر و ارزان­تر، و کاهش یا حذف مداخله دولت در جست‌وجوی نرخ خالص سود هستند (فرازمند، 1999 و 2012الف). این اصطلاح مشتق از «نظام سرمایه­داری چپاول­گر⁷⁵» (گالبِرِیث، 2006)، «نظام ابرسرمایه­داری⁷⁶» (ریچ⁷⁷، 2007) و نظام سرمایه­داری مفرط⁷⁸ است که بر میلیاردها انسان در سراسر دنیا اثر می­گذارند. برخی معتقدند که جهانی­سازی، به­ویژه ساختار اقتصادی در حال تغییر جهانی، تحت تسلط شرکت­های فراجهانی قرار دارند که دارای قدرت­های گسترده مالی، سیاسی و سازمانی هستند و این امر به­طور معکوس بر اقتصادهای ملّی، حکمرانی دموکراتیک و ادارل امور عمومی در سراسر دنیا اثر می­گذارد (فرازمند، 1999 و 2002). برخی دیگر نیز معتقدند که ماهیت و نقش اقتصادی و نظامی دولت تغییر می­کند تا فرایند جهانی­سازی سرمایه را تسهیل کند (فرازمند، 2002).

کورتِن (1995) معتقد است که در دهه 1980 نظام سرمایه­داری بر نظام کمونیسم غلبه کرد و در دهه 1990 بر دموکراسی و اقتصاد بازار چیره شد (کورتِن، 1995). در دهه­های اخیر، با افزایش جهانی­سازی، بسیاری از دولت­های ملّی در سراسر دنیا برخی از قدرت خود را به نهادها و معاهدات بین­المللی واگذار کردند (راجان⁷⁹، 2020). پس از فروپاشی شوروی سابق، طرفداران ایدئولوژیک جهانی­سازی شرکتی وعده یک نظم نوین جهانی را دادند و مدعی بودند که نهادهای بازار می­تواند دنیا را بدون هیچ مسئله­ای مدیریت کند (فریدمَن، 1999)؛ اما بحران جهانی نظام سرمایه­داری شرکتی در سال 2008 یک‌بار دیگر نشان داد که چگونه نهادهای بازار به­شدت دچار ناکامی می­شوند (فرازمند، 2012 الف). رینهارت (2020) معتقد است همه­گیری جهانی ویروس کرونا نخستین بحران از دهه 1930 است که هم اقتصادهای پیشرفته و هم اقتصادهای درحال توسعه را درگیر کرده است و آن را به­عنوان میخ دیگری بر تابوت جهانی­سازی می­داند. بسیاری از کشورها گرایش به سمت داخل پیدا کرده­اند. معماری مالی پس از ویروس کرونا ما را به عصر پیش از جهانی­سازی برنمی­گرداند؛ اما آسیب­های آن بر مالیه و تجارت بین­المللی احتمالاً گسترده و ماندگار خواهد بود (رینهارت، 2020).

بر اثر عصر جهانی­سازی شتابنده، نقش سنتی و تاریخی حکومت و دولت تغییر یافته است، و ماهیت تغییریافته دولت نیز ماهیت فرایندهای حکمرانی و اداره امور را تغییر داده است؛ این امر منجر به تحول عمیق در فلسفه، کارکردها و مبانی نهادی دولت­ها در سراسر دنیا شده است. تحول دولت و اداره امور، فرایندها، ساختارها و ارزش­های حکمرانی و ادارۀ امور عمومی را در هر جایی به­طور عمیق دچار چالش می­کند، و نیاز برای ظرفیت­سازی، ارتقاء، و نوآوری در خط­مشی و مدیریت را ضروری­تر خواهند شد (فرازمند، 2004، 2012 ب، 2015 و 2017).

پس از بحران اقتصادی سال­های 2009-2008، همه­گیری جهانی کووید-19 یک­بار دیگر آسیب­پذیری الگوی اقتصادی و مالی بین­المللی جاری را به سیاست­گذاران، جامعه کسب­وکار و عموم جامعه نشان داد (کادومسِف، 2020). برخی معتقدند که جهانی­سازی باعث ایجاد رقابت بی­رحمانه در سراسر دنیا می­شود و نابرابری را در میان یک ملت و در میان ملت­ها گسترش می­دهد (فونتِین، 2020).

فرازمند معتقد است، جهانی­سازی نظام سرمایه­داری دولت و ظرفیت­های نهادی آن را از کار می­اندازد؛ بخش عمومی را از طریق خصوصی­سازی نسنجیده و مشروعیت­زدایی از ادارۀ امور عمومی غصب می­کند؛ قلمرو عمومی را تقلیل می­دهد و جایگاه دولت و ادارۀ امور عمومی را به حکومت و دولت زورگو، کنترل اجتماعی­گرا، یا نظامی- امنیتی تنزل می­دهد؛ و از امکانات دموکراسی و حقوق انسانی در سراسر دنیا می­کاهد. جهانی­سازی چپاول­گر و نظام سرمایه­داری چپاول­گر تهدیدهای خطرناک و مرگ­آوری را برای دموکراسی، حقوق انسانی، دولت، و ادارۀ امور عمومی ارائه می­کنند (فرازمند، 1999، 2009 و  2012 الف). هیچ­کسی نمی­تواند یک مورد موجه ارائه نماید که بخش خصوصی و بشردوستانه بتوانند در جریان یک وضعیت اضطرار ملّی جایگزینی برای یک دولت شایسته و کارآمد باشند (فوکویاما، 2020 ب).

دولت ریگان⁸⁰ در ایالات متحده (پیتِرز، 1994) و دولت­های محافظه­کار مارگارِت­تاچِر⁸¹ در دهه 1980 پیشتاز اصلاحات مربوط اقتصاد بازار لیبرال بودند که جنبش سرمایه­داری لیبرال و نئولیبرال را به ­وجود آورد (اینس⁸²، 2018). دولت­های ایالات متحده و انگلستان در دهه 1980 از طریق ارائه و پیاده­سازی مفهوم مدیریت دولتی نوین⁸³ و اصلاحات دولتی مرتبط با آن توانستند هدف نظام سرمایه­داری شرکتی و چپاول­گر را تأمین کنند، و از طریق ارائه این دولت­ها به­عنوان دولت­های کارآمد که از مدیریت دولتی نوین تبعیت کردند، این مفهوم را به سراسر دنیا تجویز کردند تا روند پیاده­سازی هدف­های نظام سرمایه­داری و چالش­آفرینی برای دولت­ها و حکومت­های سراسر دنیا را تسریع کنند. فرازمند (2012) معتقد است جزمیت استیلای بازار از طریق مدیریت دولتی نوین گسترش پیدا می­کند (فرازمند، 2012الف). درنتیجه، آن ­چیزی ­که باقیمانده است، یک «دولت توخالی⁸⁴» است که مدیریت آن با مسائل و چالش­هایی همراه است؛ استعاره­ای که توسط میلوارد و پِرووان⁸⁵ (2000) مطرح شد و به معنی خصوصی­سازی و واگذاری قدرت و تمرکز خدمات از دولت مرکزی به دولت­های محلی، دستگاه­های غیرانتفاعی و شرکت­های خصوصی است (میلوارد و پرووان، 2000). خصوصی­سازی نسنجیده، برون­سپاری خدمات عمومی، مدیریت دولتی نوین، اصلاحات مستمر و برنامه­های تحول در جهت بازارگرایی، تجاری­سازی و شرکتی­سازی در جهانی­سازی نظام سرمایه­داری شرکتی در سراسر جهان مشارکت می­کنند. بدون تردید این تغییرات اثرات عمیقی بر حکمرانی و ادارۀ امور عمومی و بر ظرفیت ملّی برای توسعه و پیشرفت دارند. دولت و ادارۀ امور عمومی پابرجا هستند؛ اما شخصیت و رفتار آنها توسط جهانی­سازی به­طور بنیادین تغییر کرده است و نیازمند نظام حکمرانی و اداره شرکتی بازارمحور است (شولت، 2005؛ فرازمند، 1999، 2004 و 2009).

ریگان و تاچِر⁸⁶ بر این باور بودند که دولت بزرگ و غیرقابل اعتماد مانعی برای رشد اقتصادی و پیشرفت انسان است. در آن زمان، دلایل خوبی برای اشکال متعددی از مالکیت و کنترل دولت وجود داشت. ریگان در سخنرانی افتتاحیه خود اعلام کرد: «دولت راه­حل مسائل ما نیست؛ دولت یک مسئله است» (فوکویاما، 2020 ب). در طی 30 سال اخیر، اقتصادهای بازار لیبرال از طریق خصوصی­سازی، برون­سپاری، مدیریت­گرایی داخلی و واحدسازی⁸⁷ یا ایجاد دستگاه­های جدید مستقل و از طریق رَد سیاست­های صنعتی مداخله­جویانه و توسعه «شبه- بازارها» در تأمین رفاه، ماهیت دولت­هايشان را متحول کردند. با این وجود، این اصلاحات مربوط به دولت­های طرفدار بازار بحران حکومت­ناپذیری⁸⁸ نوین را موجب شدند که بسیار عمیق­تر از گذشته است. این اصلاحات دولتی در ارائه دولت کارآمدتر و رشد اقتصادی با جامعیت اجتماعی بیشتر ناکام ماندند؛ اما افزایش بی­سابقه روزنه­های این دولت­ها برای مشارکت کسب­وکار، فساد سیاسی و تعارض منافع بیشتری را ایجاد کرده است (اینس، 2018).

اصلاحات مدیریت دولتی نوین مانند برون­سپاری و خصوصی­سازی که مبتنی بر اصول و اندیشه­های نظام سرمایه­داری است، مناسب پیگیری نفع عامه نیست. نئولیبرال­ها معتقد به جهانی­سازی اقتصاد (در قالب آزادی حرکت و تجارت آزاد)، خصوصی­سازی شرکت­های دولتی، آزادسازی بازار و حذف کنترل قیمت، کاستن از موانع تجارت، حذف کسری بودجه، کنترل شدید ارزش پول، ثبات اقتصاد کلان، ریاضت اقتصادی، قطع یارانه­های دولت، و کاهش حجم و قدرت دولت برای مداخله در مناسبات اقتصادی جامعه و به­ویژه شرکت­های خصوصی هستند (بواس و گانس- مورس⁸⁹، 2009) که تضمین­کننده سودمندگرایی⁹⁰ (اصالت نفع) نظام سرمایه­داری است. فرازمند (2012) معتقد است، در طول 30 سال گذشته خصوصی­سازی راهبردی­ترین ابزار دستیابی به هدف­های جهانی­سازی شرکتی دنیا بوده است؛ به­طوری­که دولت­ها تبدیل به محافظ نظام خصوصی و حافظ نظم و کنترل اجتماعی شدند تا اندازه­ای که کسب­وکار بتواند بدون هیچ مداخله یا اختلالی به فعالیت بپردازد (فرازمند، 2012 الف).

