بررسی عوامل موثر در هراس از کرونا در خانواده مبتلایان: پیک چهارم شیوع
محورهای موضوعی : روان سنجیصدیقه حیدری 1 , محمّدرضا یکتا 2 , مجید برزگر 3
1 - گروه روانشناسی، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد ساوه، ساوه، ایران.
2 - گروه مشاوره، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد رودهن، رودهن، ایران.
3 - گروه روانشناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرودشت، استان فارس
کلید واژه: هراس از کرونا, خانواده مبتلایان, پیک چهارم شیوع, عوامل موثر,
چکیده مقاله :
هدف این پژوهش بررسی عوامل موثر در هراس از کرونا در خانواده مبتلایان در پیک چهارم شیوع بود. جامعه آماری شامل دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد الکترونیکی در نیمسال دوم تحصیلی 1400-99 بودند. جهت جمعآوری دادهها از مصاحبه نیمهساختارمند بهره گرفته شد. دادهها در فروردین 1400 جمعآوری و رویکرد تحلیل دادهها، براساس نظریه داده بنیاد (روش اشتراوس و کوربین (1990)) بوده است. پس از اتمام مصاحبه و رسیدن به وضعیت اشباع، دادهها از بین مشارکتکنندگان 39 نفری گردآوری شد. یافتهها نشان داد عواملی همچون عوامل روانشناختی، عوامل اقتصادی، اجتماعی و روانتنی در خانواده مبتلایان، بر هراس از کرونا تاثیرگذار هستند. از بین عوامل ذکر شده، عوامل روانشناختی اولویت اول (14/61 %)، عوامل اجتماعی اولویت دوم (38/29 %) و عوامل اقتصادی سومین اولویت (11/7 %) را دارا بودهاند. در عوامل روانشناختی "بیمبالاتی مردم"، در عوامل اجتماعی "اجتناب از افرادی که عطسه میکنند" و در عوامل اقتصادی مولفه "بررسی و ضدعفونی مداوم وسایل خانه" اثرگذارترین مولفهها بودهاند. به طور کلی؛ چهار عامل مهم ایجاد کننده هراس از ابتلا به ویروس کرونا در خانواده مبتلایان به این ویروس در پیک چهارم شناخته شدهاند، که از بین آنها توجه ویژه به عوامل روانشناختی در این افراد توصیه میشود. بنابراین ارائه مشاورههای مطلوب توسط مشاوران و دستاندرکاران بهداشت روانی کشور به خانوادهها میتواند نتایج مطلوبی را به بار آورد زیرا پرداختن به اثرات روانشناختی یکی از مولفههای اساسی مدیریت بلایای بیماریهای همهگیر عفونی است و باید از طریق طیف وسیعی از مدیریت حوادث از جمله آمادگی، تسکین، واکنش و بازیابی اجرا شود.
The aim of this study was to investigate the effective factors in coronary artery disease in the families of patients in the fourth peak of prevalence. The statistical population included students of the Islamic Azad University in the electronic unit in the second semester of the academic year 2020-21. Semi-structured interviews were used to collect data. Data collection in March 2021 and data analysis approach was based on Grounded theory (Strauss and Corbin method (1990)). After the interview was completed and saturation was reached, data were collected from 39 participants. Findings showed that factors such as psychological factors, economic, social and psychological factors in the family of patients, affect the fear of coronation. Among the mentioned factors, psychological factors had the first priority (61.14%), social factors had the second priority (29.38%) and economic factors had the third priority (7.11%). In psychological factors, "people's lack of wealth", in social factors, "avoidance of people who sneeze" and in economic factors, the component of "continuous inspection and disinfection of household items" have been the most effective components. Generally; Four important risk factors for coronavirus infection in the family of those infected with the virus are known in the fourth peak, among which it is recommended to pay special attention to psychological factors in these people. Therefore, providing desirable counseling by counselors and mental health professionals in the country can bring good results because addressing the psychological effects is one of the basic components of disaster management of infectious diseases and should be through a wide range of disaster management, including preparedness, relief, Perform reaction and retrieval.
_||_
بررسی عوامل موثر در هراس از کرونا در خانواده مبتلایان: پیک چهارم شیوع
چکیده
هدف این پژوهش بررسی عوامل موثر در هراس از کرونا در خانواده مبتلایان در پیک چهارم شیوع بود. جامعه آماری شامل دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد الکترونیکی در نیمسال دوم تحصیلی 1400-99 بودند. جهت جمعآوري دادهها از مصاحبه نیمهساختارمند بهره گرفته شد. دادهها در فروردین 1400 جمعآوری و رویکرد تحلیل دادهها، براساس نظریه داده بنیاد (روش اشتراوس و کوربین (1990)) بوده است. پس از اتمام مصاحبه و رسیدن به وضعیت اشباع، دادهها از بین مشارکتکنندگان 39 نفری گردآوری شد. یافتهها نشان داد عواملی همچون عوامل روانشناختی، عوامل اقتصادی، اجتماعی و روانتنی در خانواده مبتلایان، بر هراس از کرونا تاثیرگذار هستند. از بین عوامل ذکر شده، عوامل روانشناختی اولویت اول (14/61 %)، عوامل اجتماعی اولویت دوم (38/29 %) و عوامل اقتصادی سومین اولویت (11/7 %) را دارا بودهاند. در عوامل روانشناختی "بیمبالاتی مردم"، در عوامل اجتماعی "اجتناب از افرادی که عطسه میکنند" و در عوامل اقتصادی مولفه "بررسی و ضدعفونی مداوم وسایل خانه" اثرگذارترین مولفهها بودهاند. به طور کلی؛ چهار عامل مهم ایجاد کننده هراس از ابتلا به ویروس کرونا در خانواده مبتلایان به این ویروس در پیک چهارم شناخته شدهاند، که از بین آنها توجه ویژه به عوامل روانشناختی در این افراد توصیه میشود. بنابراین ارائه مشاورههای مطلوب توسط مشاوران و دستاندرکاران بهداشت روانی کشور به خانوادهها میتواند نتایج مطلوبی را به بار آورد زیرا پرداختن به اثرات روانشناختی یکی از مولفههای اساسی مدیریت بلایای بیماریهای همهگیر عفونی است و باید از طریق طیف وسیعی از مدیریت حوادث از جمله آمادگی، تسکین، واکنش و بازیابی اجرا شود.
