«اثرپذیری ساختاری ـ روایی رابرت ساثی در منظومۀ حماسی «ثعلبۀ ویرانگر» از شاهنامۀ فردوسی»

محورهای موضوعی : حماسه

نجیمه آزادی ¹ , امیر اسماعیل آذر ² , فرهاد طهماسبی ³

1 - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی ،واحد علوم و تحقیقات،دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
2 - دانشیارگروه زبان و ادبیات فارسی، واحد علوم و تحقیقات ،دانشگاه آزاد اسلامی، تهران ،ایران
3 - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اسلامشهر، ایران

تاریخ دریافت : 1398/10/17 تاریخ پذیرش : 1399/08/20 تاریخ انتشار : 1400/02/01

کلید واژه: "ثعلبه", "شاهنامه", "رابرت ساثی",

چکیده مقاله :

چکیدهروبرتو ساثی شاعر و تاریخ دان شرق شناس قرن نوزدهم انگلستان در آثارش تحت تأثیر ادبیات فارسی و اسلامی قرارداشت. نمود این اثرپذیری در حماسۀ رزمی و اساطیری ثعلبۀ ویرانگر که تلفیقی از آموزه های دین اسلام و آموزه های دین زرتشت به شمارمی آید، بیش از سایر آثار وی مشهود است. در این جستار پس از ترجمه و با بهره گیری از روش تحلیل محتوا و تطبیق، روشن می گردد که این منظومۀ انگلیسی با شاهنامۀ فردوسی همانندی های متعددی دارد که ذیل دو محور ساختاری-روایی و در طرح و هستۀ اصلی داستان مورد واکاوی قرارمی گیرد. در پارۀ نخست مؤلفه هایی مانند پیروی از نظام دو بُنی متأثر از آیین اوستایی و زروانی در دو دستۀ اهورایی مانند سیمرغ و اهریمنی چون ضحاک، و هم چنین توجه به مقولۀ زمان و مکان، جنگ و نبرد، طلسم و جادو، ابزار قدرت و امتناع از مباشرت با زنان مورد توجه بوده و مشابهت های آن با شاهنامۀ فردوسی منتج می شود. در انطباق مؤلفۀ دوم نیز دستاورد این است که طرح و هستۀ اصلی داستان ثعلبه، الگو گرفته از قصۀ بالیدن فریدون و قیام او علیه ضحاک در شاهنامۀ فردوسی است.

چکیده انگلیسی:

Abstract Robert Southey 19th century English poet, historian, and orientalist had been under the influence of Persian and Islamic Literature in his works.  This influence is more evident in his epic poem Thalaba the Destroyer which is regarded as an amalgam of Islamic and Zoroastrian instructions. Following the translation of this English epic, and using content analysis and comparison method it became clear that this work had many similarities with the Shahnameh, hence in terms of structure and narrative, plot and the main theme, the story was analyzed. The first part of the article deals with issues such as respecting the binary system derived from Zurvanism and Zoroastrianism.  Twin brother doctrine is demonstrated as Ahuraei or divine like Simorgh and evil or Ahrimani like Zahhak, attention paid to issues such as time and space, battle, spell, magic, power devices, and aversion towards women.  Similarities were then found with the Shahnameh counterparts. The conclusion drawn from the second part of the article indicates that the main theme and plot of the Thalaba tale was taken from the tale of Feraydun, his upbringings, and his revolt against Zahhak in Shahnameh Ferdowsi.

منابع و مأخذ:

فهرست منابع

-          قرآن کریم.

-          اخوت، احمد. (1371). دستور زبان داستان، اصفهان: فردا.

-          اردستانی رستمی، حمیدرضا. (1396). «بنیان زروانی ناکُشتن و به بند کشیدن ضحاک شاهنامه»، مجلۀ شعر پژوهی (بوستان ادب)، دانش‌گاه شیراز، سال نهم، شمارۀ اول، بهار، پیاپی 31، صص 22-1.

-          اردستانی رستمی، حمیدرضا. (1395). «سخن‌گوی مرد شاهنامه و پیشینۀ مانوی و زروانی آن»، کهن­نامۀ ادب پارسی، پژوهش‌گاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال هفتم، شمارۀ 2، تابستان 95، صص 21-1.

-          اسماعیل آذر، امیر. (1387). ادبیات ایران در ادبیات جهان، تهران: سخن.