کولیش و همکاران⁹¹ (2020) در مقاله­ای در مجله نیویورک تایمز⁹²، به تأثیر منفی خصوصی­سازی و برون­سپاری در بحران همه­گیری ویروس کرونا اشاره می­کنند و می­نویسند: «تلاش­های متوقف­شده برای تولید نوع جدیدی از دستگاه­های تنفسی⁹³ ارزان­قیمت که استفاده از آنها آسان است، خطرات پروژه­های برون­سپاری لوازم حیاتی و مهم سلامت عمومی به شرکت­های خصوصی را برجسته کرده است؛ تمرکز آنها بر بیشینه­سازی سود همیشه با هدف آمادگی دولت برای بحران آینده سازگار نیست» (کولیش و همکاران، 2020)؛ ازاین­رو، چامسکی⁹⁴ معتقد است بیشینه­سازی سود «همیشه سازگار با» امید برای «بقای بشریت» نیست (پولی­چرونیو، 2020)، و تصور و انتظار واهی از بازارها برای انجام وظایف دولت بیهوده است. بازار سودی در انجام وظایف و خدمات عمومی نمی­بیند؛ بنابراین، هیچ چیزی جایگزین یک دولت فعال نمی­شود (نیویورک تایمز، 2020).

یکی از دلایل عمده ناکامی کشورهای توسعه­یافته غربی از جمله ایالات متحده و کشورهای عضو اتحادیه اروپا در واکنش نسبت به بحران ویروس کرونا ناشی از ناکامی­های نهادی دولت­ها، نهادهای دولتی، و نهادهای شبه­دولتی و شبه­عمومی است که خدمات عمومی را ارائه می­کنند و به منافع گسترده جامعه خدمت می­کنند. به اعتقاد پراشاد⁹⁵ (2020)، حکومت­های غربی که توسط سیاست­های ریاضتی و خصوصی­سازی بلعیده شدند و این سیاست­ها کارآمدتر از نهادهای حکومتی آنها هستند، اکنون در مواجه با بحران ناشیانه عمل می­کنند. در غرب، دولت­ها را به­عنوان دشمن پیشرفت مورد تهاجم قرار می­دهند و کشوری که از یک دولت و ساختار حکومتی قدرتمند برخوردار است را به­عنوان «خودکامه⁹⁶» توصیف می­کنند. دستاورد مهم نظام سرمایه­داری ریاضت­طلبانه مشروعیت­زدایی از نهادهای حکومتی (به­ویژه نهادهایی که رفاه جامعه را ارتقاء می­بخشند) است (پراشاد، 2020).

 

3- حکمرانی و ادارۀ امور عمومی در نظم نوین جهانی

دولت­ها نسبت به توانمندی­شان در موقعیت­های عادی، اضطراری و بحران مورد قضاوت قرار می­گیرند. این توانمندی از طریق ظرفیت­های نهادی و سازمانی عمومی برای ارائه خدمات کیفی تعیین می­شود. ظرفیت راهبردی برای مدیریت سازمان­های پیچیده باید نشان­دهنده اثربخشی در ارائه خدمات باشد. این ظرفیت راهبردی مهم­ترین وظیفه و مسئولیت حکمرانی و ادارۀ امور عمومی است. عمکلرد دولت­ها تعیین­کننده میزان مشروعیت سازمان­های دولتی در میان شهروندان و در جامعه بین­الملل است (فرازمند، 2009). خدمات سلامت یکی از انواع مهم خدماتی است که دولت­ها به شهروندان خود ارائه می­کنند؛ به­طوری­که نظام­های حکمرانی آمریکا و اتحادیه اروپا در آزمون سخت بحران کرونا ناکام ماندند. ناتوانی و ناکامی آنها در تأمین نیازها و مطالبات جامعه مانند تأمین اجتماعی، ارائه خدمات عمومی مطلوب مانند خدمات سلامت، ناتوانی در آماده­سازی، پیشگیری، مدیریت و رهبری بحران کرونا، تأمین کالاها و اقلام بهداشتی موردنیاز مردم و کسانی که در نظام سلامت در خط مقدم مبارزه با کرونا قرار دارند، ناتوانی اتحادیه اروپا در تحقق حکمرانی تعاملی و شبکه­ای و تحقق شعارهای اتحادیه اروپا از جمله یکپارچگی، همکاری و مرزهای گشوده⁹⁷ (کِینون، 2020)، فضاحت و رسوایی ایالات متحده در سرقت لوازم بهداشتی سایر کشورها، و ناتوانی دولت فدرال در کمک­رسانی به ایالت­های مختلف آمریکا، نارضایتی مردم ایالت­ها را به همراه دارد که میزان حکومت­پذیری در این کشورها را به پايین­ترین سطح ممکن تقلیل می­دهد؛ بحران شیوع ویروس کرونا، چالش­های بسیار شدید و مهلکی را برای نظام حکمرانی و ادارۀ امور عمومی ایجاد کرده است و بحران حکومت­پذیری نظام­های حکمرانی آمریکا و اتحادیه اروپا (که در سال­های گذشته ظهور و بروز کرده­اند) را تشدید کرده است.

مقام معظم رهبری به شکست آمریکا و کشورهای غربی در رویارویی با همه­گیری جهانی ویروس کرونا در عرصه­های مختلف توانایی­های مدیریتی، فلسفه اجتماعی، و نمایش اخلاق عمومی اشاره می­کنند و معتقدند که لازم است این ناکامی­ها و شکست­ها دیده و دانسته شود؛ به این دلیل­ که انتخاب سرنوشت‌های مهم ملت­ها به این دانستن‌ها بستگی دارد⁹⁸.

آن دسته از نظام­های حکمرانی و ادارۀ امور عمومی که توانستند با توجه به منابع و امکانات خود و با کمترین هزینه و تلفات مالی و جانی بر این ویروس و ناهنجاری­های عمومی و حکمرانی ناشی از آن غلبه کنند و نظام اقتصادی که آسیب­پذیرترین زمینه در جبهه مواجه با بحران ویروس کرونا بوده است را حفظ کنند، می­توانند به­عنوان سرمشق­ها و الگوهایی برای نظام­های حکمرانی و ادارۀ امور عمومی در سراسر دنیا ایفای نقش کنند، مناسبات معمول دنیا را تغییر داده و نظم نوین جهانی را طرح­ریزی کنند. همه­گیری جهانی ویروس کرونا کیفیت دولت­ها را آشکار کرده و ضرورتی جهانی برای تجدید بنای نظام­های حکمرانی را ایجاد کرده است. جمهوری اسلامی ایران، چین، کره ­جنوبی، روسیه، سنگاپور، ژاپن و برخی دیگر از کشورهای شرق آسیا الگوهایی از نظام­های موفق و کارآمد حکمرانی هستند که نظم نوین جهانی را شکل می­دهند؛ به­طوری­که تراوب⁹⁹ (2020) معتقد است آینده آسیایی است و صرفاً متعلق به چین نیست (تراوب، 2020). البته با توجه به پیشینه نظری و فلسفی مدیریت دولتی در ایران، چین، هند، ژاپن، کره­ جنونی و شمالی، چه در دوران باستان و چه در دوران معاصر (فرازمند و بالیلاج¹⁰⁰، 2015) نشان­دهنده الگوهای فلسفی، اخلاقی، معنوی و عملی ادارۀ امور عمومی است که توانسته­اند جوامع هزاران ­ساله را مدیریت کنند. این الگوهای معاصر در همه­گیری جهانی ویروس کرونا نیز توانستند این بحران را به­صورت مطلوبی مدیریت و رهبری کنند و نشانه­هایی از حکمرانی و ادارۀ امور عمومی مطلوب را به نمایش بگذارند؛ چیزی که نظام­های حکمرانی غربی و آمریکایی قادر به انجام آن نبودند.

فوکویاما (2020) معتقد است 1) ظرفیت دولت (یک دستگاه دولتی شایسته)؛ 2) اعتماد اجتماعی (دولتی که شهروندان به آن اعتماد دارند و به آن گوش می­دهند)، و 3) رهبری اثربخش سه عامل موفقیت دولت­ها در مواجهه با کرونا هستند. کشورهایی که دارای دولت­های ناکارآمد، جوامع قطبی، یا رهبری ضعیف هستند، شهروندان و اقتصادشان را آسیب­پذیر رها می­کنند. وی معتقد است که ایالات متحده دارای ظرفیت دولتی گسترده­ای است؛ اما جامعه کنونی آن به ­شدت قطبی است و دارای رهبر ناشایسته­ای است که مانع عملکرد اثربخش دولت می­شود (فوکویاما، 2020 ب). فوکویاما (2020) علی­رغم اینکه به­طور قاطع از نظام­های لیبرال- دموکراسی دفاع می­کند و انتقادات مربوط به آن را مردود می­داند، معتقد است که نوع حکومت (دموکراسی یا خودکامه) تعیین­کننده عملکرد نیست؛ بلکه ظرفیت حکومت و بالاتر از آن اعتماد به دولت تعیین­کننده عمکلرد است (فوکویاما، 2020 الف و 2020 ب). 