واژههاي کلیدي: هراس از کرونا، خانواده مبتلایان، پیک چهارم شیوع، عوامل موثر.
مقدمه
متاسفانه این بیماری به سرعت و به طور ناگهانی زندگی ما را تغییر داد. این اتفاق به روشی رادیکال و غالباً غیرمنتظره رخ داد. در طول سال 2020، شیوع این ویروس بر جنبههای بسیاری از زندگی ما مانند فاصله اجتماعی، محدودیت در ترک خانه، شرکت در فعالیتهای اجتماعی و حتی کار کردن تأثیر گذاشت. بنابراین دستور کار بهداشت در مواجهه با همهگیری، طیف وسیعی از مناطق را باید تحت پوشش قرار دهد، اما توجه به سلامت عمومی جمعیت-که شواهد نگران کنندهای دارد- ضروری است (Brailovskaia, Cosci, Mansueto & Margraf, 2021). بیماری همهگیر از نظر امواج عفونت توسط اپیدمیولوژیست توصیف شده است. جهان اکنون با موجهای عفونت روبرو است و کارشناسان در مورد امواج بعدی عفونت نگران هستند. با این حال، موج دیگری در میان و درون امواج عفونت رخ داده است. این موج مشکلات بهداشت روانی است که مستقیماً در اثر عفونت یا پیامدهای ثانویه آن ایجاد میشود (Peng, Wang, Xue, Yin, Zhu & et al., 2021; Nardi & Cosci, 2021).
کووید-19 با بالا بردن میزان اضطراب، افسردگی، اختلال استرس پس از سانحه و رفتارهای منفی اجتماعی یک تهدید جدی برای سلامت روان در سراسر جهان است. انتظار میرود بسیاری از عواقب جسمی و روانی در طی و بعد از همهگیری کووید-19 ایجاد شود از جمله عدم اطمینان سلامتی درک شده، رفتارهای منفی اجتماعی ناشی از ترس و درک تحریف شده از خطر، واکنشهای پریشانی از جمله بیخوابی، عصبانیت، ترس شدید از بیماری حتی در افرادی که در معرض خطر نیستند) و رفتارهای خطرناک سلامتی (افزایش مصرف الکل و دخانیات، انزوای اجتماعی)؛ و همچنین اختلالات بهداشت روان (اختلال استرس پس از سانحه، اختلالات اضطرابی، افسردگی) (Alsabbagh, Muzil, Kammad, Alsufer & Hamdan, 2021). در واقع این بیماری پاسخی غیربهینه به این فاجعه جهانی تهدیدآمیز، از جمله پاسخ به تأثیر روانی، نشان داده است. هم مشکلات اقتصادی و هم پوشش مداوم اخبار نگران کننده توسط رسانهها این تأثیر را که شامل خشونت خانگی نیز میشود، تشدید کرده است (Sheek-Hussein, Abu-Zidan & Stip, 2021).
همهگیری که ویروس کووید-19 ایجاد کرده است، به طور فزایندهای به عنوان یک بیماری سیستمیک شناخته شده است که بسیار فراتر از دستگاه تنفسی تأثیر میگذارد (Gupta, Madhavan, Sehgal, Nair, Mahajan, 2020). این ویروس با اتصال به یک گیرنده ورودی، ACE2 (آنزیم مبدل آنژیوتانسین 2) وارد بدن میشود که در ریه و در اندامهای دیگر از جمله مغز وجود دارد (Postolache, Benros & Brenner, 2020; Rogers, Chesney, Oliver, Pollak, McGuire & et al., 2020).
همزیستی طولانی مدت در خانه ممکن است پویایی ناسازگاری خانواده را افزایش دهد. همچنین، رکود اقتصادی و بیکاری ممکن است تنش در خانواده را بدتر کند. مرگ عزیزان در مدت زمان کوتاه، همراه با دشواری انجام مراسم خاکسپاری، میتواند تجربه را به چالش کشانده و افزایش استرس را بدنبال داشته باشد (Crepaldi, Schmidt, Noal, Bolze & Gabarra, 2020).
در واقع منشأ اختلالات روانی نشان میدهد که شکل ظاهری آنها به مکانیسمهای پیچیدهای بستگی دارد. تغییر در عملکرد مدارهای مغزی تحت تأثیر متقابل قرار گرفتن در معرض عوامل استرسزای محیطی است و به حساسیت بیولوژیکی شخص نیز بستگی دارد. بعلاوه، به دلیل پدیدهای به نام اپیژنتیک، عوامل محیطی میتوانند بیان ژن را تغییر دهند (Nardi & Cosci, 2020).
اپیدمی حاضر، هم از نظر بهداشت فردی و هم از نظر بهداشت جمعی حامل اختلالات روانی بسیار نگران کنندهای برای جامعه است. برای جلوگیری از یک مشکل بزرگتر، که میتواند یک بحران بهداشتی باشد، لازم است اقداماتی در سراسر همهگیری فعلی اتخاذ شود (McCann Pineo & Schwartz, 2020).