-          بهار، مهرداد. (1391). پژوهشی در اساطیر ایران (پارۀ نخست و پارۀ دوم)، ویراستار: کتایون مزداپور، تهران: کتاب گزیده.

-          پریستلی، جی بی. (1352). سیری در ادبیات غرب، ترجمه ابراهیم یونسی، تهران: امیرکبیر.

-          جوادی، حسن. (1396). تأثیر ادبیات فارسی در ادبیات انگلیسی، تهران: سمت.

-          حجازی، بهجت‌السادات. (1388). «بازآفرینی اسطوره‌های سیمرغ و ققنوس»، مطالعات عرفانی دانش‌گاه کاشان، شمارۀ 10، صص 119-148.

-          خالقی مطلق، جلال (1366). شاهنامۀ ابوالقاسم فردوسی، با مقدمۀ احسان یار شاطر، نیویورک: Bibliotheca Persica..

-          رستمی، محمد. (1390). ایران­شناسان و ادبیات فارسی، تهران: پژوهش‌گاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

-          رویانی، وحید. (1396). «سیمرغ در ادبیات عامیانۀ ایران»، دو­ماه­نامۀ فرهنگ و ادبیات عامه، سال 5، مهر و آبان 1396، صص 89-108.

-          شروو، پرادز اکتور. (1397). «حماسۀ ایرانی و کتاب غولان مانوی»، ترجمۀ حمیدرضا اردستانی رستمی، پژوهش­نامۀ ادب حماسی، سال چهاردهم، شماره اول، پیاپی 25، بهار و تابستان 97، صص 108-73.

-          صفا، ذبیح‌الله. (1379). حماسه­سرایی در ایران، تهران: امیرکبیر.

-          قائمی، فرزاد. (1394). «تحلیل تطبیقی اسطورۀ ضحاک ماردوش»، پژوهش­نامۀ ادب حماسی، سال یازدهم، شمارۀ 19، صص 27-65.

-          کزازی، میر جلال­الدین. (1383). نامۀ باستان، جلد اول، تهران: سمت.

-          مرندی، سید محمد. (1384). «نجات تالابا و پایداری گفتمان شرق­شناسی»، پژوهش ادبیات معاصر جهان، دورۀ 10، شمارۀ 27، صص 5-24 (ویژه‌نامۀ انگلیسی).

-          هینلز، جان. (1368). شناخت اساطیر ایران، ترجمۀ ژاله آموزگار و احمد تفضلی، تهران: چشمه.

-      Arabian Tales. (1794). Translated by Chavis, Dom and Jaco Cazotte, Vol.III. londno:Faulder and Hookham and Carpenter.

-      Brewer E.Cobham. (1870). Brewer’s Dictionary of phrase & fable,Revised& Enlarged. New York: Haeper &Brothers Publishers.

-      Encyclopedia Britanica, Ninth Edition .(1875-1889). Edited by Thomas S Bynes and William Robertson Smith. Published by Encyclopedia Britannica, INC.

-      Hooker Colton, George and James Davenport Whelpley. (1845).The American Review: A Whig Journal of Politics, Literature, Art, and Seience, Volume2. New York: Wiely and Putnam.

-      Melton, J. Gordon. (2011). The vanpire book; The Encyclopeadia of the VNDEA O , Third edition. United states of America: Visible LnK. Press.
.

-      Pratt, Lynda. (2016). Robert Southey and the Contexts of English Romanticism. New York: Routledge, Tylor &Francis Group.
.

-      Smollett, Tobias. (1803). The Critical Review: Or Annals of Literature, Vol 39. London: Printed for S.Hamilton..

-      Southey, Robert. (1810). The Curse of Kehema. London: : Printed for Longman, Hurst, Rees, and Orme pateenoster- Row.

-      Southey, Robert.(1856). Selection from the letters of Robert Southey. Edited by his son-in-low- John wood Warter, B.D. London:Longman, Brown Green, and Longmans.

-      Southey, Robert. (1809). Thalaba the Destroyer. London: Printed for Longman, Hurst, Rees, and Orme pateenoster- Row.
.
-Yohanna, John D. (1977). Persian Poetry in England and America: A200- year History. New York: Caravan books.
.

-      Warren, Andrew. (2014). The Orient and the Young Romantics. Cmbridge University Press.

-      Bolton, Carol. (2003). Thalaba the Destroyer: Southey’s Nationalist Romance. Romanticism on the Net. https://id. Erudite/009260ar
.