 

4- حکمرانی حکیمانه: چشم­انداز جدید حکمرانی و ادارۀ امور عمومی

حکمرانی حکیمانه رویکردی عقلانی، دینی، ارزشی و اخلاقی به حکمرانی است. حکمرانی حکیمانه، برخلاف ماهیت هنجاری حکمرانی خوب و استانداردهای تجویزی آن، مبتنی بر اقدامات «اینجا و اکنون» و پیگیری نفع عامه است. برخلاف حکمرانی و اداره سنتی خودکامه که مبتنی بر تصمیم­گیری و اجرای یک­جانبه دولت بوروکراتیک است، حکمرانی حکیمانه ارائه­دهنده روش جدید تفکر، حکمرانی و اداره با فلسفه­های جدید و رویکردهای جدیدی است که مدعی مشارکت گسترده شهروندان، بازخوردهای آنان، و ورود مردم، جامعه مدنی و سازمان­های غیردولتی به فرایندهای حکمرانی و ادارۀ امور عمومی است. طرفداران مدیریت دولتی نوین مسائل و موضوعات قابل ­بحث برابری، عدالت، پاسخگويی، انحصارگری، یا ماهیت انحصارطلبی چندقطبی شرکت­های جهانی را نادیده می­گیرند یا از آنها اجتناب می­کنند و خواهان تغییر حکمرانی و دولت به ترتیبات سازمانی مبتنی بر بازار هستند که در آن بخش خصوصی غالب بر بخش عمومی و ارائه خدمات عمومی است. ما در این مقاله تعریفی جامع از «حکمرانی حکیمانه» ارائه می­دهیم:

حکمرانی حکیمانه¹⁰¹ عبارت است از 1) سازوکارها، فرایندها، ساختارها، و نهادهای اجرايی، تقنینی، قضائی، و نظامی 2) کنش­گرایی 3) که به‌منظور اعمال اقتدار یک حکومت و 4) در جهت مدیریت امور اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و اجرايی کشور 5) با شبکه­ای از شهروندان، جامعه­مدنی، بخش خصوصی، و سازمان­های غیردولتی و مردم­نهاد، و سایر ذی­نفعان بالقوه محلی، ملّی، منطقه­ای و بین­المللی 6) به دور از منافع سلطه­جویانه و سیاست­های مداخله­جویانه (با احترام به استقلال و آزادی عمل هر یک از ذی­نفعان) و 7) بر اساس اصول بنیادین «عزت، حکمت و مصلحت» و 8) اعتماد و احترام متقابل 9) (در قالب مذاکره، معاهده، و توافقات دو یا چندجانبه) تعامل و همکاری داشته و 10) قضاوت­ها، خط­مشی­ها، تصمیم­ها، قوانین، و اقدامات حکیمانه و درستی را 11) بر اساس اقتضائات، اصول، هنجارها، و ارزش­های انسانی، اخلاقی، و فرهنگی (نظام ارزشی) مورد قبول جامعه 12) در جهت ارائه خدمات عمومی، حل مسائل اجتماعی، فرصت­سازی، ارزش­آفرینی، تحقق ارزش­های اجتماعی، تحقق رفاه، برقراری عدالت، تحقق دموکراسی حقیقی¹⁰²، تحقق خواست و اراده شهروندان، پیگیری نفع عامه، و 13) تبدیل جامعه و دنیا به مکان بهتری برای زندگی همه ذی­نفعان به­ کار می­گیرند.

کل فرایند نظام حکمرانی و اداره امور باید نفع عامه را دنبال کند. لوین¹⁰³ (1991) معتقد است که مفاهیم جمعی از قبیل «منفعت جامعه¹⁰⁴»، «نفع عامه¹⁰⁵»، «خواست مردم¹⁰⁶»، و «منفعت ملّی¹⁰⁷» تنها می­تواند از طریق مجموع ترجیحات یکایک افراد مجزا تعیین شود (لوین، 1991). تمام سیاست­ها، خط­مشی­ها، تصمیمات، و اقدامات دولت­ها، و نظام­های حکومتی و حکمرانی باید مبتنی بر اصول، هنجارها و ارزش­ها (بایدها و نبایدهاي) اخلاقی، معنوی و انسانی باشد تا نفع عامه و ارزش­های زندگی انسان را در مسائل گوناگون اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، محیط­زیستی، و فناورانه در عرصه­های گوناگون محلی، ملی، منطقه­ای و بین­المللی شناسایی­کرده و محقق کنند. مقام معظم رهبری در رابطه هدف یک اقتصاد سالم معتقدند: «هدف اقتصاد عبارت است از تولید ثروت و تقسیم عادلانه‌ی آن. یک اقتصاد سالم اين‌جور اقتصادی است که بتواند ثروت را در کشور تولید کند و آن را به­ نحو عادلانه و صحیح بین آحاد مردم کشور تقسیم کند؛ این اقتصاد، اقتصاد سالمی است¹⁰⁸».

شبکه خودسامان نهاد جدید غالب بر حکمرانی است؛ یعنی مجموعه ناپایداری از سازمان­های بخش­دولتی، خصوصی و داوطلب که دارای منافع مشترک هستند، اطلاعات تخصصی را تبادل می­کنند، و هدف­های مشترک را مورد مذاکره قرار می­دهند. این سازمان­ها به­ جای اینکه مدیریت شوند، تعاملی عمل می­کنند، با حداقل مقررات فعالیت می­کنند، و اعضای شبکه به ­تنهایی یا با همدیگر بخشی از برنامه­های دولت را مدیریت می­کنند. نتیجه آن ­چیزی است که رودز (1996) آن را «حکمرانی بدون دولت¹⁰⁹» می­نامد. البته رودز نیز اعتراف می­کند که حکمرانی نوین اثرات زیان­باری در انگلستان داشته است و نظام­های خط­مشی جدا از هم را ایجاد کرده است که هماهنگی بسیار ضعیفی دارند و از پاسخگويی حقیقی برخوردار نیستند (رودز، 1996). او می­گوید برخی از شبکه­ها تبدیل به دولت­های خصوصی­ای می­شوند که توسط افراد درونی اداره می­شوند؛ افرادی که به­ دنبال تأمین منافع خودشان هستند، نه منافع جامعه (گودسل¹¹⁰، 2006). سالامون¹¹¹ (2002) معتقد است که ادارۀ امور عمومی از مدیریت مستقیم به استفاده از ابزارهای اجرایی سه­بخشی تغییر یافته است که اکنون از طریق مذاکره و اقناع حاصل می­شود؛ اما او هشدار می­دهد که یک دولت قوی و شایسته باید وجود داشته باشد تا اطمینان حاصل نماید که منافع خصوصی بر نفع جامعه رجحان پیدا نکنند (سالامون، 2002). گودسل (2006) مفهوم «حکمرانی عمومی یکپارچه¹¹²» را ارائه می­کند و معتقد است که فعالیت­های عمومی پراکنده باید از نقطه­نظر نقش مرکزی دولت و مشارکت ادارۀ امور عمومی در آن نقش یکپارچه شوند. دولت مسئولیت کنترل شبکه­های حکمرانی را بر عهده دارد (گودسل، 2006).

با توجه به تغییرات به ­وجود آمده توسط همه­گیری ویروس کرونا و آشکار شدن ماهیت کارآمد یا ناکارآمد نظام­های دولتی و حاکمیتی کشورهای دنیا و ضرورت نگاه به درون و ملّی­گرایی تقریباً در همه کشورهای دنیا، پس ­از 40 سال تسلط و استیلای جهانی­سازی نظام سرمایه­داری چپاول­گر که در قالب اصلاحات مدیریت دولتی نوین و طرح­هایی مانند خصوصی­سازی، شرکتی­سازی، تجاری­سازی، برون­سپاری و اقتصاد بازار، نقش دولت و نهادهای دولتی را به حداقل ممکن کاهش داد و به کنترل اجتماعی، نظامی­گری، و ایجاد نظم و امنیت اقتصادی برای صاحبان سرمایه و نظام سرمایه­داری محدود کرد، اکنون زمانی برای بازگشت دولت و ادارل امور عمومی از حاشیه به متن است و فرصتی برای شکوفایی و بلوغ حکمرانی و ادارۀ امور عمومی است. برخلاف نظر اندیشمندان درخصوص بازگشت به دولت­های بزرگ آمر و سلطه­گر در دوران پس از کرونا و نقش و اثرگذاری بیشتر آن­ها در اقتصاد (فارن پالیسی¹¹³، 2020) به دلیل وجود دولت­های حداقلی و نقش پررنگ بخش خصوصی، بازار و نظام سرمایه­داری چپاول­گر و نقش حداقلی جامعه مدنی و شهروندان و بخش سوم و داوطلب، که بیشتر در مورد ایالات متحده و کشورهای اروپایی صادق است، ما معتقدیم چشم­انداز پیش روی حکمرانی و ادارۀ امور عمومی (شکل شماره 1) بیانگر سهم آن در ابعاد چهار­گانه 1) ملّی­گرایی به ­معنای درون­گرایی، توجه به داخل و ظرفیت­سازی درونی دولت؛ 2) جامعه و نظام مردم­سالار؛ 3) جهانی­شدن عاقلانه (در قالب همکاری منطقه­ای، جهانی و بین­المللی)، و 4) رهبری عمومی حکیمانه است (شکل 2). تفکیک قوا و توازن قدرت میان قوای مجریه، مقننه و قضائیه، رسانه­ها، جامعه مدنی و شهروندان، و نیز تقویت دولت­های محلی و مدیریت­ها در سطوح مختلف محلی و ملی، به­جای خدمت به منافع سیاسی، خدمت به رفاه جامعه را تضمین می­کند. برخلاف ادارۀ امور عمومی سنتی و کهن که قلمروهای سیاسی و اداری و ارائه خدمات به­طور کامل در اختیار سازمان­ها و نهادهای بخش دولتی بوده است، و نیز برخلاف اصلاحات مدیریت دولتی در قالب مدیریت دولتی نوین، دولت کارآفرین و مدیریت­گرایی که قائل به دولت­های حداقلی و نقش فزاینده بازار و بخش خصوصی در سیاست، اقتصاد و جامعه بود؛ چشم­انداز جدید حکمرانی بر نقش­های شبکه­ای، مشارکتی، تعاملی، و متوازن و متعادل حکمرانی دولت، بازار، جامعه مدنی و شهروندان تأکید می­کند. این ابعاد چهارگانه به ­شدت با یکدیگر در تعامل هستند؛ به­طوری­که تعامل کارآمد میان آنها منجر به شکوفایی و رونق جوامع می­شود. کارکرد و کیفیت مطلوب نظام حکمرانی که حاصل تنوع، پیچیدگی، پویایی و مقیاس تعاملات میان این کنش­گران است، می­تواند بر حکومت­پذیری نظام­های اجتماعی اثرگذار باشد که دربرگیرنده نظام حکمرانی (حکمرانی­کنندگان)، حکمرانی­شوندگان و تعاملات میان آنهاست. حکومت­پذیری برآیند ابعاد چهارگانه درون­گرایی، مردم­سالاری، جهانی­شدن عاقلانه و رهبری عمومی حکیمانه است.