افراد ممکن است براساس رفتارِ بیمار خود واکنش متفاوتی نسبت به بیماری تهدیدکننده سلامتی مانند کووید-19 نشان دهند (Cosci & Guidi, 2021) که این روشهای مختلفی است که در آن افراد به نشانههای بدنی پاسخ میدهند، علائم را کنترل و تفسیر میکنند، نسبت میدهند و اقدامات درمانی را انجام میدهند (Mechanic, 1995; Cited by Nardi & Cosci, 2021).
برخی از واکنشها در بیماری همهگیر کرونا در متون پیشین شرح داده شده و مربوط به مواردی مانند نگرانی ناکارآمد (برای مثال: مشکلات تمرکز، مشکل خواب، بررسی مداوم اخبار و رسانههای اجتماعی، از دست دادن قابل توجه بهرهوری کار و دشواری در یافتن شادی در شرایط روزمره) (Busch, Moretti, Mazzi, Wu & Rimondini, 2021) اضطراب سلامتی (برای مثال: یک نگرانی گذرا و عمومی در مورد عفونت کووید-19 و درگیریهای جسمی که تمایل به پاسخگویی به اطمینان پزشکی دارند، حتی اگر نگرانیهای جدیدی متعاقباً ایجاد شود)، هراس بیماری1 (یعنی یک نگرانی خاص برای عفونت کووید-19 که به اطمینان پزشکی پاسخ نمیدهد)، هیپوکندریازیس2 (یعنی ترس مداوم، یا ایده مبتلا شدن به کووید-19براساس سوءِتعبیر علائم بدنی، علیرغم ارزیابی پزشکی و اطمینان کافی) است (Cosci & Guidi, 2021).
اگر سطح ترس از ابتلا حالت بیمارگونه به خود بگیرد، هراس نامیده میشود. طبق معیارهای DSM-V، مشخصه اصلی هراسهای خاص، ترس یا اضطراب محدود شده توسط منبع ترس است. ترس شدید یا بیمارگونه که در روانشناسی به هراس یا فوبیا شهرت دارد عبارت است از نوعی بیمارگونه و پایدار از ترس در فرد که باعث اختلال در زندگی روزمره وی میشود (American Psychiatric Association, 2013; Cited by Arpaci, Karataş & Baloğlu, 2020 ).
با توجه به شرایط فعلی و عبور از سه دوره پیک شیوع ویروس مرگآور کرونا، با گذشت یک سال از درگیری با این اپیدمی تلخ و کشنده و ورود به پیک چهارم شیوع، افراد بسیاری شکستهای جبرانناپذیری نظیر از دست دادن عزیزان خود بر اثر ابتلا به این ویروس را تجربه کردهاند. از سویی دیگر به دلیل عدم درمان موثر و دسترسی محدود به واکسنهای تازه تولید شده، اقدامات بهداشت عمومی مانند ماسک و قرنطینه در سراسر جهان در مبارزه با ویروس کرونا توصیه میشود (Cihan & Gökgöz Durmaz, 2021)، اما این توصیهها مانع از ایجاد هراس نسبت به ابتلا به این ویروس نمیشوند.
Lindinger‐Sternart و همکاران (2021) در پژوهش خود بیان کردهاند که تأثیر کامل این بحران سلامتی (شیوع ویروس کرونا) بر افراد و جمعیتهای مختلف ناشناخته است. در طول این زمان پرتنش، بسیاری از افراد دارای سازگاری با واقعیت جدیدی که تحتالشعاع ترس از سرایت قرار دارد، به چالش کشیده میشوند. عدم وجود کنترل و عدم وجود واکسن، باعث شده است که بسیاری از افراد مبتلا به هراس شده و در مورد آینده خود دچار نگرانی شوند.
Kadu, Karandikar & Bhattacharya (2021) در پژوهش خود بیان کردند برخی از اقدامات بهداشت عمومی لازم برای مهار شیوع همهگیری بیماری، مانند قرنطینهها و فاصله اجتماعی، خطر عواقب نامطلوب روانی را افزایش میدهد. یک بررسی اخیر نشان داد که این خطرها با دورههای طولانی قرنطینه، زمانی که ترس از عفونت، ناامیدی، بیحوصلگی، منابع ناکافی، اطلاعات ناکافی و خسارات مالی وجود دارد، بیشتر است. بیماری همهگیر کووید-19 تأثیرات نامطلوبی بر سلامت روان گروههای بستری دارد و بیماری است که از نظر جسمی تأثیر میگذارد اما بر سلامت روانی بیمار تأثیر گذاری بسیار بیشتری دارد.
Munk, Schmidt, Alexander, Henkel & Hennig (2020) شیوع بالاتری از اختلالات بهداشت روانی مانند اضطراب، اختلال هراس و وسواس در طی این بیماری همهگیر در آلمان را گزارش کردهاند که میزان این اختلالات را با 6/50 درصد بیان نمودهاند.
Alsabbagh و همکاران (2021) در پژوهش خود بیان کردند کووید-19 نه تنها جنبه جسمی بلکه جنبههای روحی و روانی نیز بر سلامتی تحمیل کرده است. تأثیر روانی کووید-19 نشان داد که با افسردگی، اختلالات اضطرابی و بیثباتی هیجانی رابطه داشته است. افسردگی در گروه سنی جوان شیوع بیشتری را داشت.
Sheek-Hussein و همکاران (2021) بیان نمودند بیماری همه گیر کووید-19 تأثیر عمدهای بر سلامت روان دارد. شایعترین واکنشهای پریشانی شامل اضطراب، بیخوابی، درک ناامنی، عصبانیت، ترس از بیماری و رفتارهای پرخطر است. بیمارانی که دارای اختلالات روانی هستند به دلیل (1) آسیبپذیری جسمی، (2) آسیبپذیری شناختی و رفتاری، (3) آسیبپذیری روانشناختی و اجتماعی (4) اختلال در مراقبتهای روانپزشکی در طی همهگیری آسیب پذیر هستند.
پژوهشهای Ahorsu, Lin, Imani, Saffari, Griffiths et al. (2020)، & (2020)، Huang & Zhao (2020) و Rajkumar (2020) تایید کردند که مشکلات بهداشت روانی مرتبط با شیوع ویروس کرونا نشانگر علائم افسردگی، اضطراب و مشکلات خواب در جمعیتهای مختلف است. علاوه بر این پژوهشهای Kaba & Sari (2020)، Lu, Wang, Lin & Li (2020) و Mehra, Rani, Sahoo, Parveen, Singh و همکاران (2020) نشان داده است که هراس از ابتلا به کووید-19 در میان کودکان، نوجوانان، بزرگسالان، افراد مسن، افرادی که از قبل دارای شرایط بهداشت روانی هستند، کادر پزشکی و خط مقدم درمان شیوع دارد.
در کشور ما ایران، به دنبال دستور وزارت بهداشت و ستاد مبارزه با کرونا، دستور اقدامات اضطراری سراسری برای جلوگیری از شیوع کووید-19 صادر شد و از 3 اسفند ماه 1398 (14 فوریه 2020)، محدودیتهایی برای خروج از خانه برقرار، دانشگاهها و مدارس تعطیل و آموزش به صورت آنلاین ارائه شد (Heydari, 2020).
با توجه به خصوصیت بیماریزایی این ویروس، سرعت انتشار و همچنین درصد مرگ و میر ناشی از آن ممکن است وضعیت بهداشت سلامت روان افراد در سطوح مختلف جامعه از بیماران مبتلا، کارکنان مراقبتهای بهداشتی و درمانی، خانوادهها، کودکان، دانشجویان، بیماران روانشناختی و حتی پرسنل مشاغل مختلف به نوعی متفاوت در معرض مخاطره قرار گیرند؛ از این رو اندازهگیری متغیرهای روانشناختی در جامعه میتواند در جهت ارائه راهکارهای مفید جهت بهبود وضعیت روانی افراد جامعه کمک نماید. در شرایط فعلی ترس و هراس از ابتلا به بیماري، کل جامعه را فرا گرفته است. این ترس تا جایی که موجب افزایش هوشیاري و توجه افراد گردد، واکنش دفاعی مثبت و طبیعی انسان در برابر اتفاقات جدید است، اما در صورتی که از کنترل خارج و بیش از اندازه گردد، موجب هراس، ناامنی، یاس و احساس بیپناهی میشود که ذهنها را به خود درگیر میکند و تألمات و فعالیتهاي روزانه را قفل میسازد. بنابراین هرچند همهگیري کرونا موجب از دست دادن تعداد زیادي از عزیزان هموطن شده است؛ اما ترس از آن میتواند کل جامعه را به سمت مرگ تدریجی کشانده و به زعم نویسندگان این مقاله، تحلیل عوامل موثر بر هراس از ابتلا در خانواده مبتلایان به این ویروس، اهمیت مییابد.
روش
جامعه، نمونه و روش نمونهگیري
این پژوهش، یک پژوهش کیفی بوده و جامعه آماری، کلیه دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد الکترونیکی در نظر گرفته شد که حداقل یکی از اعضای خانوادهشان به ویروس کرونا مبتلا شده باشد. نیمسال مدنظر نیز، نیمسال دوم 1400-1399در نظر گرفته شد. شیوه نمونهگیری هدفمند بوده و شرط شرکت در مصاحبه ابتلای حداقل یکی از اعضای خانواده به ویروس کرونا، لحاظ گردید. قابل ذکر است دادهها در پیک چهارم و در بازه زمانی فروردین ماه سال 1399 جمعآوری گردید. در مورد حجم بهینه نمونه نیز با توجه به اینکه پژوهش ماهیت کیفی داشته است، در پژوهش کیفی تا به حالت اشباع رسیدن، مصاحبه ادامه داده میشود. حجم نمونه در این پژوهش پس از به اشباع نظری رسیدن، 39 نفر بوده که از این بین، 10 نفر (مرد) و 29 نفر (زن) بودند. شرکتکنندگان در بازه سنی 54-19 قرار داشته، 30 نفر متاهل، 7 نفر مجرد و 2 نفر مطلقه بودند. از نظر سطح تحصیلات نیز 32 نفر دانشجوی مقطع کارشناسی ارشد و 7 نفر دانشجوی مقطع کارشناسی بودند. در خصوص اشتغال نیز 15/46 درصد شاغل و 85/53 درصد دیگر غیرشاغل بودند.
در این پژوهش دادهها با استفاده از مصاحبه نیمهساختارمند جمعآوري گردید. زمان هر مصاحبه به طور متوسط 25 دقیقه بود. مصاحبه باسؤال کلی محتوی اینکه "وقتی متوجه شدید ویروس کرونا وارد جمع خانواده شما شده، در طول دوره ابتلای اعضای خانوادهتان به این ویروس چه نگرانیها، افکار یا سوالاتی ذهن شما را درگیر کرد؟" آغاز و در ادامه متناسب با روند گفتگو سؤالات عمیقتر و جزئیتر در حیطه مذکور، ادامه مییافت. در اين پژوهش از نظریه داده بنیاد با نسخه اشتراوس و كوربين (1990) كه با تحليلي سيستماتيك به كشف فرآيندهاي نهفته در پسِ تعاملات اجتماعي تأكيد دارد به عنوان روش مناسب براي مطالعه، استفاده شد.