باید توجه داشت که وجود شبکه­های خط­مشی و حکمرانی شبکه­ای (کویمان، 1993)، در مفهومی که در کشورهای غربی وجود داشت، در سالیان اخیر و به­ویژه در دوران همه­گیری بحران کرونا دچار ناکامی و شکست شده است؛ به این دلیل که دولت را از فرآیند حکمرانی کنار گذاشته است (رودز، 1996) و یک دولت توخالی را ایجاد کرده است (میلوارد و پرووان، 2000). باید پذیرفت که در مدیریت و ادارۀ امور عمومی و نظام حکمرانی نوین، دولت نقش محوری و تنظیمی دارد؛ به این دلیل که سایر بخش­های حاضر در نظام حکمرانی که برای خود سود و منفعتی در بسیاری از مسائل و موضوعات عمومی و اجتماعی مانند رفاه جامعه، ارائه خدمات عمومی و خدمات بهداشتی متصور نیستند، به­ سختی در این موضوعات مشارکت می­کنند، به­ویژه در زمان اضطرار و در جریان بحران­ها، نگاه جامعه و شهروندان به دولت­ها است و آنها هستند که می­توانند مدیریت و رهبری را به دست گیرند. آن­گونه ­که تعریف پیش­گفته ما از «حکمرانی حکیمانه» نشان می­دهد، اعمال اقتدار حکومت و ارائه خدمات عمومی، حل مسائل اجتماعی، فرصت­سازی، ارزش­آفرینی، تحقق ارزش­های اجتماعی، تحقق رفاه، برقراری عدالت، تحقق دموکراسی حقیقی، تحقق خواست و اراده شهروندان، و پیگیری نفع عامه مستلزم وجود یک دولت قدرتمند، فعال و کنش­گرا (نه در مفهوم یک دولت حداکثری، بزرگ و منفعل) است.

 

4-1- ملّی­گرایی یا درون­گرایی (ظرفیت­سازی درونی)

ملّی­گرایی یا درون­گرایی به معنای گرایش به سمت داخل کشور و توجه به توانمندی­های داخلی، مانند اقتصاد مقاومتی، نگاه به داخل و حمایت از تولیدات داخلی¹¹⁴، و حفظ و تقویت استحکام درونی ملت­ها و دولت­هاست. این بعد از زاویه دید ادارۀ امور عمومی به نظام حکمرانی می­نگرد که متمرکز بر سازمان اجرایی دولت، ارائه خدمات عمومی و تأمین کالای ضروری جامعه است. درون­گرایی با تأکید بر نقش محوری ادارۀ امور عمومی، تأمین­کننده و حافظ اصول مردم­سالاری است. کریستِنسِن و لاگرید¹¹⁵ (2020) دولت نروژ را در مدیریت بحران همه­گیری جهانی ویروس کرونا مورد بررسی قرار داده و دریافتند که نروژ، در مقایسه با بسیاری از کشورها، در مدیریت این بحران به ­خوبی عمل کرده است. آنها معتقدند که این عملکرد خوب باید در زمینه سیاست­گذاران شایسته، یک جامعه با اعتماد بالا نسبت به بوروکراسی معتبر و حرفه­ای، یک دولت قوی، یک وضعیت اقتصادی خوب، یک دولت رفاه بزرگ، و تراکم پایین جمعیت فهمیده شود.

 

4-2- مردم­سالاری (شبکه­سازی میان بخش دولتی، بخش خصوصی و بخش سوم)

مردم­سالاری از زاویه دید جامعه مدنی به حکمرانی می­نگرد که به معنای توانمندسازی و بهره­مندی از دانش و توانمندی­های جامعه مدنی و شهروندان، مشارکت عمومی، قدرت بسیج­کنندگی آحاد جامعه، و نیز مشروعیت، اعتمادپذیری و ارتقای حکومت­پذیری در نظام حکومتی است. حکمرانی شبکه­ای (رودز، 2012)، شبکه­های خط­مشی (اِنروث¹¹⁶، 2011)، حکمرانی همکارانه (آنسِل و گَش¹¹⁷، 2008)، حکمرانی مشارکتی (فیشِر¹¹⁸، 2012)، حکمرانی تعاملی (تورفینگ و همکاران، 2012)، و حکمرانی تفسیری (رودز، 2012) از جمله رویکردهای اثربخش حکمرانی هستند که در تحقق مردم­سالاری مشارکت می­کنند.

 

4-3- جهانی­شدن عاقلانه (در مقابل مفهومی از جهانی­سازی که اکنون ادراک می­شود)

جهانی­سازی رویکردی محتوم است که دولت و نظام حکمرانی را در یک وضعیت بی­اختیار و منفعلانه قرار می­دهد؛ اما در جهانی­شدن عاقلانه¹¹⁹، دولت و نظام حکمرانی رویکردی فعال و کنش­گرا در پیش می­گیرد و غرق در فرایند جهانی­سازی تحت استیلای نظام سرمایه­داری چپاول­گر نمی­شوند. این بعد به معنای ایجاد روابط و همکاری­های بین­المللی با سایر کشورها و ملت­ها بر اساس درک و فهم متقابل، دو یا چندجانبه­گرایی، اعتماد و احترام ­متقابل، ایجاد شبکه­های همکاری و تعاملی بین­المللی در مورد مسائلی مانند بحران ویروس کرونا، مسائل سیاسی، اقتصادی، محیط­زیستی، و ... در سطوح محتلف منطقه­ای و جهانی و بین­المللی است. این بعد، بیشتر از زاویه دید بازار و بخش خصوصی و بر حسب ارزش­های بخش خصوصی و فرهنگ کسب­وکار به نظام حکمرانی می­نگرد و در جست‌وجوی پیشرفت اقتصادی از طریق روابط تجاری و مالی بین­المللی است.

 

4-4- رهبری عمومی حکیمانه¹²⁰

مهم­ترین و محوری­ترین عنصر در حکمرانی حکیمانه است؛ به­طوری که توازن و تعادل تعاملات میان ابعاد سه­گانه فوق مستلزم رهبری درست و حکیمانه نظام حکمرانی است. بحران­ها فرصتی را برای اثبات شایستگی­ها (میشرا¹²¹، 1996)، تعیین علت­ها، آزمون قابلیت­ها، و شناسایی و ارزیابی نقاط ­قوت و ضعف رهبری بحران در واکنش نسبت به بحران و اقدامات اصلاحی مبتنی بر این درک را به ­وجود می­آورند (بوین و همکاران، 2005)، و رهبری بحران مستلزم توانایی در اتخاذ تصمیم­های سریع و حکیمانه¹²² است (جِیمز و ووتِن¹²³، 2005). بحران­ها فرصت­هایی را برای شکل­دادن به یک جامعه بهتر فراهم می­کنند که نیازمند رهبری است (نیویورک تامیز، 2020). در زمان بحران، شهروندان به رهبران خود (رؤسای ­جمهور و شهرداران، سیاست­گذاران محلی و مدیران منتخب، مدیران دولتی و مستخدمان عالی ­رتبه دولتی) نگاه می­کنند. از خط­مشی­گذاران انتظار دارند تا از تهدید پیشگیری کنند یا دست کم آسیب بحران­ها را در حد امکان کاهش دهند. آنها باید از جامعه حفاظت کنند، آنها را در جهت خروج از بحران هدایت کنند، و ظرفیت­های فردی و گروهی را برای آمادگی بهتر برای غلبه بر اثرات زیان­بار بحران­ها تقویت کنند. آنها باید تشریح کنند که چه کارهایی نادرست است و باید به جامعه بقبولانند که این بحران دوباره اتفاق نمی­افتد (بوین و همکارن، 2005: 1). توانایی مدیریت و رهبری بحران یکی از عوامل اثرگذار بر شایستگی، مشروعیت و اعتمادپذیری نظام حکمرانی و ادارۀ امور عمومی است. اگر نظام حکمرانی قادر باشد تا بحران را به ­درستی مدیریت و رهبری کند، درس­های ناشی از بحرا­ن را بیاموزد، اصلاحات موردنیاز را انجام دهد، از فرصت­های به­وجودآمده در بحران بهره­برداری کند، توانمندی­ها و آمادگی­های خود برای بحران­های آینده را افزایش دهد، و بحران­های پس ­از هر بحران را رهبری کند، می­تواند با جلب اعتماد و حمایت جامعه و شهروندان، مشروعیت بیشتری کسب کند و جایگاه خود در میان جامعه و شهروندان را مستحکم­تر نماید.

علی­رغم اینکه پوزِن¹²⁴ (2020) معتقد است که ملّی­گرایی اقتصاد هرگز خودکفایی کاملی را ایجاد نخواهد کرد و دولت­ها را به­صورت فزاینده درجهت قطع اقتصادشان از باقیمانده دنیا هدایت می­کند (پوزِن، 2020)، و فوکویاما (2020) نیز نگاهی بدبینانه نسبت به نظم نوین جهانی دارد و معتقد است که ملّی­گرایی، انزواگرایی، بیگانه­هراسی¹²⁵ و حمله به نظم جهانی لیبرال سال­هاست که افزایش یافته است و روند آن صرفاً از طریق همه­گیری جهانی تسریع شده است، و معتقد است که ظهور ملّی­گرایی احتمال وقوع تعارضات بین­المللی را افزایش می­دهد (فوکویاما، 2020ب)؛ اما اِستیگلیتز (2020) معتقد است که بحران ویروس کرونا با قدرت یادآور می­شود که دولت- ملت¹²⁶ هنوز واحد اصلی سیاسی و اقتصادی است. بحران اقتصادی سال 2008 به ما آموخت که نظام کوته­بینانه و نامنعطف به­هم­پیوسته مالی در ظاهر کارآمد و خوب، از لحاظ ساختاری بسیار شکننده بود و نتوانست تکانه­های کوچک را تحمل کند. نظام اقتصادی پس از ویروس­کرونا باید دوراندیشانه باشد، بسیار منعطف باشد، و نسبت به این واقعیت ­که جهانی­سازی اقتصاد بسیار سریع­تر از جهانی­سازی سیاسی است، باید بسیار حساس باشد. کشورها باید تلاش­کنند تا میان بهره­برداری از مزیت­های جهانی­سازی و یک میزان ضروری از خودکفایی توازن بهتری ایجاد کنند (اِستیگلیتز¹²⁷، 2020).