براي تأمين روايي و پايايي مطالعه از صحت سنجي، ريگور3 يا استحكام دادهها استفاده شد كه بدين منظور تاكيد بر نوشتن يادآورهاي متعدد، نمونهگيري نظري، دقت در كدگذاري و دستهبندي ميشد. پژوهشگران این مقاله با دقت در انتخاب مطلعين كليدي، تلفيق روشهاي گردآوري دادهها از قبيل استفاده از مصاحبه عميق، يادداشت در عرصه و يادآورنويسي استفاده نمود تا سعي در تأمين روايي دادهها کند. همچنین از بررسی مداوم، تحليل همزمان دادهها و مقايسه مداوم دادهها و طبقات از نظر تشابه و تفاوتها، تخصيص زمان كافي براي انجام مصاحبهها و پيگيري موارد مورد اختلاف در خصوص تذهيب كدها از طريق پست الكترونيكي و بازنگري ناظرين در دستيابي به دادههاي حقيقي استفاده شد.
نظارت خارجي همچنين راهي براي ارزيابي همساني4 بود؛ به اين معني كه دادهها را به پژوهشگري كه ارتباطي با پژوهش نداشته داديم تا ببينيم آيا او نيز درك مشابهي از دادهها دارد؟ آيا او نيز از اين دادهها همين نتيجه را ميگيرد؟ وقتي كه گزارشات و دست نوشتهها و يادداشتهاي پژوهش به پژوهشگر ديگري داده شد يافتههاي مشابهي استخراج ميگرديد و موارد مورد اختلاف مورد بازنگري دقيقتر واقع ميشد تا بدين وسيله تعيين با عينيت دادهها نيز تأمين گردد.
روند اجرای پژوهش
ابتدا از طریق یک نظرسنجی آنلاین، توضیحاتی در خصوص پژوهش به دانشجویان داده شد و از آنها خواسته شد در صورتی که در دوره شیوع ویروس در پیک چهارم حداقل یکی از اعضای خانوادهشان مبتلا شدهاند اما خودشان مبتلا نگردیدهاند، در صورت تمایل جهت شرکت در مصاحبه، داوطلبانه شماره تماس خود را در فرم نظرسنجی وارد نمایند. پس از اتمام نظرسنجی، پژوهشگران مصاحبه را به انجام رساندند. فرآیند مصاحبه در فروردین ماه انجام شد.
لازم به ذکر است با توجه به حساس بودن موضوع، مصاحبه انجام شده به صورت آنلاین بوده و پژوهشگران ارتباط نزدیک و مستقیم با افراد شرکت کننده در مصاحبه نداشتند. بلافاصله پس از اتمام هر مصاحبه، كلمه به كلمه از صوت پياده شد.
تحليل و كدگذاري اوليه دادههاي هر مصاحبه قبل از مصاحبه بعدي صورت ميگرفت. استفاده از تكنيك مقايسه مداوم5 بين دادهها، طبقات نوظهور و مفروضات مستخرج از يادآورنويسيها6 و يادداشتهاي در عرصه7 به پژوهشگران مقاله جهتدهي ميكرد تا فرآيند نمونهگيري نظري را تا اشباع دادهها در هر طبقه ادامه دهد.
روش تجزيه و تحليل در اين پژوهش، روش كدگذاري سه مرحلهاي باز، محوري و هستهای اشتراوس و كوربين (1990) به عنوان رويكرد پايه به همراه الگوي عملياتي تعديل شده ايوز8 كه يك الگوي تركيبي با پايه تحليل اشتراوس و كوربين است (ایوز، 2001)، به عنوان چارچوب عملي هدايت تجزيه و تحليل مورد كاربرد بوده است که در محیط نرمافزاری MAXQDA نسخه آزاد 2018 انجام شده است.
یافتهها
شکل 1
شکل شماتیک عوامل موثر بر هراس از ویروس کرونا
جدول 1
رتبهبندی عوامل اثرگذار بر هراس از ویروس کرونا
نوع کد | شاخص به تفکیک | کل | رتبه | ||||
محوری | باز | فراوانی | درصد | فراوانی | درصد |
| |
هراس از کووید-19 | عوامل اقتصادی | اضطراب به دلیل کمبود احتمالی مواد ضدعفونی کننده | 5 | 37/2 | 15 | 11/7 | 3 |
اضطراب به دلیل کمبود احتمالی مواد غذایی | 4 | 90/1 | |||||
بررسی و ضدعفونی مداوم وسایل خانه | 6 | 84/2 | |||||
عوامل اجتماعی | مضطرب شدن از سرفه دیگران | 16 | 58/7 | 62 | 38/29 | 2 | |
اختصاص زمان زیاد برای ضدعفونی دستها | 11 | 21/5 | |||||
اضطراب از افرادی که عطسه میکنند | 21 | 95/9 | |||||
از بین رفتن روابط اجتماعی | 9 | 27/4 | |||||
عدم کنترل اضطراب ابتلا | 5 | 37/2 | |||||
| ناتوانی در مقابل ویروس | 11 | 21/5 | 129 |
| 1 | |
عوامل روانشناختی | ناشناخته بودن ویروس | 13 | 16/6 | 14/61 | |||
ترس از مرگ در اثر ابتلا به ویروس | 9 | 27/4 | |||||
ترس از ویروس | 9 | 27/4 | |||||
عصبی شدن از شنیدن اخبار مرتبط با ویروس | 10 | 74/4 | |||||
ناراحت شدن از فکر کردن به ویروس | 9 | 27/4 | |||||
| بیمبالاتی مردم | 23 | 90/10 |
| |||
| سرعت شیوع | 15 | 11/7 |
| |||
| شنیدن اخبار مرگ و میر ناشی از ابتلا به ویروس | 15 | 11/7 |
| |||
| آلوده شدن اعضای خانواده به ویروس | 15 | 11/7 |
| |||
عوامل روانتنی | عدم توانایی در انجام کارهای قبلی، بدلیل تنش ایجاد شده توسط کرونا | 5 | 37/2 | 5 | 37/2 | 4 | |
| جمع | 211 | 0/100 | 211 | 0/100 |
|
بحث
طبق بررسیهای انجام شده، عدم اطمینان از زمان در دسترس بودن واکسن و احساس عدم کنترل، تنهایی ناشی از انزوا و نگرانی از آینده نیز ممکن است به هراس از ویروس کرونا مربوط باشد. همچنین افرادی که قبلاً دارای شرایط بهداشت روانی بودهاند، به دلیل افزایش حساسیت به استرس ناشی از کووید-19، در مقایسه با افراد سالم، در معرض بروز مجدد بیماری قبلی خود هستند.
دلایلی وجود دارد که اذعان میدارند مرگ و میر بیش از حد، حداقل در هفتههای بعدی (پیکهای بعدی) با توجه به بروز سویههای جدید ویروس کووید-19 نظیر سویه انگلیسی به کشور؛ وجود خواهد داشت، زیرا اپیدمی کووید-19 هنوز در کشور ادامه دارد. علاوه بر این، تأثیر قابل توجه میان مدت در اخلال در سیستم مراقبتهای بهداشتی نظیر عادی انگاری، دورهمیها، مراسمات عروسی و عزاداری خصوصا در استانهای جنوبی و نیز مناطق گردشگرپذیر که این روزها وضعیت نگران کنندهای را بروز داده است، میتواند منجر به افزایش تعداد فوتیها در ماههای بعدی شود، زیرا شرایط مزمن در اوج شیوع بیماری کنترل نشده است.
از سویی دیگر اعمال محدودیتها نیز اثرات منفی بر وضعیت روانی افراد دارد و برای بهبود این وضعیت، مداخلات مختلفی برای مقابله با پیامدهای منفی مانند برنامههای مختلف گپ آنلاین، درمانهای فردی و گروهی، برنامههای فعالیت مشترک، نسخههای اجتماعی ارائه دهندگان خدمات بهداشتی و استراتژیهای مختلف با استفاده از فناوریهای اطلاعاتی و ارتباطی را میتوان انجام داد. چنین مشارکتهای عملی و همکاریهای میان رشتهای برای مقابله با چالشهای بهداشت عمومی ضروری است. برخی از این مشکلات، مشکلات اجتماعی قبلی است که ممکن است فراتر از شیوع کووید-19 ادامه یابد. در یک مطالعه که توسط Dsouza, Quadros, Hyderabadwala, & Mamun (2020) انجام شد، 69 مورد خودکشی ناشی از کووید-19 گزارش شده است. دلایل خودکشی ترس از ابتلا به ویروس کرونا و به دنبال آن بحران مالی، تنهایی، تحریم اجتماعی و فشار قرنطینه، استرس ناشی از کار ناشی از کووید-19ذکر شده است (Dsouza et al., 2020). اثرات روانشناختی مربوط به کرونا میتواند به حدی برسد که باعث خودکشی شود، که نتیجه نامطلوبی است. به منظور پیشگیری از این عواقب، نیاز مبرم به خدمات به موقع درمانی روانشناختی وجود دارد.
در تحقیقی که توسط و همکاران (2020) در ایالات متحده انجام شد، تأثیرات روانشناختی کرونا بر زندگی روزمره مردم در منطقهای که مردم مجبورند در خانه بمانند مورد بررسی قرار گرفت و نشان داده شد که اثرات روانشناختی نامطلوب مانند افسردگی، اضطراب سلامتی، نگرانیهای مالی، نیاز به حمایت اجتماعی و تنهایی افزایش یافته بود. واضح است که حمایت اجتماعی برای از بین بردن پیامدهای منفی روانی بیماری همه گیر کرونا بسیار مهم است.
به طور کلی، در طی همهگیری، بسیاری از مردم احساس میکنند کنترل زندگی خود را از دست دادهاند. این احساس میتواند بسیار ناخوشایند باشد و تا حدی پیش رود که افراد از خود واکنشهای هراسی نشان دهند. این وضعیت در افرادی که اعضای خانواده خود را درگیر در این بیماری دیدهاند، به وضوح قابل لمس است. در لحظه عدم اطمینان، راهحل این است که تلاش شود تصمیمات براساس منابع معتبر اطلاعات و دستورالعملها قرار داده شوند- مانند تصمیماتی که از موسسات دانشگاهی یا منابع دولتی میآیند. همچنین ممکن است افراد عوامل خطر بهداشتی فردی مختلفی داشته باشند که باید رفتارهای مختلف را فعال کند. به عنوان مثال، اگر در خانواده فردی حضور دارد که بیش از 65 سال دارد، یا دارای بیماریهای ریوی یا سایر بیماریهای مزمن آلی است، باید محدودیتهای بیشتری را نسبت به دیگران در پیش گیرد. بنابراین، مشورت با پزشک عمومی خود یا پزشکی که از شرایط پزشکی مزمن فرد مراقبت میکند، با این هدف که سطح خطر را ارزیابی و توصیههایی در مورد نحوه انجام کار ارائه دهد، میتواند مفید باشد.