 

 

شکل 1- چارچوب مفهومی حکمرانی حکیمانه (چشم­انداز جدید حکمرانی و ادارۀ امور عمومی)

 

 

شکل 2- ابعاد چهارگانه ملّی­گرایی (درون­گرایی)، مردم­سالاری، جهانی­سازی عاقلانه و رهبری عمومی حکیمانه در چارچوب مفهومی حکمرانی حکیمانه

 

در زمان وقوع بحران­هایی مانند شوک نفتی سال 2005، بحران اقتصادی سال­های 2009-2008، و بحران همه­گیری جهانی ویروس کرونا که اقتصاد و زندگی مردم سراسر دنیا را تحت تأثیر قرار داده­اند، این نمودار مفهومی به ­خوبی عمل می­کند؛ به­گونه­ای که ملّی­گرایی و گرایش به ساختارهای داخلی و تقویت وضعیت اقتصادی و اجتماعی داخل کشور باعث استحکام ساخت درونی آن می­شود و کمترین تأثیر را از تکانه­های بین­المللی می­پذیرد. انزوا (یا درون­گرایی) خودخواسته اقتصادی ملت­ها و جوامع و دولت­ها، به­جای توجه به کمک­ها و یکپارچگی اجباری بین­المللی، منجر به استقلال اقتصادی و سیاسی ملت­ها می­شود، ساختار اقتصادی کشورها و ملت­ها را بدون کمک قدرت­های بزرگ جهان تقویت می­کند، کاهش آسیب­پذیری­ها با توجه و تکیه بر ظرفیت­های درونی ملت­ها و قطع یا کاهش وابستگی ملت­ها و دولت­ها به قدرت­های جهانی و رهایی آنها از استعمار و استثمارگری را به همراه دارد، و درنتیجه، موجب افزایش قدرت، مقبولیت، اعتمادپذیری، و مشروعیت دولت­های موفق در مقابل کرونا می­شود.

در کنار دولت­سازی (یعنی ایجاد سازوکارها، فرایندها، ساختارها، و نهادهای اجرايی، تقنینی، قضائی و نظامی به­منظور اعمال اقتدار یک حکومت و در جهت مدیریت امور اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و اجرايی کشور)، ملت­سازی (یعنی ایجاد هویت ملی مشترک، ایجاد وحدت و یکپارچگی میان کنش­گران متعدد ملی و ایجاد اعتماد و احترام متقابل میان آنها) یکی از کارکردهای مهم حکمرانی حکیمانه است که از طریق مردم­سالاری میسر می­شود. بسیاری از نظام­های سیاسی و حاکمیتی دنیا مانند ایالات متحده در دولت­سازی¹²⁸ و ایجاد ساختارها، نهادها، و سازوکارهای حاکمیتی و اجرایی توفیقاتی داشته­اند؛ اما نسبت به ملت­سازی¹²⁹ و ایجاد یک هویت جمعی مشترک در میان جامعه و شهروندان­شان ناکام بوده­اند؛ به­طوری که فوکویاما (2020ب) معتقد است آمریکا ظرفیت دولتی بالقوه گسترده‌ای دارد؛ اما دارای یک جامعه قطبی است (فوکویاما، 2020ب). برخلاف ایالات متحده، جمهوری اسلامی ایران، با وجود تفاوت­های اقلیمی، فرهنگی و نژادی، در ملت­سازی موفق بوده و به­عنوان یک مجموعه، دارای یک هویت ملّی مشترک است.

ازطرفی، وجود یک نظام مردم­سالار قدرتمند که منافع عامه جامعه و شهروندان را در نظر می­گیرد و هدایت فکری و ذهنی جامعه را بر عهده دارد، می­تواند عدالت را برقرار کرده، خدمات عمومی و بهداشتی مناسب را ارائه نماید، شرایط اشتغال را فراهم کند، و شرایط اقتصادی جامعه را بهبود بخشد، و درنتیجه اعتماد جامعه و شهروندان را کسب کرده، مشروعیت نظام سیاسی تضمین می­شود، و میزان حکومت­پذیری افزایش پیدا می­کند. وجود یک چنین نظام مردم­سالار شایسته و کارآمد، به­ویژه در زمان­های بحران، باعث می­شود تا درک و فهم مشترکی میان رهبران، مدیران و حکمرانان کشور و جامعه و شهروندان شکل گیرد، مردم از کارآمدی نظام حاکم و شایستگی و خیرخواهی حکمرانان آگاهی داشته و نسبت به آن اعتماد داشته باشند، درنتیجه، قدرت بسیج­کنندگی¹³⁰ نظام حاکمیتی درجهت مقابله با بحران­ها و غلبه بر آن­ها را افزایش می­دهد، که ناشی­از فرهنگ­سازی و رهبری فکری جامعه و متقاعدسازی از طریق آموزش، اطلاع­رسانی و روابط رسانه­ای می­باشد. مقام معظم رهبری بر اهمیت مشارکت مردم در اقتصاد تأکید می­کنند و معتقدند: «نکته‌ی اول این است­ که این ­را بدانیم که قوی‌ترین دولت­ها هم قادر نیستند بدون مشارکت مردم موتور اقتصاد جامعه را به راه بیندازند؛ هیچ دولتی بدون مشارکت مردم نمی­تواند اقتصاد کشور را سامان بدهد. بعضی از سازوکارهای فکری، سیاسی، اقتصادی، مثل نوعی از سوسیالیسم‌ها- البته نه همه‌ انواع سوسیالیسم- این فکرها را کردند که بتوانند دولت­ها را متصدی کار اقتصاد کنند [اما] شکست خوردند. امکان ندارد و بدون مشارکت مردم هیچ دولتی نخواهد توانست اقتصاد کشور را سامان بدهد و موتور اقتصاد را [راه بیندازد]؛ بنابراین یکی از مسائل مهم ما باید این باشد که استعدادهای مردم، ابتکارهای مردم و ظرفیت­های گوناگون مردم را وارد میدان اقتصاد کشور بکنیم¹³¹».

گودسِل (2006) معتقد است که مهم­ترین هدف اداره و حیاتی­ترین دستاورد فعالیت اداری ایجاد و حفظ اعتماد عمومی به دولت است که دموکراسی را ممکن می­سازد (گودسِل، 2006)؛ به­طوری که آیت­الله اعرافی، مدیر حوزه­های علمیه سراسر کشور، نیز در نامه خود به پاپ فرانسیس¹³²، رهبر کاتولیک­های جهان بر همدلی­ها و همکاری­های گسترده میان دولت و ملت و مردم ایران در جریان مقابله با ویروس کرونا تأکید می­کند و می­نویسد: «این روزها در جمهوری اسلامی ایران شاهد جلوه­های وصف­ناشدنی از حرکت­های داوطلبانه و همدلی­ها و همکاری­های گسترده دولت و ملت و مردم از همه گروه­ها و ادیان و مذاهب و پرستاران و پزشکان و کادر درمان و جوانان و دانشجویان و نخبگان دانشگاهی و روحانیت و حوزه­های علمیه و بزرگان دین و طلاب علوم دینی و جوانان امدادگر با هدایت مراجع دینی و رهبری انقلاب اسلامی هستیم و بر این پیوند آسمانی افتخار می­کنیم¹³³».

بحران کرونا جهانی­سازی را از بین نمی­برد و به معنای پایان جهانی­سازی نیست؛ بلکه آن را از حالتی به حالت دیگر متحول می­کند؛ به­طوری که کمک­رسانی­ها در قالب روابط و همکاری­های بین­المللی بهداشتی افزایش یافته است. جهانی­سازی قربانی بحران همه­گیری ویروس کرونا نمی­شود؛ بلکه جهانی­سازی تحت استیلای نظام سرمایه­داری چپاول­گر دچار افول خواهد شد؛ اما ماهیت و موجودیت ذاتی جهانی­سازی به معنای وابستگی­ها و پیوستگی­های ملت­ها از طریق روابط فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و بین­المللی دچار تحول خواهد شد. فونتِین (2020) معتقد است که همه­گیری جهانی ویروس کرونا نشانه پایان عصر جهانی­سازی نیست؛ بلکه جهانی­سازی از طریق ترکیب تغییراتی در تمایلات عمومی، خط­مشی دولت و رویه­های شرکتی تغییر خواهد یافت (فونتِین، 2020). آیت­الله اعرافی، در بخش دیگری از نامه خود به پاپ فرانسیس، رهبر کاتولیک­های جهان بر روابط و همکاری­های چندجانبه بین­المللی تأکید می­کند و می­نویسد: «مقابله با این ­چالش [همه­گیری جهانی ویروس کرونا] و سایر بحران­های معاصر مانند بی­عدالتی، تبعیض­های ناروا، تحریم­های غیرانسانی، بحران زیست­محیطی، جنگ، تروریسم، تولید و نگهداری سلاح­های کشتار جمعی¹³⁴، مستلزم همفکری و همکاری­های بین­المللی و مقابله همه­جانبه با سیاست­های غیرمسئولانه برخی کشورهای سلطه­جو و قوانین یک­جانبه­گرایانه و مبارزه همه­جانبه با جریان­های فساد و تبعیض و تحریم و ضدعدالت و اخلاق و معنویت و پایبندی صادقانه به آموزه­های مشترک انسانی، عقلانی و دینی و تحکیم مبانی محبت و عدالت و صلح و همبستگی انسانی­است¹³⁵».

درون­گرایی و انزوای ­خودخواسته اقتصادی منافاتی با جهانی­سازی و همکاری­های بین­المللی ندارد. البته، جهانی­سازی در مفهوم جدید آن (یعنی جهانی­شدن به­معنای اختیاری آن، نه اجباری) و حضور فعال و کنش­گرایانه دولت­ها و ملت­ها در فرایند جهانی­سازی و بین­المللی­سازی؛ نه به معنی جهانی­سازی منفعلانه تحت انقیاد نظام سرمایه­داری چپاول­گر و غارت­گر که منابع انسانی و طبیعی ملت­ها و جوامع را به تاراج می­برد و استثمار می­کند. گونه­ای از جهانی­سازی که دربرگیرنده یکپارچگی­ها و پیوستگی­های سخت و شکننده مانند یکپارچگی و پیوستگی کشورهای عضو اتحادیه اروپا نیست؛ بلکه نوعی از جهانی­سازی که مبتنی بر روابط مسالمت­آمیز و اعتماد و احترام متقابل میان ملت­ها و فرهنگ­ها است؛ روابطی که مبتنی بر بازی مجموع صفر نباشد، بلکه مبتنی بر تعاملات و معاملات برد- برد است. مفهوم یکپارچگی­ها و پیوستگی­های سخت و شکننده ناشی از جهانی­سازی مفرط را می­توان در نظر پرو جستجوکرد. پرو¹³⁶ (1984) معتقد است، زمانی که اجزای یک نظام که پیوستگی سست دارند با هم پیوستگی سخت پیدا کنند، بروز یک حادثه طبیعی و عادی است؛ زیرا اجزایی متضاد را به اجبار کنار هم قرار داده و ملزم به کار با هم کرده­ایم (پرو، 1984). در واقع، انعطاف­پذیری، چابکی و انطباق­پذیری رمز موفقیت و کارآمدی نظام حکمرانی در عصر حاضر است.

 

7- بحث و بررسی

اینکه در حقیقت، چه روی خواهد داد، و اینکه از میان دوقطبی­های انزوا و کناره­گیری از دنیا یا یکپارچگی با دنیا، ملّی­گرایی یا جهانی­سازی، تمرکز بر توان داخلی و حمایت از تولیدات داخلی یا همکاری­های بین­المللی، دوقطبی قدرت شرق و غرب، حکومت­های دموکراتیک یا خودکامه، رهبری اقتصادی و سیاسی آمریکا یا چین یا سایر کشورها و ...، کدام اتفاق خواهد افتاد، موکول به آینده است و باید منتظر ماند و روی­­دادها را رصد و بررسی کرد؛ اما آن ­چیزی­ که مشخص است، این است که رفتار اکنون دنیا، آینده آن را خواهد ساخت. به عبارت دیگر، تصمیم­گیری­ها، انتخاب­ها و اقداماتی که دولت­ها و ملت­ها در مواجه با بحران همه­گیری ویروس کرونا انجام می­دهند، مسیر تغییرات آینده دنیا را شکل می­دهد. این بحران فرصتی را برای بازیابی رویکردهای فردی و جهانی به ­وجود آورده است.

رابِرتز¹³⁷ (2020) معتقد است که هزاره سوم با پذیرش گسترده یک پارادایم حکمرانی آغاز شده است که بر دولت کوچک، بازارهای آزاد و مرزهای باز تأکید می­کند. او بر این باور است که حملات تروریستی 11 سپتامبر سال 2001، بحران مالی سال 2008 و همه­گیری جهانی کووید-19 در سال 2020 تکانه­هایی هستند که تصمیم­گیرندگان آمریکا را وادار ساخت تا از این پارادایم جدا شوند. نگاه به گذشته تأکید می­کند که پارادایم این هزاره نابهنجار است؛ زیرا این پارادایم برای مواقع ساکن و آرام طراحی شده است. دولت آمریکا با مخاطرات اجتماعی بسیاری مواجه است و فاقد توانمندی­های لازم برای پیش­بینی و مدیریت این مخاطرات و تأمین امنیت عمومی و اقتصادی است؛ بنابراین، مسائل امروز نیازمند ظرفیت­ها و توانمندی­های جدید، همراه با ذهنیت جدید راجع به حکمرانی است و سیاست داخلی وظیفه ایجاد این ظرفیت­ها را بر عهده دارد (رابِرتز، 2020). آنسِل¹³⁸ (2019) معقتد است که ما شاهد ظهور «دولت حمایتی¹³⁹» هستیم که مهم­ترین نقش آن دفاع از شهروندان در مقابل صدمات و آسیب­ها است (آنسِل، 2019). او بر حمایت از یکایک افراد در مقابل صدمات و آسیب­های روزانه تأکید می­کند. باری که در زمان بحران­های اجتماعی بر دولت تحمیل می­شود، بسیار سنگین­تر است. دولت آمریکا به خوبی برای انجام این بار مسئولیت طراحی نشده است.

وعده پوچ و دروغین نئولیبرال­ها باید پایان پذیرد. عصری ­که در آن تنها نگرانی هر بازیگر اقتصادی پر کردن جیب­های­اش با طلاست، باید خاتمه یابد. بارها و بارها اثبات شده است، این دولت است که می­تواند بحران­های با این مقیاس را مدیریت کند؛ بنابراین، نفع عامه باید به مرکز خط­مشی عمومی بازگردد، و شرکت­ها و کسب­وکارها باید در دستیابی به نفع عامه مشارکت کنند و چارچوب فعالیت­های انسانی خود را حفظ کنند (ایلوز¹⁴⁰، 2020).

اِستیگلیتز (2018) معتقد است که منافع شرکتی و مالی در ایالات متحده تعیین­کننده قواعد جهانی­سازی هستند (اِستیگلیتز، 2018). آنچه که آشکار است این است که دنیای پس از بحران کرونا در جهت نوع جدیدی از جهانی­سازی حرکت می­کند که خبری از استعمارگری گسترده امپریالیسم قدرت­های جهانی مانند ایالات متحده و هم­پیمانان آن نخواهد بود تا تحت انقیاد و با تکیه بر مبانی لیبرالیسم و نئولیبرالیسم نظام سرمایه­داری چپاول­گر حاکم بتوانند سیاست و اقتصاد دنیا را آن­گونه که می­خواهند شکل دهند.

نوع جدید جهانی­سازی مبتنی بر اعتماد و احترام متقابل میان دولت­ها و ملت­هاست؛ به­طوری که حاکمیت کشورها توسط سایر کشورها و دولت­ها به رسمیت شناخته­شده و مورد احترام قرار می­گیرد، دولت­ها و حکومت­ها ضمن تقویت ساختارهای درونی سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و تاریخی خود روابط دو یا چندجانبه­ای را با سایر ملت­ها و دولت­ها برقرار می­کنند. در مفهوم جدید جهانی­سازی، تقسیم کشورها و ملت­ها به کشورهای شمال و جنوب یا توسعه­یافته، درحال‌توسعه و توسعه­نیافته یا جهان سوم منسوخ شده و دولت­ها تحت تسلط سازمان­ها و نهادهای بین­المللی، آن­ طوری که امروزه شناخته می­شوند، قرار نخواهد گرفت تا نظام­های حکومتی و دولتی خود را متناسب با پیش­شرط­های آنها مانند شاخص­های حکمرانی خوب تغییر دهند. البته، این نوع جدید از جهانی­سازی چیزی است که برخی (کاپلان، 2020) از آن هراس دارند.

این بحران حکمرانی ملّی و بین­المللی می­تواند ماهیت نظم بین­المللی را به طرق مختلف تغییر دهد (تیسدال، 2020 الف)؛ ازاین­رو، نظم نوین جهانی آینده نیازمند بازاندیشی و بازتعریف گسترده در مفاهیم جاری فرهنگی، اجتماعی، اخلاقی، اقتصادی، سیاسی و حکمرانی حاکم بر افکار و اذهان ملت­ها و دولت­هاست که مبتنی بر اندیشه مادی­گرایانه غربی است؛ بنابراین، تعاریف جدید متفاوت از تعریف «خوبی» در نظام سرمایه­داری چپاول­گری است که مبتنی بر تفکرات و اصول لیبرالیسم و نئولیبرالیسم است.

مفاهیمی مانند کشورهای توسعه­یافته، درحال‌توسعه و توسعه­نیافته، کشورهای جهان اول و جهان سوم، عدالت اجتماعی و خدمات عمومی باید در فرهنگ اقتصادی، سیاسی، و حکمرانی جهان و با توجه به واکنش دولت­ها و ملت­ها نسبت به بحران کرونا مورد بازتعریف قرار گیرد. مفهوم قدرت و ویژگی­های ابرقدرت و قدرت بزرگ جهانی، مفهوم جهانی­سازی و نظام اقتصادی بین­المللی و تعاملات و روابط بین­المللی باید بدون تکیه بر روابط انگلی نظام سرمایه­داری لیبرال و نئولیبرال مورد بازاندیشی و بازتعریف قرار گیرد. برای این منظور، نیازمند تعریف شاخص­ها و معیارهای معتبر و قابل­اتکایی برای این مفاهیم هستیم و صرفاً تکیه بر شاخص­ها و اصول «حکمرانی خوب» ارائه­شده توسط بانک جهانی تعیین­کننده توسعه­یافتگی و عدم­توسعه­یافتگی نیست.

 

منابع

1-       اعرافی، ع.، (1399). نامه مدیر حوزه­های علمیه به پاپ واتیکان (17/01/1399):http://hajj.ir/fa/99788 

2-       خامنه­ای، س.ع.، (مقام معظم رهبری). بیانات مقام معظم رهبری به آدرس: http://farsi.khamenei.ir

3-       Agnew, J.A., (2005). Hegemony: The New Shape of Global Power, Philadelphia, PA: Temple University Press.

4-       Allen, J., (2020). The History of COVID-19 Will Be Written by the Victors, Foreign Policy, Retrieved 20 March 2020 at: https://foreignpolicy.com/2020/03/20/world-order-after-coroanvirus-pandemic/

5-       Allison, G., (2020). Coronavirus Crisis Shows Cracks in the U.S. Governing System, Analysts Say, South China Morning Post, Retrieved 8 April 2020 at: https://www.belfercenter.org/publication/coronavirus-crisis-shows-cracks-us-governing-system-analysts-say

6-       Ansell, C., (2019). The Protective State, Cambridge University Press, Cambridge.

7-       Ansell, C., & Gash, A., (2008). Collaborative governance in theory and practice, Journal of public administration research and theory, 18(4), 543-571.

8-       Ansell, C., Sørensen, E., & Torfing, J., (2023). Public administration and politics meet turbulence: The search for robust governance responses, Public Administration, 101(1), 3-22.

9-       Araya, D., (2020). The Revolution after the Crisis, Forbes, Retrieved 31 March 2020 at: https://www.forbes.com/sites/danielaraya/2020/03/31/the-revolution-after-the-crisis/#6323d60a101e

10-       Bevir, M., (2013). A Theory of Governance, London: University of California Press, Ltd.

11-       Blumenau, J., & Lauderdale, B.E., (2018). Never let a good crisis go to waste: Agenda setting and legislative voting in response to the EU crisis, The Journal of Politics, 80(2), 462-478.

12-       Boas, T.C., & Gans-Morse, J., (2009). Neoliberalism: From new liberal philosophy to anti-liberal slogan, Studies in comparative international development, 44(2), 137-161.

13-       Boin, A., & Hart, P.T., (2008). Public Leadership in Times of Crisis: Mission Impossible?, In Boin, A. (ed.) Crisis Management (Pp. 1-15), Vol III, First edition, Sage Publication, Inc.

14-       Boin, A., Hart, P.T., McConnell, A., & Preston, T., (2010). Leadership style, crisis response and blame management: The case of Hurricane Katrina, Public Administration, 88(3), 706-723.