در نظر گرفتن این امکان که استفاده از مداخلات روانشناختی از راه دور برای حمایت روانی به منظور رسیدگی به شرایط دشوار زندگی کنونی و کسب مهارتهایی که در دوران پس از همهگیری نیز مفید خواهد بود، لازم است؛ با بهرهگیری از اینترنت، به طور گسترده در دسترس بوده و میتوانند یک راه حل خوب در رابطه با قوانین فاصلهگذاری باشند.
بررسیها نشان داد که تجارب مطلوب میتواند در هر زمینه عملکرد روزانه مانند کار، تحصیل، ورزش، هنر و اوقات فراغت رخ دهد. تجارب مطلوب مربوط به پرورش ترجیحی فردی مجموعه خاصی از علایق، روابط، ارزشها و اهداف در طول زندگی است. این یک تجربه لذت بخش نیست بلکه خلاصه آنچه یک فرد در تلاش بوده است. بنابراین، شایسته است در طی همهگیری، خانوادههایی که درگیری با بیماری را تجربه کردهاند، تجربیات بهینه خود را شناسایی کرده و آنها را با هدف ایجاد یا تقویت بهزیستی روانشناختی خود دنبال کنند. تجربیات بهینه ممکن است شامل خواندن کتاب جالب، قدم زدن طولانی در طبیعت، گفتگوی خوب با یکی از اعضای خانواده باشد. با توجه به اینکه این افراد در خانواده خود تجربه فشار روانی داشتن فرد مبتلا را کسب کردهاند، کمک به افرادی که به دلیل مشکلات سلامتی، نباید خانه را ترک کنند، جهت مقابله با انزوای اجتماعی و گاه حتی هراس از ابتلا یا انتقال بیماری میتواند تاثیر مثبت بر بهداشت روانی این افراد داشته باشد (برای مثال به اقوام یا حتی همسایه خود کمک کنند، از طرف آنها در بازارها یا داروخانه ها خرید کنند). این قانون از فاصله اجتماعی صحبت میکند، نه انزوای اجتماعی. برای غلبه بر انزوا میتوان از تماس تلفنی، ویدیویی با دوستان و اقوام استفاده کرد.
علاوه بر این، به این افراد توصیه میشود که نگرانیها و اضطرابها را به عنوان بخشی از زندگی بپذیرند اما آن را نظارت کنند که نگرانی بیش از حد یا اضطراب بیش از حد را با توجه به شرایط تجربه نکنند.
نتیجهگیری
به طور کلی، مطابق یافتههای پژوهش؛ چهار عامل مهم ایجاد کننده هراس از کرونا در خانواده مبتلایان در پیک چهارم شیوع شناخته شدهاند که به ترتیب عبارت هستند از عوامل روانشناختی، اجتماعی، اقتصادی و روانتنی. بنابراین بیماری همهگیر ویروس کرونا میتواند به طور جدی بر این ابعاد از زندگی افراد تأثیر بگذارد. از این رو ارائه مشاورههای مطلوب به خانوادهها میتواند تاثیر مثبت بر بهبود این بحران داشته باشد. همچنین برای تعیین اینکه چگونه افراد میتوانند سلامت روانی خود را در طی این همهگیری حفظ کنند، تابآوری نسبت به عوامل مختلف هراس از ابتلا به ویروس باید در نظر گرفته شود. با درک تأثیر تابآوری بر عوامل روانشناختی، اقتصادی، روانتنی و اجتماعی هراس از ویروس کرونا در ملل مختلف، مشاوران میتوانند با ارائه موثرترین خدمات روان درمانی و مشاوره حرفهای برای مراجعانی که دارای زمینههای مختلف هستند، در جهت افزایش سطح تابآوری و کاهش سطح هراس از ابتلا به همهگیریهای مشابه اقدام کنند. همچنین مشاوران بهداشت روانی، باید در ارائه خدمات مشاوره آنلاین که از کدهای اخلاقی انجمن مشاوره یا سایر سازمانهای مشاوره پیروی میکنند، انعطافپذیر باشند. به کسانی که تجربه قبلی در ارائه خدمات مشاوره آنلاین ندارند، توصیه میشود آموزشهای لازم را ببینند و در مورد ارائه خدمات مشاوره آنلاین به روشی اخلاقی، با سرپرستان، مربیان یا همکاران خود مشورت کنند. مشاوران حرفهای باید خدمات 24 ساعته را ارائه دهند که در آن هر کس میتواند در زمان پریشانی هیجانی یا ذهنی به دلیل ویروس کرونا، با آنها ارتباط بگیرد.
مشاوره حرفهای باید مبتنی بر نقاط قوت، عزت نفس و هدف زندگی مراجعین برای کاهش هراس باشد. کمک به مراجع برای کشف فرصتی که با بحران روبرو میشود، میتواند بر هراس وی تأثیر مثبت گذاشته و آن را کاهش دهد. این راهکارهای مشاوره باید با حساسیت فرهنگی اعمال شود. توصیه دیگر برای مشاوران، همکاری با کلینیکهای مراقبتهای اولیه، بیمارستانها و سایر ارائه دهندگان خدمات بهداشتی مانند پزشکان، پرستاران، مددکاران اجتماعی، روانشناسان و روانپزشکان برای ارائه مراقبتهای یکپارچه به مردم برای درمان کل افراد است.