15-       Boin, A., Hart, P.T., Stern, E., & Sundelius, B., (2005). The Politics of Crisis Management: Public Leadership under Pressure, Cambridge University Press, New York.

16-       Christensen, T., & Lægreid, P., (2020). Balancing governance capacity and legitimacy: how the Norwegian government handled the COVID‐19 crisis as a high performer, Public Administration Review, 80(5), 774-779.

17-       Cooley, A., & Nexon, D., (2020). Exit from Hegemony: The Unraveling of the American Global Order, Oxford University Press, Oxford.

18-       Coombs, W.T., & Holladay, S.J., (Eds.) (2011). The Handbook of Crisis Communication, John Wiley & Sons, United Kingdom.

19-       Deetz, S.A., (1992). Democracy in the Age of Corporate Colonization, State University of New York Press, Albany.

20-       Duran, B., (2020). The Future of global great power competition after the Coronavirus, Insight Turkey, 22(2), 79-92.

21-       Enroth, H., (2011). Policy network theory, In Bevir, M., (Ed.), The Sage Handbook of Governance (pp. 19–35), Thousand Oaks, CA: Sage.

22-       Farazmand, A., (1999). Globalization and public administration. Public Administration Review, 509-522.

23-       Farazmand, A., (2002). Privatization and globalization: A critical analysis with implications for public management education and training, International Review of Administrative Sciences, 68(3), 355-371.

24-       Farazmand, A., (2004). Sound governance in the age of globalization: A conceptual framework, In Farazmand, A., (Ed.) Sound Governance: Policy and Administration Innovation (pp. 1-24), Westport, CT: Praeger.

25-       Farazmand, A., (2009). Building administrative capacity for the age of rapid globalization: A modest prescription for the twenty‐first century, Public Administration Review, 69(6), 1007-1020.

26-       Farazmand, A., (2012a). Sound governance: Engaging citizens through collaborative organizations, Public Organization Review, 12(3), 223-241.

27-       Farazmand, A., (2012b). The future of public administration: Challenges and opportunities—A critical perspective, Administration & Society, 44(4), 487-517.

28-       Farazmand, A., (2015). Governance in the Age of Globalization: Challenges and Opportunities for South and Southeast Asia, In Jamil, I, Aminuzzaman, S.M., & Haque, S.T.M., (Eds.), Governance in South, Southeast, and East Asia: Trends, Issues and Challenges (Vol. 15) (pp. 11-26), Springer International Publishing, Switzerland.

29-       Farazmand, A., (2017). Governance reforms: The good, the bad, and the ugly; and the sound: Examining the past and exploring the future of public organizations, Public Organization Review, 17(4), 595-617.

30-       Farazmand, A., & Balilaj, A., (2015). Does Asia have a unique theory of public administration for all seasons? An exploratory essay, Asia Pacific Journal of Public Administration, 37(3), 143-160.

31-       Fischer, F., (2012). Participatory governance: From theory to practice. In Levi-Faur, D. (Ed.). (2012). The Oxford Handbook Of Governance (pp. 457-471), Oxford University Press, Oxford.

32-       Fontaine, R., (2020). Globalization Will Look Very Different After the Coronavirus Pandemic. Foreign Policy, Retrieved 17 April 2020 at: https://foreignpolicy.com/2020/04/17/globalization-trade-war-after-coronavirus-pandemic/

33-       Friedman, T.L., (1999). The Lexus and the Olive Tree, Farrar, Straus and Giroux, New York.

34-       Frum, D., (2020). The Coronavirus Is Demonstrating the Value of Globalization. The Atlantic. Retrieved 27 March 2020 at: https://www.theatlantic.com/ideas/archive/2020/03/dont-abandon-globalizationmake-it-better/608872/ 

35-       Fukuyama, F., (1992). The End of History and of the Last Man, Free Press, New York.

36-       Fukuyama, F., (2020a). The Thing That Determines a Country’s Resistance to the Coronavirus, The Atlantic, Retrieved 30 March 2020 at: https://www.theatlantic.com/ideas/archive/2020/03/thing-determines-how-well-countries-respond-coronavirus/609025/

37-       Fukuyama, F., (2020b). The Pandemic and Political Order: It Takes a State, Foreign Affairs, 99(4) (July/August 2020), Retrieved 9 June 2020 at: https://www.foreignaffairs.com/articles/world/2020-06-09/pandemic-and-political-order

38-       Fuller, S., (2013). ‘Never let a good crisis go to waste’: moral entrepreneurship, or the fine art of recycling evil into good, Business Ethics: A European Review, 22(1), 118-129.

39-       Galbraith, J.K., (2006). Taming predatory capitalism. In Galbraith, J.K., (Ed.), Unbearable Cost (pp. 219-220), Palgrave Macmillan, London.

40-       Goodman, A., (10 April 2020). Noam Chomsky on Trump’s Disastrous Coronavirus Response, Bernie Sanders & What Gives Him Hope, Retrieved 10 April 2020 at: https://www.democracynow.org/2020/4/10/noam_chomsky_trump_us_coronavirus_response 

41-       Goodsell, C.T., (2006). A new vision for public administration, Public Administration Review, 66(4), 623-635.

42-       Grindle, M.S., (2017). Good governance, RIP: A critique and an alternative, Governance, 30(1), 17-22.

43-       Haass, R.N., (2021). Present at the Destruction Trump’s Final Act Has Accelerated the Onset of a Post-American World, Foreign Affairs, 100(1) (January/February), Retrieved 11 January 2021 at: https://www.foreignaffairs.com/articles/united-states/2021-01-11/present-destruction 

44-       Illouz, E., (2020). Coronavirus Reveals What Really Makes the World Go Round, and It's Not Money, Haaretz, Retrieved 4 March 2020 at: https://www.haaretz.com/us-news/.premium.MAGAZINE-coronavirus-reveals-what-really-makes-the-world-go-round-and-it-s-not-money-1.8734475

45-       Innes, A., (2018). The new crisis of ungovernability, In Martill, Benjamin, & Staiger, Uta (Eds.), Brexit and Beyond–Rethinking the Futures of Europe (pp. 138-145), UCL Press, London.

46-       James, E.H., & Wooten, L.P., (2005). Leadership as (Un) usual: how to display competence in times of crisis, Organizational Dynamics, 34(2), 141-152.

47-       Kadomtsev, A., (2020). A new world order, or will globalization survive the coronavirus pandemic?, Modern Diplomacy. Retrieved 17 March 2018 at: https://moderndiplomacy.eu/2020/03/17/a-new-world-order-or-will-globalization-survive-the-coronavirus-pandemic/

48-       Kaplan, R.D., (2020). Coronavirus Ushers in the Globalization We Were Afraid Of, Bloomberg, Retrieved 20 March 2020 at: https://www.bloomberg.com/opinion/articles/2020-03-20/coronavirus-ushers-in-the-globalization-we-were-afraid-of

49-       Keinon, H., (2020). Post-corona world order: What was, is not what will be, The Jerusalem Post, Retrieved 30 March 2020 at: https://www.jpost.com/opinion/post-corona-world-order-what-was-it-not-what-will-it-be-622967 

50-       Kissinger, H.A., (2020). The Coronavirus Pandemic Will Forever Alter the World Order, The Wall Street Journal, Retrieved 3 April 2020 at: https://www.wsj.com/articles/the-coronavirus-pandemic-will-forever-alter-the-world-order-11585953005

51-       Kooiman, J., (1993). Governance and governability: using complexity, dynamics and diversity, In Kooiman, J., (Eds.) Modern Governance: New Government-Society Interactions (pp. 35-48). Sage publication.

52-       Kooiman, J., & Jentoft, S., (2009). Meta‐governance: values, norms and principles, and the making of hard choices, Public Administration, 87(4), 818-836.

53-       Korten, D.C,, (1995). When Corporations Rule The World, Kumarian Press, West Hartford, CT.

54-       Kregel, J., (1998). The strong arm of the IMF, Report of the Jerome Levy Economic Institute of Bard College, 8(1), 7-8.

55-       Kulish, N., Kliff, S., & Silver-Greenberg, J., (2020). Ventilators. The Mission Failed, The New York Times, Retrieved 31 March 2020 at: https://www.nytimes.com/2020/03/29/business/coronavirus-us-ventilator-shortage.html 

56-       Lewin, L., (1991). Self-Interest and Public Interest in Western Politics, Oxford University Press, Oxford.

57-       Marr, B., (2020). 9 Future Predictions For A Post-Coronavirus World, Forbes, Retrieved 6 April 2020 at: https://www.forbes.com/sites/advisor/2020/04/06/dont-worry-the-1200-stimulus-payment-wont-cut-into-your-tax-refund-next-april/#6e0049a05ea8

58-       Meuleman, L., (2008). Public Management and the Metagovernance of Hierarchies, Networks and Markets: The Feasibility of Designing and Managing Governance Style Combinations, Physica-Verlag, Heidelberg.

59-       Milward, H.B., & Provan, K.G., (2000). Governing the hollow state, Journal of Public Administration Research and Theory, 10(2), 359-380.

60-       Mishra, A.K. (1996). Organizational Responses to Crisis: The Centrality of Trust. In: Kramer, R.M., & Thomas, T., (eds.), Trust In Organizations (pp. 261-287), Sage Publication, Newbury Park, CA.

61-       Nye, J.S.Jr., (2020). American Power Will Need a New Strategy, Foreign Policy, Retrieved 20 March 2020 at: https://foreignpolicy.com/2020/03/20/world-order-after-coroanvirus-pandemic/

62-       Ohmae, K., (1990). The Borderless World: Power and Strategy in the Interlinked Economy, HarperBusiness, New York.

63-       Poluha, E., & Rosendahl, M., (2012). Contesting 'Good' Governance: Crosscultural Perspectives on Representation, Accountability and Public Space, Routledge.

64-       Parenti, M., (2010). Democracy for the Few, Saint Martin’s Press, New York, NY.

65-       Perrow, C., (1984). Normal Accidents: Living With High-Risk Technologies, Basic Books, New York.

66-       Peters, B.G., (1994). Managing the hollow state, International Journal of Public Administration, 17(3-4), 739-756.

67-       Peters, B.G., (2018). Governance: ten thoughts about five propositions, International Social Science Journal, 68(Special Issue 227-228), 5-14.

68-       Polychroniou, C.J., (01 April 2020). Chomsky: Ventilator Shortage Exposes the Cruelty of Neoliberal Capitalism, Retrieved 1 April 2020 at: https://truthout.org/articles/chomsky-ventilator-shortage-exposes-the-cruelty-of-neoliberal-capitalism/ 

69-       Posen, A., (2020). How the Economy Will Look After the Coronavirus Pandemic, Foreign Policy, Retrieved 15 April 2020 at: https://foreignpolicy.com/2020/04/15/how-the-economy-will-look-after-the-coronavirus-pandemic/

70-       Prashad, V., (2020). We won’t go back to normal, because normal was the problem, The Tricontinental, Retrieved 22 March 2020 at: https://mronline.org/2020/03/27/we-wont-go-back-to-normal-because-normal-was-the-problem/ 

71-       Rajan, R., (2020). How to Save Global Capitalism From Itself, Foreign Policy, Retrieved 3 April 2020 at: https://foreignpolicy.com/2020/04/03/save-global-capitalism-localism-deglobalization/

72-       Reich, R., (2007). Supercapitalism: The Transformation of Business, Democracy, and Everyday Life, Alfred A. Knopf, New York, NY.

73-       Reinhart, C.M., (2020). How the Economy Will Look After the Coronavirus Pandemic, Foreign Policy, Retrieved 15 April 2020 at: https://foreignpolicy.com/2020/04/15/how-the-economy-will-look-after-the-coronavirus-pandemic/

74-       Rhodes, R.A.W., (1996). The new governance: governing without government, Political studies, 44(4), 652-667.

75-       Rhodes, R.A.W., (2007). Understanding Governance – Ten years on, Organization
Studies, 28, 1243-1264.

76-       Rhodes, R.A.W., (2012). Waves of governance, In Levi-Faur, D., (Ed.), The Oxford Handbook of Governance (pp. 33-48), Oxford University Press, Oxford.

77-       Roberts, A., (2020). The third and fatal shock: How pandemic killed the millennial paradigm, Public Administration Review, 80(4), 603-609.

78-       Salamon, L.M., (2002). The Tools of Government: A Guide to the New Governance, Oxford University Press, Oxford, UK.

79-       Scholte, J.A., (2005). Globalization: A Critical Introduction, Second Edition, Palgrave Macmillan, New York.

80-       Stever, J.A., (1988). The End of Public Administration: Problems of the Profession in the Post-Progressive Era, Transnational Publications, Dobbs Ferry, NY.

81-       Stiglitz, J.E., (2018). Globalization and Its Discontents Revisited: Anti-Globalization in the Era of Trump, Norton and Company, New York.

82-       Stiglitz, J.E., (2020). .How the Economy Will Look After the Coronavirus Pandemic, Foreign Policy, Retrieved 15 April 2020 at: https://foreignpolicy.com/2020/04/15/how-the-economy-will-look-after-the-coronavirus-pandemic/

83-       The New York Times (2020). The America We Need. By The Editorial Board, The New York Times, Retrieved 9 April 2020 at: https://www.nytimes.com/2020/04/09/opinion/coronavirus-inequality-america.html

84-       Tisdall, S., (2020a). Power, equality, nationalism: how the pandemic will reshape the world, The Guardian, Retrieved 28 March 2020 at: https://www.theguardian.com/world/2020/mar/28/power-equality-nationalism-how-the-pandemic-will-reshape-the-world

85-       Tisdall, S., (2020b). US's global reputation hits rock-bottom over Trump's coronavirus response, The Guardian, Retrieved 12 April 2020 at: https://www.theguardian.com/us-news/2020/apr/12/us-global-reputation-rock-bottom-donald-trump-coronavirus

86-       Torfing, J., Peters, B.G., Pierre, J., & Sørensen, E., (2012). Interactive Governance: Advancing the Paradigm, Oxford University Press, Oxford.

87-       Traub, J., (2020). The Future Is Asian—but Not Chinese, Foreign Policy, Retrieved 27 April 2020 at https://foreignpolicy.com/2020/04/27/the-future-is-asian-but-not-chinese-coronavirus-pandemic-china-korea-singapore-taiwan/

88-       Ulmer, R.R., Sellnow, T.L., & Seeger, M.W., (2011). Effective Crisis Communication: Moving from Crisis to Opportunity, Second Edition, SAGE Publication, Thousand Oaks.

89-       Van de Poel, I., Royakkers L., & Zwart, S.D., (2015). Moral Responsibility and the Problem of Many Hands, Routledge Taylor & Francis Group, New York.

 

 

---

[1]  -

[2] . Governance and Public Administration

[3] . New World Order

[4] . Ebola Crisis

[5] . West African Country

[6] . Grindle

[7] . 9/11 crisis

[8] . Democracy at home

[9] . Abraham Maslow

[10] . Meuleman

[11] . Rhodes

[12] . Torfing et al.

[13] . Van de Poel et al.

[14] . Blame game

[15] . Boin et al.

[16] . Peters

[17] . Ansell et al.

[18] . Bevir

[19] . Goodness

[20] . Poluha & Rosendahl

[21] . Inflated Ideal

[22] . one best way

[23] . turning point

[24] . Coombs & Holladay

[25] . Coronavirus (COVID-19) Pandemic Crisis

[26] . Kooiman & Jentoft

[27] . Kooiman

[28] . Boin & 't Hart

[29] . Dangerous Opportunity

[30] . Ulmer Et Al.

[31] . Never Let A Crisis Go To Waste

[32] . Fuller

[33] . Blumenau & Lauderdale

[34] . Prashad

[35] . Henry A. Kissinger

[36] . Fukuyama

[37] . Fascism

[38] . Marr

[39] . Noam Chomsky

[40] . Neoliberal Plague

[41] . Polychroniou

[42] . Goodman

[43] . the liberal international order

[44] . the liberal world order

[45] . Duran

[46] . سخنرانی تلویزیونی رهبری به­مناسبت ولادت حضرت امام زمان(عج)، 21/01/1399:

http://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=45317

[47] . Kadomtsev

[48] . بیانات رهبری در مراسم سی‌امین سالگرد رحلت امام­خمینی (رحمه‌الله)، 14/03/1398:

http://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=42758

[49] . Frum

[50] . Kaplan

[51] . Reinhart

[52] . Keinon

[53] . Nye

[54] . Allison

[55] . Allen

[56] . Cooley & Nexon

[57] . Haass

[58] . Tisdall

[59] . Traub

[60] . Fontaine

[61] . Araya

[62] . Farazmand

[63] . Stever

[64] . Friedman

[65] . Korten

[66] . Scholte

[67] . Ohmae

[68] . Agnew

[69] . Parenti

[70] . Kregel

[71] . Deetz

[72] . Global Pillage

[73] . Race to the Bottom

[74] . Galbraith

[75] . Predatory Capitalism

[76] . Supercapitalism

[77] . Reich

[78] . Hypercapitalism

[79] . Rajan

[80] . Reigan's Government

[81] . Margaret Thatcher’s Conservative governments

[82] . Innes

[83] . New Public Management

[84] . the hollow state

[85] . Milward & Provan

[86] . Reigan and Thatcher

[87] . Agencification

[88] . crisis of ungovernability

[89] . Boas & Gans-Morse

[90] . Utilitarianism

[91] . Kulish et al.

[92] . The New York Times

[93] . Ventilators

[94] . Noam Chomsky

[95] . Prashad

[96] . Authoritarian

[97] . solidarity, cooperation and open borders

[98] . بیانات در ارتباط تصویری با ستاد ملی مبارزه با کرونا، 21/02/1399: http://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=45562

[99] . Traub

[100] . Farazmand & Balilaj

[101] . Wise Governance

[102] . «دموکراسی حقیقی» به­معنای واقعی کلمه مانند «مردم­سالاری­دینی» در جمهوری­اسلامی­ایران است که نقطه مقابل لیبرال-دموکراسی آمریکایی است که تحتِ انقیاد اُلیگارشی و نظام­سرمایه­داری است. ماهیت واقعی دموکراسی­آمریکایی را می­توان در حوادث قبل و بعد از انتخاب ریاست­جمهوری 3 نوامبر 2020 (13 آبان 1399) و عدم­پذیرش نتایج انتخابات توسط رئیس­جمهور وقت آمریکا و اشغال کنگره­آمریکا توسط طرفداران در 5 و 6 ژانویه 2021 مشاهده کرد.

[103] . Lewin

[104] . the public interest

[105] . the common good

[106] . the will of the people

[107] . the national interest

[108] . بیانات رهبری در ارتباط تصویری با مجموعه‌های تولیدی، 17/02/1399: http://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=45517

[109] . Governance without government

[110] . Goodsell

[111] . Salamon

[112] . Integrated Public Governance

[113] . Foreign Policy

[114] . egotism and protectionism

[115] . Christensen & Lægreid

[116] . Enroth

[117] . Ansell & Gash

[118] . Fischer

[119] . Rational Globalization

[120] . Wise Public Leadership

[121] . Mishra

[122] . ability to make wise and rapid decisions

[123] . James & Wooten

[124] . Posen

[125] . xenophobia

[126] . nation-state

[127] . Stiglitz

[128] . State-building

[129] . Nation-building

[130] . Mobilization

[131] . بیانات رهبری در ارتباط تصویری با مجموعه‌های تولیدی، 17/02/1399:http://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=45517 

[132] . Pope Francis

[133] . http://hajj.ir/fa/99788

[134] . Weapon of Mass Destruction (WMD)

[135] . http://hajj.ir/fa/99788

[136] . Perrow

[137] . Roberts

[138] . Ansell

[139] . Protective State

[140] . Illouz

 

Wise Governance: A New Vision for Public Administration

 and Governance

 

 

 

Abstract

The world is facing an unprecedented and dangerous crisis. Due to changes caused by coronavirous pandemic and revealing efficient or inefficient nature of the world countries' public administration and governance systems, the necessity of looking inward and nationalism almost all countries around the world, after 40 years dominance and supremacy of predatory capitalism globalization in the form of new public management reforms and some plans such as privatization, corporatization, commercialization, outsourcing, and free market, reduced the role of state and public institutions as minimum as possible and limited it to social control, militarism, and shaping order and economic security for capital owners and capitalism, now it is surely the time to define a new concept and to prosperity and maturity of public administration and governance. The New World Order is shaping and its plan will be written by the Victors of Coronavirus (COVID-19) Crisis. In this paper, the new vision of public administration and governance proposed using descriptive-analytical research method and by means of data gathering through library studies.

 

 

Keywords: New World Order, Predatory Capitalism Globalization, Public Administration and Governance, Coronavirus (COVID-19) Pandemic, Wise Governance

 

2