این پژوهش همانند هر پژوهش دیگری، دارای محدودیت هایی بوده است که از آن جمله میتوان به عدم ارتباط مستقیم با افراد شرکت کننده و انجام مصاحبه آنلاین اشاره نمود. علاوه بر این با توجه به اینکه دادهها تنها در خصوص افرادی که حداقل یکی از اعضای خانوادهشان در پیک چهارم بیماری را تجربه کردهاند، جمعآوری شده؛ پیشنهاد میشود پژوهشگران در آینده، در پژوهش خود از افرادی که خودشان به ویروس مبتلا شده اند مصاحبه به عمل آورند، احتمال میرود به نتایج مشابه با همین پژوهش دست یابند.
ملاحظات اخلاقی
پیش از انجام مصاحبهها اهداف پژوهش براي شرکتکنندگان توضیح داده شد و مصاحبهها با رضایت آنها ضبط شد و براي انتشار نتایج پژوهش با تأکید بر اصل محرمانگی توضیحات کاملاً جامع و روشنی به آنها داده شد.
سپاسگزاری
نویسندگان این مقاله از کلیه شرکت کنندگان در پژوهش، صمیمانه قدردانی مینمایند.
تعارض منافع
این پژوهش با هزینه شخصی نویسندگان انجام گرفته است و هیچ حمایت مالی از سوی نهاد و یا دستگاهی در این پژوهش انجام نشده است.
Reference
Brailovskaia, J., Cosci, F., Mansueto, G., & Margraf, J. (2021). The relationship between social media use, stress symptoms and burden caused by coronavirus (Covid-19) in Germany and Italy: a cross-sectional and longitudinal investigation. Journal of Affective Disorders Reports, 3, 100067.
Cosci, F., & Guidi, J. (2021). The role of illness behavior in the COVID-19 pandemic. Psychotherapy and Psychosomatics, 1-4.
Crepaldi, M. A., Schmidt, B., Noal, D. D. S., Bolze, S. D. A., & Gabarra, L. M. (2020). Terminalidade, morte e luto na pandemia de COVID-19: demandas psicológicas emergentes e implicações práticas. Estudos de Psicologia (Campinas), 37.
Eaves, Y. D. (2001). A synthesis technique for grounded theory data analysis. Journal of advanced nursing, 35(5), 654-663.
Li, Q., Guan, X., Wu, P., Wang, X., Zhou, L., Tong, Y., ... & Feng, Z. (2020). Early transmission dynamics in Wuhan, China, of novel coronavirus–infected pneumonia. New England journal of medicine.
Lu, C. W., Liu, X. F., & Jia, Z. F. (2020). 2019-nCoV transmission through the ocular surface must not be ignored. Lancet (London, England), 395(10224), e39.
Montemurro, N. (2020). The emotional impact of COVID-19: From medical staff to common people. Brain, behavior, and immunity.
Peng, M., Wang, L., Xue, Q., Yin, L., Zhu, B. H., Wang, K., ... & Wang, H. X. (2021). Post-COVID-19 epidemic: allostatic load among medical and nonmedical workers in China. Psychotherapy and Psychosomatics, 90(2), 127-136.
Postolache, T. T., Benros, M. E., & Brenner, L. A. (2020). Targetable biological mechanisms implicated in emergent psychiatric conditions associated with SARS-CoV-2 infection. JAMA psychiatry.
Rogers, J. P., Chesney, E., Oliver, D., Pollak, T. A., McGuire, P., Fusar-Poli, P., ... & David, A. S. (2020). Psychiatric and neuropsychiatric presentations associated with severe coronavirus infections: a systematic review and meta-analysis with comparison to the COVID-19 pandemic. The Lancet Psychiatry, 7(7), 611-627.
, ., , , ., . (2020). Psychological outcomes associated with stay‐at‐home orders and the perceived impact of COVID‐19 on daily life. Psychiatry Res. 289:113098. https://doi.org/10.1016/j.psychres.2020.113098.
Investigating the Effective Factors in Phobia of Corona among the Families of Patients: the Fourth Peak of Outbreak
Abstract
The aim of this study was to investigate the effective factors in coronary artery disease in the families of patients in the fourth peak of prevalence. The statistical population included students of the Islamic Azad University in the electronic unit in the second semester of the academic year 2020-21. Semi-structured interviews were used to collect data. Data collection in March 2021 and data analysis approach was based on Grounded theory (Strauss and Corbin method (1990)). After the interview was completed and saturation was reached, data were collected from 39 participants. Findings showed that factors such as psychological factors, economic, social and psychological factors in the family of patients, affect the fear of coronation. Among the mentioned factors, psychological factors had the first priority (61.14%), social factors had the second priority (29.38%) and economic factors had the third priority (7.11%). In psychological factors, "people's lack of wealth", in social factors, "avoidance of people who sneeze" and in economic factors, the component of "continuous inspection and disinfection of household items" have been the most effective components. Generally; Four important risk factors for coronavirus infection in the family of those infected with the virus are known in the fourth peak, among which it is recommended to pay special attention to psychological factors in these people. Therefore, providing desirable counseling by counselors and mental health professionals in the country can bring good results because addressing the psychological effects is one of the basic components of disaster management of infectious diseases and should be through a wide range of disaster management, including preparedness, relief, Perform reaction and retrieval.
Keywords: Phobia of Corona, Families of Patients, Fourth Peak of Outbreak, Effective Factors.
[1] - disease phobia
[2] - hypochondriasis
[3] - Rigor
[4] - Dependibility
[5] - Constant Comparison
[6] - Memoing
[7] - Field Notes
[8] - Eaves